O'sma kasalliklarida qo'llaniladigan preparatlar farmakologiyasi - Tibbiyot - Slaydlar

O'sma kasalliklarida qo'llaniladigan preparatlar farmakologiyasi

Yuklangan vaqt:

20.08.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

212.6875 KB

Ko'chirib olish

O’SMA KASALLIKLARID A QO’LLANILADIG AN PREPARATLAR FARMAKOLOGIY ASI

Xavfli o‘sma kasalliklarini erta aniqlash va klinik belgilari ■ Dunyo bo‘yicha barcha davlatlarda onkologik kasalliklarning o‘sishi kuzatilmoqda. Shu bilan birgalikda o‘lim ko‘rsatkichi yildan-yilga o‘sib borayotgani sir emas. Buning asosiy sabablaridan biri o‘sma kasalliklarining o‘tib ketgan bosqichlarda aniqlanishi, yashirin kechishi va erta bosqichda aniqlanmasligidir. Har yili dunyo bo‘yicha 14 milliondan ortiq kishida onkologik kasallik turlari aniqlanadi, o‘lim ko‘rsatkichi esa 8 millionga yaqin kishini tashkil qiladi. Onkologik kasalliklar ichida eng ko‘p uchraydigan turlari – o‘pka, sut bezi , to‘g‘ri va ko‘ndalang chambar ichak, me’da, teri, jigar va prostata bezi saratonlaridir.

■ Oxirgi yillarda tuxumdon, sut bezi, og‘iz bo‘shlig‘i a’zolari, bosh miya, buyrak, siydik qopi o‘smalarining ko‘payishi kuzatilmoqda. Bolalarda xavfli o‘sma kasalliklari 2,5-3 foizni (umumiy kasalliklar strukturasida) tashkil qiladi. Onkologik kasalliklarni barvaqt bosqichlarda aniqlash imkoniyati haligacha yaratilmagan, bu esa o‘lim ko‘rsatkichi o‘sishiga olib kelmoqda. Kasallikni erta aniqlashda uning dastlabki belgilari (simptomlari)ga e’tibor berish kerak. Kasallik rivojlanishida klinik belgilar muhim axamiyatga ega. O‘sma jarayoni uzoq yillar rivojlanishini inobatga oladigan bo‘lsak, (10-20 yilgacha) va u 80 foiz bemorning to‘qimalarida o‘smaoldi o‘zgarishi yoki o‘smaoldi kasalliklaridan keyin rivojlanishi mumkin. Shuning uchun o‘sma kasalliklarining o‘ziga xos belgilari kuzatilmaydi, bo‘lsa ham uni ilg‘ab olish qiyin. Bundan tashqari, har bir a’zoning o‘ziga yarasha o‘smaoldi kasaliklari mavjud bo‘lib, ma’lum bir klinik ko‘rinishga egadir.

O‘smaoldi kasalliklari ■ Barcha o‘smaoldi kasalliklari 2 turga bo‘linib, ular xavfli o‘smaga ikki xil yo‘l bilan aylanadi: ■ Fakultativ o‘smaoldi kasalliklari. ■ Obligat o‘smaoldi kasalliklari. ■ Fakultativ o‘smaoldi kasalliklari ■ Fakultativ o‘smaoldi kasalliklariga quyidagilar kiradi: teridagi qarilik keratozi, bachadon bo‘yni leykoplakiyasi, eroziyasi, me’da, yo‘g‘on ichak polipi, fibroz-kistoz mastopatiya, fibroadenoma, teratomalar, kuygandan keyingi chandiqlar, oqma yaralar, bachadon bo‘yni gormonal giperplaziyasi. Ushbu kasalliklar o‘ziga xos belgilarga ega bo‘lib, uzoq vaqt mobaynida organizmda rivojlanib, 5 foizgacha xavfli o‘smalarga aylanishi mumkin. ■ Obligat o‘smaoldi kasalliklari ■ Obligat o‘smaoldi kasalliklari aksariyat hollarda xavfli o‘smaga aylanishi mumkin. Shuni inobatga olib, olimlar xavfli o‘sma kasalliklarining dastlabki simptomlarini obligat kasalliklardan qidirish kerak, deyishadi. Obligat kasalliklar turiga yo‘g‘on ichak polipozi, terining pigmentli kserodermasi, teri Bouen dermatozi, Pedjet kasalligi, bachadon bo‘yni displaziyasi, me’daning tana qismi kallyoz yarasi, eroziv egofagit, yarali rektit, indurativ pankreatit va boshqa kasalliklar kiradi. Ushbu kasalliklarning xavfli o‘smalarga o‘tishi uzoq davrni tashkil qiladi (20-30 yil).

Xavfli o‘smalarning klinik belgilari ■ Kasallik rivojlanadigan a’zodagi hujayralarda diffuz giperplaziya, yallig‘lanish yoki regenerativ o‘zgargan to‘qimalar davri; ■ Diffuz giperplaziya o‘rnida o‘choqli proliferatlar rivojlanadi; ■ O‘choqli proliferatlar qo‘shilib, xavfsiz o‘sma shaklini qabul qiladi; ■ Xavfsiz o‘smalar keyinchalik qulay sharoitda xavfli turga aylanadi. Mana shu davrda xavfli o‘smalarning dastlabki simptomlari paydo bo‘lishi mumkin. Shuning uchun kasallikni ushbu bosqichda aniqlash maqsadga muvofiqdir.

