Adrenomimetiklar. Pediatriyada adrenomimetiklarni o’ziga xos qo’llanishi - Tibbiyot - Slaydlar

Adrenomimetiklar. Pediatriyada adrenomimetiklarni o’ziga xos qo’llanishi

Yuklangan vaqt:

11.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

298.7509765625 KB

Ko'chirib olish

Adrenomimetiklar. Pediatriyada adrenomimetiklarni o’ziga xos qo’llanishi010203040506 0F04 0C 14

REJA: 1. ADRENERGIK SINAPSLARGA TA’SIR ETUVChI VOSITALAR. 2. α, β -ADRENOMIMETIKLAR. 3. ASOSAN α -ADRENOREЦEPTORLARNI QO’ZG’ATUVChI VOSITALAR 4. ASOSAN β -ADRENOREЦEPTORLARNI QO’ZG’ATUVCHI VOSITALAR 5. SIMPATOMIMETIKLAR.

ADRENERGIK SINAPSLARGA TA’SIR ETUVCHI VOSITALAR. Simpatik nervlarning postganglionar tolasi oxirida joylashgan neyro- effektor sinapslarda qo'zg'alish impulsining o’tkazilishi mediator- noradrenalin vositasida amalga oshadi. Simpatik nerv tolalarinig oxiri effektor a’zo ichida tarmoqlanib, nozik to’r ҳosil qiladilar. Ularning uchlari kengaygan bo’lib, u erda NAning sintezi kechadi va NA to’planadi. NA fenilalanindan ҳosil bo’ladi (fenilalanin-tirozin- DOFA-NA-adrenalin), bunda bir qator fermentlar ishtirok etadi. DOFA va dofamin neyronlar, NA bo’lsa, vezikulalarda ҳosil bo’ladi, chunki dofamin β-gidorksilaza faqqt vezikulalarda uchraydi. Adrenergik nerv tolalarida NA uch xil turdagi zaҳira sifatida yigiladi:  (labil) o’zgaruvchan-vezikulalarda;  (stabil) turg’un-vezikulalarda;  erkin-stitoplazmada;

Adrenoresteptorlarning qo’zg’alishi, ularga xos bo’lgan o’zgarishlar bilan namoyon bo’ladi. Odatda α- adrenoresteptorlar qo'zg'alganda a’zoning faolligi ortadi (ichak mushaklardan tashqari, ularning tonusi pasayadi). β-adrenoresteptorlar qo'zg'alganda, a’zoning faolligi susayadi (yurakdan tashqari:-taxikardiya, qisqarish kuchi ortadi, avtomatizm ortadi, o’tkazuvchanlik engillashadi). Toqimalarda α va β- adrenoresteptorlarning nisbati ҳar xil. Teri, buyrak, ichak qon tomirlarda, me’da-ichak traktining sfinkterlarida, qorataloqning trabekulalarida α- adrenoresteptor ustunlik qiladi.

α -Adrenoresteptorlarni qo'zg'atganda yuzaga keladigan o’zgarishlar:  teri, shilliq qavat, buyrak, ichak, qon tomirlarining qisqarishi;  ko’zning rangdor pardasidagi radial mushaklarning qisqarishi (midriaz);  me’da-ichak traktidagi sfinkterlarning qisqarishi;  qorataloq trabekulalari (mushaklarining qisqarishi(qorataloq kichrayadi);  bachadon mushaklarining (miometriy) qisqarishi;

β -Adrenoresteptorlarini qo’zg’atilganda yuzaga keladigan o’zgarishlar:  ko’ngdalang targ’il mushaklar, jigar, o’pka, bosh miya, miokard qon tomirlarining, silliq mushaklari bo’shashadi, tomir kengayadi (β 2 );  bronxlarning silliq mushaklari bo’shashadi (β 2 );  mimetriy tonusi susayadi (β 2 );  glyukogenoliz (glikogenning parchalanishi) tezlashadi;  lipoliz kuchayadi (β 2 );  yurak qisqarishining soni va kuchi ortadi (β 1 );  me’da-ichak trakti a’zolarining ҳarakati va tonusi susayadi (β 1 );

