logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Tibbiyot
  4. Jigar biokimyosi

Jigar biokimyosi

Yuklangan vaqt:

05.06.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1665.705078125 KB
Ko'chirib olish
MAVZU: JIGAR BIOKIMYOSI Jigarning og'irligi taxminan 1,5 kg ni tashkil qiladi va inson tanasidagi eng katta organlardan biridir. U umumiy tana vaznining atigi 2-3% ni tashkil qilsa-da, organizmga kiradigan kislorodning 25-30% ni sarflaydi. Jigarning funktsiyalari • 1. Darvoza venasi orqali ichakdan keladigan oziq moddalarning so'rilishi. • 2. Metabolizm, ya'ni endogen birikmalarning biosintezi, shuningdek, ularning saqlanishi, o'zgarishi va organizmdan ajralib chiqadigan tarkibiy qismlarga bo'linishi. Xususan, jigar ko'pchilik plazma oqsillarining biosintezi va parchalanishi uchun javobgardir. • 3. Organizmni metabolitlar va oziq moddalar bilan ta'minlash. Jigar plazmadagi moddalar kontsentratsiyasini tartibga solishda ishtirok etadi. • 4. Biotransformatsiya reaksiyalarida zaharli moddalarni zararsizlantirish. • 5. Keraksiz moddalarni safro bilan chiqarib yuborish. Bundan tashqari, jigar bir nechta qo'shimcha funktsiyalarni bajaradi. • 6. Kislota-ishqor muvozanatini saqlashda ishtirok etadi. • 7. Gormonlarni faollashtiradi va faolsizlantiradi. • 8. Kupfer hujayralari yordamida begona moddalar va organizmlarga qarshi nospesifik mudofaa reaksiyalarida qatnashadi. Jigarda moddalar almashinuvi • Jigar deyarli barcha moddalar guruhining metabolizmida ishtirok etadi. Uning asosiy vazifasi qondagi ushbu moddalarning kerakli konsentratsiyasini saqlab turish va ular bilan periferik to'qimalarni uzluksiz ta'minlash (gomeostaz). • Uglevodlar almashinuvi. Jigar qon plazmasidan glyukoza va boshqa monosaxaridlarni oladi. Glyukoza glikogen sifatida saqlanadi yoki yog‘ kislotalariga aylanadi. Qonda glyukoza darajasi pasayganda, jigar glikogenni parchalash orqali uning kontsentratsiyasini muvozanatlashtiradi. Glikogen zahiralari tugagach, glyukoza laktat, glitserin yoki aminokislotalarning uglerod skeletidan glyukoneogenez jarayoni orqali sintezlanishi mumkin. • Biotransformatsiya. Steroid gormonlar va bilirubin, shuningdek, dorilar, etil spirti va boshqa ksenobiotiklar jigarda inaktivlanadi va qutbli metabolitlarga aylanadi. • Zaxira funksiyasi. Jigar energiyani (glikogen shaklida), shuningdek, ozuqa moddalari, minerallar, mikroelementlar va vitaminlar, jumladan temir, retinol, A, D va K vitaminlari, folat va B12 ni saqlaydi. Jigarning metabolik zonalari • Jigar taxminan 3×10 11 hujayradan iborat (asosan, jigar hujayralarining umumiy massasining 80% gacha bo'lgan gepatotsitlar); Aynan shu erda oraliq metabolizmning asosiy reaktsiyalari sodir bo'ladi. Jigarda gepatotsitlardan tashqari epiteliya hujayralari, Kupfer hujayralari va yulduzsimon hujayralar (Ito hujayralari) mavjud. • Rasmning chap qismida jigar fragmentining bir qismi ko'rsatilgan. Gepatotsitlar qon bilan yaqin aloqada bo'lib, jigarga darvoza venasi va jigar arteriyalari (chapda), sinusoidlar orqali o'tadi va jigarning markaziy venalarida (o'ngda) yig‘iladi. Gepatotsitlarning metabolik funktsiyasi ularning ichki jigar (enterogepatik) kapillyarlarga (sinusoidlar) (metabolik zonalar) nisbatan lokalizatsiyasiga bog'liq. Periportal