Некрозлар гангреналар ва оқма яралар - Tibbiyot - Slaydlar

Некрозлар гангреналар ва оқма яралар

Yuklangan vaqt:

24.08.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4713.861328125 KB

Ko'chirib olish

Некрозлар гангреналар ва оқма яралар

Маърузанинг максади: 1. Талаларга некрозлар, гангреналар ва окма яралар хакида тушунча бериш. 2. Талаларни некрозлар, гангреналар ва окма яралар билан таништириш. 3. Талаларга некрозлар, гангреналар ва окма яраларнинг асосий диагностик ва даволаш тамойилларини тушунтириш.

Некрозлар ва гангреналар: Тўқималарнинг махаллий ўлиши некроз дейилади. Гангрена – бу некрознинг бир тури бўлиб, тўқималарнинг йирингли парчаланиши, қон пигментлари билан туйиниши ва шунинг натижасида тўқималар рангининг қорайиши билан кечади.

Некрознинг қуйидаги сабаблари мавжуд: 1. Тўқималарнинг бевосита парчаланиши. 2. Қон айланишининг камайиши натижасида тўқималар озиқланишининг бузилиши. 3. Модда алмашинуви касалликлари. 4. Нерв тизимининг зарарланиши.

Тўқималарнинг бевосита парчаланиш сабаблари 1. Механик (эзилиш, йиртилиш, жарохатлар). 2. Термик (куйишлар ва совук уришлари). 3. Электрик. 4. Кимёвий (концентрланган кислоталар, ишкорлар, ва бошқа моддалар, аъзоларнинг секретлари). 5. Токсик, айниқса микроблар токсинлари (газли гангрена). 6. Нур энергияси (рентген нурлари билан куйишлар ва радиактив куйишлар).

Тўқималар озиқланиши бузилишининг сабаблари: 1. Ўткир юрак етишмовчилиги. 2. Моддалар бўлакчалари билан (кўпинча) ва газлар билан (баъзан) эмболия. 3. Қон томирларнинг узоқ вақт торайиши ёки облитерацияси (Рейно касаллиги, облитерацияловчи эндартериитлар). 4. Томирларнинг узилиши ёки сиқилиб қолиши (сдавление), магистрал қон томирларнинг ши кастланиши, ичакларнинг сиқилиши (ущемление кишки). 5. Қон ивиши ва реологик хусусиятларининг бузилиши,қон томир интимаси структурасининг бузилиши (артерия ва веналар тромбози).

Некроз ва гангреналар модда алмашинув касалликларида (қандли диабет, цинга), марказий нерв тизими касалликлари (ўсмалар, нейросифилис, сирингомиелия ва бошқалар), марказий нерв тизими ва периферик нервлар (узилиш ва сиқилишлари) шикастларида хам кузатилади.

Некроз ва гангреналарнинг ривожланиши ва кечишига таъсир қилувчи омиллар: 1. Организм ва шикастланган аъзоларнинг анатомо-физиологик хусусиятлари. 2. Инфекциялар ва интоксикациялар – чекиш, алкоголь. 3. Ташқи мухитнинг ноқулай омиллари (узоқ вақт совуқ қотиш).

Организмнинг анатомо-физиологик хусусиятлари умумий ёки махаллий бўлиши мумкин. Организмнинг умумий анатомо-физиологик хусусиятлари : 1. Организмнинг реактивлиги 2. Нерв тизимининг тури. 3. Анемия. 4. Юрак етишмовчилиги. 5. Модда алмашинуви касалликлари. 6. Гиповитаминозлар.

Организмнинг махаллий анатомо-физиологик хусусиятлари: 1. Қон томир тизими тузилишининг магистрал ёки тарқоқ турдалиги. 2. Коллатералларнинг холати. 3. Қон айланиши бузилишининг ривожланиш даражаси. 4. Қон томирларида патологик узгаришлар бор ёки йўқлиги (атеросклероз, эндартерит).

