O'pkaning surunkali obstruktiv kasalliklari - Tibbiyot - Slaydlar

O'pkaning surunkali obstruktiv kasalliklari

Yuklangan vaqt:

19.09.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1450.22265625 KB

Ko'chirib olish

O'pkaning surunkali obstruktiv kasalliklari

 Сурункали обструктив ўпка касалликларига асосан сурункали обструктив бронхит ва ўпка эмфиземаси оқибатида келиб чиқадиган нафас йўлларининг обструкцияси билан характерланган ҳолатлар киради

 СОУК тарқалиши дунё бўйлаб тобора ортиб бормоқда. Чунончи, 1995 йилда АҚШда 12,5 млн СОУК ва 1,65 млн. киши эса эмфиземага йўлиққан. Киши ёши улғайган сайин унда ушбу хасталикнинг ривожланиш хавфи ошади. Агар СОЎК 10 ёшларда 3—6 фоиз кишилар дардга учраса, 70 ёшга бориб бу кўрсаткич 24,1 фоизгача ошади .

 Узбекистонда аҳоли нафас органлари касалликлари сон жиҳатдан биринчи ўринни эгаллайди. Сўнгги 10 йил ичида носпецифик ўпка касалликлари бўйича касалланиш кўрсаткичи 2,5 баравар ошди, шифохонага ёгқизилган пульмонологик хасталикка эга беморлар сони, юрак-томир ва эндокрин хасталиклар билан оғриган ётоқли беморлар сонидан ошиб кетди

 СОУК — бронх шиллиқ пардасининг сурункали ноаллергик яллиғланиши бўлиб, зўрайиб борувчи нафас етишмовчилигига олиб келадиган нафас йўллари обструкцияси билан тавсифла- нади.

 СОУКда руй берувчи обструкциянинг қайтарилмас ва қисман қайтарилувчан турлари бор. Қайтарилмас тури ўпканинг эластик коллаген стромаси деструкцияси, бронхиолалар деформацияси ҳамда облитерацияси билан боғлиқ. Қайтарилувчи тури эса бронхлар силлиқ мушаклари спазми натижасида юзага келиб, бунда майда бронхлар шиллиқ пардаларининг ши- шиши ва уларнинг обструкцияси кузатилади. Ушбу ҳолат «дистал бронхит» деб аталади .

 Этиологияси. СОУКнинг келиб чиқиш омиллари талайгина. Кўпчилик тадқиқотчилар таклифига биноан, уларни бир неча гуруҳга ажратиш мумкин.  СОУК шаклланишининг асосий сабаблари:  Минтақамизда мавжуд бўлган атроф-муҳитнинг айрим нохуш таъсирлари ва касбга алоқадор зарарли факторлар ушбу касалликларда асосий этиологик омиллардан ҳисобланади  Сурункали обструктив ўпка касалликлари келиб чиқишида тамаки чекиш жуда зарарли омиллардан ҳисобланади

 Кейинги йилларда организмда α1-антитрепсин (α1-АТ) етишмовчилигига, бронх-ўпка касалликларининг келиб чиқишига са-бабчи эканлигига катта эътибор берилмоқда. (α1-АТ) етишмовчилиги 4—5% беморларда наслдан- наслга ўтади  Бу ҳолат ўпка эмфиземаси ва сурункали бронхит тараққий этишига шароит яратади, чунки оқсилнинг лейкоцит ва макрофаглар парчала- нишидан ҳосил бўладиган ферментлар таъсирида бузилиши юзага келади. α1-АТ (гетерозигот тур) кишиларда 0,6 фоиз тезликда учрайди

 СОУК келиб чиқишига сабаб бўладиган қўшимча омилларга қуйидагилар киради :  — вирусли респиратор хасталикларнинг бўлиши: бунда кўпинча нафас йўллари эпителиал ҳужайраларида вирусларнингсақланиб туриши (персистенция) кузатилади ва бу айниқса СОУК қўзиганда алоҳида аҳамият кашф этади;  — ичкиликбозлик ва гиёҳвандликка дучор бўлган кишиларда бу хасталик ҳолатлари СОУК пайдо бўлишига замин ҳозирловчи омиллар ҳисобланади;  — кишининг ўз ҳаётий эҳтиёжларига мос келмайдиган ижтимоий-иқтисодий аҳволи, боланинг туғилганда кам вазнда бўлиши, иммун статусининг ўзгарганлиги (масалан, секретор lgAкамайиши), 40 ёшидан ошган палла, айниқса, эркакларда

Патогенез  СОУК носпецифик таъсирларга жавобан нафас йўллари обструкцияси ва бронхлар констрикцияси билан тавсифланади  Обструкциянинг қайтарилувчан тури бронхлар шиллиқ пардалари яллиғланиши, уларнинг шишиши, балғам билан тўсилиб қолиши, қадаҳсимон ҳужайралар сонининг ортиб, уларнинг зўр бериб ишлаши оқибатида юз берадиган шиллиқ пардалар гиперсекрецияси ҳамда бронхлар спазми билан боғлиқ .

