Yevropa mamlakatlarida ta'lim tizimining tuzilishi - Pedagogika - Slaydlar

Yevropa mamlakatlarida ta'lim tizimining tuzilishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

946.5 KB

Ko'chirib olish

Yevropa mamlakatlarida ta'lim tizimining tuzilishi

Reja:  1. Rivojlangan mamlakatlarda komil insonni tarbiyalash muammosi.  2. Vengriya va Germaniyada xalq ta‘limi tizimi. Fransiya ta’lim tizimi  3. Ruminiya, Chexiya, Slovakiyada maktab ta‘limi.  4. Rivojlangan mamlakatlarda maktab ta‘limining mazmuni.

Rivojlangan mamlakatlarda komil insonni tarbiyalash muammosi  Dunyoning rivojlangan mamlakatlarida har jihatdan rivojlangan kishini tarbiyalash muammosi hozirgi kunning asosiy talabi bo’lib turibdi. Chunki, jamiyatda yuz berayotgan inqilobiy o’zgarishlarni insonning o’zini o’zgartirmasdan amalga oshirib bo’lmaydi. Ammo, yangi kishini tarbiyalash o’z-o’zidan emas, balki ijtimoiy munosabatlar yangilanishi jarayonida amalga oshadi. Bu jarayonda maktablar tizimi muhim ahamiyat kasb etadi.

Rivojlangan mamlakatlarda ta‘limning mazmuni  Boshlang’ich sinflarda – umumta‘lim asoslari (o’qish, yozuv, hisob malakalari) shakllantiriladi. O’quv soatlarining yarmi ona tiliga, chorak qismi matematikani o’rganishga ajratiladi. Qolgan soatlar – rasm, musiqa, mehnat, jismoniy tarbiyaga ajratiladi. Qisman tabiatshunoslik va tarixga doir ilmlar beriladi. Shunga qaramasdan boshlang’ich ta‘lim muddatlari turlicha (Germaniya – 3 yil, Chexoslavakiya – 4 yil), Bolgariya, Vengriya mamlakatlarida boshlang’ich sinflar o’quvchilari to’garaklar (raqs, harakatli o’yinlar) ga ham jalb qilinadi.

G E RMANIYADA MAKTAB TA‘LIMI  Maktabgacha tarbiya tizimi Germaniya ta‘lim tizimida ham muhim bosqich hisoblanadi. Uning 100 yildan ortiq tarixi bor. Bog’chalarni mablag’ bilan ta‘minlash turli jamoat tashkilotlari xayriya birlashmalari, korxonalar xususiy shaxslar doimiy muassasalar zimmasidadir.  Majburiy ta‘lim 6 yoshdan 18 yoshgacha bo’lgan bolalarga tegishli ya‘ni bu jarayon 21 yil davom etadi. Bundan 9 yillik maktabda to’la haftalik o’qishda o’qiydi. O’qish davlat maktablarida tekin. Boshlang’ich maktabdan so’ng o’quvchilar yo’nalish bosqichidagi maktabda o’tadilar. Bu yerda 5-6 sinf bosqichidagi yo’nalish maktablarda maxsus dastur asosida o’qiydilar.

 Germaniyada o’quv rejasida I sinfga 21 soat, II sinfga 24 soat, III sinfga 26 soat (nemis tili, vatanshunoslik, matematika, mehnat, maktab qoshidagi uchastkada ishlash, rasm, musiqa, jismoniy tarbiya) ajratilgan.  CHexoslavakiyada o’quv rejasida I sinfga - 20 soat, II sinfga - 22 soat, III sinfga – 24 soat, IV sinfga – 24 soat ajratilgan.  Bolalar maktabga qabul qilinishidan oldin tibbiy ko’rikdan o’tkaziladi. Ko’p mamlakatlarda 1-2 yillarda sinfda qoldirilmaydi.  Kuni uzaytirilgan guruhlarda o’quvchilarning 60-70 % i qamrab olingan.  Hozirgi kunda pedagogik texnologiyaga asoslangan yangi o’quv dasturlari va rejalari joriy etilmoqda. Ta‘lim jarayoniga axborot texnologiyalari keng miqyosda kirib borayotir.

Vengriya va Germaniyada xalq ta‘limi tizimi  Bolalar bog’chalari – 3-6 yoshli bolalarning bir qismini qamrab olgan (70 %). Bog’chalarga qatnamaydigan bolalar maktabga borishdan 6 oy oldin tayyorlov mashg’ulotlariga jalb etiladi. Bog’chalardagi mashg’ulotlar aholining ish rejimiga bog’liq holda tashkil etiladi.  Umumiy majburiy ta‘limga 6 yoshdan 16 yoshgacha bo’lgan bolalar jalb etiladi. Bu amalda 2 bosqichli 8 yillik ta‘lim bo’lib, I- IV, V-VIII sinflarni o’z ichiga oladi. 1-sinfga qabul qilinganlarning 80 % i asosiy maktab (8-sinf) ni 14 yoshida, qolgan 20 % i 16 yoshida tugallaydi. Yuqori sinflarda iqtidorlilar uchun alohida o’quv rejasiga asoslangan chuqurlashtirilgan ta‘lim beriladi. 8- sinfni bitirgan o’smirlar o’rta umumiy ta‘lim olish uchun yana 2 yil o’qiydi.

