Shaxsga yo’naltirilgan axborot - psixologik, diniy va madaniy taxdidlar - Psixologiya - Slaydlar

Shaxsga yo’naltirilgan axborot - psixologik, diniy va madaniy taxdidlar

Yuklangan vaqt:

12.05.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

71.0498046875 KB

Ko'chirib olish

MAVZU : SHAXSGA YO‘NALTIRILGAN AXBOROT: PSIXOLOGIK, DINIY VA MADANIY TAXDIDLAR

REJA :  1. Axborot-psixologik xavfsizlik tushunchasi va tasnifi.  2. Diniy tahdid va ularning kelib chiqish .  3. Ma’naviy tahdid” tushunchasi: yondashuvlar va talqinlar. Milliy nizo turlari va taxdidlar.

 Xavfsizlik tushunchasi bevosita shaxsning jamiyatdagi ijtimoiy, iqtisodiy, texnik, ekologik, biologik tizimlarida normal faoliyat yuritishini kafolatlovchi tushunchadir. Ijtimoiy tuzilmaning, ya’ni, yaxlit jamiyatning xavfsizligi odamlar hayot tarzining sifatini, uning davomiyligini belgilovchi muhim mezondir.

 Ijtimoiy xavfsizlik – jamiyatda mavjud bo‘lgan turli ijtimoiy institutlar, jumladan, xavfsizlikni ta’minlash organlari, davlat muassalari, oila va mahalla tomonidan aholining turli ehtiyojlari, orzu-istaklari, maqsad- muddaolarini amalga oshirishlariga imkon berish bilan bog‘liq vazifalarini o‘z ichiga oladi.  Milliy xavfsizlik – bu shaxs, jamiyat, iqtisodiyot va davlatchilikning barqaror taraqqiyot etishi uchun xavf solishi mumkin bo‘lgan har qanday tahdidlarning oldini olish va ularni bartaraf etishga yo‘naltirilgan chora-tadbirlar tizimini bildiradi. Milliy xavfsizlik tashqi va ichki xavflardan yaxlit jamiyatni muhofaza qilishni nazarda tutadi.  Tashqi xavfsizlik – ikki bosqichni nazarda tutadi: umuminsoniy yoki global xarakterli va davlatlararo xavfsizlik masalalari. Tashqi xavfsizlik tahlil etilganda avvalo ekologik, harbiy, radiatsion, epidimiologik, kriminal-jinoiy, biologik va madaniy-ahloqiy (ekspansiyalar) turdagi xavflarni oldini olish nazarda tutiladi

 Ichki xavfsizlik esa mamlakat doirasida inson konstuitutsion xuquq va kafolatlariga aloqador bo‘lgan iqtisodiy diversiyalarning oldini olish va ularga yo‘l qo‘ymaslikka bog‘liq bo‘lgan maxsus choralarni, terroristik xurujlarning oldini olish va ularnii vaqtida bartaraf etish, kelib chiqishi bo‘yicha ijtimoiy, tabiiy, biologik hamda texnik asosli tahdidlardan jamiyat a’zolarini himoya qilishni nazarda tutadi.  Axborot xavfsizligi – aslida jamiyatning ob’ektiv, xolis, haqqoniy axborot manbaiga ega bo‘lishi uchun yaratilayotgan shartsharoitlarni nazarda tutadi. Albatta, bunga mustaqil axborot vositalari orqali aholiga еtib keladigan ma’lumotlar oqimi ham kiradi. Bu vositalar aynan mustaqil bo‘lganliklari uchun ham birinchi navbatda moliyaviy, qolaversa, siyosiy va boshqa tomonlardan hech bir siyosiy kuch, alohida davlat yoki ijtimoiy qatlamning manfaatlariga xizmat qilmasliklari kerak..