 Бу ўзгаришлар нафас йўлларининг торайиши, яъни бронхооб-структив синдроми ривожланишига олиб келади  Обструкциянинг қайтарилмас тури альвеоляр деструкция туфайли, ўпканинг эластиклик хусусиятининг йўқолиши сабабли шаклланади

 СОУКга уч-раган беморларда ҳужайра мембранасининг бириктирувчи тўқимага тегиб турадиган жойларида (эластазани юқори концентрацияларда ажратиш қобилияти бўлган) фаол нейтрофилларнинг кўп миқдорда тупланиши кузатилган.  нейтрофилларнинг кўчган жойларида ажратган эластаза миқдори ингибиторларнинг шу ферментни назорат қилиш қобилиятидан устунлик қилади, ушбу ҳол ўпка бириктирувчи тўқимаси деструкциясига, ва ниҳоят, эмфизема ривожланишига сабаб бўлади.

 Альфа-1-антитрипсин нейтрофил эластазасининг асосий ин-гибитори ҳисобланади. Бу фермент танқислиги майда капиллярларда қон айланишининг издан чиқишига, альвеолалараро бўшлиқларининг емирилишига олиб боради ва ҳ.к. Бундай бе-морларда ҳатто уларнинг навқирон ёшда бўлишларига қарамай, ўта тиниқ рентгенограммалар бўйича барвақт ривож топган ўпка эмфиземаси борлиги аниқланади .

Клиникаси  Йўтал, балғам кўчиши, ҳансираш (гоҳо ҳуштаксимон нафас олиш билан ўрин алмашадиган) СОУКли беморларнинг асосий шикоятлари саналади. Касаллик бошланганда балғам асосан эрталаб ажралиб, у кам миқдорда бўлади. Кейинчалик балғам купаяди (бир кеча- кундузда 30 мл дан ортиқ) ва инфекция бўлганда у йирингли тус олади.

 Бемор доим ҳансирайверади. Респиратор симптомлар кўпинча ҳуштаксимон нафас олиш билан навбатлашади.  СОУК билан касалланган беморларнинг асосий қисми кўпдан буён сигарет чекувчилар (айниқса 40 ёшдан ошганлар) ҳисобланади.

Объектив текширувда .  Кўкрак қафаси шаклининг ўзгарганлиги (кукрак девори ва, айниқса, унинг орқа-ён бўлимларининг бочкасимон кенгайганлиги, қовурға оралиқларининг кат-талашиши), диффуз цианоз, нафас олишда қўшимча мушаклар иштироки қайд этилади.

Обструкция симптомлари  везикуляр нафаснинг сусайиши, қуруқ ҳуштаксимон хириллашларнинг борлиги, нафас чиқаришнинг узайганлиги кузатилади.  Бемор упкалари перкуссиясида бамисоли қутичасимон товуш эшитилади. Диафрагма экскурсияси ҳам камаяди

 Аускультация ёрдамида нафас олишнинг заифлашгани ва купроқ қуруқ ҳуштаксимон хириллашлар, гоҳо ўртача ва йирик пуфаксимон нам хириллашлар (бошдан-оёқ иккала томонда) қайд этилади.

 Нафас чиқариш анча узайган бўлади. Оғир ҳолларда юрак тонлари ханжарсимон ўсимта ёнида, гоҳо эса эпигастрал соҳада яхшироқ эшитилади, шунингдек a.pulmonalis устида II тон акценти эшитилади.

Диагностика  СОУК билан оғриган беморларда ўтказилган ўпка рентгенографияси бошқа сурункали ва ўгкир упка хасталикларини истисно этиш учун диагностик аҳамият касб этади, шу сабабли у беморни биринчи бор текширишда муҳим ҳисобланади. Диафрагма гумбазининг паст туриши, унда ҳаракатчанликнинг чекланганлиги, ўпка тўқимаси тиниқлигининг ошиши СОУК учун хос хусусиятлардир

 Балғамни текшириш : гистологик ҳолат яллиғланиш тури ва босқичини ойдинлаштириш имконини беради; инфекцион агент сабабли хасталик қузиганда балғамда нейтрофиллар, эпителиал ҳужайралар, макрофаглар ва бевосита қузғатувчининг узини топса булади

 Электрокардиография . Касаллиги чўзилиб кетган беморларда ЭКГда қуйидаги  узгаришлар аниқланади: юрак уқининг унгга силжиши (S, ва R3, S- AVL), унг бўлмачанинг зўриққанлиги (P-pulmonale, II, III, AVF усулларида) ва ўнг қоринча гипертро-фияси (V5, V6 усулларида чукур S-тишчаси

Ташқи нафас функцияси (ТНФ) кўрсаткичлари  МҲТ50, МҲТ2575, бронхиал қаршилик каби параметрларнинг информатив аҳамияти клиник амалиётда ЖНҲ1ва ЖНҲ1/УҲС га қараганда юқори эмас.  РаО2 нинг мазкур ёш учун керакли ҳажмидагидан 80 мм Нgдан ортиқ камайиши гипоксемия борлигини курсатади.  РаСО2 нинг 45 мм Нg га кўпайиши гиперкапния ҳолатидан дарак беради.

