Qishloq xo’jaligi ekinlari urug’ining fizik-mexanik xossalarini o’rganish - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Slaydlar

Qishloq xo’jaligi ekinlari urug’ining fizik-mexanik xossalarini o’rganish

Yuklangan vaqt:

11.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2690.572265625 KB

Ko'chirib olish

QISHLOQ XO’JALIGI EKINLARI URUG’INING FIZIK-MEXANIK XOSSALARINI O’RGANISH  Reja:  1. Qishloq xo’jaligi ekinlari urug’ining tuzilishi  2. Urug’ning sifat ko’rsatkichlari.  3. Urug’ning xo’jalik va biologik xususiyatlari.  4. Qishloq xo’jaligi ekinlari urug’ining fizik-mexanik xossalari  XULOSA  Foydsalanilgan adabiyotlar

Urug’lik – o’simlikning biologik va xo’jalik xossalarini o’zida saqlaydigan, embrional holatdagi o’simlikdir. SHuning uchun hosildorlik urug’ sifatiga bog’liq. O’simlikshunoslikda urug’lik deb ekish uchun mo’ljallangan urug’lik material tushiniladi. Haqiqiy urug’ (don, dukkakli), mevalar yoki ularning bir qismi (g’alladoshlar doni va boshq.) to’pmeva (lavlagi), boshoqchalar (tulkidum), tuganaklar (kar toshka).

Urug’ning e kinboplik sifati – uning ekishga yaroqlilik xususi yat lari majmuasi (unuvchanlik, o’sish energiyasi, tozaligi, namligi, ka sal lik va zararkunandalar bilan zararlanganligi va boshq.)dan iborat. Nav dorlik sifati – urug’ning nav tozaligi, tipikligi, reproduksiyasi va boshqa ko’rsatkichlari bo’yicha talablarga javob berishidir. Navdorlik, ekinboplik, hosildorlik si fati yuqori bo’lgan urug’lar yaxshi yetishtirish texnologiyasi qo’llanilganda mo’l va sifatli hosil olishni ta’minlaydi.

Hosildorlik sifati – urug’ning aniq ishlab chiqarish sharoitida ma’lum miqdordagi hosil berish xususiyatidir. ekin hosildorligi urug’ning irsiy, modifikasiya o’zgarishlariga bog’liq bo’ladi va u o’stirish sharoitlariga bog’liq holda shakllanadi. Bir xil genotip (nav)ga ega turli urug’lar bir xil o’stirish texnologiyasi sharoitida tur licha hosil berishi mumkin.

Urug’larning hosil yig’ishtirilgandan keyin pishib yetilishi. Hosilni yig’ishtirishdan to’la unuvchanlikkacha bo’lgan davr fiziologik yoki hosil yig’ishtirilgandan keyingi pishish davri deyiladi. Bu ko’rsatkich o’simlikning turiga, naviga bog’liq. Makkajo’xori va esparsetda bu davr juda qisqa – bir necha kun, bug’doy, arpa, tariq, kungaboqar, g’o’zada – 30-40 kun va undan ham uzoqroq bo’lishi mumkin. Urug’lar quritilib, oftobga yoyilsa hosilni yig’ishtirishdan keyingi pishish tezlashadi. Urug’lardagi bu xususiyat turni saqlab qolishdagi muhim ekologik moslanishdir. Urug’larning alohida tipdagi tinim davri – qattiq urug’ shakli dir. Bunday tinim davri dukkaklilarda ayniqsa, dukkakli o’tlarda kuza ti ladi.

Qattiq urug’ laboratoriya sharoitida o’stirilganda po’stini suv o’tkazmasligi tufayli bo’rtmaydi, hajmi kattalashmaydi. Havo quruq va issiq sharoitda pishgan urug’larda qattiq urug’lar ko’p hosil bo’ladi, salqin, sernam havoda esa aksincha. Urug’lar po’stini jarohatlab ekishga tayyorlashga skarifikasiya deyiladi.

Dala unuvchanlik urug’larning dala sharoitida aniqlangan unuvchan ligidir. Urug’larning dala unuvchanligi laboratoriya unuvchan likdan farq qilib ekilgan unuvchan urug’larga nisbatan hisoblanadi. Dala unuvchanlik hamisha laboratoriya unuvchanligidan past bo’ladi. Urug’larning dala unuvchanligi urug’larning sifatiga, agrotexnik sharo itga, ekologik omillarga bog’liq bo’ladi.