Таснифи: Этиологиясига кўра: 1. Специфик 2. Носпецифик Тўқималарнинг зарарланиш даражасига кўра: 1. Юзаки 2. Чуқур 3. Бутунлай (Тотальные) Клиник кечишига кўра: 1. Қуруқ 2. Хўл

Жараённнинг жойлашишига кўра: 1. Терида. 2. Тери ости клетчаткасида. 3. Мушакларда. 4. Ингичка ичакда. 5. Ўт копида. 6. Бачадонда.

Носпецифик гангреналар: Носпецифик гангреналар шикастланишлар ёки қон томирлар ва тўқималарнинг узоқ вақт сиқилиши, куйишлар, хирургик инфекциялар, трофик ўзгаришлар (ётоқ яралар, яралар), тромбоз ва эмболияларнинг натижасида ривожланади.

Специфик гангреналар Специфик гангреналар атеросклероз, облитерацияловчи эндартерит, захм, эндокринологик касалликлар – қандли диабет натижасида ривожланади. Клиник манзарасининг хусусиятларига кўра специфик гангреналарнинг таркибига яна қуйидагилар хам киритилади: 1. Атеросклеротик ёки кексалик (старческая) гангренаси. 2. Ўспиринлик (Ювенильная) ёки спонтан гангренаси. 3. Симметрик гангрена.

Қуруқ гангрена Қуруқ гангрена кўпинча оёқ қўлларда кузатилади. У асосан қон айланиши бузилиши секин аста ривожланиб бораётган ожизланган, айниқса оёқ ёки қўлларга ташқи мухитнинг ноқулай омиллари таъсир қилаётган беморларда кузатилади.

Қуруқ гангренада оёқ панжасининг кўриниши

Қуруқ гангренада тўқималар сувсизланади, қурийди ва мумиёланади, дағаллашиб бужмаяди, жигарранг ёки кўкимтир қора рангга киради. Жараён чегараланган бўлади ва зўраймайди. Гистологик нуқтаи назардан тўқималарда хужайра ядроларнинг парчаланиши билан, эритроцитлар ва лейкоцитларнинг парчаланиши, плазма оқсилларининг ивиши кўринишида коагуляцион некроз ривожланади.

Клиник манзараси: Касалликнинг бошланғич босқичларида қўл оёқларнинг шикастланган жойидан дистал кисмларида кучли ишемик огриқлар кузатилади. Қўл оёқлар оқиш булиб, совийди, териси мармар рангга кира бошлайди. Юзаки ва чуқур сезги йўқолиб, оёқ қўлларнинг фаолияти бузилади. Периферик артерияларда томир уриши аниқланмайди. Агарда магистрал томирларнинг шикастланиши билан бир вақтнинг ўзида коллатерал томирларнинг спазми кузатилса гангрена каттагина сохаларни эгаллайди. Бунда тирик тўқималарни соғ тўқималардан ажратиб турувчи демаркацион вал ривожланади.

Ўлик тўқималарнинг кўчишида демаркацион чизиқда бириктирувчи тўқима хужайралари ривожланади, лейкоцитлар тўпланиб, грануляция шаклланади. Тирик ва ўлик тўқималар орасидаги чегара токи ўлик тўқималар кўчиб тушмагунича янаям чуқурлашаверади. Кўчиб тушганидан кейин эса узоқ вақтда тортилувчи грануляцияланувчи жарохат қолади.

Қуруқ гангренада тўқималарнинг мумиёланиши кузатилади. Токсик моддаларнинг сўрилиши жуда хам кам бўлганлиги учун организмнинг интоксикацияси кузатилмайди. Одатда беморларнинг умумий ахволи қониқарли бўлади. Агарда қуруқ гангренанинг сабаби тўқималарнинг махаллий шикастланиши (лат ейиш, совуқ уриши) бўлса, оёқ қўлларнинг бошқа жойларида қон айланишнинг бузилиши, тери рангги ва хароратининг ўзгариши кузатилмайди.

Даволаш: 1. Оёқ қўлларни иммобилизация қилиш. 2. Қуруқ боғламлар қўйиш. 3. Физиотерапевтик муолажалар (УВЧ, кварц билан нурлатиш). 4. Некрэктомия. 5. Оёқ қўлларни ампутация қилиш.

Ҳўл гангрена: Ҳўл гангрена асосан тўла беморларда (полных, пастозных больных) қон айланишининг ўткир бузилиши (йирик қон томирларининг шикастланиши, эмболия) натижасида учрайди. Кўпинча жараёнга йирингли ёки чиритувчи инфекция кўшилади. Ҳўл гангренанинг ривожланишига тўқималар шиши (юрак етишмовчилигида, буйрак касалликларида ва бошқаларда) дан ташқари қандли диабет ҳам сабаб бўлади.

Ҳўл гангренада оёқ панжасининг кўриниши

Қуришга улгурмаган ўлик тўқималар микроблар учун яхшигина озиқ мухити бўлиб хизмат қилади. Тўқималарнинг чириб (путрид) парчаланиши кузатилади. Кўпинча жараён анаэроб инфекция (газли гангрена) билан бирга кечади, парчаланаётган тўқималар кулранг яшил рангли, ифлос, сассиқ ҳидли массага айланади. Тўқималар парчаланиш махсулотларининг қонга сўрилиши натижасида организмнинг оғир интоксикациясига сабаб бўлади. Демаркацион чизиқ ҳосил бўлмайди, фақат баъзангина чегараланган жараёнларда грануляцион вал шаклланади халос.

Клиник манзараси Касаллик авж олиб бориш билан кечади. Оёқ қўллар бошида оқиш рангга кириб совий бошлайди, кейинчалик эса кўкимтир қизил доғлар пайдо бўлади, эпидермис кўчиши натижасида ўткир хидли қонли экссудат билан тўлган пуфакчалар пайдо бўлади. Тўқималар шиши кескин орта боради. Зарарланган оёқ қўлларда кучли оғриқлар пайдо бўлади.

Махаллий жараёнлар оғир умумий интоксикация билан кечади. Бемор юзининг рангги кулранг тусга кириб, тили қурийди, пульс тўлиши сусаяди, артериал босими пасаяди, тўла апатия ривожланади. Тана харорати баланд бўлиб, гектик тус олади. Буларнинг натижасида беморларнинг хаёти хавф остида қолади.

Диабетик гангрена айниқса оғир кечади. Қандли диабети бўлган беморлар организмининг қаршилик кучлари ва тўқималар регенератив хусусиятлари сусайган, йирингли яллиғланиш жараёнларининг қўзғатувчиларига берилувчанлиги эса ошган бўлади. Шу сабабли иккиламчи яллиғланиш ривожланиши осон ва жарохатларнинг регенерацияси эса қийин бўлади.

Ҳўл гангрена ҳар хил аъзоларда бўлиши мумкинлиги туфайли, клиник манзараси турлича бўлади ва у тўқималарнинг турига, зарарланган аъзоларнинг жойлашган жойига ва характерига боғлиқ. Ички аъзоларнинг ўлиши хам ҳўл гангрена кўринишида кечади. Қорин бўшлиғи аъзолари учун қорин парда таъсирланиш симптомлари ва перитонит ривожланиши хос бўлади. Ўпка гангренаси ҳам ўзига хос белгилар билан кечади.

Даволаш 1. Интоксикация билан кураш. 2. Модда алмашинуви бузилишини (диабет) бартараф қилиш. 3. Антибактериал терапия. 4. Инфузион терапия 5. Юрак воситалари. 6. Беморлар хаётини сақлаб қолиш мақсадида жараённи чегараланишини кутмасдан оёқ қўлларни ампутация қилиш.

Оқма яралар Оқма яра деб одатда кузатилмайдиган, бўшлиқли аъзолар, бўшлиқлар ёки чуқур жойлашган тўқималарни ташқи мухит билан ёки ўзаро боғлаб турувчи ингичка каналга айтилади. Оқма яралар грануляцион тўқима ёки эпителий билан қопланган бўлади.

Оқма яраларнинг сабаблари: 1. Яллиғланиш жараёнлари (инфекция). 2. Ёт жисмлар. 3. Тўқималарнинг шикастланиши ёки озиқланишининг бузилиши. 4. Ўсмалар. 5. Туғма аномалиялар.

