Rossiya imperiyasi davrida Turkistonda ta‘lim tizimi - Tarix - Slaydlar

Rossiya imperiyasi davrida Turkistonda ta‘lim tizimi

Yuklangan vaqt:

23.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2034.658203125 KB

Ko'chirib olish

Rossiya imperiyasi davrida Turkistonda ta‘lim tizimi Reja: 1. Turkiston o`lkasida diniy-islomiy tarbiyaviy muassasalar va pedagogik fikr taraqqiyoti. 2. Turkistonda chorizm maktab siyosatining boshlanishi. 3. Turkistonda rus tuzem maktablari va matbuot. 4. Turkistonda jadidchilik ma'rifati va ta'lim - tarbiya.

XIX asrning o`rtalarida Turkiston o`lkasida boshlang`ich ma'lumot beradigan maktab hamda o`rta va oliy diniy ta'lim beradigan madrasalar mavjud edi. Maktablarn - ing aksariyati, shu jum - ladan, qishloq maktablarin - ing ko`pchiligi diniy va ta'lim beruvchi eng oddiy bosh - lang`ich maktablar edi, xo - los.

Markaziy Osiyo Rossiya tomonidan bosib olingandan so`ng maktab va madrasalarda ba'zi o`zgarishlar yuz . berdi. Musulmon maktablari uchun bosmaxonada chop qilingan darsliklar paydo bo`ldi. Qozonda bosmaxon - ada nashr qilingan Qur'on va xaftiyaklar, Xindiston va Erondan shoirlarning litografiyada chop qilingan to`plamlari keltirilgan, Toshkentning o`zida ham mak - tablar uchun darsliklarni litografiya usulida nashr qilish yo`lga qo`yildi. Maktablarda rus tilini rag`batlantiruvchi choralar ko`rishga ham harakat qilinardi.

XX asr boshlarida esa madrasalarda rus tilini o`qitish joriy qilinsin, degan ko`rsatmaga bi - noan yillarda ba'zi madrasalarda rus tilini o`qi - tish joriy qilindi. Asrimiz boshlariga kelib, Turk - iston o`lkasidagi yirik markaziy shaharlarda oliy ta'lim maskani hisoblangan quyidagi madrasalar – Buxoroda-80 Quqonda-40 Samarqandda-22 Marg`ilonda-28 Toshkentda-17 Xeva xonligida-130 mavjud bo`lib, ularda 400 dan 5000 tagacha talaba tahsil olar edi yilga kelib, birgina Samarqand viloyatining o`zida 1510 ta musulmon maktabi bor edi, ularda 1482 o`qituvchi talabaga saboq berilgan.Umuman olganda Turkiston o`lkasida yillarda 5290 ta maktab bo`lib, ularda talaba ta'lim olgan. Natijada mahalliy yoshlar rus tilini o`rganishga ko`proq e'tibor bera boshladilar. XX asr boshlarida esa madrasalarda rus tilini o`qitish joriy qilinsin, degan ko`rsatmaga bi - noan yillarda ba'zi madrasalarda rus tilini o`qi - tish joriy qilindi.

"Maʼlumki, XIX asr oxirida Turkiston oʻlkasida 3.792.774 kishi yashagan boʻlib, maktablar soni 6.027 tani tashkil etgan [1. B.232]. Maktabda taʼlim olayotgan oʻquvchilar soni 64015 nafarni, yaʼni aholi soniga nis - batan oʻquvchilar 1,7 foizni tashkil etgani holda, savodxonlik 19,55 foiz boʻlgan. Oktyabr inqilobigacha Turk - iston oʻlkasida 70000 oʻquvchisi bilan 6600 ta maktab va 9000 talabasi bilan 311 ta madrasa faoliyat yuritgan

"1897 yildagi Rossiya tomonidan o`tkazilgan aholi ro`yxati ma'lumotlarini ko`rsatishimiz mumkin. Masalan, osha aholi ro`yxatida qayd etilishicha, Markaziy (O`rta) Osiyo aholisining savodxonlik darajasi quyidagicha belgilangan: Tojiklar - 99,5% savodsiz Qirg`izlar - 99,4% savodsiz Turkmanlar - 99,3% savodsiz O`zbeklar - 98,4% savodsiz Qo - zoqlar esa -97,9% savodsiz deb hisoblangan. Bu ko`rsatkichlarning barchasi uydirma edi. Aslida Turkiston o`lkasi xalqlarining savodxonlik darajasi chor Rossiyasi aholisining savodxonlik darajasidan past emas edi.

Asrimiz boshlariga kelib, Turkiston o`lkasidagi yirik markaziy shaharlarda oliy ta'lim maskani hisoblangan quyidagi madrasalar – Buxoroda-80 Quqonda-40 Samarqandda-22 Marg`ilonda-28 Toshkentda-17 Xeva xonligida-130 mavjud bo`lib, ularda 400 dan 5000 tagacha talaba tahsil olar edi yilga kelib, birgina Samar - qand viloyatining o`zida 1510 ta musulmon maktabi bor edi, ularda 1482 o`qituvchi talabaga saboq beril - gan.Umuman olganda Turkiston o`lkasida yillarda 5290 ta maktab bo`lib, ularda talaba ta'lim olgan.

XULOSA Xullas, turkiston o‘lkasida rus mustamlakachilik siyosati uchun rus-tuzem maktablari tayanch vazifani bajardi. O’lkada harbiylarning ko’chirib keltirilgan bolalari va aholin - ing. migratsiyasi mustamlakachilik siyosatini yanada mustahkamladi. Mamlakatda maorif sohasida madaniy armiya tashkil etishdi. O’lka aholisining ma’naviy olami va iqti - dori e’tiborga olinmadi hamda ruslashtirish chora-tadbir - lari ham kuchaytirildi.

ADABIYOTLAR RO‘YXATI 1. Shamsutdinov R., Rasulov B. Turkiston maktab va madrasalar tarixi. A.: “Meros”. 1995. 23-bet. (Shamsutdinov R., Rasulov B. History of Turkestan schools and madrasas. A.: "Inheritance". 1995. Page 23.) 2. Komilov O. O‘zbek - iston milliy ta’limi transformatsiyasi tarixidan (XX asrning 20-yillari). –T. «Fan va texnologiya». 2019. 23-bet. (Komilov O. From the history of the transformation of the national education of Uzbekistan (20s of the 20th century). -T. "Science and technology". 2019. Page 23.) 3. Komilov O. O‘zbekiston milliy ta’limi transformatsiyasi tarixidan (XX asrning 20- yillari). –T. «Fan va texnologiya». 2019. 24-bet. (Komilov O. From the history of the trans - formation of the national education of Uzbekistan (20s of the 20th century). -T. "Science and technology". 2019. Page 24.) 4. Ergashev Q. O‘zbekistonda xalq ta’limi rivojlanishi tarixi. T.: “O‘qituvchi”. 1998. 12-bet. ( Ergashev Q. History of development of public education in Uzbek - istan. T.: "Teacher". 1998. Page 12.)

E'tiboringiz uchun rahmat.

O'xshashlar

Rossiya imperiyasi tomonidan Buxoro amirligining bosib olinishi

Rossiya imperiyasi tomonidan Xiva Xonligining bosib olinishi

G’aznaviylar imperiyasi

Vizantiya imperiyasi

Franklar imperiyasi