URUG’LIKNING SIFAT KO’RSATKICHLARI  «Qishloq xo’jalik ekinlarining urug’i, sifatini aniqlash usul lari» kitobida urug’lar sifatini aniqlash usullari bo’yicha davlat standartlari belgilangan. «Urug’larning navdorlik va ekinboplik si fatlari» kitobida hamma dala ekinlarining sifatiga qo’yilgan talab lar keltirilgan: tozalik, namlik, urug’lar kasalliklari va boshqa ko’rsatkichlar.  Ekinboplik sifatlariga ko’ra urug’lik sinflarga bo’linadi. Urug’lik uchun ekilgan dalalarda faqat I sinf urug’lar, ishlab chiqarishda I va II sinf talablariga javob beradigan urug’lar ekiladi. Ko’pgina ekinlar uchun I sinf urug’larda unuvchanlik 95 %, tozaligi 99 % dan kam bo’lmasligi kerak, III sinf urug’lari ayrim hollardagina umu miy ekin zorlarga ekish uchun ruxsat etilishi mumkin.  O’zbekistonda urug’lik sifatlarini aniqlashni «O’zDavurug’nazo- ratmarkaz» va uning viloyat hamda tumanlardagi bo’limlari amalga oshi radi.

 Urug’larning ekinboplik va hosildorlik sifatlariga ekologik hamda agrotexnik omillar katta ta’sir ko’rsatadi. Urug’lik yetishtirila yotgan mintaqa va ob-havo sharoiti ekologik omillarning asosini tash kil qiladi.  Urug’lik ob-havo sharoiti qulay, unumdor tuproqli dalalarda yetish tirilishi maqsadga muvofiq.  O’zbekiston sharoitida sug’oriladigan yerlarda yetishtirilgan urug’lik sifati lalmikorlikda yetishtirilgandagiga nisbatan yuqori bo’ladi. Ko’plab o’tkazilgan tajribalarning ko’rsatishicha, mahalliy sha ro itda yetishtirilgan urug’lar boshqa mintaqa yoki respublikadan kelti ril gan urug’larga nisbatan yuqori hosil yetishtirishni ta’minlaydi.

 Urug’larning ekinboplik sifatlarini hamma urug’lik partiyala rida aniqlash shart. Faqat ekinboplik sifatlari Davlat standartlariga ja vob beradigan urug’larga ekish uchun ruxsat beriladi. Davlat standart la riga javob beradigan urug’lar kondision urug’lar deyiladi.  Urug’lik partiyasi sifati o’rtacha namunani tahlil qilish natija sida aniqlanadi. O’rtacha namuna namunalarni tanlash usulida olinadi va Davlat urug’lik inspeksiyasi (Davurug’markaz)da aniqlanadi.

 Urug’lar tozaligi – urug’larning ekishga yaroqliligini ko’rsatuvchi asosiy mezonlardan biri. Urug’lik materialning tozaligi, undagi aso siy ekin urug’larinnig umumiy massaga nisbatan foiz hisobida ifoda lanishidir. Aralashmalar qancha kam bo’lsa urug’ tozaligi shuncha yuqori bo’ladi. Toza urug’lar o’zlarining biologik xususiyatlari (uzoq yashashi, unuvchanligi)ni yaxshi saqlaydi, ekishga kam sarflanadi.

Juda ko’p ekinlar urug’larining tozaligi birinchi sinf urug’larda 99 %, ikkinchi va uchinchilarda 98 va 97 % tashkil qiladi. Urug’likda boshqa madaniy o’simliklar va begona o’tlarning urug’i kam bo’lishi lozim. Namunada karantin va zaharli o’tlarning urug’lari bo’lsa bunday urug’lik partiyalari ekishga ruxsat etilmaydi.

 Urug’larning o’sish kuchi – maysalarning ma’lum kuch bilan qum yoki tuproqni yorib chiqishi hamda yashil maysalarning massasi bilan baholanadi. O’sish kuchi sog’lom maysalarning soni (% hisobida) 10 sut kadan keyin va 100 yashil maysa hisobidagi massasi bilan aniqlanadi.