AXBOROT XAVFSIZLIGINING VAZIFALARI:  1) shaxs va jamiyatning axborot qabul qilish va undan foydalanishga bo‘lgan huquqini ta’minlash;  2) xolis axborotlar makonini ta’minlash (mustaqil OAV tizimini yaratish orqali);  3) informatsion va telekommunikatsion texnologiyalar sohasidagi jinoyatlarni bartaraf etish yo‘li bilan ushbu yo‘nalishda sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan terroristik tahdidlar, jumladan, telefon orqali, kompyuter tizimi orqali ro‘y beradigan xavflarni, shu orqali noqonuniy mablag‘larning bir manbadan ikkinchisiga oqim ketishiga yo‘l qo‘ymaslik;  4) shaxsni, tashkilot va yaxlit jamiyatni axborot-psixologik tahdidlardan himoya qilish;  5) imidjni shakllantirish, turli bo‘hton, mish-mishlar va noo‘rin xabarlarga qarshi kurashish.

 Axborot xurujlari – bu shaxsga, muayyan tashkilot va davlatga yo‘naltirilgan ta’sir bo‘lib, uning asl maqsadi o‘sha shaxs, tashkilot va davlatning normal hayot tarzining buzilishini nazarda tutgan siyosiy va ijtimoiy guruhlarning g‘arazli niyatlaridan kelib chiqadi.  Axborotga quyidagicha ta’rif berish mumkin - axborot manbalari va takdim etilish shaklidan kat’i nazar, shaxslar, predmetlar, faktlar, vokealar,xodisalar va jarayonlar to‘g‘pisidagi ma’lumotlar majmuidir.  Tig‘iz axborotlashgan jamiyatda "shaxs-jamiyat-davlat" alokadorligi, ularning o‘zaro uzviyligi va yaxlitligini ta’minlash bir muncha kiyinlashadi. Chunki axborot okimi tezlashgan va axborotlar girdobida yashash kabi murakkab, ziddiyatli vaziyatning yuzaga kelishi bevosita shaxs tafakkurining, inson dunyokarashining keskin uzgarishiga sabab bulmoqda.  Axborot orqali yuzaga kelgan psixologik mojarolar sharoitida davlat axborot siyosatining vazifasi jamiyatni salbiy axborot, psixologik xurujdan ishonchli saqlash, qat’iy himoya qilish mexanizmini yaratish bilan belgilanadi.

 Axborot-psixologik xavfsizlik bu bevosita siyosiy mojarolarning oldini olish, eng avvalo, insonning o‘zini o‘zi tushunishi va fukarolararo munosabatlarni yuksak ma’naviy-ma’rifiy mezonlar asosida shakllantirish, axborot qurolidan zamonaviy insonparvar tafakkurni, ijodkorlik ruxini, yaratuvchilik kobiliyatini, bunyodkorlik imkoniyatlarini shakllantirishni taqozo qiladi.  Axborot-psixologik xavfsizlik deb - individual, guruhiy psixologik va omma psixologiyasiga, jamiyatning ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy, ma’naviy, madaniy, ekologik va boshqa sohalariga qaratilgan turli darajalardagi salbiy ta’sir o‘tkazishlardan himoyalanganlik holatini tushunish lozim.

BUNDA AXBOROT-PSIXOLOGIK TAHDIDLARDAN HIMOYALASH ASOSIY MAQSAD QILIB OLINISHI HAMDA MAQSADGA YO‘NALTIRILGANLIGI BO‘YICHA ULARNI TABAQALASHTIRISH MUMKIN:  - ijtimoiy sohadagi axborot-psixologik tahdidlar;  - iqtisodiy sohadagi axborot-psixologik tahdidlar;  - siyosiy sohadagi axborot-psixologik tahdidlar;  - ma’naviy sohadagi axborot- psixologik tahdidlar;  - fan va texnika sohalaridagi axborot- psixologik tahdidlar;  - harbiy sohadagi axborot-psixologik tahdidlar;  - xavfsizlik sohasidagi axborot- psixologik tahdidlar;  - ekologiya sohadagi axborot- psixologik tahdidlar;  - ta’lim-tarbiya sohasidagi axborot- psixologik tahdidlar;  - tibbiyot sohasidagi axborot- psixologik tahdidlar;  - madaniyat sohasidagi axborot- psixologik tahdidlar;  - oziq-ovqat sohasidagi axborot- psixologik tahdidlar;  - boshqaruv sohasidagi axborot- psixologik tahdidlar va b.

