Rossiya imperiyasi davrida Turkistonda ta‘lim tizimi - Tarix - Slaydlar

Rossiya imperiyasi davrida Turkistonda ta‘lim tizimi

Yuklangan vaqt:

23.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2034.658203125 KB

Ko'chirib olish

Rossiya imperiyasi davrida Turkistonda ta‘lim tizimi Reja: 1. Turkiston o`lkasida diniy-islomiy tarbiyaviy muassasalar va pedagogik fikr taraqqiyoti. 2. Turkistonda chorizm maktab siyosatining boshlanishi. 3. Turkistonda rus tuzem maktablari va matbuot. 4. Turkistonda jadidchilik ma'rifati va ta'lim - tarbiya.

XIX asrning o`rtalarida Turkiston o`lkasida boshlang`ich ma'lumot beradigan maktab hamda o`rta va oliy diniy ta'lim beradigan madrasalar mavjud edi. Maktablarn - ing aksariyati, shu jum - ladan, qishloq maktablarin - ing ko`pchiligi diniy va ta'lim beruvchi eng oddiy bosh - lang`ich maktablar edi, xo - los.

Markaziy Osiyo Rossiya tomonidan bosib olingandan so`ng maktab va madrasalarda ba'zi o`zgarishlar yuz . berdi. Musulmon maktablari uchun bosmaxonada chop qilingan darsliklar paydo bo`ldi. Qozonda bosmaxon - ada nashr qilingan Qur'on va xaftiyaklar, Xindiston va Erondan shoirlarning litografiyada chop qilingan to`plamlari keltirilgan, Toshkentning o`zida ham mak - tablar uchun darsliklarni litografiya usulida nashr qilish yo`lga qo`yildi. Maktablarda rus tilini rag`batlantiruvchi choralar ko`rishga ham harakat qilinardi.

XX asr boshlarida esa madrasalarda rus tilini o`qitish joriy qilinsin, degan ko`rsatmaga bi - noan yillarda ba'zi madrasalarda rus tilini o`qi - tish joriy qilindi. Asrimiz boshlariga kelib, Turk - iston o`lkasidagi yirik markaziy shaharlarda oliy ta'lim maskani hisoblangan quyidagi madrasalar – Buxoroda-80 Quqonda-40 Samarqandda-22 Marg`ilonda-28 Toshkentda-17 Xeva xonligida-130 mavjud bo`lib, ularda 400 dan 5000 tagacha talaba tahsil olar edi yilga kelib, birgina Samarqand viloyatining o`zida 1510 ta musulmon maktabi bor edi, ularda 1482 o`qituvchi talabaga saboq berilgan.Umuman olganda Turkiston o`lkasida yillarda 5290 ta maktab bo`lib, ularda talaba ta'lim olgan. Natijada mahalliy yoshlar rus tilini o`rganishga ko`proq e'tibor bera boshladilar. XX asr boshlarida esa madrasalarda rus tilini o`qitish joriy qilinsin, degan ko`rsatmaga bi - noan yillarda ba'zi madrasalarda rus tilini o`qi - tish joriy qilindi.

"Maʼlumki, XIX asr oxirida Turkiston oʻlkasida 3.792.774 kishi yashagan boʻlib, maktablar soni 6.027 tani tashkil etgan [1. B.232]. Maktabda taʼlim olayotgan oʻquvchilar soni 64015 nafarni, yaʼni aholi soniga nis - batan oʻquvchilar 1,7 foizni tashkil etgani holda, savodxonlik 19,55 foiz boʻlgan. Oktyabr inqilobigacha Turk - iston oʻlkasida 70000 oʻquvchisi bilan 6600 ta maktab va 9000 talabasi bilan 311 ta madrasa faoliyat yuritgan

"1897 yildagi Rossiya tomonidan o`tkazilgan aholi ro`yxati ma'lumotlarini ko`rsatishimiz mumkin. Masalan, osha aholi ro`yxatida qayd etilishicha, Markaziy (O`rta) Osiyo aholisining savodxonlik darajasi quyidagicha belgilangan: Tojiklar - 99,5% savodsiz Qirg`izlar - 99,4% savodsiz Turkmanlar - 99,3% savodsiz O`zbeklar - 98,4% savodsiz Qo - zoqlar esa -97,9% savodsiz deb hisoblangan. Bu ko`rsatkichlarning barchasi uydirma edi. Aslida Turkiston o`lkasi xalqlarining savodxonlik darajasi chor Rossiyasi aholisining savodxonlik darajasidan past emas edi.

Asrimiz boshlariga kelib, Turkiston o`lkasidagi yirik markaziy shaharlarda oliy ta'lim maskani hisoblangan quyidagi madrasalar – Buxoroda-80 Quqonda-40 Samarqandda-22 Marg`ilonda-28 Toshkentda-17 Xeva xonligida-130 mavjud bo`lib, ularda 400 dan 5000 tagacha talaba tahsil olar edi yilga kelib, birgina Samar - qand viloyatining o`zida 1510 ta musulmon maktabi bor edi, ularda 1482 o`qituvchi talabaga saboq beril - gan.Umuman olganda Turkiston o`lkasida yillarda 5290 ta maktab bo`lib, ularda talaba ta'lim olgan.

XULOSA Xullas, turkiston o‘lkasida rus mustamlakachilik siyosati uchun rus-tuzem maktablari tayanch vazifani bajardi. O’lkada harbiylarning ko’chirib keltirilgan bolalari va aholin - ing. migratsiyasi mustamlakachilik siyosatini yanada mustahkamladi. Mamlakatda maorif sohasida madaniy armiya tashkil etishdi. O’lka aholisining ma’naviy olami va iqti - dori e’tiborga olinmadi hamda ruslashtirish chora-tadbir - lari ham kuchaytirildi.

ADABIYOTLAR RO‘YXATI 1. Shamsutdinov R., Rasulov B. Turkiston maktab va madrasalar tarixi. A.: “Meros”. 1995. 23-bet. (Shamsutdinov R., Rasulov B. History of Turkestan schools and madrasas. A.: "Inheritance". 1995. Page 23.) 2. Komilov O. O‘zbek - iston milliy ta’limi transformatsiyasi tarixidan (XX asrning 20-yillari). –T. «Fan va texnologiya». 2019. 23-bet. (Komilov O. From the history of the transformation of the national education of Uzbekistan (20s of the 20th century). -T. "Science and technology". 2019. Page 23.) 3. Komilov O. O‘zbekiston milliy ta’limi transformatsiyasi tarixidan (XX asrning 20- yillari). –T. «Fan va texnologiya». 2019. 24-bet. (Komilov O. From the history of the trans - formation of the national education of Uzbekistan (20s of the 20th century). -T. "Science and technology". 2019. Page 24.) 4. Ergashev Q. O‘zbekistonda xalq ta’limi rivojlanishi tarixi. T.: “O‘qituvchi”. 1998. 12-bet. ( Ergashev Q. History of development of public education in Uzbek - istan. T.: "Teacher". 1998. Page 12.)

E'tiboringiz uchun rahmat.

O'xshashlar

Rossiya imperiyasi tomonidan Buxoro amirligining bosib olinishi

Rossiya imperiyasi tomonidan Xiva Xonligining bosib olinishi

G’aznaviylar imperiyasi

Rossiya imperiyasining Turkistonni bosib olishi, uning istibdodiga qarshi milliy ozodlik kurashi. Jadidchilik

XIX-asr oxiri XX-asr boshlarida maorif tizimi, Turkistonda jadidchilik maktablari