G.Gelmgolts-psixofiziologiyaning asoschisi sifatida - Psixologiya - Slaydlar

G.Gelmgolts-psixofiziologiyaning asoschisi sifatida

Yuklangan vaqt:

24.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1517.0361328125 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: G.Gelmgolts- psixofiziologiyaning asoschisi sifatida Reja: 1. G.Gelmgolts hayoti 2. Psixofiziologiya fani rivojlanish tarixi 3. G.Gelmgolts fanga qo’shgan hissasi

German Gelmgots 1821-yil 31-avgust kuni Postdam Brandburg viloyati Prussiya Qiroligi Germaniya Konfedratsiyasida tug’ilgan. Bir qancha ilmiy sohalarda hissa qo’shgan. Eng yirik tadqiqot institutilari uyushmasi Helmgolts uyushmasi nomi bilan atalgan. Gemgolts nemis fizigi , shifokori , fizologik olimlardan biri hisoblanadi. Uning otasi mahlliy gimnaziya direktori Ferdinand Helmgolts. Sog’ligi yaxshi emasligi uchun Helmgolts birinchi ta’limini uyda oladi.

German Gelmgots 1821-yil 31-avgust kuni Postdam Brandburg viloyati Prussiya Qiroligi Germaniya Konfedratsiyasida tug’ilgan. Bir qancha ilmiy sohalarda hissa qo’shgan. Eng yirik tadqiqot institutilari uyushmasi Helmgolts uyushmasi nomi bilan atalgan. Gemgolts nemis fizigi, shifokori, fizologik olimlardan biri hisoblanadi. Uning otasi mahlliy gimnaziya direktori Ferdinand Helmgolts. Sog’ligi yaxshi emasligi uchun Helmgolts birinchi ta’limini uyda oladi.

Gelmgolts yoshligidan tabiatshunoslikka qiziqqan. Ammo uning otasi tibbiyotga o’qishni xohlagan. 1842-yilda Helmgolts Medcinsch-chirurgishes Fredrich-Wilhelm Institutida tibbiyot doktori ilmiy darajasini oldi va Charite kasalxonsiga bir yillik amaliyot o’tadi.[chunki tibbiyot talabalari uchun molyaviy yordam bor edi].

 Gelmgolts yoshligidan tabiatshunoslikka qiziqqan. Ammo uning otasi tibbiyotga o’qishni xohlagan. 1842-yilda Helmgolts Medcinsch-chirurgishes Fredrich-Wilhelm Institutida tibbiyot doktori ilmiy darajasini oldi va Charite kasalxonsiga bir yillik amaliyot o’tadi. [chunki tibbiyot talabalari uchun molyaviy yordam bor edi].  Gelmgolts birinchi ilmiy lavozimi 1848-yilda Berlindagi badiiy akademiyasida anatomiya o’qituvchisi bo’lgan. Keyinchalik u Prussiya Kenigsberg universtetida fiziologiya dotsenti lovozimiga o’tdi va u yerda 1849-yilda dotsent lavozimiga tayinlandi.

 Uning tarjima qilingan asrlari  Uning tarjima qilingan asrlari  Shu kabi asarlari har xil tillarda tarjima qilingan. Optika sig’imi chegaralari to’g’risidagi Musiqa nazariyasi fiziologik asosi sifatida ohang hissiyotlari haqidagi Ilmiy mavzu bo’yicha mashhur ma’ruzalari

 Gelmgolts turli fanlarga hissa qo’shgan. Bir qator tadqiqot ishlaridan misol keltirsak bo’ladi.  3 Gelmgolts turli fanlarga hissa qo’shgan. Bir qator tadqiqot ishlaridan misol keltirsak bo’ladi.  Sensor fiziologiyasi  Gelmgolts insonning ko’rish va eshtish qobilyatini ilmiy o’rganishda kashfiyot edi. Psixofizikada ilhomlanib u o’lchanadigan jismoniy stimullar va ularning tegishli inson idroki o’rtasidagi munosabati qiziqadi. Gelmgolts ‘’ psixofizika qonunlari’’ni ishlab chiqishni maqsad qilgan holda jismoniy energiya fizika va uni qadrlash psixologiya o’rtasidagi bog’liqlik bo’yicha ekspermental tadqiqotlarga yo’l ochdi.