zonaning gepatotsitlari (chap, pushti) perivenoz zonaning gepatotsitlaridan (o'ng, ko'k) farq qiladi. UGLEVODLAR METABOLIZMI • Glyukoza yog‘ kislotalari va keton tanalari bilan birga tanadagi asosiy energiya manbai hisoblanadi. Glyukoza sintezi va parchalanish jarayonlari o'rtasidagi qat'iy muvozanat tufayli qondagi glyukoza konsentratsiyasi ("qon shakar") 4-6 mM (0,8-1,0 g / l) darajasida saqlanadi. Glyukoza manbalari ichaklar (oziq-ovqatdan olingan glyukoza), jigar va buyraklardir. Jigar organizmda "glyukostat" vazifasini bajaradi. UDF-glyukoza metabolizmi • Fosforlanish reaksiyasi [1] jarayonida glyukozaning faollashgan shakli hosil bo'ladi: glyukoza-6-fosfat. Glyukoza-1-fosfatga [2] izomerizatsiya va UMF qoldig'iga [3] o'tkazilgandan so'ng UDF- glyukoza hosil bo'ladi - glyukoza metabolizmidagi asosiy birikma. Masalan, glyukoza qoldig'i glikozid bog'i orqali boshqa uglevodlar bilan qo'shilishi mumkin. Glikogen, shuningdek, proteoglikanlar, glikoproteinlar va glikolipidlarning oligosaxaridlari va polisaxaridlari yon zanjirlari glyukoziltransferazalar tomonidan katalizlanadigan bu reaktsiyada jigarda hosil bo'ladi. • UDF-glyukoza UDF-glyukuronatga [4] oksidlanishi mumkin, bu proteoglikanlar va glikoproteinlar, shuningdek glikokonyugatlar (glyukuronidlar; II bosqich biotransformatsiyasi) hosil bo'lishi uchun ham zarurdir. Jigarda epimerizatsiya natijasida UDF-glyukoza UDF- galaktozaga ([5], B) aylanadi, undan glyukoza [6] bilan reaksiyaga kirishishi natijasida sut bezlarida laktoza hosil bo'ladi. Biroq, bu disaxarid faqat laktatsiya davrida sintezlanadi. Fruktoza va galaktoza almashinuvi • Fruktoza asosan jigarda metabollanadi, u erda glikolizga kiradi (rasmda chapda). Birinchidan, o'ziga xos ketogeksokinaza [7] fruktozani fosforlaydi va uni fruktoza-1-fosfatga aylantiradi, so'ngra o'ziga xos aldolaza B [8] tomonidan digidroksiaseton fosfat va glitseraldegidni hosil qilish uchun parchalanadi. Digidroksiaseton fosfat glikolizning oraliq mahsulotidir (markazda) va glitseraldegid triokinaza ta'sirida fosforillanish orqali glitseraldegid-3-fosfatga aylanishi mumkin [9]. Bundan tashqari, oz miqdordagi glitseraldegid glitseringa [10] aylanadi yoki glitseratgacha oksidlanadi, fosforlanishdan keyin glikolizga kirishi mumkin (ko'rsatilmagan). Glitseraldegid [10] kamayishi paytida NADH iste'mol qilinadi. Gepatotsitlarda alkogolning parchalanish tezligi NAD + mavjudligiga bog'liq bo'lganligi sababli, fruktoza parchalanishi spirtli ichimliklarni parchalanishini tezlashtiradi. • Jigardan tashqarida fruktoza C2 atomida sorbitol hosil qilish uchun qaytarilishi va keyinchalik glyukoza hosil qilish uchun C1 atomida suvsizlanishi (poliol yo'li ko'rsatilmagan) orqali glyukoza metabolizmiga kiradi. Galaktoza ham jigarda sintezlanadi va parchalanadi. Shakar almashinuvida odatdagidek, galaktoza parchalanishi galaktoza-1-fosfatni hosil qilish uchun fosforlanish bilan boshlanadi [11]. Glyukoza metabolizmi bilan bog'lanish C4 atomida epimerizatsiya orqali erishiladi, bu glyukoza-1-fosfatga olib keladi. Biroq, bu reaktsiya bevosita sodir bo'lmaydi. Birinchidan, transferaza [12] uridin-5'-monofosfat (UMF) qoldig'ini uridin difosfoglyukozadan (UDF-glyukoza) galaktoza-1-fosfatga o'tkazadi. Natijada glyukoza-1-fosfat