Tarixiy taraqqiyot va uning g’oyaviy-mafkuraviy mezonlari - Tarix - Slaydlar

Tarixiy taraqqiyot va uning g’oyaviy-mafkuraviy mezonlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

355.5 KB

Ko'chirib olish

Q.D.P.I. Q.D.P.I. «« TarixTarix »» fakulteti.fakulteti. «« Milliy g’oya, ma’naviyat asoslariva huquq ta’limiMilliy g’oya, ma’naviyat asoslariva huquq ta’limi »» yo’nalishi yo’nalishi 4 4 «« DD »» guruh talabasi guruh talabasi Tursunov JahongirTursunov Jahongir «« Milliy taraqqiyotning g’oyaviy mafkuraviy asoslariMilliy taraqqiyotning g’oyaviy mafkuraviy asoslari »» fanidanfanidan Mustaqil ishiMustaqil ishi Mavzu: Tarixiy taraqqiyot va uning Mavzu: Tarixiy taraqqiyot va uning g’oyaviy-mafkuraviy mezonlarig’oyaviy-mafkuraviy mezonlari .. WWW.ARXIV.UZ

REJA: 1. Jamiyatning ijtimoiy-siyosiy taraqqiyoti va g’oyalar rivojlanishining ma’naviy-tarixiy asoslari 2. G’oya va mafkuralar rivojlanishining tarixiy bosqichlari, asosiy yo’nalishlari WWW.ARXIV.UZ

Xar qanday jamiyat taraqqiyoti, uning u yoki bu vaqt va makondagi darajasi ko'p jixatdan fuqarolar ma'naviyati, turmush tarzi, kishilarning ma'naviy-moddiy, ijtimoiy extiyojlari xamda ularning qay darajada qondirilishiga bog'liqdir. Mustaqillik davrigacha va undan keyingi o'tgan tarixan qisqa muddat ichida ro'y bergan xolatlar, jamiyat ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, ma'naviy-ma'rifiy va tarbiyaviy- mafkuraviy soxasidagi o'zgarishlar bizga sho'rolar mustabid tuzumi xamda istiqlol yillarida O'zbekistonning real xayotida xolisona javob izlashga va unga erishishga imkon beradi. WWW.ARXIV.UZ

Uzoq ming yilliklar tarixi shundan dalolat beradiki, o'zbek milliy davlatchilik tarixi eng avvalo ma'naviyat-ma'rifatning jamiyat xayotida muxim o'rin egallaganligi bilan chambarchas bog'liqdir. Ushbu azaliy an'anaga mustaqillik yillarida xam aloxida e'tibor berilishi juda axamiyatli bo'ldi. Qayd etish lozimki, istiqlolning dastlabki davrlaridanoq madaniyatning metodologiyasi o'zgardi. Agarda, sho'rolar mustabid tuzimi davrida madaniyatning asosiy vazifasi jamiyat a'zolarining kommunistik mafkura va soxta g'oyaga e'tiqodini mustaxkamlashga safarbar etish bo'lsa, istiqlol davrida uning maqsadi tamomila o'zgardi. WWW.ARXIV.UZ

Xo'sh, bular nimalarda ko'rindi? Xususan, eng avvalo, mamlakat xukumati, Prezidentning ma'naviy-ma'rifiy omillarga nisbatan munosabati shakllandi. Jumladan, ma'naviy-ma'rifiy isloxotlar davlat siyosatining asosiy ustivor yo'nalishi, deb xisoblandi. Joylarda ma'naviyat bilan bog'liq shularning amalga oshirilishi uchun butun mas'uliyatning xokimlar, vazirliklar, idoralar, tashkilotlarning birinchi raxbarlari zimmalariga yuklatilishi juda katta ijtimoiy axamiyat kasb etdi. WWW.ARXIV.UZ

Ikkinchidan, ma'naviyati yuksak millat va davlatnigina kelajagi buyuk bo'lishi mumkin ekanligi to'g'risidagi ijtimoiy fikr shakllana boshlandi. Darxaqiqat iqtisodiy-siyosiy omillarning xar qanday davlat, millat xayotidagi o'rni va roli kattadir. Biroq, ma'naviy omillargina jamiyatda sodir bo'lgan barcha muammolarni xal etishga qodir omil ekanligi endi xaqiqatdir. Uchinchidan, ma'naviyat va ma'rifat jamiyatni poklantiruvchi kuch ekanligi e'tirof etilmoqda, zero sho'rolar mustabid tizimi davridan qolgan yaramas «ma'naviy» merosdan poklanmasdan turib istiqlolga xizmat qiladigan, fuqarolar qalbi va ongini yangilashga qodir ma'naviyatni shakllantirish mumkin emas WWW.ARXIV.UZ

