logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Tibbiyot
  4. Нерв системасининг классификацияси

Нерв системасининг классификацияси

Yuklangan vaqt:

11.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

18010.915039062 KB
Ko'chirib olish
НЕРВ СИСТЕМАСИНИНГ КЛАССИФИКАЦИЯСИ Анатомик: - Марказий (бош мия, орқа мия) - периферик (периферик нерв чигаллари, нерв ўзаги, нерв охирлари) Функционал: - Соматик (ички аъзолар, ташқи ва ички секреция безлари, юрак- томирлар системасидан ташқари бутун танани иннервация қилади) - Вегетатив (ички аъзолар, ташқи ва ички секреция безлари, юрак-томирлар системасини иннервация қилади) - - симпатик - - парасимпатик НЕРВ СИСТЕМАСИ ТАРАҚҚИЁТ МАНБАЛАРИ Нерв найи хосиласи: бош қисмидан - бош мия, каудал қисмидан – орқа мия Нерв қирраси хосиласи: сезувчи ва вегетатив нерв чигаллари, буйрак усти безининг мағиз моддаси, қалқонсимон безнинг С- ҳужайралари, тери меланоцитлари МИЯНИНГ ТАРАҚҚИЁТИ РАЗВИТИЕ ГОЛОВНОГО МОЗГА а – стадия трех (передний–prosencephalon, средний-mesencephalon, задний- rhombencephalon) мозговых пузырьков; б – стадия пять мозговых пузыпьков (prosencephalon: конечный-telencephalon и промежуточный-diencephalon, rhombencephalon: задний-metencephalon и myelencephalon) ОРҚА МИЯНИНГ ТАРАҚҚИЁТИ Cellular Components of the Nervous System Neurons Glia (support cells) Generic neuron • Large cell body ( perikaryon ) • Large, euchromatic nucleus (and usually a prominent nucleolus ) • Extensive cytoplasmic extensions: – Dendrite (s): single or multiple extensions specialized for receiving input – Axon : single, large extension specialized for conveying output (in humans, can be up to 1.5m in length) Motor neuron with Nissl bodies NU ND D A AH NBNB D V A-axon D-dendrite N-nucleus NB-Nissl body AH-axon hillock V-blood vessel NU-nucleolus Nissl substance is rough endoplasmic reticulum НЕРВ ЎЗАГИ НЕРВ ЎЗАГИ Spinal cord and Dorsal Root Ganglion Ventral horn (Lateral horn) if presentDorsal horn Dorsal root ganglion (DRG)Ventral median fissureDorsal median sulcus УМУРТҚАЛАРАРО НЕРВ ТУГУНИ Dorsal Root (Sensory) Ganglion Cells Spinal Ganglion w/ cell bodies and nerve fibers Somatic sensory neurons have components in both CNS and PNS sensory inputpseudounipolar sensory neuron in a dorsal root (spinal) ganglion CNS PNSNote that the spinal cord is part of the CNS and therefore does not contain Schwann cells, but rather oligodendrocytes . ОРҚА МИЯ СЕГМЕНТЛАРИ ОРҚА МИЯ – KЎKРАK ҚИСМИДАН KЕСМА 1 – юмшоқ мия пардаси, 2 – дорсал ўрта ёриқ, 3 – оқ модда, 4 – кулранг модда: d – орқа шох, e – латерал шох, f – олдинги шох, g – тўсиқлар, h, i – орқа ва олдинги кулранг битишма, 5 – марказий канал, 6 – вентрал ўрта ёриқ 1 1 2 Somatic motor neurons of the spinal cord also have components in the CNS and PNS, but they are multipolar Motor output: axon travels through peripheral nerve