 Din – jamiyatdagi shaxs munosabatlarini tartibga solib turuvchi, inson ichki dunyosini shakllantirishning eng ta’sirchan vositalaridan biri hisoblanadi.  Ammo, bugungi kunda ijtimoiy ong shakli hisoblangan bu tushunchadan turli maqsadlar yo‘lida foydalanish ortib bormoqdaki, natijada inson omiliga qarshi kurashda din birlamchi vosita bo‘lib qolmoqda. Shu nuqtai nazardan olib qaraganda diniy tahdid bu – diniy g‘oya va mafkuralar bilan niqoblangan yovuz niyatli kuchlar o‘rtasidagi manfaatlar tuqnashuvi demakdir.  Bugungi kunda dunyoda mohiyati va udumlar shakliga ko‘ra turli ko‘rinishdagi diniy qarashlar mavjud bo‘lib, ularning umumiy soni ikki yuzga yaqindir. Aynan mana shu bo‘linish sabab turli-xil ziddiyatlar, qarama- qarshiliklar yuzaga kelib, inson ruhiyatiga sokinlik, xotirjamlik, ma’naviy madad berish uchun asrlar osha shakllanib kelgan «din» – azob beruvchi, ma’naviy qashshoqlik sari harakatlantiruvchi vosita bo‘lib qolmoqda.

 Savol: insonni ma’naviy kamolot sari еtaklovchi, uning qalbida yaxshi va yomon (savob va gunoh, halol va harom) tushunchalarini uyg‘otish uchun asrlar osha shakllanib kelgan bu fenomenga nisbatan bunday (salbiy) tamg‘alarning bosilishiga kim yoki nima sabab bo‘lmoqda?

 Birinchidan , diniy qarashlar o‘rtasidagi bo‘linishning kelib chiqishi.  Ikkinchidan , diniy e’tiqodning siyosiylashuvi.  Uchinchidan , din bayrog‘i ostida iqtisodiy imkoniyatlarni ochishga harakat qilish.  To‘rtinchidan , diniy e’tiqoddagi uzilish va sun’iy tarzda yondashuvning avj olishi.

 Mafkuraviy tahdid – jamiyat, davlat, yoki xalq, millat, elat taqdiriga xavf solib turgan, fojiali oqibatlarga olib kelishi mumkin bo‘lgan mafkuraviy xavf-xatarlar majmui. Mafkuraviy tahdid – ijtimoiy-siyosiy harakat, oqim yoki siyosiy kuch o‘z manfaatini ifodalovchi mafkurasini qo‘rqituv, zo‘rlik yo‘li bilan boshqalarga singdirishi.  Globallashuv jarayonining chuqurlashib borishi natijasida inson uchun xavfli bo‘lgan turli xil noan’anaviy tahdidlar yuzaga kelmoqda. Bulardan eng xavflilari insonlarning ruhiyatiga ta’sir o‘tkazish orqali millatlarning qadriyatlari va turmush tarzini izdan chiqarishga qaratilgan axloq-odob, oila va jamiyat hayotida jiddiy ta’sir ko‘rsatadigan ma’naviy tahdidlar hisoblanadi.

 Ma’naviy tahdidlar shaxs axloqiy ongida salbiy tushunchalar, tuyg‘ular, xususiyatlar va sifatlarni hosil qiluvchi illatlar majmuidir. Chunki “Tahdid” so‘zi xavfxatar, xuruj va buzish ma’nolarini anglatadi. Shu ma’noda ma’naviy tahdidlar shaxsni aqliy va axloqiy jihatdan buzishga qaratilgan maqsadli xurujlar hisoblanadi.

 S.M. Yo‘ldosheva tadqiqotlariga ko‘ra, ma’naviy tahdidlar bir necha ko‘rinishdan iborat bo‘lib, birinchi ko‘rinish mafkuraviy xurujlarni o‘z ichiga qamrab oladi. Bunda asosiy e’tibor shaxs fikrini buzish, shaxs dunyoqarashini aynitish va shaxs pozitsiyasini o‘zgartirishga qaratiladi. Noto‘g‘ri fikrlash, mutaassibona dunyoqarash va zararli hayotiy pozitsiya shaxsning mafkuraviy nosog‘lomligini anglatadi.  Ma’naviy tahdidning ikkinchi ko‘rinish g‘oyaviy tahdiddir. Bu xuruj ham uch ma’noga ega bo‘lib, bunda asosiy e’tibor shaxs xulq-atvorini aynitish, shaxs axloqiy munosabatlarini izdan chiqarish va shaxs muomalasini buzishga qaratiladi. Zararli xulqatvor, nosog‘lom axloqiy munosabat va qo‘pol muomala shaxsning xulqi zaifligidan dalolat beradi.