ajralib chiqadi, galaktoza-1-fosfat esa uridin difosfogalaktozaga (UDF-galaktoza) aylanadi. Ikkinchisi izomerlanadi va UDF-glyukozaga aylanadi [7]. Galaktozaning biosintezi xuddi shu yo'l bo'ylab boradi, bu reaktsiyadan oldin osongina qaytariladi [11]. [11] va [6] reaksiyalarni amalga oshiruvchi fermentlardagi genetik nuqsonlar galaktozemiyaga olib keladi. LIPIDLAR METABOLIZMI • Jigar yog‘ kislotalari, glitseropidlar, sfingolipidlar, keton tanachalari va xolesterin sintezining asosiy joyidir. Bu moddalarning aksariyati shu yerdan qonga kiradi. Aksincha, triatsilgliserinlar yog‘ to'qimalarida sintezlanadi va jigarda saqlanadi. • Jigardagi lipidlar almashinuvi uglevodlar va aminokislotalar almashinuvi bilan chambarchas bog'liq. Rezorbsiya bosqichi (so’rilish bosqichi). Oddiy ovqatlanishda jigar glyukoza va boshqa monosaxaridlarni atsetil-KoA bosqichi orqali yog‘ kislotalariga aylantiradi. Jigar, shuningdek, ichakda hosil bo'lgan xilomikronlardan yoki albumin bilan yog' kislotalari komplekslaridan yog' kislotalarini ajratib olishga qodir. Bu barcha manbalardan olingan yog‘ kislotalari glitseropidlarga, ya'ni yog'lar va fosfolipidlarga, shuningdek, sfingolipidlarga aylanadi. Apoproteinlar bilan birgalikda ular juda past zichlikdagi lipoproteinlarga (ZJPLP) aylanadi va ekzotsitoz mexanizmi orqali qonga chiqariladi. ZJPLP yog‘ to'qimalari va mushaklar uchun lipidlar manbai bo'lib xizmat qiladi. • Rezorbsiyadan keyingi faza (ochlik bosqichi; 388-bet). Oziq moddalar etishmasligi (ro'za yoki ochlik) mavjud bo'lganda, lipidlar almashinuvi yangi sharoitlarga moslashadi va organizm o'z zaxiralaridan foydalana boshlaydi. Yog 'to'qimalari saqlanadigan yog' kislotalarini chiqaradi, ular jigar tomonidan so'riladi va asosan keton tanachalariga aylanadi (B). Xolesterin organizmga ovqatdan yoki atsetil-KoA dan sintez natijasida kiradi. Endogen xolesterinning muhim qismi jigarda sintezlanadi. Xolesterinning bir qismi safro kislotalarini hosil qilish uchun ishlatiladi. Bundan tashqari, xolesterin hujayra membranalarini qurish uchun ishlatiladi va shuningdek, yog 'kislotalari bilan efirlarni hosil qilishi va yog' tomchilari sifatida to'planishi mumkin. Qolgan qismi qonga lipoprotein komplekslari (ZJPLP) shaklida chiqariladi va boshqa to'qimalar tomonidan qo'llaniladi. Bundan tashqari, jigar qondan lipoproteinlarni ajratib oladi va ulardan xolesterin va uning efirlarini chiqaradi (ZYULP, ZPLP, ZO’LP). Jigar xolesterinning bir qismini o't kislotalariga aylantiradi, ular o'zgarmagan xolesterin bilan birga safroga chiqariladi. Keton tanachalarining biosintezi • Jigarda yog‘ kislotalari ko'p bo'lsa, β-oksidlanish reaktsiyalari sodir bo'ladi, buning natijasida yog' kislotalari atsetil-KoA ga parchalanadi, ularning aksariyati keton tanachalariga aylanadi. Keton tanalari boshqa to'qimalar uchun eruvchan energiya manbai hisoblanadi. Keton tanachalarining sintezi faqat jigar hujayralarining mitoxondriyal matritsasida sodir bo'ladi. Birinchi bosqichda ikkita atsetil-KoA molekulasi asetoasetil- KoA hosil qilish uchun birlashadi [1]. Boshqa aseto guruhining [2] o'tkazilishi 3-gidroksi- 3-metilglutaril-KoA (HMG-CoA) hosil bo'lishiga olib keladi, undan atsetil-KoA [3] parchalangandan so'ng, atsetoasetik kislota