Дон намуналарини таҳлилга тайёрлаш - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Slaydlar

Дон намуналарини таҳлилга тайёрлаш

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

940 KB

Ko'chirib olish

Дон намуналарини таҳлилга тайёрлаш

Дон сифатини баҳолаш усуллари ва кўрсаткичлари  Муайян мақсадларга ишлатилишига кўра дон сифатининг кўпги на кўрсаткичлари мавжуд. Улар қуйидагиларга боғлиқ бўлади: Бирин чидан-бу кўрсаткичнинг дон қийматини баҳолашдаги урнига; иккин чидан- доннинг имкониятлари ва белгиланган мақсадида; учинчидан  - ёрма, омухта ем заводлари, тегирмон лабороториялари ва ғалла қабул қилувчи корхоналарда кўрсаткичларни аниқлашдаги амалий имкониятларга. Барча сифат кўрсаткичларини уч гуруҳга ажратиш мумкин.

 1. Барча мақсадларга ишлатиладиган исталган экин дони пар тиясининг сифатини баҳолаш учун аниқланадиган мажбурий сифат кўрсаткичлари. Бу гуруҳкўрсаткичларига қуйидагилар киради: бўзилмаганлик ёки айнимаганликни кўрсатувчи (свежест) кўрсаткич лар: ранг, ҳид, таъм, доннинг омбор зараркунандалари билан за рарланганлиги, намлик ва ифлосланганлик. Демак, бу кўрсаткичлар ҳар қандай дон партиясида ёппасига аниқланади.  2. Қў лланилишига кўра муайян мақсадлар учун белгиланган алоҳида экинлар дони партиясининг сифатини баҳолашдаги мажбурий сифат кўрсаткичлар. Бу гуруҳ кўрсаткичларига қуйидагилар кира ди: унувчанлик ва ўсиш энергияси, пиво ишлаб чиқариш саноати хом-ашёси бўлган арпа партиясининг ўсиш энергияси ва унувчанли ги; ёрма ишлаб чиқаришга мўлжалланган қобиқдор экинларда қобиқ дорлик ва ядронинг фоиздаги миқдори буғдойда шаффофлик клейко вина сифати ва миқдори: буғдой, арпа, сули ва бошқалар учун ҳажмий оғирлиги.

 У ёки бу мақсад учун мўлжалланган дон партияларининг қўшимча сифат кўрсаткичлари. Бу гуруҳ кўрсаткичларига доннинг ки мёвий таркиби ва ундаги микрорганизм лар миқдори ва ҳоказо лар.  Юқорида кўрсатиб ўтилган кўрсаткичларни аниқлаш учун мурак каб мосламалар зарур бўлиб, биокимёвий ва микробиологик текши ришлар ўтказиш учун махсус билим ва куникмалар талаб этила ди. Чунки қисман донни қайта ишлаш корхоналарининг лаборотория ларида санитария- бактериология лабороторияларида ва илмий- тадқиқот муассасаларида амалга ошириладиган доннинг сифат кўрсаткиларини аниқлага багишланган бундай жараёнлар доннинг озуқавий қийматини баҳолаш жиҳатидан муҳим аҳамиятга эга.

 Доннинг кимёвий таркиби тугрисидаги кўрсаткичлар стандарт ларга ўз ифодасини топган. Стандартга кўра оқсил, крахмал, кулли моддалар (кулдорлик) миқдори, мойли экинлар, доннинг болтушка бўйича а н и қ ланган кислоталилиги ва бошқалар.  Доннинг ҳар бир партиясини таҳлил қилиш ишлари донда олиб бориладиган барча жараёнларда қабул қилиш муассасалари лаборо торияларида, элеваторларда, шунингдек; донни қайта ишлаш корхо наларининг лабороторияларида ўтказилади. Дон ва дон маҳсулотла рини йиғиб-териб олиш билан боғлиқ жараёнларни тўғри ташкил қилиш мақсадида ширкат ва жамоа хўжаликларида ҳам дон сифатини баҳолаш ишлари олиб борилади.

 Таҳлил кўрсаткичлари асосида ғалла қабул қилиш муассасала рида мазкур дон партиясининг асосий ва чегараловчи кондиция та лабларига жавоб бера олиши, бундай дон партияси қабул қилишга яроқлилиги тўғрисида хулоса чиқариш имкони туғилади. Таҳлил на тижасида аниқланган маълумотларга ғалла топширувчи ва ғаллани қабул қилиб омборларга жойлаштирувчи томонлар орасида олди - сотди ишлари амалга оширилади, донни омборларга жойлаштиришда бир текискичик дон партиялари йирик дон партияларига кушила ди. Бир вақтнинг ўзида доннинг сақлашда чидамлилиги, у ёки бу тарзда ишлов бериш зарурати ва ҳоказо масалалар устида тўхталиб утилади. Масалан, олий сифатли дон партияси қабул қилиб (то за, қуруқ, зарарланмаган, ранги, ҳиди ва таъми белгиланган меъёр да) олинган бўлса, унга ҳеч қандай ишлов беришга эҳтиёж сезил майди. Агар дон партиясида сифат кўрсаткичлари асосий кондиция талабларига мос келмаса, ишлов бериш зарур деб ҳисобланади. Дон нинг сифат кўрсаткичларига қараб, тозалаш, қуритиш, шамоллатиш ва ҳоказо ишловлари берилади.