Оқма яраларнинг таснифи: Келиб чиқишига кўра қуйидаги оқма яралар тафовут қилинади: 1. Туғма оқма яралар (буйининг кисталари ва оқма яралари, киндик оқма яралари - урахус). 2. Орттирилган оқма яралар: а) патологик: яллиғланиш натижасидаги оқма яралар – остеомиелитдаги, суяк-бўғим силидаги, лигатураларда; посттравматик – бронхиал; онкологик касалликларда ривожланувчи – ошқозон-чамбаричак оқма яралари; б) сунъий: хирургик усулда қилинган оқма яралар.

Буйиннинг туғма оқма яраси

Жойлашган жойига кўра: 1. Ташқи. 2. Ички. Ташқи оқма яралар ички яъзоларни, бўшлиқларни ва чуқур жойлашган тўқималарни тана юзаси билан боғлайди. (параректал, бронхоторакал оқма яралар). Ички оқма яралар иккала қўшни аъзолар ёки чуқур жойлашган патологик бўшлиқ ва аъзолар (ошқозон-ичак, бронхоплеврал, бронхоэзофагеал) ўртасида ривожланади.

Ташқи оқма яралар

Сунъий ички оқма яралар

Характерига кўра: 1. Йирингли 2. Сийдикли 3. Нажасли 4. Шиллиқ 5. Сўлакли 6. Панкреатик 7. Сафроли

Тузилишига кўра: 1. Грануляциялануви. 2. Эпителизациялануви. 3. Лабсимон (Губовидные). 4. Найсимон (трубчатые). 5. Тўлик (польный). 6. Қисман оқма яра (непольный).

Лабсимон оқма яра

Грануляцияланувчи оқма яралар, каналнинг бутун узунлиги бўйлаб грануляцион тўқима билан қопланган бўлиб, мустақил равишда ёпилиш эхтимоли бор. Бунга эса йирингнинг туриб қолиши, оқма яра йўли бўйлаб доимий равишда ажралма ажралиб туриши, микробларнинг токсинлари халақит бериши мумкин. Оқма яралар атроф тўқималарида кимёвий фаол ажралмалар таъсирланиш (раздражение) чиқириши, баъзан эса тўқималарнинг парчаланиб яралар пайдо бўлишига сабаб бўлиши мумкин. Оқма яра йўли атрофида дағал чандиқли тўқима қатлами ривожланиб мудровчи инфекциянинг сақланишига сабаб бўлиши мумкин.

Эпителизацияланувчи ва лабсимон оқма яраларда эпителий бевосита атроф тери эпидермисига ўтади. Бундай оқма яралар эса ҳеч қачон мустақил равишда ёпилмайди ва ички аъзоларнинг битта йўлагини эсалатади. Грануляцияланувчи оқма яралар кўпинча орттирилган, эпителизацияланувчи оқма яралар – туғма, лабсимон оқма яралар эса – сунъий бўлади.

Клиник манзараси Оқма яраларнинг клиник манзараси турли туман бўлади. Оқма яраларнинг ажралмаси атроф терини мацерация қилиб таъъсирлантиради, ҳаттоки (ошқозон ёки ичак ширалари) ҳазм қилиши ҳам мумкин. Ажралманинг характери оқма ярани келтириб чиқарган патологик жараёнга ва оқма яра канали уланган аъзога боғлиқ. Оқма яра ажралмаларида кўпинча патологик элементлар: сил микобактериялари, актиномикоз друзалари, суяк секвестрлари ва хавфли хужайралар) топилиши мумкин ва улар ташхис куйишни осонлаштиради. Агарда ажралма миқдори камайса оқма яра ёпилади ва бунда тўқималар орасида экссудат тўпаланиши (ретенцион кисталар ривожланиш) хавфи пайдо бўлади. Суперинфекция ривожланиш эхтимоли хавфни янада оширади.