Gelmgolts nissiy fiziologiya ekspermental psixologiya asoschilarida biri hisoblangan Gelmgolts shogirdi Vilgelm Vundning ishiga asos bo’ldi. Vund Gelmgolts ko’ra aniqroq, tarzda o’z tadqiqotlarni emprik falsafaning biri shakli va ongni alohida narsa sifatida o’rganish sifatida ta’rifladi. Gelmgolts o’zining Naturfilosofiyani erta rad etishda matralizm muhimligini ta’kidlangan va ‘ong’ va tananing birligiga ko’p e’tibor qaratadi.

1849-yilda Gelmgolts Konigsbergda bo’lganida signallarning nerv tolasi bo’ylab o’tish tezligini o’lchadi. O’sha payt ko’pchillik nerv signallari nervlar bo’ylab beqiyos tez o’tishga ishonishgan u qurbaqaning yaqinda ajratilgan siyatik nervi va u birkitilga boldir mushagidan foydalangan. Gelmgolts birinchi bo’lib nerv bo’ylab nerv o’tkazuvchanligini o’lchashga harakat qoldi. Irgari olimlar bu uztish simlarda yorug’lik tezligida sodir bo’ladigan uzatish bilan bir xil ekanligiga ishonishgan.

1849-yilda Gelmgolts Konigsbergda bo’lganida signallarning nerv tolasi bo’ylab o’tish tezligini o’lchadi. O’sha payt ko’pchillik nerv signallari nervlar bo’ylab beqiyos tez o’tishga ishonishgan u qurbaqaning yaqinda ajratilgan siyatik nervi va u birkitilga boldir mushagidan foydalangan. Gelmgolts birinchi bo’lib nerv bo’ylab nerv o’tkazuvchanligini o’lchashga harakat qoldi. Irgari olimlar bu uztish simlarda yorug’lik tezligida sodir bo’ladigan uzatish bilan bir xil ekanligiga ishonishgan.

Shuni ta'kidlash kerakki, psixologiya sohasi sifatida psixofizyologiyaning jadal rivojlanishi va shakllanishi XIX asrning o'rtalariga to'g'ri keladi, garchi uning kelib chiqishi chuqur qadimiylikka ildiz otgan bo'lsa-da. Uzoq o'tmishda psixofizyologik holatni baholashda fiziologik ko'rsatkichlardan foydalanilgan. Misol uchun, qadimgi Anglo-sakslar jinoyatda gumon qilingan odamni quruq nonning qobig'ini chaynashga majbur qildi.Yuliy Tsezar o'zining shaxsiy legioninidagi askarlarni tanlab, ularni muayyan stressli vaziyatlarda o’zini qanday tutishi va xulq-atvorini baholagan.Ushbu vaziyatdan muvafaqqiyatli o’tganlar legionga kiritilgan.

Insonning psixologik holati har doim uning fiziologik ko'rinishlari bilan bog’liqligi aniqlangan.Misol uchun: nemis fiziologlari Fexner (1801-1887) va Veber ishlarida ko’rish mumkin.Veber va Fexnerning maqsadi tashqi ta`sirotlar (fizik omillar) ta`sirida sezgilarning o’zaro munosabatlari sohasidagi qonuniyatlarni topishdan iborat edi. Fexner eksperimental metodlar asosida sezgilarning ortib borishi bilan ularni qo’zg`atuvchi ta`sirlar o’rtasidagi qiyosiy munosabatni aniqlab, sezgi qo’zg`atgich logarifmiga proportsionaldir, degan psixofizik qonunni kashf etadi. Veber va Fexner o’tkazgan tajribalar «Psixofizika» degan alohida fanning paydo bo’lishiga olib keldi.