olinadi (Lynen tsikli). Asetoasetik kislota (asetoatsetat) qaytarilish natijasida 3-gidroksibutiratga [4], fermentativ bo'lmagan dekarboksillanish natijasida asetonga aylanadi [5]. Bu uchta birikma birgalikda keton tanalari deb ataladi, garchi 3-gidroksibutirat qat'iy aytganda, keton emas. Reaksiya [3] jarayonida H+ ionlari ajralib chiqqanligi sababli keton tanachalarining faol sintezi metabolik atsidozga olib kelishi mumkin (302-bet). • Keton tanalari jigardan qonga chiqariladi, ular erigan holatda bo'ladi. Ro'za paytida qondagi keton tanachalari darajasi oshadi. Bunday holda, erkin yog 'kislotalari, 3-gidroksibutirat va atsetoasetik kislota ko'plab to'qimalar, jumladan, miya va yurak mushaklari uchun muhim energiya manbai hisoblanadi. Aseton inson tanasida parchalanmaydi, lekin o'pka yoki siydik orqali chiqariladi. Energiya uchun keton jismlaridan foydalanish betda muhokama qilinadi. Agar keton tanachalarining sintez darajasi ularni iste'mol qilishdan oshsa, ularning qon plazmasida (ketonemiya) va siydikda (ketonuriya) konsentratsiyasi ortadi. Ikkala hodisa ham uzoq muddatli ochlikdan keyin va 1-toifa diabet bilan og'rigan bemorlarni yetarli darajada davolashda kuzatiladi. Ketoatsidozli ketonuriya hayot uchun xavflidir, chunki u elektrolitlar muvozanatining buzilishiga va ongni yo'qolishiga (ketoatsidoz komasi) olib kelishi mumkin. O‘T KISLOTASI • Safro gepatotsitlar metabolizmining muhim mahsulotidir. U ingichka ichakdagi oziq mahsuloti lipidlarining parchalanishiga yordam beradi, ularni emulsiyalaydi. Fosfolipidlardan tashqari, safro kislotalari va ularning tuzlari ham emulsifikatsiya qiluvchi xususiyatlarga ega. Safro tarkibida xolesterin ham mavjud bo'lib, u safro bilan tanadan chiqariladi. Safro kislotalari va ularning tuzlari • Safro kislotalari 24 ta uglerod atomi, bitta karboksil va bir nechta gidroksil guruhlardan iborat steroid birikmalardir. Ular jigarda xolesterindan hosil bo'ladi. Ushbu jarayonning 14 bosqichining ko'pchiligi gepatotsitlarning silliq endoplazmatik to'rda (SET) P450 sitoxrom tizimining fermentlari ishtirokida sodir bo'ladi. Birinchidan, xolesterin 7-gidroksilaza ta'sirida 7- gidroksixolesteringa aylanadi. Keyinchalik, xolesterin molekulasidagi qo'sh bog'lanishning o'tishi sodir bo'ladi. Keyin C12 atomida sterol tuzilishiga qo'shimcha OH guruhi birikadi. Nihoyat, qo'sh bog'lanish kamayadi, yon zanjir uchta uglerod atomi bilan qisqartiriladi va terminal uglerod atomi karboksil guruhiga oksidlanadi. Shuni ta'kidlash kerakki, yog‘ kislotalari sintezi jarayonida A va B halqalarning joylashishi trans- konformatsiyadan sis-konformatsiyaga o'zgaradi. Safro tuzlarining metabolizmi • Safro tuzlari faqat jigarda hosil bo'ladi. Ushbu yo'lning eng sekin bosqichi C7dagi gidroksil guruhining 7-gidroksilaza bilan qo'shilishidir. Xolat kislota va boshqa o't kislotalari bu reaktsiyani ingibirlaydi (oxirgi mahsulotni ingibirlash, 1). Ya'ni, jigardagi safro kislotalari xolesterindan foydalanish tezligini tartibga soladi. Jigardan chiqarilishidan oldin safro kislotalarining muhim qismi koenzim A tomonidan faollashadi va keyin glitsin yoki taurin bilan konyugatlar hosil qiladi (2). Natijada xolat kislota glikoxolat va tauroxolat kislotalarga aylanadi. Jigar tomonidan