WWW.ARXIV.UZ

To'rtinchidan, istiqlol davri O'zbekiston jamiyati ma'naviyatining eng muqaddas maqsadlaridan biri – o'tmish tarixiy-madaniy, ilmiy, axloqiy-mafkuraviy, ijtimoiy-siyosiy qadriyatlariga sho'ro davrida tarkib topgan munosabat kabi «illat» sifatida emas, aksincha, jamiyatni poklantiruvchi va kelajakni ma'naviy jixatdan mustaxkamlovchi omil asnosida qarashdan iborat jamoatchilik fikri shakllandi. Beshinchidan, istiqlol davrida ma'naviyatning xar qanday siyosiy xukmron mafkuralardan xoliligi, muximi, shakllanayotgan milliy mafkuraning ma'naviyat bilan uyg'unligi ta'minlandi. Mamlakat Prezidenti Islom Karimov qayd etganidek, mustaqillik davrida bajarilishi lozim bo'lgan eng ustivor vazifa «xalqimiz orasida katta ma'rifiy-amaliy ishlarni olib borib, milliy mafkuramizga kuch-quvvat beradigan, uni yangi-yangi marralar sari safarbar etadigan, keng ommaga ta'sir o'tkazishga, xalqni o'ziga tarafdor etishga xizmat qiladigan siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy, ma'naviy manbalarni to'g'ri belgilab olishdir ». WWW.ARXIV.UZ

Xaqiqatdan xam, mustaqillik yillarida ma'naviyat va ma'rifatning ijtimoiy maqsadi aniqlab olindi, uning bajarishi lozim bo'lgan vazifalari belgilandi. Ana shunday sharoitda jamiyat fuqarolari tomonidan bildirilgan ijtimoiy extiyoj – ma'naviy-ma'rifiy soxalarda yangi asr va umuman, uchinchi ming yillikdagi bosh g'oya qanday bo'lishi aniqlandi.Xaqiqatdan xam, mustaqillik yillarida ma'naviyat va ma'rifatning ijtimoiy maqsadi aniqlab olindi, uning bajarishi lozim bo'lgan vazifalari belgilandi. Ana shunday sharoitda jamiyat fuqarolari tomonidan bildirilgan ijtimoiy extiyoj – ma'naviy-ma'rifiy soxalarda yangi asr va umuman, uchinchi ming yillikdagi bosh g'oya qanday bo'lishi aniqlandi.Xaqiqatdan xam, mustaqillik yillarida ma'naviyat va ma'rifatning ijtimoiy maqsadi aniqlab olindi, uning bajarishi lozim bo'lgan vazifalari belgilandi. Ana shunday sharoitda jamiyat fuqarolari tomonidan bildirilgan ijtimoiy extiyoj – ma'naviy-ma'rifiy soxalarda yangi asr va umuman, uchinchi ming yillikdagi bosh g'oya qanday bo'lishi aniqlandi. Xo'sh, xozirgi va yangi asrda ma'naviyat soxasidagi bosh g'oyamiz nimalardan iborat? Mazkur savolga javob bera turib, I. Karimov quyidagilarni yozadi: «Modomiki biz xuquqiy demokratik davlat, erkin fuqarolik jamiyati qurayotgan ekanmiz, ma'naviyat soxasidagi yigirma birinchi asrga mo'ljallangan xarakat dasturimiz xam ana shundan kelib chiqmog'i darkor. Ya'ni erkin fuqaro-ongli yashaydigan, mustaqil fikrga ega bo'lgan shaxs ma'naviyatini kamol toptirish bizning bosh milliy g'oyamiz bo'lishi zarur. WWW.ARXIV.UZ

Darxaqiqat, mustaqil O'zbekistonda istiqlol ma'naviyat soxasida mavjud bo'lgan vazifalar ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy barqarorlik sharoitida muttasil ravishda bajarilib kelinmoqda. Chunonchi, agar istiqlolning dastlabki yillarida jamiyat ma'naviy xayotida turgan eng bosh vazifa fuqarolarda sho'rolar davriga xos tafakkurni eskicha fikrlash sarqitlarini bartaraf etish edi. Mazkur masalada qator yutuqlarga erishildi. Biroq, bu borada xali talay ishlarni bajarish lozim» . Ikkinchi, eng muxim vazifalardan yana biri erkin fuqarolik jamiyatining ma'naviyatini shakllantirishdir, zero «ozod, o'z xaq- xuquqlarini yaxshi taniydigan, boqimandalikning xar qanday ko'rinishlarini o'zi uchun or deb biladigan, o'z kuchi va aqliga ishonib yashaydigan, ayni zamonda o'z shaxsiy manfaatlarini xalq, Vatan manfaatlari bilan uyg'un xolda ko'radigan komil insonlarni tarbiyalashdan iboratdir» . WWW.ARXIV.UZ