α, β -ADRENOMIMETIKLAR ADRENALIN -buyrak usti bezining miya qismidagi xromaffin xujayralarida ҳosil bo’ladigan gormon. Sintetik yo’l bilan ҳam olingan. So’yilgan qora mollarning buyrak usti bezidan ajratib olinadi. Adrenalin α va β-adrenoresteptorlarni bevosita qo'zg'atadi. Fiziologik konstentrastiyalarida faqqt β-adrenoresteptorlarni qo'zg'atadi, katta konstentrastiyalarda α adrenoresteptorlarni ҳam qo'zg'atadi. Buning natijasida yurak qisqarishlarining soni va kuchi ortadi (yurakning minutlik va sistolik ҳajmi ortadi), qon bosimi ko’tariladi, ko’z qorachigi kengayadi, lekin ko’zning ichki bosimi oshmaydi, chunki tomirlar torayadi va suyuqlik ishlab chiqish pasayadi. Bronxlarning silliq muskullari bo’shashadi. Agar bronxospazm bo’lsa yo`qo ladi, MITning sfinkterlari tonusi oshadi, lekin a’zolar tonusi va ҳarakati pasayadi. qorataloq qisqaradi, undagi qon tomirlarga o’tadi. Teri, ichak, buyrakning qon tomirlari torayadi, bosh miya, o’pka, skelet mushaklar, yurak qon tomirlari kengayadi. Giperglikemiya va giperlipidimiya rivojlanadi. Yurak mushaklarining O 2 ga bo’lgan talabi ortadi. qonda sut kislotasi miqdori ortadi. MNSni adrenalin qo'zg'atadi (bezovtalanish, tremor yuzaga keladi), MITda adrenalin parchalanib ketishi tufayli, uni faqat maҳalliy yoki parenteral yo’l bilan kiritiladi - (t/o, m/i, t/i), adrenalinning ta’siri davomli emas (5min tomirga, 30min mushakga kiritilsa), chunki ekstraneyronal yutiladi va parchalanadi.

NORADRENALIN . α va β adrenoresteptorlarni (kuchsizroq β 2 ) bevosita qo'zg'atadi. qon bosimi kuchli, lekin qisqa oshadi (bir necha minut), chunki teri, shilliq qavatlari, MIT a’zolarini, buyrak qon tomirlarini toraytirib, ularning umumiy periferik qarshiligini oshiradi. β 2 -adrenoresteptorlarni qo'zg'atmaganligi sababi-dan NA ta’sirida adrenolinnikiga o’xshab keyinroq qon bosimi pasaymaydi. NA bradikardiyaga olib keladi, chunki karotid koptokchasidagi baroresteptorlar qozgalib, reflektor yo’l bilan adashgan nerv markazi qozgaladi, lekin yurakning sistolik ҳajmi ortadi. MNS, ichki a’zolarning mushaklariga va modda almashinuviga NA adrenalinga o’xshab, lekin kuchsizroq ta’sir ko’rsatadi. MITda NA parchalanganligi uchun uni parenteral yo’l bilan kiritiladi. Teri ostiga kiritilganda, tomirlarni kuchli toraytirganidan, nerkozga olib keladi, shuning uchun t/i tomchilab, qon bosimini e’tiborga olgan ҳolda kiritiladi. Organizmda NA tez parchalanadi va uning qoldiqlari buyrak orqali peshob tarkibida ajraladi. Organizmdagi NAning asosiy miqdori presinaptik membranada ҳosil bo’ladi. Faqqt 15% buyrak usti bezining miya qismida sintezlanadi.

ASOSAN α -ADRENOREЦEPTORLARNI QO’ZG’ATUVChI VOSITALAR MEZATON - asosan postsinaptik membranada joylashgan α 1 adrenoresteptorlarni togridan-togri Qozgatadi, bundan tashqari oz miqdorda presinaptik membranadan NA ajralishini kuchaytiradi. Adrenalindan kimyoviy strukturasida 1ta gidroksil radikalining kamligi bilan farQ Qiladi, shuning uchun KOMT ta’sirida parchalanmaydi, davomli ta’sir ko’rsatadi, me’da ichak traktida parchalanmaydi. Adrenomimetik ta’siri adrenalinnikidan sustroq. Lekin kichik konstentrastiyalarida ҳam faqqt α-adrenoresteptorlarni Qozgatib, tomirlarni toraytiradi, Qon bosimini ko’taradi (t/i –20min.t/o-40-50 minut). Reflektor yo’l bilan bradikardiyaga olib keladi. MNSni kuchsiz Qozgatadi. Boshqa vakillari: NAFTIZIN, GALAZOLIN .