 Ma’naviy tahdidning uchinchi ko‘rinishi informatsion xujumdir. Bunda asosiy e’tibor shaxsga noto‘g‘ri ma’lumot berish, shaxs bilimini primitlashtirish va shaxs faoliyatini zaiflashtirishga qaratiladi. Noto‘g‘ri ma’lumotga ega bo‘lish, sayoz bilimlilik va samarasiz faoliyat shaxsning madaniy oqsoqligidan dalolatdir. Bir so‘z bilan aytganda, ma’naviy tahdidlar jamiyat kishilarini johil kimsalarga aylantiruvchi ma’naviy va axloqiy tubanlik illatlaridir.

 Birinchidan, ma’naviy tahdidlar nosog‘lom turmush tarzi asoratidir;  Ikkinchidan, ma’naviy tahdidlar ma’naviy va axloqiy tubanlik illatlarini ifodalaydigan sub’ektiv omillar majmuidir;  Uchinchidan, ma’naviy tahdidlar shaxs axloqiy ongini buzish vositasida jamiyat hayotini izdan chiqarishga, nosog‘lom turmush tarzini yoyishga yo‘naltirilgan.  Nosog‘lom turmush tarzi asoratlari natijasida ma’naviy tahdidlar quyidagi ko‘rinishlarda namoyon bo‘ladi: Xudpisandlik - bu illat jamoatparvarlik fazilatlariga qarshi o‘laroq, shaxs axloqiy ongida noto‘g‘ri tushuncha va qarashlarni hosil qiladi. Shu sababli xudpisand kimsalarda burch va mas’uliyat tuyg‘usi bo‘lmaydi. Ma’naviy tahdidlarni o‘ziga xos xususiyatlari quyidagilardan iborat:

 “ Tahdid” tushunchasi to‘la ma’noda siyosiy leksikonga Birinchi Prezident I.Karimov tomonidan 1994 yil 22 sentyabrda Oliy Majlis sessiyasida so‘zlagan nutqida birinchi bor kiritildi.  mamlakatimizda “Tahdid” va uni barataf qilishning ilmiy va amaliy asoslarini ochib berish, ularga chuqur tahlil berish bevosita I.Karimov nomi bilan bog‘langan.  Tahdidlar turli-tuman: ichki va tashqi, katta va kichik, makon nuqtai nazaridan esa uzoq va yaqin bo‘lishi mumkin. Qanday bo‘lishidan qat’iy nazar ularga nisbatan bamaylixotirlikka yo‘l qo‘yish yoki ularni “saralash” bilan ovora bo‘lib vaqtni boy berish hollari uchrab turadi.

ADABIYOTLAR:  1. Мирзиёев Ш.М. Нияти улуғ халқнинг иши ҳам улуғ, ҳаёти ёруғ ва келажаги фаровон бўлади. –Т.: Ўзбекистон, 2019.  2. Маматова Я., Сулайманова С. Ўзбекистон медиатаълим тараққиёт йўлида. Ўқув қўлланма. Extremum-press, 2015. – 94 б.  3. Яҳё, Муҳаммад Амин. Интернетдаги таҳдидлардан ҳимоя. Ёрдамчи ўқув қўлланма. Movarounnaxr, 2016. – 672 б.  4. Федоров А.В. Медиаобразования и медиаграмотность. Учебное пособие. – М., 2018. 

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

O'xshashlar

Nutqning psixologik tasnifi. Ehtiyoj va qiziqishlarning psixologik tasnifi

Grafologiya va numerologiya to’g’risida psixologik tahlil

Psixologik travma, stress va travmatik stress

Psixologik tadqiqot tarkibi va mantiqiy izchilligi

Ijtimoiy-psixologik tadqiqotlarning metodologiyasi va metodlari