Istiqlol yillarida O'zbekiston madaniyati xususida fikrlash asnosida aloxida qayd etilishi lozim bo'lgan masalalardan yana biri – ma'naviyat soxasidagi davlat siyosatining tobora konkretlashib borishi, vazifalarni xal etish yo'llarining oydinlashuvidir. Ma'naviyat jamiyat a'zolarini ruxan poklantiruvchi, qalban ulg'aytiruvchi, inson ichki dunyosiga, irodasiga kuch-quvvat beruvchi, milliy vijdonini uyg'otuvchi va doimiy xarakatdagi konkret kuchdir. Shunday ekan, ma'naviyatga umumiy tarzda munosabatda bo'lish xatodir, zero xar bir fuqaroning ma'naviy-mafkuraviy, komillik darajasi bir xil bo'lmagani kabi, ularning bunday sifatlarini uyg'unlashtirib turuvchi ko'rinishlari xam konkretdir. WWW.ARXIV.UZ

Xususan, yangi asr bo'sag'asida eng asosiy vazifamiz nimadan iborat? Mamlakat Prezidentining ta'kidlashicha, ma'naviyat soxasidagi strategik maqsadimiz – «milliy qadriyatlarimizni tiklash, o'zligimizni anglash, milliy g'oya va mafkurani shakllantirish, muqaddas dinimizning ma'naviy xayotimizdagi o'rnini va xurmatini tiklash kabi mustaqillik yillarida boshlangan ezgu ishlarimizni izchillik bilan davom ettirish, ularni yangi bosqichga ko'tarish va ta'sirchanligini kuchaytirishdir» . Shu o'rinda qurilayotgan demokratik, xuquqiy insonparvar jamiyat yuksak ma'naviy va axloqiy qadriyatlarga tayanishini bu jarayon esa milliy g'oya va milliy mafkuraga, yosh avlodni vatanparvarlik ruxida tarbiyalashga asoslanishini aloxida qayd etish juda muximdir. WWW.ARXIV.UZ

Agar, istiqlolning dastlabki yillarida ma'naviy-ma'rifiy tadbirlardan ko'zlangan maqsad sho'ro mustabid tizimi asoratlaridan qutulish, jamiyatda ma'naviy yakdillik yaratishdan iborat bo'lgan bo'lsa, endi esa, ijtimoiy xamkorlik, komil insonni tarbiyalash ustivor tavsifga ega bo'lmoqda. Ma'naviyatning mamlakatda demokratik, xuquqiy, qudratli davlat qurish yo'lidagi muxim omil ekanligi endi xech kimga sir emas. Ushbu markazning bosh vazifasi qilib esa milliy madaniy markazlarga amaliy va uslubiy yordam ko'rsatish, ular faoliyatini muvofiqlashtirish, milliy an'ana, urf-odatlarni qaytadan tiklash, MDX va xorij davlatlaridagi baynalmilal madaniy markazlar bilan xamkorlik aloqalarini kuchaytirish, O'zbekistonda millatlararo aloqalarni yaxshilash, ijtimoiy barqarorlikni ta'minlash kabi muxim masalalar kiritildi. WWW.ARXIV.UZ

Istiqlol yillarida ma'naviyat-ma'rifat masalasiga jiddiy e'tibor xukumat tomonidan bu borada mukammal tarzda ishlab chiqilgan dastur asosida ish olib borishni talab etdi. Shu asnoda 1994 yil 23 aprelda mamlakatimiz ma'naviy xayotida muxim voqea yuz berdi: Prezident Islom Karimov farmoni bilan Respublika Ma'naviyat va Ma'rifat jamoatchilik markazi tashkil etildi. Ma'lumki, sobiq ittifoq tugatilishi bilan birga uning kommunistik mafkurasi xam barxam topdi. Bu munofiq, yakkaxokim mafkuraning achchiq saboqlaridan achchiq saboqlaridan xulosa chiqarib mamlakatimizning Asosiy Qonunida «Xech qaysi mafkura davlat mafkurasi bo'lishiga yo'l qo'yilmaydi», deb yozib qo'yildi. Shu asnoda, jamiyatimiz xech qachon mafkura yakkaxokimligi ro'y bermasligi uchun zarur bo'lgan xuquqiy poydevor yaratilgan. Ma'naviyat va ma'rifat jamoatchilik markazi ayni shu maqsadni ko'zda tutib tashkil etildi . WWW.ARXIV.UZ