Xavfli o‘sma kasalliklarining asosiy klinik simptomlari: ■ mahalliy (tugunli o‘smaning aniqlanishi, o‘choqli o‘zgarishlar, o‘smadan qon ketishi, yaralanishi, undan turli ajralmalarning hosil bo‘lishi, og‘riq, boshqa a’zolar faoliyatining buzilishi va boshqalar; ■ umumiy (tana harorati ko‘tarilishi, varaja, terlash, uyqusizlik, kaxeksiya, havo yetishmasligi, qorinda og‘riq, qorin va ko‘krak bo‘shlig‘ida suyuqlik yig‘ilishi va boshqalar); ■ o‘smaning metastatik zararlanish simptomlari (patologik sinish, og‘riq sindromi, havo yetishmasligi, qorin va ko‘krak bo‘shlig‘ida suyuqlik yig‘ilishi, ichki a’zo faoliyatining buzilishi, nevrologik buzilish va boshqalar).

Onkologik ehtiyotkorlik quyidagilarni o‘z ichiga oladi: ■ Shifokor kasallikning erta bosqichdagi simptomlarini bilishi; ■ O‘smaoldi kasalliklari haqidagi axborotga ega bo‘lishi va uni davolashi; ■ Onkologiya xizmatining holatini bilish va bemorni kerakli mutaxassisga yuborish; ■ Bemorni sinchkovlik va zamonaviy usullar bilan tekshirish, malakali mutaxassisga yuborish; ■ Bemorga onkologik kasallikning tashxisini qo‘yishda malakali mutaxassislarni jalb qilish va davolash taktikasini hal qilish.

Hozirda keng miqyosda quyidagi kasalliklarda skrining tekshiruvi qo‘llanilmoqda: ■ Mammografiya va o‘sma markerlarini aniqlash (SA-15-3) – sut bezi saratonida (50 yoshdan oshgan ayollarda bir yilda bir marta). ■ Najasda qonni aniqlash (gemokult), sigmoskopiya, kolonoskopiya to‘g‘ri va yo‘g‘on ichak saratonida (bir yilda bir marta). ■ Pap-test va kolposkopiya bachadon bo‘yni saratonida (har 6 oyda). ■ Ultratovush tekshirish usuli va o‘sma markerini aniqlash (RSA) prostata bezi saratonida (har 6 oyda). ■ Multispiral kompyuter tomografiya o‘pka saratonida (1 yilda bir marta).

O‛SMALARNI NG ORGANIZMG A КO‛RSATADI GAN TA’SIRI O‛smalarning organizmga ko‛rsatadigan ta’siri ularning olgan joyiga, nеchog‛lik хavfliligiga, katta-kichikligi va biologik хossalariga bog‛liq. O‛smaning funksional faolli gi, jumladan gormonal faolligi, shuningdеk qon kеtishi, ik kilamchi infеksiya qo‛shilishi, o‛smada qon quyilishi singari asoratlar ham ahamiyatga ega.

O’smaning asosiy manbai Xavfsiz o’smalar Xavfli o’smalar Epitеlial to‛qimadan paydo bo‛ladigaya o‛smalar Yassi epitеliy Papilloma “ Canser in situ” muguzlanadigan va muguzlanmaydigan yassi hujayrali rak Bеz epitеliysi Adеnoma (asinar, tubulyar, trabеkulyar, so‛rgichli) “ Canser in situ” adenokarsinoma, shilimshiq rak Epitеliy bazal hujay ralari Bazalioma (bazal hujayrali rak) Tеr bеzlari yo‛llari zpitе liysi Siringoadеnoma Rak Tеr bеzlari sеkrеtor bo‛limlarining epitеliysi Gidroadеnoma Rak Soch follikullari epitе liysi Triхoepitеlioma Rak Buyrak kanalchalari epi tеliysi Kanalchalar adenomasi Gipernefroid rak Gepatositlar Gepatosellyulyar adenoma Gepatosellyulyar rak O’t chiqarish yo’llari epi tеliysi Xolangiosellyulyar adenoma Xolangiosellyulyar rak Siydik chiqarish yo’llarining oraliq epi tеliysi Oraliq hujayrali papilloma Oraliq hujayrali rak Yo’ldosh xorioni epi tеliysi Elbo’g’oz Xorionkarsinoma

Mezenximal to’qimadan paydo bo’ladigan o’smalar Biriktiruvchi to‛qima Fibroma Fibrosarkoma Yog’ to’qimasi Lipoma Gibernoma Lipomasarkoma Xavfli gibernoma Shilimshiq hosil qiluvchi to’qima Miksoma Miksosarkoma Silliq muskul to’qimasi Leyomioma Leyomiosarkoma Ko’ndalang-targ’il muskul to’qimasi Rabdomioma Rabdomiosarkoma Qon tomirlari Gemangioma-kapillyar, venoz, kavernoz; gemangioendotelioma, gemangioperisitoma, glomus-angioma Angiosarkoma, xavfli gemangioendotelioma , xavfli gemangioperisitoma