ASOSAN β -ADRENOREЦEPTORLARNI QO’ZG’ATUVCHI VOSITALAR IZADRIN . Sintetik preparat bo’lib fenilalkil aminlar ҳosilasi (izoprpil noradrenalin), β 1 va β 2 adrenoresteptorlarni bevosita qo’zg’atadi. Natijada yurak qisqarishi tezligi va kuchi ortadi (β 1 ). Yurak avtomatizmi va o’tkazuvchanligi tezlashdi. Skelet mushaklarining qon tomirlari (β 2 ) kengayadi qon bosimi pasayadi. Bronxlar, me’da-ichak trakti, bachadonning silliq mushaklarini bo’shashtiradi. Bronxiolitik ta’siri tez boshlanadi va 1 soat davom etadi. MNSni qo’zg’tadi. Modda almashinuviga adrenalinga o’xshash, lekin kuchsizroq ta’sir ko’rsatadi (ayniqsa giperglikemiya). Boshqa vakillari: SULBUTAMOL, TERBUTALIN , FENOTEROL, DOBUTAMIN

SIMPATOMIMETIKLAR  EFEDRIN -efedra yovvoyi o’simligi tarkibidagi alkaloid (kuzmicheva trava) - Ma xuan (xitoy). O’simlikda efedrin chapga aylantiruvchi izomer bo’lib, faolligi sintetik efedrindan ancha kuchli. Efedrin presinaptik membranaga ta’sir etib, NA ajralib chiqishini kuchaytiradi. Undan tashqari efedrin postsinaptik membranadagi adrenoresteptorlarni bevosita qo’zg’atadi. NA ajralishni kuchaytirishi va NA bir qismi adrenalinga aylanganligi xisobiga efedrin α va β adrenoresteptorlar qo’zg’alganligida kelib chiqadigan o’zgarishlarni yuzaga keltiradi. Ya’ni yurak faoliyatini oshiradi, tomirlar torayadi, qon bosimi ko’tariladi, bronxlar kengayadi, MIT a’zolarning ҳarakati va sekrestiyasi susayadi, qorachiq kengayadi (ko’zning ichki bosimi o’zgarmaydi), giperglikemiya, giperlipidemiya, rivojlanadi. Efedrinning ta’siri kuchi adrenalinnikiga qaraganda 50-100 marta sust, asta-sekin va davomli ta’sir ko’satadi. M-n: gipertenziv ta’siri davomligi adrenalinikidan 7-10 marta uzoqroq. Efedrin ketma-ket organizmga kitritilsa (10-30min.). Qon bosimi ko’tarilish o’rniga pasayadi (taxifilaksiya), chunki efedrin presinaptik membranadagi NA zaҳiralarini kamaytiradi. Efedrin MAO faolligini susaytiradi. Shuning uchun u MNS ni adrenalin va NA ga nisbatan kuchli Qozgatuvchi (uyQuni yo`qolishi, ko’tarinki kayfiyat, giperglikemiya, ishtaxani yo`qolishi) ta’sir etadi. Efedrin NA va Adrenalindan farqli o’laroq MITda parchalanmaydi, MAO ta’siriga chidamli, jigarda parchalanadi, taxminan 40% o’zgarmagan xolda peshob tarkibida ajraladi.

O'xshashlar

Adrenoretseptorlarni qo’zg’atuvchi vositalar (adrenomimetiklar)

Laktasiya davrida klinik farmakologiyaning o’ziga xos tamoyillari

Psixostimulyatorlar, depressiyaga qarshi vositalar, nootrop vositalar

O`tkir va surunkali bronxitlar

Immunitetga ta’sir etuvchi moddalar. Allergik kasalliklarda qo’llaniladigan moddalar