 Urug’larning yashovchanligi – urug’lik materialdagi tirik urug’larning % hisobidagi ko’rsatkichidir. Urug’larning unuvchanligi past bo’lganda ularning yashovchanligini aniqlash (qisqa vaqt davomida) ke rak bo’ladi. Bu usul sekin unib chiqadigan, oddiy usullar bilan unuv chanlik aniqlanganda urug’lar tinim holatida qolaveradigan turdagi urug’lar uchun qo’llaniladi. YAshovchanlikni aniqlashda turli bo’yovchi mod dalar – tetrazol, indigokarmin yoki fuksindan foydalaniladi. Tetra zolning 0,5 % li eritmasi urug’ning tirik murtak hujayralarini qizil rangga bo’yasa, indigokarmin va nordon fuksinning 0,1 % li eritmasida murtakning o’lik hujayralari ko’k rangga kiradi.

 1000 urug’ massasi – urug’ning yirikligi, to’laligi, murtakning oziqa moddalar bilan ta’minlanishini ko’rsatadi. 1000 urug’ massasi quruq modda bo’yicha hisoblansa, bu ko’rsatkich mutlaq massa deyiladi.

Ekishga tayyorlangan urug’lar albatta kasallik va zararkunandalar bilan zararlanganlikka tekshiriladi. Infeksiya va zararkunandalarning bo’lishi hosilga katta zarar yetkazadi: urug’larning dala unuvchanligi, o’simlik mahsuldorligi, hosildorlik, mahsulotning tovar va oziqaviy sifatlari pasayadi.

Urug’ tozaligi va unuvchanligi ko’rsatkichlariga asoslanib urug’larning e kishga yaroqliligi aniqlanadi.

 Urug’lar dastlab OVP-20A, ZVS-20, ZAV-40, ZAV-50 va boshqa ma shinalarda tozalanadi. Tozalangan urug’lar kondisiya namligigacha quritiladi.  Urug’lar yirikligi bo’yicha g’alvir teshiklari turlicha bo’lgan OS-4,5A, MS-4,5, "Petkus-Gigant", "Super-Petkus" singari mashinalarda saralanadi.  Urug’lik partiyasida kattaligi va aerodinamik xossalari bo’yicha to zalanayotgan urug’larga yaqin bo’lgan aralashmalar pnevmatik separator SP-5 da saralanadi.  Kondisiyali urug’lar turli kasalliklarga qarshi dorilanadi. Urug’larni dorilash PSSH-5, PSSH-Z, PS-10 mashinalarida bajariladi. Dorilashda xavfsizlik choralariga rioya qilish zarur.

 Foydalanilgan adabiyotlar. 1. L., Zeigcr Е. Plant Physi010gy. 4-th Edition, Sunderland: Sinaune Assoeites; Гпс., Sunderland, 2006.-7()5 р. 2. Hopkins. W., hater N. Tate Introduction to Plant Physiology 4 lh/ 2008.-523 З. Biknazarov В.О. 0simliklar fziologiyasi. - Т.: ”Aloqachi”, 2009. - 536 с. 4. Хужаев Ж. Ўсимликлар физиологияси. - Т.: «Mehnat», 2004.-223 С, 5. Кузнецов В.В. Дмитриева Г .Физиология растений .-М. «Абрис», 2011. 784с. 6. Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халкимиз бутан бирга курамиз. — Тошкент: ”Узбекистон”, 2017. — 488 б. 7. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 13 декабрдаги ”Ўзбекистон Республикаси давлат бошкарувига ракамли иктисодиег, электрон хукумат хамда ахборот тизимларини жорий этиш буйича қушимча чора-тадбирлар туғрисида” ПФ-5598-сон Фармони. (Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 13.12.2018 Й., 06/18/5598/2313-сон).

 E’tiboringiz uchun raxmat!

O'xshashlar

Qishloq xo’jaligi ekinlari urug’larini aniq ekadigan seyalkalar ishini o’rganish

Qishloq xo’jaligi hayvonlari haqida

Agronomiyaning rivojlanishi, qishloq xo’jaligi sohasida olib borilayotgan ishlar

Sitrus ekinlari

O'simlik hayotidagi sifat o'zgarishlari-rivojlanish. Qishloq xo’jaligi o'simliklari rivojlanishini boshqarish