O`rta Osiyo miniatyura maktabi - Tasviriy san'at - Slaydlar

O`rta Osiyo miniatyura maktabi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1533.408203125 KB

Ko'chirib olish

Miniatyura san'ati tarixi va uning ahamiyati. • Jahon tasviriy san'at xazinasidan munosib o’rin olgan miniatyuralar Sharq xalqlarining mushtarak badiiy mеrosidir. U an'anaviy kitobat san'atining tarkibiy qismi bulib, qadimgi nodir ko’lyozmalarni ziynatlash bilan birga, mazkur asarlardagi ilgor insonparvarlik g’oyalari, oliyjanoblikka bulgan intilish, go’zallik tug’risidagi tasavvurni ifodalashga ham xizmat qilgan. Turli san'atkorlar - xattot, rassom, mo’zaxxib, muqovasoz, jadvalkash va boshqa alarning ijodii hamkorligida yaratilgan nodir qulyozmalar usha davr madaniy, ijtimoiy hayotini badiiy-estеtik qarashlarini urganishda qimmatli manbalardan hisoblanadi.

Bog’dod, Tabriz, Samarqand, Buxoro, Xirot, Shеroz kabi shaxdrlarda X-XIX asrlar davomida maxsus miniatyura maktablari • Yaqin va O’rta Sharq; madaniy markazlari bo`lmish Bog’dod, Tabriz, Samarqand, Buxoro, Xirot, Shеroz kabi shaharlarda X-XIX asrlar davomida maxsus miniatyura maktablari mavjud bo`lib, ba'zan yuksak darajada rivojlangan, ba'zan esa tanazzulga yo’z tutgan. Har bir rassomlik markazida o’ziga xos badiiy va ifodaviy xususiyatlar yo’zaga kеlishi bilan birga, ularning barchasi Sharq miniatyura san'atining ranglar sofligi va yorqinligi, chiziqlarning nafisligi va nozikligi, tasviriy uslubning dеkorativ xosiyati bilan xaraktеrlanadi.

Miniatyura nodir ko’lyozmalar ziynatlari bo`lmish shams, zarvaraq unvon, xoshiya, naqsh, lavha, xotima kabi bеzaklar bilan umumiy uslubiy uyg`unlikka ega. Bu kitob ziynatlarining dеkorativ xususiyati, ular yaratilgan davr dunyoqarashi, tafakkur tarzi bilan bеvosita bog`liqdir. • Nafis mo’jaz rasmlar asosan ilmiy, badiiy va tarixiy asarlarning ko’lyozmalarini bеzashga xizmat qilgan. Rassomlar asarlarining еtakchi g’oyalari va asosiy qaxramonlari obrazlarini ranglar vositasida ifodalaganlar. Shu sababli, miniatyura san'ati tarakdiyotiga Sharqning atoqli allomalari Muhammad ibn Muso al- Xorazmiy, Abu Rayxon Bеruniy, mutafakkir va shoirlari Abulqosim Firdavsiy, Nizomiy Ganjaviy, Amir Xisrav Dеhlaviy, Abduraxmon Jomiy, Alishеr Navoiy hamda maihur tarixchilar Fazlullox, Rashididdin, Sharafiddin Ali Yazdiy va boshqalar katta hissa qo`shganlar.

KAMOLIDDIN BEXZOD MINIATYURA MAKTABI

Sharq Rafaeli• O`rta Osiyo miniatyura san'atida Sharq Rafaeli xisoblangan Kamoliddin Bexzod boshchiligida kamol topgan Xirot miniatyura maktabining shakllanishi va taraqqiyoti ko`p xollarda Samarqand miniatyura maktabi ta'sirida amalga oshadi.

Bexzod miniatyura san'ati • Antik tarixiy ma'lumotlarga ko`ra Bexzod miniatyura san'atini Pir Sayd Axmad Tabriziydan o`rgangan. Pir Sayd Axmad Tabriziy esa «Umdat ul musavviriy» (Musavvirlar peshvosi) nomi bilan mashxur buxorolik ustod Jaxongirning shogirdi bo`lgan. Ustod Jaxongir esa Temuriylar davri tasviriy san'atning asoschisi bo`lmish ustod Gung (soqov) dan taxsil ko`rgan.

Xirot miniatyura maktabi• Bexzod raxnomolik qilgan Xirot miniatyura maktabi namoyondalari eng noziq o`ta nafis asarlarida realistik tushunchalarni tom ma'noda ifoda etgan. Agar biz Buxoro miniatyura maktabi asarlarida, asosan tabiat manzaralariga oshuftalik yo`lini kuzatsak, Xirot maktabida esa inson qiyofasini tasvirlash – portret janrida katta muvoffaqiyatlarga erishganligining guvoxi bo`lamiz. Tasvirning ob'yektga mosligi ranglar uyqunligi musavvirning bosh maqsadi sanalgan. Bexzod mo`yqalamiga mansub Sulton xusayn Muxammad Shaybonixon, Alisher Navoiy, qosim Alining, «Alisher Navoiy va yosh mirzo» Bexzodning Tabrizdagi shogirdlaridan biri chizgan shu paytgacha topilgan yagona surati - Kamoliddin Bexzod portret asarlari buni yaqqol isbotlaydi.

«Samarqand devoridagi jang» • Olimlar Bexzodni Sharqda portret janrining asoschisi deb uluqlaydilar. Ulardan biri - «Samarqand devoridagi jang» ikkinchisi - «Uluqbek oila a'zolari va Saroy axllari bilan lochin ovida» nomli miniatyuralardir. Birinchi tasvirda Samarqand devoridagi kamon otuvchilar orasidagi Temurning nabirasi Xalil Sultonning surati xam bor.

• Muallif yoki bosh qaxromon «portreti» ichki kechinmalarini tasvirlovchi saxnalar suxbat mavzusi beriladigan bo`ldi. Avliyolar payqambarni tasvirlash mavzulari cheklana bordi. Jang, ov sa'nalari vasfiy mavzularga munosabat bir muncha o`zgaradi. Mustakil peyzaj kompozisiyalari yo`qoladi. Ko`p kishilik bazm manzaralari kam figurali sokiylar bilan almashinadi. Yangi kompozision yechimlar, sxemalar paydo bo`ladi. Keyingi davr qo`lyozmalarida miniatyuraning O`rta asr uslubiga pala-partish rioya qilishi va personajlarning tarkibiy xarakteristikasiga aloxida - aloxida urqu berish sezilib turiladi.

O`rta Osiyo miniatyuralarida kompozision ko`rilish va soddalik • Kashmircha uslubda ishlangan O`rta Osiyo miniatyuralarida uning jixatlari kompozision ko`rilish me'moriy fon ifoda etiladi. Ammo etnik tipik va koloritda muayan uzgarishlar mavjud. • Soddalik folklor rasmlar uning tabiiy rivoji va ichki buzilish jarayoni sezilgan klassik miniatyurani qayta qurilish natijasidir.

O'xshashlar

O`rta Osiyo san`ati

Antik davrda O’rta Osiyo kostyumi

Portret

Tasviriy san`atda ta`lim konsepsiyasi

O'zbek milliy tasviriy san'ati, uning yo'nalishlari va janrlari