XIX asrning 60-80-larida psixofizyologiyaning jadal rivojlanishi boshlandi.Buning sababi shundaki, ishlab chiqarishni industrializatsiya qilish va sanoat va armiyani texnik qayta jihozlash ushbu faoliyat bilan shug'ullanadigan shaxslarning malakasini oshirish va ta'limning umumiy darajasini rivojlanishni talab qildi. Shu sababli, o'sha davrdagi rivojlangan mamlakatlarda (Germaniya,Angliya va Fransiya) umumiy boshlang'ich ta'lim joriy etildi.Bu esa, o'z navbatida, qobiliyatli va iqtidorli bolalarni psixologik tanlash, qobiliyatsizlik muammolari va umuman olganda qobiliyatlarning rivojlanganligini o'rganish eksperimental psixologlar tomonidan qator tajribalarda o’rganila boshlandi. Ya'ni, o'sha paytda g'arbda differentsial psixofizyologiya yo'nalishi ko'proq rivojlana boshladi. Bu yo'nalish Galton, Bine,Simon, Spearman, Kettel, Shtern, Munsterberg kabi taniqli olimlar tomonidan taqdim etildi.

Ushbu yo'nalishning umume'tirof etilgan asoschisi nemis shifokori , faylasufi Vundt hisoblanadi. Vundt (1832-1920). Psixologiya va tabiatshunoslikni birlashtirishda hal qiluvchi rol o'ynagan kishi edi. Tibbiy ta'limni tugatandan so'ng u tibbiy amaliyotdan voz kechdi, mashhur fiziolog I. Myuller (1801-1858) bilan o'qidi va 1856-da doktorlik dissertatsiyasini himoya qilinganidan so'ng, Geydelberg universitetida Gelmgoltz (shifokor, fiziolog, fizika, faylasuf) yordamchisi sifatida fiziologiyani o'rgandi. Bu erda Gelmgoltz bilan ishlaydigan V. Vundt 1832da eksperimentlar asosida P. Buger (Frantsiya), nemis tadqiqotchilari E. G. Veber va T. Fexnerning asarlari bilan tanishdi va asosiy psixofizyologik qonunyatlarni shakllantirildi, bu stimulyator parametrlar va inson hissiyotlari intensivligi o'rtasidagi aniq miqdoriy bog'liqlikni belgilalashga yo’l ochdi.

 V.Vundt (1832 - 1920) nemis psixologi, fiziologi, faylasufi va tilshunosi bo`lgan. V.Vundt inson ongini turli qismlarga ajratib, bu qismlar o`rtasidagi aloqa va bog`lanishlarni laboratoriya eksperimenti orqali o`rganadigan fiziologik psixologiya fanini tashkil etish haqidagi g`oyalarni o`zining “Fiziologik psixologiya asoslari” (1880-1881) nomli kitobida ilgari suradi.

V.Vundt tomonidan 1879 yili Leyptsig shahrida tashkil etilgan psixologik laboratoriya butun dunyoda eksperimental psixologiyaning markaziga aylandi. Bu laboratoriyada sezgi, idrok, turli qo`zg`atuvchilarga javob berish vaqti assotsiatsiya (bog`lanish)lar, diqqat va oddiy his-tuyg`ular o`rganilgan. Psixofizyologiyaning jadal rivojlanishi olimlar tomonidan sanoat va xizmat ko'rsatish sohasidagi kadrlarga bo’lan ehtiyoj tufayli kun tartibidagi asosiy muammoga aylanishi natijasida ,ingliz, nemis va amerikalik olimlarning sa'yharakatlari psixotexnikani rivojlantirdi va insonning fiziologik xususiyatlarini texnikani boshqarishdagi masalalarini hal qilinishiga yo’l ochdi.

1891-da nemis olimi Myunsterberg bir qator psixofizyologik testlarni taklif qildi va ba'zi mutaxassisliklar bo'yicha ta'lim olish uchun nomzodlarni tanlashda amaliyotga joriy qildi. Ushbu tadbirlar natijasida mashina va uskunalarni ishlatish bilan bog'liq baxtsiz hodisalar soni bir necha marta kamaydi. 1910-da Hugo Munsterberg texnik tizimni boshqaruvchi shaxsning qobiliyatliligi, uning psixofizyologik fazilatlari va boshqalardan farqlovchi "shaxsiy (shaxsiy) omil" tushunchasini ishlab chiqdi.

O'xshashlar

Psixofiziologiyaning qisqacha tarixi va uning predmeti, vazifalari

Idrok faoliyat sifatida

Idrok murakkab psixik jarayon sifatida

Diqqat va xotira-psixik jarayon sifatida

Xarakter, qobiliyat va harakat inson faoliyatining birligi sifatida