to reach target muscle ОРҚА МИЯ НЕЙРОНЛАРИ ВА ЯДРОЛАРИ • Нейронлар: 1) тутамли (аксони орқа мия кул ранг моддасидан чиқиб, орқа мияни бош мия билан боғловчи тутамлар ҳосил қилади); 2) илдизча (аксони орқа миянинг олдинги илдизчасини хосил қилишда иштирок этади); 3) ички. • Орқа мия ядролари: Тутамли нейронлар хосил қилган ядролар: 1) орқа шохнинг хусусий ядроси (ушбу ядродан чиққан аксонларнинг бир қисми қарама-қарши томондаги оқ моддага ўтиб, олдинги (вентрал) орқа мия-мияча, иккинчи қисми эса кўрув дўмбоғига импульс олиб келувчи орқа мия-таламик ўтказув йўлларини хосил қилади). 2) дорсал (Кларк) ядроси (аксони шу томондаги оқ моддага ўтиб, орқа (дорсал) орқа мия-мияча ўтказув йўлини хосил қилади). 3) Медиал-оралиқ ядро (аксони ўзи томонидаги орқа мия-мияча ўтказув йўлига қўшилади). Илдизча нейронлар хосил қилган ядролар: 1) Олдинги шох ядролари (медиал ва латерал гуруҳ ядролари фарқ қилинади. Латерал ядролар орқа миянинг бўйин ва бел-думғаза бўртмаларида жойлашиб, уларнинг аксонлари қўл ва оёқ мушакларига йўналади. Медиал ядролари тана мушакларини иннервациялайди) 2) латерал-оралиқ ядро (вегетатив нерв системасига киради, бир қисми симпатик нерв системасига, иккинчи қисми парасимпатик нерв системасига таалуқли). Cerebellum or Cerebellar Cortex High mag of the Purkinje Cells of the Cerebellum МИЯЧА ПЎСТЛОҒИ Қавати Нейронлари Ўсимталарининг жойлашуви Молекуляр Саватсимон Дендритлари шу қаватнинг ўзида тармоқланади, аксони ганглионар қаватга тушиб, Пуркинье хужайралари танасини сават хосил қилиб ўрайди Кичик юлдузсимон Аксони Пуркинье хужайраларининг дендритлари билан боғланади Йирик юлдузсимон Дендритлари молекуляр қаватда тармоқланади, аксони Пуркинье хужайрасининг дендрити ёки унинг танаси томон йўналиб, сават хосил қилишда қатнашади Ганглионар Пуркинье ёки ноксимон хужайралар Дендритлари молекуляр қаватда шохланади, аксони донадор қаватдан ўтиб, оқ моддадаги ядролар билан синапс хосил қилади Донадор Донача хужайралар Танасидан 2-3 дендрит чиқиб, қуш панжаси кўринишида шохланади ва кўприк ёки қуйи оливадан миячага келувчи мохсимон тола билан биргаликда мияча коптокчасини ҳосил қилади. Аксони молекуляр қаватга кўтарилиб, бу ерда ноксимон, саватсимон ва юлдузсимон нейронларнинг дендритлари билан синапс ҳосил қилади   Йирик юлдузсимон Голжи хужайралари Қисқа аксонли йирик юлдузсимон нейронларнинг дендритлари молекуляр қаватга кўтарилиб, донача хужайраларнинг аксонлари билан боғланади, аксонлари эса донача хужайраларнинг дендритларига яқинлашиб, тормозловчи синапслар хосил қилади ва мияча коптокчаларини хосил қилишда қатнашади Узун аксонли йирик юлдузсимон хужайраларнинг дендритлари донадор қаватнинг ўзида шохланади, аксони эса оқ моддага ўтиб, яна пўстлоққа қайтади ва унинг турли қисмларини бир-бири билан боғлайди МИЯЧА ПЎСТЛОҒИНИНГ ШАКЛЛАНИШ СХЕМАСИ 1 – молекуляр қават, 2 – ганглиоз нерв ҳужайралари қавати, 3 – донадор қават, 4 – лианасимон нерв толаси, 5 – ганглиоз нерв ҳужайраси, 6 – синапс ботиклар билан, 7 – юлдузсимон нерв ҳужайра, 8 – саватсимон нерв ҳужайра, 9 – йирик донадор ҳужайра, 10 – кичик донадор ҳужайра, 11 – коптокчадаги мохсимон толалар охирлари 12 – митохондриялар, 13 – синаптик пуфакчалар. 