chiqariladigan jigar safrosi o't pufagida zichroq bo'ladi, chunki u yerdan suvning bir qismi chiqariladi (kistik safro, 3). • Safro bilan chiqariladigan xolesterin suvda yomon eriydi. Fosfolipidlar va o't kislotalari bilan mitsellalar hosil qiladi, buning natijasida u eritmada qoladi. Fosfolipidlar, o't kislotalari va xolesterin nisbati o'zgarganda, o't pufagida toshlar paydo bo'lishi mumkin. Ular asosan xolesterin (xolesterin toshlari) dan iborat, shuningdek, safro kislotalari va safro pigmentlarining kaltsiyli tuzlarini (pigment toshlari) o'z ichiga oladi. BIOTRANSFORMATSIYA • Tabiiy va sintetik begona moddalar (ksenobiotiklar) organizmga doimo oziq-ovqat bilan yoki teri va o'pka orqali kiradi. Ushbu moddalarning ba'zilari organizm uchun toksik, ayniqsa yuqori konsentratsiyalarda. Shu bilan birga, organizm ularni faolsizlantirish va biotransformatsiya orqali yo'q qilishning samarali mexanizmlarini ishlab chiqilgan. Biotransformatsiya mexanizmlari safro pigmentlari va steroid gormonlar kabi endogen moddalarning inaktivatsiyasi va chiqarilishi mexanizmlariga o'xshaydi. Biotransformatsiya asosan jigarda, balki ichak va buyraklarda ham sodir bo'ladi. • I bosqich reaksiyalari (modifikatsiya reaksiyalari) I bosqich reaksiyalarida inert qutbsiz molekulalarga funktsional guruhlar kiritiladi yoki mavjud guruhlar o‘zgartiriladi. Ko'pincha bu modifikatsiyalar begona moddalarning qutbli molekulalar bilan konyugat hosil qilishiga imkon beradi. I bosqich reaktsiyalari odatda begona moddalarning biologik faolligini va toksikligini kamaytiradi (detoksikatsiya). Ammo ba'zi moddalar, bu reaktsiyalar natijasida, biologik faollikka ega bo'ladi (masalan, benzopiren,) yoki yanada zaharli bo'ladi (toksin). • I biotransformatsiya reaktsiyalarining ba'zi muhim bosqichlari quyida keltirilgan. • • Efirlar, efirlar va peptid bog'larining gidrolitik parchalanishi. Misol tariqasida (1) og’riq qoldiruvchi va isitmani tushiruvchi dori atsetilsalitsil kislotasining gidrolizlanish reaksiyasi keltirilgan. • • Oksidlanish: gidroksillanish (2), epoksidlar va sulfoksidlarning hosil bo'lishi, dezalkillanish va dezaminlanish. Masalan, etil spirti atsetaldegidgacha, benzoldan fenolgacha, toluol (metilbenzol) benzoy kislotasigacha oksidlanadi. • • Qaytarilish. Karbonil guruhi, azo va nitro guruhlari, degalogenlanish. • • Metillanish. • • Desulfillanish. I bosqich reaktsiyalari gepatotsitlarning ERda sodir bo'ladi. Ko'pgina oksidlanish reaktsiyalari sitoxrom P450 tizimining fermentlarini o'z ichiga oladi. Ushbu monooksigenazlar o'zlarining lipofil substratlari tomonidan qo'zg'atiladi va odatda keng substrat o'ziga xosligiga ega. • II faza reaktsiyalari (konyugat hosil bo'lishi) II faza reaktsiyalarida bilirubin, steroid gormonlar, dorilar va I bosqich reaktsiyasi mahsulotlari efir yoki amid bog'i orqali qutbli, manfiy zaryadlangan molekulalar bilan bog'lanadi. Bu jarayonda hosil bo'lgan birikmalar konyugatlar deb ataladi va bu jarayonlar turli transferazalar tomonidan katalizlanadi. Eng keng tarqalgan konyugatsiya varianti O- yoki N-glyukuronidlarni hosil qilish uchun glyukuron kislotasi (GlcUA) bilan o'zaro ta'sir qilishdir. Bu reaksiyadagi koenzim UDF-glyukuronat (faollashtirilgan glyukuronat). Anion glyukuronat bilan bog‘lanishi