Deviant xulq – ijtimoiy-pedagogik muammo sifatida - Psixologiya - Slaydlar

Deviant xulq – ijtimoiy-pedagogik muammo sifatida

Yuklangan vaqt:

10.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

102.078125 KB

Ko'chirib olish

Deviant xulq – ijtimoiy-pedagogik muammo sifatida

REJA:  1.Deviatsiya va uning turlari.  2.O’smirlarning deviant xulq-atvori sabablari.  3. Deviant xulq-atvorli bolalar bilan ijtimoiy- pedagogik amaliyot yuritish.  4.Deviatsiya kontseptsiyasida reabilitatsiya, profilaktika va korreksiya masalalari.

Deviatsiya va uning turlari. Odatda, deviatsiyalar o’spirinlik davrida yuzaga keladi. O’spirinlik davri yoshlik davrlari ichida eng murakkabidir. Uni o’tish davri ham deb atashadi, chunki bu davr mobaynida bolalikdan yigitlikka o’tish ro’y beradi va bu jarayon o’smir rivojlanishining barcha jihatlari- anotomik-fiziologik tuzilishi, aqliy, axloqiy rivojlanishida o’z ta’sirini ko’rsatadi.

O’smirlik davrida o’smir hayoti va faoliyatida jiddiy o’zgarishlar ro’y beradi, bu esa o’z navbatida ruhiyatning qayta shakllanishiga, tengdoshlari bilan munosabatlarning yangi shakllari paydo bo’lishiga olib keladi. O’smirning ijtimoiy maqomi o’zgaradi. Unga nisbatan kattalar tomonidan yanada jiddiyroq talablar qo’yila boshlaydi.

 Jamiyatda qabul qilingan qoidalar, xulq- atvor normalaridan chetga chiqqan o’smirlarni qiyin o’smir yoki qiyin tarbiyalanadigan o’smir deyishadi. Qiyin tarbiyalanish deganda pedagogik ta’sirga qarshilik ko’rsatish tushuniladi. O’smirning qiyin tarbiyalanishi , u tomonidan qabul qilingan norma va qoidalarga amal qilinmasligini fanda deviatsiya hodisasi orqali o’rganiladi.

 Deviatsiya (og’ish) ham insonga, ham uni o’rab turgan olamga xos bo’lgan o’zgaruvchanlik hodisasining jihatlaridan biri hisoblanadi. Ijtimoiy sohada o’zgaruvchanlik faoliyatga bog’liq va insonning atrofdagilar bilan o’zaro munosabatini aks ettiradigan xulq-atvorida o’z ifodasini topadi. Avval aytib o’tganimizdek, xulq-atvor normadan chetga chiqqan bo’ladi.

 Agar bolaning atrofdagilari o’smirning u yoki bu xususiyatlariga o’z vaqtida e’tibor qaratishsa uning xulq-atvori doimo normal bo’ladi.  Bundan kelib chiqadiki, me’yordan chetga chiqqan xulq-atvorni jamiyat rivoji va svilizatsiyasini bola shaxsiyatining xususiyatlarini inobatga olmaslik oqibatida buzilishiga olib keluvchi bolaning jamiyat bilan munosabati sifatida tushunsak bo’ladi.

Chetga chiquvchi xulq-atvor ijtimoiy dezadaptatsiya ko’rinishlaridan biri hisoblanadi.  -maktabga qatnamaydigan maktab yoshidagi bolalar, -yetim bolalar,  - ijtimoiy yetimlar, bolalar uylarida joylar yetishmasligi sababli ular oylab o’z navbatlarini ota-onalik huquqidan mahrum etilgan ota-onalari bilan yashagan holda kutishadi. Shu bilan birga ular tuzuk ovqatlanishmaydi , jismoniy, ruhiy, jinsiy qiynoqlarga duchor bo’lishadi.Bolalar va o’smirlar dezadaptatsiyasi haqida gapirganda bu jarayonga giriftor bo’lgan bolalar toifalarini aniqlab olish lozim:

 -giyohvand va toksin moddalar iste’mol qiluvchi bolalar,  -jinsiy intizomsiz bolalar,  -g’ayrihuquqiy xatti-harakatlar sodir etgan bolalar. Rasmiy ma’lumotlarga ko’ra ularning soni kattalarga qaraganda ikki hissa tez oshmoqda.

Deviatsiya deviant, delikvent jinoiyxulq- atvordaniborat.

Deviant xulq-atvor  -mikro ijtimoiy munosabatlar (oilaviy, maktabdagi munosabatlar) va kichik ijtimoiy guruhlarga xos bo’lgan ijtimoiy normalar va xulq- atvor qoidalarini buzish bilan bog’liq me’yordan og’uvchi xulq- atvor turlaridan biridir.  Bu xulq-atvorni g’ayriintizomiy deb atasak ham bo’ladi.

Deviant xulq-atvorning yorqin namoyon bo’lishiga agressiya, chaqiruv, o’qishdanq ochishvada ydilik, boalarvao’ smirlarnin garoqxo’rli k, giyohvandlik vaubilanbog’ liqg’ayriijtim oiyharakatlar , jinsiyxarakterd agig’ayriijtimoi yxatti- harakatlar, o’zigasuiqa sdqilishgau rinishlarni misolqilibk eltirsakbo’l adi.

Delinkvent xulq-atvor  deviantdan farqli ravishda bolalar va o’smirlarning takrorlanib turuvchi g’ayriijtimoiy xatti-harakatlari sifatida xarakterlanadi. Bu harakatlar huquqiy normalarni buzuvchi, biroq ijtimoiy xavf darajasiga ko’ra jinoiy javobgarlikni keltirib chiqarmaydigan muayyan harakatlar majmuasiga aylanadi.

Delikvent xulq-atvorning quyidagi turlari mavjud: -agressivxulq- atvor:bungahaqoratlash,o’tqo’yish; -g’arazlixulq- atvor:kichiko’g’riliklar,ta’magirlik,avto ulovlarniolibqochishvamoddiydaromad olishmaqsadidagiboshqamulkiytajovuzl ar; - giyohvandmoddalarniyetishtirishvatarq atish.

Jinoiy xatti-harakat  jinoiy javobgarlikka tortishga, ma’lum yoshga yetganda jinoiy ish qo’zg’ashga sabab bo’luvchi va jinoyat kodeksining muayyan moddalarida nazarda tutilgan g’ayrihuquqiy xatti-harakatlar hisoblanadi.

Deviatsiyaning salbiy turlari ijtimoiy potologiya hisoblanadi. Bularga aroqxo’rlik, toksikomaniy a, giyohvandli k, fohishabozlik , o’zjonigaqas dqilish, huquqbuzar lik jinoyatchilik

O'xshashlar

Ijtimoiy xulq-atvor psixologiyasi

Anomal xulq-atvor psixogenetikasi

Autoagressiv xulq-atvor psixologiyasi

Irodani buzilishi. Irodasizlik xulq-atvori

Zo'ravonlik sabablari, turlari va sikli. Oiladagi zo'ravonlik. Oiladagi zo'ravonlikning shakllari, sabablari va mexanizmi