O’smaning asosiy manbai Xavfsiz o’smalar Xavfli o’smalar Limfa tomirlari Limfangioma Limfangiosarkoma Sinovial pardalar Xavfsiz sinovioma Xavfli sinovioma Mezotelial to’qima (bo’shliqlarni qoplovchi) Xavfsiz mezotelioma Xavfli mezotelioma Miya pardalari Meningioma Invaziv meningioma Tog’ay to’qimasi Xondroma Xondrosarkoma Suyak to’qimasi Osteoma Osteogen sarkoma

Алкилловчи препаратлар Хлорэтамин лар Допан, Проспидин, Сарколизин, Лофенал Циклофосфан Этиленамин лар Тиафосфоамид, Имифос, Дипин, Промидин, Тиопидин Нитрозомоче вина унумлари Нитрозаметил- мочевина , ломустин, дакарбазин, кармустин метансульфон кислота унумлари миелосан, миелобромол

Антиметаболитла р Табиий мета- болит антаго- нистлари - метотрексат Пурин антогонистлари- меркаптопурин фопурин тиогуанин Пиримидин антагонистлар и Фторурацил фторофур

Турли синтетик д.в. Проспидин Спиразидин Дикарбазин Натулан Цисплатин

Антибластом антибиотиклар таснифи 1 2 3 4 Актино мицин- лар: дактино мицин Антрацик линлар: Рубоми- цин Доксо- рубицин Кармино- мицин Флеоми- цинлар: Блео- мицин Блеоми- цетин Ауреол кислота унумлари: оливоми- цин 5 Хар хил дорилар: Брунео- мицин Митоми- цин

Дактиномицин – бачадон хорионэпителиомаси, лимфогрануле- матозда ишлатилади. Венага ёки тана бушлигига юборилади. Оливомицин натрийли тузи – тератобластома, лимфо- эпителиома, ретикулосаркома, меланомада венага юборилади. Сиртга малхам холида ишлатилади. Доксорубицин гидрохлорид – остеоген саркомалар, сут бези раки ва б. да ишлатилади. Рубомицин гидрохлорид – бачадон хорионэпителиомаси, уткир лейкоз, ретикулосаркомада венага юборилади. Блеомицин – огиз бушлиги шиллик кавати раки, лимфо- гранулематоз, уругдон раки б.да ишлатилади.

Гормонал препаратлар Аёллар жинсий ва кукрак безлари ракида андрогенлар: тестестерон, тестэнат; Эркаклар простата бези ракида эстрогенлар: синэстрол, фосфэстрол, этинилэстрадиол ва б Гормон антогонистлари: Флутамид (флуцином), Финастероид (проскар), андрокул Аёлларда маскулинизация чакиради: овозни йугонлашиши, характерни узгариши ва б

Азатиоприн – табл.0,05; фл; кукун, 0,05г;. амп. Аспарагиназа – кукун, 3000 МЕ, 5000МЕ ва 10000МЕ фл; инъекция, в/м 1 мл. Блеомицин – кукун, 0,015 амп. Винбластин – кукун, 0,005-0.01фл. , амп. Винкристин – кукун, 0,5 ва 1 мг.; фл ёки амп; инъекц. учун эритма 1-2мг. амп. 1 мл. да Доксорубицин – 0,01-0,02-0,05г. кукун ва фл. амп Ифосфамид – кукун, 0,2;0,5;1,0 ва 2г. фл. Метотрексат – табл. 0,0025 ва 0,010. Инъекция учун кукун, 0,005.

Клодрон к-та – капс 400 мг, концентрат инъекция учун300 мг.- 5мг. амп. Прокарбазин - капс 50мг. Тамоксифен – табл. 0,01-0,04 г. Циклоспорин – капс 50 -100шт. 0,025-0,1г.ичиш учун эритма 10мл.-50мл. фл. Фторурацил – инъекция учун эритма,в/в 1мл. 50 мг пр-т бор Хлорамбуцил - таб. 0,025-0,05. Циклофосфапид - таб 0,025-0,05 пор. инъекций учун 0,1- 0,5г гача-2г Цисплатин – инъекция учун эритма 1 мл.да 0,5-1 мг. пр-т бор, фл- да. Цитарабин - инъекция учун эритма 1 мл. да 0,02-0,05г.пр-т амп-да Гидроксикарбамид – капс 500 мг. Бисульфан – таб. 0,002 Меркаптопурин - таб. 0,05 Лейкоз ва уни турлари. Пурин асосларига кириб ДНК синтезини бузади.

O'xshashlar

Gipotenziv dori vositalar farmakologiyasi

Antianginal dori vositalar farmakologiyasi

Buyrak kasalliklarida klinik laborator ko’rsatkichlar

Jarrohlik kasalliklarida minimal invaziv jarrohlik

M-xolinergik antixolinestas dori vositalar farmakologiyasi