qutbsiz (gidrofobik) molekulalarni qutbli qiladi, ularning suvda eruvchanligini oshiradi va organizmdan chiqarilishini osonlashtiradi. Misol tariqasida (3) glyukuronatning glyukokortikoid kortizolning metaboliti bo'lgan tetragidrokortizol bilan o'zaro ta'sirining reaktsiyasi keltirilgan. • Konyugatlarning hosil bo'lishida muhim rolni fosfoadenozin fosfosulfat (faol sulfat, FAFS) ishtirokida, glutation bilan bog'lanishi va glitsin yoki glutamin bilan amid aloqasi hosil bo'lishi bilan yuzaga keladigan sulfat kislota efirlarining sintezi o'ynaydi. Masalan, benzoy kislotasi glitsin bilan reaksiyaga kirishib, ko‘proq eriydigan va kam zaharli N-benzoilglitsin (gippur kislota) hosil qiladi. Konyugatlar jigardan o't yo'llari orqali (retseptorlar vositasida ekzotsitoz) yoki qon va buyraklar orqali (filtrlash orqali) chiqariladi. • Og'ir metallarning detoksifikatsiyasi jigarda mavjud bo'lgan metallotionin oqsillari tomonidan amalga oshiriladi. Bu Cd2+, Cu2+, Hg2+ va Zn2+ kabi ikki valentli metall ionlarini yuqori samaradorlik bilan bog'laydigan sistein qoldiqlari yuqori bo'lgan oqsillar guruhidir. Ushbu ionlar gen promotoridagi maxsus tartibga soluvchi element orqali metallotioninlar hosil bo'lishiga olib keladi. SITOXROM P450 TIZIMI • Jigar va boshqa to'qimalarda biotransformatsiyaning birinchi bosqichida kimyoviy faol bo'lmagan moddalar fermentativ gidroksillanishdan o'tadi. Bu ularning qutbli birikmalar bilan konyugatsiyasini amalga oshirish imkonini beradi. Gidroksillanish odatda redoks kofermenti sifatida gem b (protoporfirin IX) ni o'z ichiga olgan monooksigenazlar tomonidan amalga oshiriladi. Qaytarilgan shaklda gem uglerod oksidi (CO) ni bog'laydi va 450 nm to'lqin uzunligida yorug'likni yutadi. Bu sitoxrom P450 tizimiga xos xususiyatdir. Sitoxrom P450 reaktsiyalari • Sitoxrom P450 ga bog'liq monooksigenazalar (CYP [1]) molekulyar kislorodning reduktiv bo'linishini katalizlaydi. Bunday holda, ikkita kislorod atomidan biri lipofil substratga o'tadi, ikkinchisi esa suv molekulasiga kiradi. Kerakli kamaytiruvchi ekvivalentlar NADPH + H + tizimi tomonidan ta'minlanadi. CYPlar endogen va ekzogen kelib chiqadigan turli xil lipofil substratlarga ta'sir qiladi. Ular nafaqat ksenobiotiklar, dori vositalari va kimyoviy moddalarning biotransformatsiyasining birinchi bosqichidagi reaksiyalarda, balki steroidlar, steroid gormonlar, safro kislotalari va eikosanoidlar, toʻyinmagan yogʻ kislotalari va retinoik kislotalar almashinuvida ham ishtirok etadilar. CYP ta'sirida bu substratlar gidroksillanish, epoksidlanish, dekillanish, oksidlanish yoki degalogenatsiyaga uchraydi. Odatda, reaktsiya natijasida moddalarning polaritesi oshadi va natijada ularning organizmdagi metabolik o'zgarishlari ehtimoli ortadi. • Sitoxrom P450 ga bog'liq monooksigenazalar (CYPs) elektron tashish zanjirining tarkibiy qismlari bo'lib, ER va ichki mitoxondriyal membrana bilan bog'langan bir nechta membrana oqsillarini o'z ichiga oladi. Kislorod P450 sitoxromining (Cyt P450) faol joyidagi gem temir bilan bog'lanadi va elektronlarni qabul qilish orqali faollashadi. EPR va mitoxondriyalarda elektronlar turli yo'llar bilan sitoxromga o'tkaziladi. EPRda elektronlar NADPH dan Cyt P450 ga FAD va FMN ni o'z ichiga olgan Cyt-P450 