Параректал оқма яранинг ташқи кўриниши:

Билак сохасининг остеомиелитик оқма яраси:

Диагностикаси Оқма яранинг йўналиши ва чуқурлигини аниқлаш учун уни зонд ёрдамида текшириш, фистулоскопия ёки фистулография қилиш лозим. Фистулография учун йодолипол ва йоднинг сувда эрувчи воситалари (уротраст, верографин, триумбраст) ишлатилади. Уларни оқма яра йўли орқали махсус зонд ёки наконечникли шприц ёрдамида юбориб рентгенологик текширилади ва оқма яра йўлининг йўналиши ва контраст модданинг тўпланиш депоси кўрилади.

Оқма ярани зонд ёрдамида текшириш

Фистулоскопия

Даволаш Ташқи оқма яраларда: 1. Асептик боғламлар қўйиш. 2. Грануляцияларни куйдириш. 3. Физиотерапевтик муолажалар. 4. Тери мацерациясининнг олдини олиш рухли малхамлар (цинковая мазь), Лассар пастаси) қуйиш. 5. Махсус қабул идишлари (калоприемник). 6. Ёт жисмларни, лигатураларни, секвестрларни олиб ташлаш.

Бўшлиқли аъзолар оқма яраларни хирургик йўл билан даволаш: 1. Оқма яра шиллиқ қаватини қириб олиш. 2. Оқма ярани кесиб олиш. 3. Аъзоларни қисман резекция қилиш. 4. Оқма яра йўли эпителиал қопламини тўла олиб ташлаш. 5. Йирингли чўнтакларни санация қилиш. 6. Оқма яраларни ажратиб олиш (разобщение) аъзолардаги дефектларни тикиш.

Оқма яра шиллиқ қаватини қириб олиш

Оқма ярани кесиб олиш

Оқма ярани тил ости суягини резекция қилиш билан бартараф қилиш

Қизилўнгач-бронхиал оқмани кесиб, аъзолар дефектини тикишҚизилўнгач-бронхиал оқмани кесиб, аъзолар дефектини тикиш

Ичак оқмаларида консерватив даво тактикаси  Ичак сақламаларини қорин бўшлиғига тарқалишини олдини олиш ва жараённинг чегараланишига шароит яратиш  Ичак сақламаларини бемалол оқиб чиқишига шароит яратиш  Олиб келувчи ҳалқани декомпрессия қилиш  Фаол (актив) аспирация  Дренаж найчалар ўрнатиш ва бошқалар 1. Оқма яраларнинг шаклланишига оптимал шароитлар яратиш

Ичак оқмаларида консерватив даво тактикаси  Оқма орқали йўқотилган ичак ширасини қайтариш  Инфузиялар (электролит эритмалари, углеводлар, аминокислоталар, қон, плазма, витаминлар ва бошқалар)  Парентерал озиқлантириш (Инфезол, Селемин, Селепид),  Энтерал зонд орқали озиқлантириш. 2. Йўқотилган моддаларни ўрнини тўлдириш ва модда алмашинуви бузилишини олдини олиш. Оқма яра қанчалик юқори жойлашган бўлса – йўқотиш (потеря) шунчалик кўп бўлади.

Сунъий оқмалар Сунъий оқмалар беморлар умумий ахволини яхшилаш, озиқлантиришни йўлга қўйиш ёки аъзолар сақламаси ёки секретини ташқарига чиқариб юбориш учун қўйилади. Сунъий оқмалар вақтинчалик ёки доимий бўлиши мумкин. Сунъий равишда лабсимон ташқи оқмалар узоқ муддатга қўйилади (гастростома, холецистостома, колостома). Аъзолараро ва бошқа ички оқмалар (энтероэнтероанастомоз, гастроэнтероанастомоз, холедоходуоденоанастомоз) ҳам шулар жумласига киради. Ташқи сунъий оқмалар одатда оператив йўл билан бартараф қилинади.

Сунъий ички оқманинг кўриниши

Сунъий комбинирланган ички оқманинг кўриниши

Сунъий ташқи оқма - гастростома қўйиш босқичлари

Гастростома қўйишнинг якунловчи босқичи

Сунъий ташқи оқма – колостоманинг кўриниши

O'xshashlar

Яралар. Классификация. Даволаш босқичлари

Менингококк инфекцияси

O'smalar klinikasi, davolash choralari

Йўғон ва тўғри ичак хирургик касалликлари

Ичак оқмалари