Gumanistik psixologiya 2 - Psixologiya - Slaydlar

Gumanistik psixologiya 2

Yuklangan vaqt:

27.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

59.357421875 KB

Ko'chirib olish

GUMANISTIK PSIXOLOGIYA

REJA:  1. Gumanistik psixologiyaning asosiy tamoyillari  2. G. Olportning shaxs nazariyasi  3. A. Maslouning shaxs nazariyasi  4. K. Rodjers shaxs nazariyasi

GUMANISTIK PSIXOLOGIYANING ASOSIY PRINSIPLARI  Gumanistik psixologiya inson tabiatini tushuntirishda o‘zining yondashuvi bilan boshqa psixologiya fanidagi yo‘nalishlardan farq qiladi. Bu borada mazkur yo‘nalishning vakillari sifatida G.Olportning shaxs qirralari, A.Maslouning shaxsnining o‘zini o‘zi kamol toptirish, K.Rodjersning inderiktiv psixoterapiyasi, R.Meyning shaxsning hayot yo‘li haqidagi g‘oyalarini e’tirof etish mumkin.  Mazkur yo‘nalishning har bir nazariyasi o‘zining ilmiy tushunchasi, insonning ichki olamini tushunishga yo‘naltirilgan tadqiqot usullari va psixoterapevtik yondashuvlari mavjud.

GUMANISTIK PSIXOLOGIYANING UMUMIY PRINSIPLARI  Inson doimo yangi maqsadga intiluvchi, o‘zini o‘zi kamol toptirish va o‘z imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarishni ifodalovchi taraqqiyot prinsipi.  Inson o‘z tabiatiga ko‘ra erkin va mehribonlikni ifodalovchi insonparpavarlik prinitspi.  Maqsadli determinizm prinsipi. Shaxsning intilishlari kelajakka yo‘naltirilganligi bilan uning maqsad, qadriyatlari va kutilmalarini ifodalovchi sababiy determinizmni tasdiqlashi.  Inson mustaqil fikrlovchi va harakat qiluvchi mavjudod sifatida o‘zining sub’yekt sifatida namoyon qilishini ifodalovchi faollik prinsipi.  Shaxsni alohida fragmentlar bo‘yicha o‘rganib bo‘lmasligi, balki uni yaxlit o‘rganishga undovchi shaxsni noeksperimental tadqiq etish prinsipi.  Gumanistik psixologiyada tadqiqot maqsadi va ob’yektining mosligi insonni sog‘lom, o‘zini o‘zi ro‘yobga chiqarib borishini ta’minlovchi me’yorda va to‘laqonli faoliyat olib boruvchi shaxsni o‘rganish vazifasini ifodalovchi reprezentativlik prinsipi.

G.OLPORTNING SHAXS NAZARIYASI  Taniqli AQSH psixologi G.Ollportning fikricha, shaxs “ichki tizim”, “dinamik qurilma”, “Men”, “qandaydir metapsixologik Men” o‘zida oldindan maqsad va dispozitsiyani aks ettiruvchi, inson tafakkuri va xulq-atvorida mutanosib ravishda qaror toptiruvchi jonzotdir”. Xuddi shu boisdan shaxsning sinfiy-tarixiy jihatdan yaqqol baholanishi ochilmay qoladi, ijtimoiy tahlil o‘rnini psixologik talqin egallaydi.  Shaxsning uni muhim xususiyatli jihatlaridan biri bu uning individualligidir,ya’ni yakka holligidir.

 Ijtimoiy turmushda hayot va faoliyat ko’rsatayotgan har bir shaxs o‘zining individual psixologik xususiyatlari bilan boshqa insonlardan ajralib turadi va bu farqlar uning xarakteri bilan boshqa insonlardan ajralib turadi va bu farqlar uning xarakter xususiyatlarida o‘z ifodasini topadi. Xarakter tushunchasi yunoncha so‘z bo‘lib xarakter, bosilgan tamg‘a yoki qiyofa, xislat degan manoni anglatsada lekin u psixologiyada torroq mazmunda qo’llaniladi. Xuddi shu boisdan insonning barcha individual xususiyatlarini xarakter xislati tarkibiga bo’linadi chunonchi aqlning tirgakligi, topqirligi, xotiraning barqarorligi, ko’rishning o’tkirligi, idrokning tanlovchanligi singari individual psixologik xususiyatlar bunga yorqin misoldir.