 Пикфлоуметр ёрдамида нафас чиқаришнинг энг юқори тезлиги мониторинги ҳам обструкциянинг қайтарилувчан эканлиги ҳақида фикр юритиш имконини беради.

 Компъютерли томография (КТ ). Эмфиземада камайган ўпка зичлиги КТ сканерида намоён бўлиши, буллез ўзгариш бор-йўқлигини ва эмфизема турини идентификация қилишда фойда бери-ши (марказий бўлакчали ёки пан бўлакчали эмфиземада) мумкин. СОЎКда КТнинг" асосий роли жарроҳлик усулини қўллаш учун буллалар ва бронхоэктазлар ҳақидаги ахборотни исботлаш-дан иборат. Бу метод одатдаги даволашда тавсия этилмайди.

СОЎКнинг оғир-енгиллиги қуйидаги далилларга қараб баҳоланади:  1-поғона:  енгил барқарор СОЎК, ЖНҲ1 60 фоиз, керакли қийматларга нисбатан, МҲТ50, ҳажмлари камайган, жисмоний фаол-лик .

 2-поғона:  Ўртача оғир (меъёрий) СОЎК, ЖНҲ1 60—40 фоиз, шунингдек симптомлари доимий, II ёки III даражадаги нафас етишмовчилиги, жисмоний фаолликнинг сусайиши

 3-поғона:  оғир кечувчи СОУК, 1 40 фоиз, доимий белгилари, III— IV даражали нафас етишмовчилиги билан, тинчликда, жисмоний фаоллик анча сусайган.

Давоси  Даводан мақсад:  — турли хил даволаш усуллари билан касаллик белгиларини камайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш;  — ўпка функциясини яхшилаш;  — касаллик хуружларининг олдини олиш ва даволаш;  — ўпка функциясининг сусайиш даражасини камайтириш ва узоқ вақт давомида ЖНҲ1ни индивидуал юқори даражада сақлаб қолиш.

XOBLni davolash uzoq va bosqichma-bosqich jarayon bo'lib, u pulmonologning nazorati ostida amalga oshirilishi kerak. Klinikamizda qo'llaniladigan asosiy dorilar guruhlari:  Bronxodilatatorlar. Ularning vazifasi bronxlarni iloji boricha kengaytirish va ularni imkon qadar uzoq vaqt davomida kengaytirilgan holatda saqlashdir. Bu nafas olishda yengillikni beradi. Zamonaviy dorilar 24 soatlik ta'sirga ega. Qisqa ta'sir qiluvchi bronxodilatatorlar bilan birgalikda ular nafas qisilishi, nafas qisilishi, xirillash va xirillashni kamaytirishi mumkin.  Ekspektorantlar yoki mukolitiklar - balg'amni yupqalashtiradi va bronxda qolib ketishining oldini oladi. Agar toraygan bronxda balg'am tiqinlari paydo bo'lsa, u holda odam normal nafas ololmaydi. U doimo bo'g'ilib, yo'taladi. Zamonaviy ekspektoranlar balg'amning viskozitesini pasaytiradi, ba'zilari o'pka fibrozining oldini oladi. Dori vositalari nebulizer, planshetlar yoki tomir ichiga yuboriladi.  мокрота становится легко откашливаемой, откашливание происходит естественным путем, проводиться заливка в самые мелкие бронхи лекарственные препараты, включая антимикробные средства.

KOAHning kuchayishini davolash uchun antibiotiklar kerak. Ular tez va ishonchli harakat qilishlari kerak. Bemorlarning bronxlarida ko'pincha antibiotiklarga chidamli mikroflora mavjud. Keyin pulmonolog to'g'ri antibiotikni yoki ularning kombinatsiyasini buyurishi kerak. Kombinatsiyalangan astma (loop sindromi) bilan og'rigan bemorlarda gormonal dorilar samarali bo'ladi. Ular ba'zida tomir ichiga yuborish yoki KOAHning og'ir kuchayishlari uchun planshet sifatida ishlatiladi. Bu barcha vositalarning vazifalari nafas olishni tiklash, yo'tal va balg'am ishlab chiqarishni kamaytirish, nafas qisilishini kamaytirish, ish va hayot uchun kuchni tiklash va asoratlarni oldini olishdir. KOAHda o'pka reabilitatsiyasi Bizning pulmonologiya bo'limida "O'pkaning surunkali obstruktiv kasalligi bo'lgan bemorlar uchun o'pka reabilitatsiyasi dasturi" ishlab chiqilgan . Kompleks terapiya kursi bronxoektazli bemorlarda bronkoskopik sanitariyani almashtirishga imkon beradi. мокрота становится легко откашливаемой, откашливание происходит естественным путем, проводиться заливка в самые мел

E'TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

O'xshashlar

Surunkali pnevmoniya

Surunkali gastritlar

Surunkali nur kasalligi

O`tkir va surunkali bronxitlar

Surunkali va o'tkir buyrak yetishmovchiligi