reduktaza orqali o'tkaziladi. Mitoxondriyalarda FAD o'z ichiga olgan adrenodoksin reduktaza birinchi navbatda elektronlarni NADPH dan ikkita adrenodoksin molekulasiga o'tkazadi va shundan keyingina ular Cyt 450 ga yetadi. • P450 sitoxromiga bog'liq monooksigenazlar butun super oilani tashkil qiladi, ularda ketma-ketlik gomologiyasi asosida 19 oila va 41 subfamiliya ajratiladi. Inson tanasida turli xil xususiyatlarga ega 60 ga yaqin CYP izoformlari mavjud. CYP barcha yadroli hujayralarda, ayniqsa jigar, ichak, o'pka va steroid gormonlarini ishlab chiqaradigan bez hujayralarida mavjud. Bu fermentlar lipofil endogen metabolitlar almashinuvida, masalan, xolesterin, safro kislotalari va steroid gormonlar sintezida ishtirok etadi. Ularning yordami bilan alkanlar va yog 'kislotalarining gidrolizi sodir bo'ladi, bu esa ushbu birikmalarning keyingi parchalanishini boshlaydi. Bundan tashqari, CYP araxidon kislotasidan eikosanoidlarning biosintezini katalizlaydi. • P450 sitoxromiga bog'liq monooksigenazlar butun superoilani tashkil qiladi, ularda ketma-ketlik homologiyasi asosida 19 oila va 41 subfamiliya ajratiladi. Inson tanasida turli xil xususiyatlarga ega 60 ga yaqin CYP izoformlari mavjud. CYP barcha yadroli hujayralarda, ayniqsa jigar, ichak, o'pka va steroid gormonlarini ishlab chiqaradigan bez hujayralarida mavjud. Bu fermentlar lipofil endogen metabolitlar almashinuvida, masalan, xolesterin, safro kislotalari va steroid gormonlar sintezida ishtirok etadi. Ularning yordami bilan alkanlar va yog 'kislotalarining gidrolizi sodir bo'ladi, bu esa ushbu birikmalarning keyingi parchalanishini boshlaydi. Bundan tashqari, CYP araxidon kislotasidan eikosanoidlarning biosintezini katalizlaydi. Ksenobiotiklar va dorilar kabi ekzogen substratlarga ta'sir qiluvchi ba'zi CYP izoformlari substratning o'ziga xos xususiyatlariga ega. CYP 3A4 izoformasi barcha dorilarning taxminan yarmining konversiyasini katalizlaydi. Ikkinchi yarmining taxminan 20% CYP D6, 15% CYP 2C19, qolganlari esa CYP 1A2, 2A6 va 2B6 tomonidan parchalanadi. • Garchi ko'p hollarda CYP ishtirokidagi reaktsiyalar dorilar va ekzogen moddalarning inaktivatsiyasiga (detoksikatsiya) olib kelsa ham, ba'zida, aksincha, reaktsiya mahsulotlari substratlarga qaraganda zaharliroqdir (toksikatsiya). Masalan, aromatik birikmalarning epoksidlanishi natijasida yuqori reaktiv va ko'pincha zaharli mahsulotlar hosil bo'ladi. Ko'pgina substratlar tegishli CYPlarning faolligini (substrat induksiyasini) induktsiya qiladi. Masalan, barbituratlar CYP 3A4 va tegishli fermentlarni qo'zg'atadi. Boshqa moddalar individual CYP izoformlarini inhibe qilishi mumkin (substrat inhibisyonu). Bunday substratlar tabiiy moddalarni, masalan, greyfurt sharbati tarkibiy qismlarini ham o'z ichiga oladi. CYP faol markaziga ulanish uchun substratlar o'rtasidagi raqobat bir substratning boshqasining parchalanishiga xalaqit beradi. CYP genlarining taxminan 40% ko'p allellar (genetik polimorfizm) sifatida mavjud. Aynan shuning uchun odamlarning turli xil dorilarni ("sekin va tez metabolizatorlar") metabolizatsiya qilish qobiliyatida sezilarli farqlar mavjud.

O'xshashlar

Jigar sirrozi
Eritrotsitlar biokimyosi
Qon biokimyosi
Jigar chegarasini aniqlash
Endokrin tizim biokimyosi