SHAXS MOTIVATSIYASI  Olportning fikricha uning motivlari avtonomligi darajasiga va uning biologik extiyojilaridan xalos bo’lishga bog‘liq. Shaxslar ishning mexanizmi sifatida Olport xatti -harakatlarini [trates] ko‘rsatdi .  Harakatda shunchasi xarakter harakati emas balki ‘‘Harakat motiv’’ ,’’Harakat qiziqish’’ dir.  Olport belgilagan harakat motiv xisoblanadi.U kattalarning motivlari kichkina bolalarnikidan kiskin farq qilishini etirof etish bilan birga ularning biologik holatmasligi shuningdek ular ruhiy manaviy holat ham emasligini takidlagan.Olportning fikricha inson xarakatining motivi haqida. U qayerdan paydo bo’ladi degan savol bizga kishi tabiiy bir tomondan u harakat motiv biologik faktor emas desa, ikkinchi tomondan har bir inson ma’lum harakatlar to‘plami bilan dunyoga keladi.

 1937 yili G.Olport sotsial intellektni odamlarni to‘g‘ri baholay bilish, ularning xulqini to‘g‘ri bashorat qilish va shundan kelib chiqqan xolda ular bilan munosabatga kirishish qobiliyati deb tavsiflaydi. U boshqa odamlarni yaxshi tushinishini ta’minlovchi bir qator sifatlarni ajratib ko‘rsatgan: bu sifatlar tarkibiga sotsial intellekt aloxida qobiliyat sifatida kiritilgan.  Shaxs tiplari:  nazariyotchi,  iqtisodchi;  estetik;  sotsial;  Siyosatchi.

A.MASLOU SHAXS NAZARIYASI  Maslou Abraxam Xarold (1908-1970) gumanistik psixologiya asoschilaridan biri bo‘lgan amerikalik psixolog bo‘lib, u psixologiyaga motivatsiyalarning ierarxik modelining muallifi sifatida kirib kelgan. Bu ierarxiya asosida uning tug‘ma va universalligi haqidagi postulat yotadi. U inson motivatsiyasini quyidagi ketma-ketlikda tartiblab chiqqan:  Maslou ierarxiyasi asosiy mazmuniga ko‘ra, extiyojlarni hech qachon “hamma narsa yoki hech narsa” prinsipi asosida qondirib bo‘lmaydi. Ehtiyojlar bir-biriga qisman mos keladi va insonda bir vaqtning o‘zida ikki yoki undan ortiq pog‘onadagi ehtiyojlarga motivatsiya uyg‘onishi mumkin. Maslouning ehtiyojlarining ierarxik modeli doirasida o‘rtacha insonning qondirishi kerak bo‘lgan 5 ta ehtiyojlarini ko‘rsatib o‘tgan:

 Maslou ierarxiyasi asosiy mazmuniga ko‘ra, ehtiyojlarni hech qachon “hamma narsa yoki hech narsa” prinsipi asosida qondirib bo‘lmaydi. Ehtiyojlar bir-biriga qisman mos keladi va insonda bir vaqtning o‘zida ikki yoki undan ortiq pog‘onadagi ehtiyojlarga motivatsiya uyg‘onishi mumkin.  Fiziologik – 85%  Xavfsizlik va himoya – 70%  Muhabbatga va aniq sotsial guruhga bog‘liqlik – 50%  Hurmat va e’tibor – 40%  O‘zida ehtiyojlar ierarxiyasining yuqori pog‘onasini namoyon qiluvchi o‘zini-o‘zi aktuallashtirish pog‘onasi – 10 %

K. RODJERSNING SHAXS NAZARIYASI  K .Rodjersning shaxs nazariyasi boshqa psixologlardan keskin farq qiladi.  Rodjers shaxs nazariyasini uchta prinsip bo‘yicha yoritdi:  1) inson xulq-atvorini ob’yektiv kuzatishlar orqali tushunish mumkin, shaxs esa sub’yektiv idroki va voqelikni bilishi orqali baholaydi.  2) inson o‘z taqdirini o‘zi belgilaydi, tanlov va qaror qabul qilishda erkin;  3) inson o‘z tabiatiga ko‘ra mehribon va o‘zini o‘ziga kamol toptirishga intiluvchan.