14 – ганглиоз ҳужайра аксони, 15 – ганглиоз ҳужайранинг аксони орқага кайтган коллатерали, 16 – нейрофиламентлар. МИЯЧА ПЎСТЛОҒИДАГИ НЕЙРОНЛАРАРО АЛОҚА 1 – орқа миядан ва вестибуляр ядросидан лианасимон толалар, 2 ноксимон ҳужайралар дендритлари 3 – ноксимон ҳужайралар аксонлари, мияча ядролари томон йўналган ва тормозловчи ҳаракат кўрсатади. 5 – қоптокчалар (мохсимон толалар донача-ҳужайралар дендритлар билан синапслар ҳосил қилади) 6 –Голджи ҳужайраси дендритлари, 7 – саватсимон ҳужайралар, 8 – юлдузсимон ҳужайралар.67 8 БОШ МИЯ ЯРИМ ШАРЛАРИ ПЎСТЛОҒИ 1. Молекуляр қават 2. Ташқи донадор қават 3. Пирамидасимон қават 4. Ички донадор қават 5. Ганглионар қават 7. Қон томир6. Полиморф хужайралар қавати Грануляр турдаги пўстлоқ: 2 ва 4-қаватлари яхши ривожланган – сезувчи (эшитув, кўрув) марказлар) Агрануляр турдаги пўстлоқ: 3-, 5- ва 6-қаватлар яхши ривожланган НЕОКОРТЕКС ЦИТОАРХИТЕКТОНИКАСИ Қаватлари Таркиби Ўсимталарнинг жойлашиши Молекуляр Дуксимон нейронлар ва толалар Дуксимон нейрон ўсимталари пўстлоқ юзасига параллел жойлашган Ташқи донадор Майда пирамидасимон, юлдузсимон нейронлар Пирамидасимон нейроннинг учидан чиққан дендритлар молекуляр қаватга кўтарилади, ён ўсимталари шу еронинг ўзида шохланади, аксони эса оқ моддага ўтиб, яна пўстлоққа қайтади ва кортико- кортикал нерв толаларини хосил қилади Пирамидасимон Майда ва ўрта пирамидасимон нейронлар (10-40 мкм) Учидан чиққан дендритлари молекуляр қаватга кўтарилади, ён дендритлари шу қаватдаги нейронлар билан боғланади, аксони оқ моддага ўтиб, кортико-кортикал нерв толасини хосил қилади ва у пўстлоққа қайтиб, молекуляр қаватга йўналади Ички донадор Майда пирамидасимон, юлдузсимон нейронлар Пирамидасимон нейронларнинг дендритлари молекуляр қаватга, аксони оқ моддага йўналади Ганглионарный Гигант пирамидасимон нейронлар - Бец хужайралари Учидан чиққан дендритлари – молекуляр қаватга йўналади, ён дендритлари шу қаватдаги нейронлар билан боғланади. Аксонларнинг бир қисми пирамида ёки кортикоспинал йўлни хосил қилиб, орқа мияга йўналади ва орқа миянинг мотор нейронларида тугайди. Аксонларнинг қолган қисми мия стволи ядроларига йўналиб, қизил ядро, қуйи олива ва кўприк ядроларига борувчи кортиконуклеар ўтказув йўлини хосил қилади ва у мохсимон тола кўринишида миячага киради Полиморф   Дуксимон, пирамидасимон, ўргимчаксимон нейронлар Дендритлари молекуляр қаватга кўтарилади, аксони оқ моддага ўтиб, кортикоспинал (пирамида) ўтказув йўлини ҳосил қилишда қатнашади Pyramidal Cells of the Cerebral Cortex БОШ МИЯ ЯРИМ ШАРЛАРИ ПЎСТЛОҒИ: ГАНГЛИОЗ ҚАВАТ Марказийдендрит Бец хужайраси Ядро Дендритлар Қон томири Аксон ГЕМАТО-ЭНЦЕФАЛИК ТЎСИҚ Diagram of the Meninges The Meninges Интрамурал мушаклараро нерв чигали (Ауэрбах) мультиполяр нейронлар нерв толаси Сийрак бириктирувчи тўқима Ичак вегетатив ганглийси мультиполяр нейронлари равноотростчатые клетки Догеля II типа ядра глиоцитов нейрон с длинным аксоном (I типа Догеля) аксонравноотростчатые клетки Догеля II типа ядра глиоцитов нейрон с длинным аксоном (I типа Догеля) равноотростчатые клетки Догеля II типа ядра глиоцитов аксоннейрон узун аксони билан (I тип Догел) тенг усимтали Догел ҳужайралар глиоцитлар ядроси Куёш чигалининг тугуни мультиполяр нейрон нерв толаси Бириктирувчи тўқимали парда глиоцитлар Симпатик тугуннинг куёш чигалли фрагменти: 1 – эффектор нейронлари, 2 – глиал ҳужайралар 1 12 Орқа мия тугуни каби,хар бир нейрон танаси, глиал ҳужайралар, базал мембрана ва ингичка бириктирувчи тўқимали парда билан ўралган Вегетатив ганглий нейрони ва глиоцитининг ультраструктураси 1 2 34 5 2 6 7 1 – нейрон ядроси, 2 – глиоцит ядроси, 3 – нейрон цитолеммаси, 4 – глиоцит цитоплазмаси, 5 – митохондриялар, 6 – ёғ киритмалар, 7 – нерв толаси. СОМАТИК ВА ВЕГЕТАТИВ РЕФЛЕКТОР ЁЙЛАРИ. НЕРВ ТУГУНЛАРИ А – орқа мия ганглийси; Б – вегетатив ганглий; В – орқа мия. 1 – сезувчи нейрон танаси, 2 – сателлит- ҳужайра, 3 – нерв толаси, 4 – рецептор, 5 – сезувчи нейрон дендрити, 6 – сезувчи нейрон нейрити. 7–ҳаракат нейрони, 8 – ҳаракат нейрон нейрити, 9 – ҳаракатлантирувчи нерв охири, 10 –скелет мушак толаси, 11 – I тип нейрон ва 12 – унинг нейрити, 13 – силлиқ мушак ҳужайра-сидаги эффектор , 1 4 – II тип нейрон – сезувчи, 15 – II тип нейрон дендрити, 16 – рецептор, 17 – орқа миянинг ён шохидаги вегетатив ядро нейрони ва 18 – унинг нейрити. Бош мия ярим шарлари пўстлоғининг нейронлараро алоқалар схемаси – МОДУЛ Афферент тола (қизил рангда: 1 – кортико-кортикал, 2 – махсус, 2а –уларнинг тарқалиш зонаси, 3 – пирамидасимон нейронлар (кўк рангда), 3а – тормозланган пирамидасимон нейронлар, 4 – тормозловчи нейронлар ва уларнинг синапслари, 4а – аксонал пўпикчали ҳужайралар, 4б – кичик саватсимон ҳужайралар, 4в – катта саватсимон ҳужайралар, 4г – аксо- аксонал синапсларни ҳосил қилув-чи ҳужайралар, 4д – 2 карра денд-ритли ҳужайралар (тормозловчи нейронлар), 5 – тиканакли юлдуз-симон ҳужайралари (сариқ рангда) (фаоллаштирувчи пирамидал нейронлар), 6 – толаларнинг ташқи асосий қавати, 7 – ички донадор пластинканинг чизиғи, 8 – ички пирамидасимон пластинканинг чизиғи, 9 – миелинли толалар, 10 – миелинсиз толалар.

O'xshashlar

Олий асаб фаолияти. (ОАФ)
Магистраль қон – томирлар ва нерв поялари топографик анатомияси ва уларда бажариладиган операциялар. Томир ва нерв чоклари
Қалқонсимон без касалликлари
Неоплазия, умумий тушунчалар. Эпителий ўсмалари, Мезенхимал ўсмалар, Меланинли ва нерв тўқима ўсмалари
Ўткир панкреатит