Qayd etish lozimki, ma'naviyat-ma'rifat markazi qisqa davr ichida xalqimizning boy ma'naviy merosini o'rganish, milliy va umuminsoniy qadriyatlar asosida mamlakat va millat kelajagini belgilaydigan ilg'or g'oyalarni yuzaga chiqarish bo'yicha yirik ishlarni bajardi. Shu bilan birga, ma'naviyat va ma'rifat masalalarini bevosita jamoatchilik yo'li bilan rivojlantirishga aloxida e'tibor berilishi o'z samarasini bermoqda. Xar qanday sharoitda xam barcha millat va xalqlar o'zining ma'naviy extiyojlarini qondirishga muxtojlik sezadi. Ma'naviyat – inson uchun mavjudlik belgisi. Ma'naviy boylik – u yoki bu millatni boshqa etnik birikmalardan o'ziga xosligini bildiruvchi, anglatuvchi muxim omildir. Ma'naviyati yo'q xalqning o'zi yo'q. Shu bilan birga xar bir xalq ma'naviyati xam bir xil darajada emas. WWW.ARXIV.UZ

Shu o'rinda mamlakat yurtboshisining «biz xalqni nomi bilan emas, balki madaniyati, ma'naviyati orqali bilamiz, tarixning tag- tomirigacha nazar tashlaymiz» , – degan fikrlarida juda mantiq va ma'no bor. Biroq, sho'rolar mustabid tizimi sharoitida o'zbek milliy madaniyati xaddan ortiq darajada ko'p zarar ko'rdi. Barcha mustamlakachilik kabi kommunistik mafkura maddoxlari xam o'zbek xalqini qul qilish uchun eng avvalo shu xalqning milliy madaniyatini yo'q qilishga zo'r berdilar. Ta'kid etish joizki, ma'naviy madaniyati yuksak, uning ildizlari baquvvat xalqning ijtimoiy ongidan shu xalq madaniyatini xech qachon tamomila yo'q qilish mumkin emas. To'g'ri mustamlakachiliklar natijasida o'zbek madaniyatiga katta zarar yetkazildi, uning ma'naviy ildizlarini qirqib tashlashga urinildi. Lekin ular buning uddasidan chiqa olmadilar. WWW.ARXIV.UZ

Ta'kid etish joizki, ma'naviy madaniyati yuksak, uning ildizlari baquvvat xalqning ijtimoiy ongidan shu xalq madaniyatini xech qachon tamomila yo'q qilish mumkin emas. To'g'ri mustamlakachiliklar natijasida o'zbek madaniyatiga katta zarar yetkazildi, uning ma'naviy ildizlarini qirqib tashlashga urinildi. Lekin ular buning uddasidan chiqa olmadilar.Ta'kid etish joizki, ma'naviy madaniyati yuksak, uning ildizlari baquvvat xalqning ijtimoiy ongidan shu xalq madaniyatini xech qachon tamomila yo'q qilish mumkin emas. To'g'ri mustamlakachiliklar natijasida o'zbek madaniyatiga katta zarar yetkazildi, uning ma'naviy ildizlarini qirqib tashlashga urinildi. Lekin ular buning uddasidan chiqa olmadilar. O'zbek xalqi aynan shu yo'ldan bordi, o'z milliy-tarixiy, madaniy merosiga sodiqligini ko'rsata bildi. Bu esa mustamlakachiliklar davrida yo'qotilgan, taptalangan madaniy merosni tiklash, o'zligini anglashga bo'lgan rag'batni uyg'otdi. WWW.ARXIV.UZ

WWW.ARXIV.UZ

Shunday qilib, mustaqillik O'zbekiston ma'naviy xayotini barqarorlashtirish uchun zamin yaratdi, ma'naviy-ma'rifiy xodisalarga munosabatni o'zgartirdi. Istiqlol tufayli ma'naviy turmushimizdagi ko'plab muammolar xal etila boshlandi. Qurilayotgan demokratik, xuquqiy, insonparvar jamiyat, bozor munosabatlariga o'tish, jaxon xamjamiyati bilan mafkuraviy tazyiqlarsiz o'zaro xamkorlik qilish imkoniyati – bularning barichi O'zbekiston madaniyatini xalqchil qildi. O'zbekiston, o'zbek xalqining dunyodagi o'ziga xos va mos o'rni borligi, uning jaxon sivilizatsiyasiga qo'shgan bebaxo xissasining e'tirof etilishi tufayli ma'naviy xayotning gullab-yashashi uchun mustaxkam zamin yaratildi. WWW.ARXIV.UZ

O'xshashlar

O’zbekiston mustaqilligining e’lon qilinishi va uning tarixiy ahamiyati

O‘zbekiston Respublikasining tashkil topishi va uning tarixiy ahamiyati

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaning qabul qilinishi va uning tarixiy ahamiyati

Mustaqil O’zbekiston Respublikasining tashkil topishi va uning tarixiy ahamiyati

Mustaqil O‘zbekiston Respublikasining tashkil topishi va uning tarixiy ahamiyati 2