 Донни сақлашда асосий сифат сифат кўрсаткичлари доимий наз о рат қилиб турилади. Шунингдек иш олиб бориш натижасида дон сифа тига зарар етказувчи бирор ўзгариш сезилган дон партияси тезда аниқланиб, ўз вақтида чора-тадбирлар режаси тузиб чиқилади.  Донга ишлов берганда (тозалаш, қуритиш, шамоллатиш) ишлов беришгача ва ишлов берилгандае сўнг доннинг сифати текширила ди. Бу усул ишлов берувчи машина ва мосламалар ишини самарадрли гини яхшилаш, ўз вақтида созлаш, ҳар томонлама қулай иш тарти бини белгилаш имконини беради. Масалан, куритгичда қуритилган донлар орасида куйиб колганлари текшириб топилган тақдирда, ёки намлик меъёрий даражага бўлмаганда лаборотория бу ҳақда қуритувчи ишчига маълум қилади, ўз навбатида у қуритгич ишидаги кам чиликларни бартараф этиш ю засидан чора ва табдирни қўллайди.

 Сифат кўрсаткичлари тугрисидаги маълумотларга таяниб белги ланган мақсадга мўлжалланган стандарт талабларига мос келадиган дон партиялари ажратилиб қайта ишлаш муассасаларига юборила ди. Бунда бир турдаги экин донининг ўзига қўйиладиган талаблар унинг қайси мақсадларга мўлжалланганлигига қараб турлича бўлади. Масалан, ем-хашак олиш, спирт ишлаб чиқариш, пиво заводлари, тегирмонлар ва ёрма заводларига мўлжалланган арпа учун қатор кўрсаткичлар бўйича турлича талаблар қўйилади.

 Дон сифатини сабаблар ёрдамида аниқлаш лаборотория усули деб номланади. Лаборотория усулида дон сифатига объектив баҳо берилади. Органолептик усулга қараганда кўрсаткичлар аниқ ва равшан бўлиб, натижаларни доимо таққослаш имконияти мавжуд.  Лаборотория усулида доннинг физикавий хусусиятлари ва кимё вий ва бошқалар таҳлил қилинади. Аммо, дон маҳсулотлари сифатини баҳолаш ишини органолептик усулсиз тасаввур қилиб бўлмайди. Ор ганолептик усулда иш олиб борувчи мутахассис етарли малакага эга бўлганда, дондаги табиий камчиликлар ва унинг сифати тўғрисида аниқ маълумотларга эга бўлиш мумкин.

 Донни қабул қилиш, уни сақлаш, ишлов бериш, қайта ишлаш корхонасига савдо шахобчаларига топшириш давридаги таҳлиллар қуйидаги боскичларда олиб борилади: 1) олинма (вьелок)ларни тан лаш дон намуналари тузиш; 2) Ўртача намунани олиш; 3) доннинг си фат кўрсаткичларини аниқлаш; 4)дон партиясининг сифати тўғрисида хулоса чиқариш. Қуйида дон намуналарини таҳлилга тайёрлаш ва Ўртача намуна олиш тартиблари ҳақида фикр юритилади.

Олинмаларни танлаш ва дон намуналарини тузиш  Исталган дон партияси сифатини баҳолаш ў ртача намуна деб номланувчи 2-4 кг вазндаги доннинг таҳлилга асосланиб ўтказилади. Ўртача намуна асосида бутун дон партиясининг сифатит тўғрисида хулоса чиқарилади. Шу сабабли ў ртача намуна тузиш тартиби ГОСТ да "Дон. Намуна танлаш ва ўлчанма олиш усули" тўғрисида қоидалар белгиланган. Ушбу коидаларга катьий риоя қилиш керак, акс ҳолда олинган ў ртача намуна бутун дон партиясининг сифатини ўзида тўлиқ акс эттир о лмайди.

Дон. Намуна танлаш ва ўлчанма олиш усули

 Ҳар бир дон партияси, аввало ташқи кўрикдан ўтказилиб, дон партиясининг ташқи ҳолати таҳлил қилинади. Бунда, асосан, дон ҳиди, чанглиги (запыленнсть), доннинг оқишига эътибор берила ди. Доннинг (вагон поли ёки машина кўзовида дон оқиб кетиши на тижасида чуқурча ҳосил бўлади) устки қатламидаги чуқурчалар унинг оқимидан далолат беради. Агар дон темир йўл орқали келти рилган бўлса, аввало, ҳар бир вагоннинг пломбаси текширила ди, кейин эса вагондаги дон кўздан кечирилади.

 Дон ташқи кўрикдан яхшилаб ўтказилгандан кейин, ундан олин мани танлаб олишга қиришилади. Олинма деганда бир мартада қабул қилинадиган дон партиясида дастлабки намунани тузиш учун олин ган, Ўртача миқдордаги дон тушунилади. Олинма дон уюмининг турли нукталари ва турли қатламларидан бир текисда олинади. Масалан, автомашинадаги дон уюмининг Ўртача жойидан уйиб олинма танлана ди. Олинма уйиб олинадиган нукта машина ён бортларидан 0,5 м га ўзокликда бўлиши керак. Шунингдек турли идишлардаги (мас. коплар да) донлардан олинма ажратиб олиш коидаси ҳам жорий этилган бўлиб, бунда олинма ичи ковак ва учли махсус асбоб щуп ёрдамида олинади.

 Олинмалар ажратиб олингандан кейин уларнинг органолептик белгилари ўзаро таккосланиб, дон партиясининг бир хиллигианиқ ланади. Агар дон партияси бир хилда бўлса, олинма яна қайта ўз урнига солинади.

O'xshashlar

Дон намуналарини тайёрлаш ва таҳлил қилиш

Дон сифатини аниқлашнинг физикавий усуллари

Дон экинларини умумий тавсифи, ривожланиш даврлари

Ем-хашак тайёрлаш машиналари

Кузги дон экинлари биологияси. Қишга, совуқга чидамлилиги