MEN KONSEPSIYASI XARAKTERLOVCHI JIHATLARI  Barcha shaxs xususiyatlari Men konsepsiyada o‘z aksini topadi (jismoniy, sotsial, seksual, tuyg‘u va emotsiya, tab va psixologik qirralar va boshqalar);  Men-konsepsiyaning qismlari o‘rtasida tuzilmaviy va tiplar bo‘yicha bog‘lanish mavjud;  kongruentlik-nokongruentlik, ya’ni Men-konsepsiya insonning real kechinmalarini muvofiq/ nomuvofiqligidir.  Himoya yoki kuch Men konsepsiyaning mos emasligini ifodalaydi;  Zo‘riqshlar, ya’ni himoya pozitsiyasida qayd etish oqibatidagi holat;  O‘zini o‘zi hurmatlash darajasi yoki barcha xususiyatlari bo‘yicha o‘zini qabul qilish;  Faol tushuvchi axborotlardan kelib chiqib o‘zini baholash qobiliyati.

SHAXS MARKAZLASHGAN PSIXOTERAPIYANING ASOSIY PRINSIPI:  Klient haqidagi faqat faol axborotlar foydalaniladi;  Psixoanalizning zarur atributlari inkor etiladi, ular empatiyani yaqinlashuvi va o‘rnatilishiga xalaqit beradi. O‘zaro ta’sirlashuv “yuzma yuz” amalga oshiriladi;  Talqin, baholash va maslahatlar mavjud emas;  Klientga shartsiz ijobiy munosabatdan tashqari so‘ngra salbiy emotsiyaga yo‘l qo‘yiladi;  Klient terapevtdan mustaqil, avtonom;  Natijalar ongning kengaytirishga xizmat qiladi.  Psixoterapiyada qadriyat va ideallarning muhimligi qayd etiladi.

R.MEYINING SHAXS XISLATLARI  O‘ziga ishonish - ishonchsizlik.  Aql-zakovat bilan mulohazalash - tor fikrlovchi.  Ongli dunyoqarash - kelajakni o‘ylamaslik.  Mulohaza qilish, o‘zini tuta bilish, barqarorlik - soxtalik, tez beriluvchanlik.  Xotirjamlik - tajanglik.  Ko‘ngilchanlik - ayyorlik, surbetlik.  YAxshilik, sabr-toqatlilik - xudbin, o‘zboshimchalik.  Do‘stona, gapga kiradigan, epchil - bir narsaga qattiq yopishib oladigan, zolim, maydagap.  Samimiylik, ko‘ngilchanlik - yovuzlik surbetlik.  Haqiqatparvarlik - haybarakachilik.  Irodalilik - irodasizlik.  Sof vijdonlilik, tartiblilik - vijdonsizlik, betartiblik.  Izchillik, mantiqiylik, intizomlilik - oqibatni o‘ylamaslik, tarqoqlik.  Ishonchlilik - ishonchsizlik.  Ulg‘ayish - organizmning etilmay qolishi.  Odoblilik - odobsizlik.  Kirishimlilik - odamovi.  Quvnoqlik - g‘amginlik.  Maftunkorlik - ixlosi qaytganlilik.  Dilkashlik - pismiq.  Faollik - sustkashlik.  Mustaqillik - konformlilik  Ekspressivlik - vazminlik  Xilma-xil qiziqishlar - tor qiziqish.  Ta’sirchanlik - sovuqqonlik.  Jiddiylik - betayinlik.  Halollik - aldamchilik.  Tajovvuzkorlik - oq ko‘ngillilik.  Tetiklik - quvnoqlik.  Optimizm - umidsizlik (pessimizm).  Botirlik - qo‘rqoqlik.  Oliy himmatlilik – ziqnalik;  Erkinlik - tobelik.

 Adabiyotlar  Ғозиев Э.Ғ. Умумий психология. Т.: Ўқитувчи, 2010.  Холл К., Линдсей Г. Теории личности. М., 1998.- 796 с.  Хьелл Л., Зиглер Д. Теории личности. СПб.: Питер, 1997. – 608 с.  Nazorat savollari  Gumanistik psixologiyaning asosiy prinsiplari  G.Olportning shaxs nazariyasi. Taniqli AQSH psixologi  Shaxs tiplari:  A.Maslou shaxs nazariyasi.  Maslou ehtiyojlar piramidasi.  K. Rodjersning shaxs nazariyasi.  Men konsepsiyasi xarakterlovchi jihatlari.  Shaxs markazlashgan psixoterapiyaning asosiy prinsipi.  R.Meyining shaxs xislatlari.

O'xshashlar

Gumanistik psixologiya

Umumiy psixologiya

Pedagogik psixologiya metodlari

Psixologiya fani haqida

Psixologiya fanining prеdmеti