 O’rta ma‘lumot – tayanch maktabi (8-sinf) ni bitirgan o’quvchilarning 20 % i jalb etiladi (iqtidorlilar, shundan bolalarning 15 % i). Shuningdek, ularning bir qismi kasb-hunar- texnika bilim yurtlariga jalb etiladi. Lekin ularning 15 % i ishlab chiqarish yo’nalishida umumiy ta‘lim oladi.  Gimnaziya – 4 yillik ta‘lim bo’lib, unda chuqurlashtirilgan ta‘lim sinflari ham mavjud. Gimnaziyaning oxirgi sinflarida ba‘zi fanlar tanlov asosida o’rganiladi. Gimnaziyani tugatganlarga o’zlashtirish natijalariga ko’ra yetuklik attestatni olish uchun imtihonlarni topshirishga ruxsat beriladi. Ular oliy maktabda o’qishni davom ettirishlari mumkin, qolgan qismiga ishga kirish uchun guvohnoma beriladi. Topshirilgan imtihonlar oliy o’quv yurtiga kirish imtihonlari vazifasini ham bajaradi.

 Kasb-hunar o’rta maktabi – 4 yillik kasbiy ta‘lim bo’lib, xalq xo’jaligining 11 yo’nalishi uchun malakali mutaxassislar tayyorlab beradi. Uni tugatganlarga ham oliy maktabga kirish huquqini beruvchi yetuklik attestati beriladi.  Hunar-texnika bilim yurtlari – 3 yillik kasbiy ta‘lim bo’lib, xalq xo’jaligining 186 yo’nalishi uchun malakali ishchilar tayyorlaydi. Uni tugatganlarga yetuklik attestati beriladi.  Gimnaziya va kasb-hunar maktablarining kechki va sirtqi bo’limlari ham mavjud bo’lib, hamma uchun ochiqdir.

 Oliy o’quv yurtlari – 18 universitet, 32 institut va yana bir necha oliy maktablarni o’z ichiga oladi. Boshlang’ich sinf o’qituvchilari – pedagogika bilim yurtlarida, o’rta maktab o’qituvchilari esa pedagogika institutlari va universitetlarda bayyorlanadi. Shuningdek, aspirantura, doktorantura, kon‘yunktura, fanlar akademiyasi, malaka oshirish va qayta tayyorlash muassasalari faoliyat ko’rsatmoqda. Ularda hozir masofaviy ta‘lim, pedagogik texnologiyadan keng miqyosda foydalaniladi.

Germaniya xalq ta‘limi  Germaniyada xalq ta‘limida 90 yillarda chuqur o’zgarishlar yuz berdi. 68 mln. aholiga ega bo’lgan GFR 1990 yilgacha ikkita mustaqil davlat edi.  1946 yildagi “Nemis maktablarini demokratiyalash to’g’risidagi Qonun” tufayli mamlakatdagi uch toifali tabaqaviy maktablar faoliyatiga yakun yasab, 8-yillik ta‘lim joriy etildi. Xalq ta‘limini yanada rivojlantirish maqsadida qabul qilingan 1959 yildagi “Germaniyada maktab ta‘limini rivojlantirish to’g’risidagi Qonun” ga ko’ra 10 yillik ta‘lim joriy etildi.

 Maktabgacha ta‘lim – bolalar bog’chalari (3-6 yosh), 90 %;  Majburiy ta‘lim – 6-16 yoshlilar jalb qilingan bo’lib, 10 yillik politexnika umumta‘lim maktablarida amalga oshiriladi. Mazkur maktab: quyi, o’rta, yuqori sinflarga bo’linadi. Quyi sinflar (I-III) da, asosan, o’qish, yozish, hisob malakalari shakllanadi. Unda ona tili darslari o’quv soatlarining 50 % ini tashkil etadi. Qolgan soatlar mehnat, estetik, jismoniy tarbiyaga ajratilgan.  O’rta bosqich (IV-VI) ta‘limi fan o’qituvchilari tomonidan olib borilib, unda ilm asoslari o’rganiladi.  Yuqori sinflar (VII-X sinflar) da majburiy ta‘lim dasturi bilan birga tanlov fanlari (22 yo’nalishidagi) ham o’qitiladi, kasb tanlash, kasb-kor tarbiyasiga alohida e‘tibor beriladi.

 Kasb ta‘limi – 10-sinfni bitirganlarning barchasi uchun majburiy (o’quv yurtlariga kirmaganlar uchun) dir. Kasb ta‘limi (2-3 yil) da 2 yil o’qiganlarga texnikumlar va o’rta maxsus ma‘lumotli injenerlar maktablarida o’qiydi. Kasb ta‘limi muassasalarida 3 yil o’qiganlar kasb-hunar egallash bilan birga yetuklik attestati ham oladilar va oliy o’quv yurtiga kirish huquqini qo’lga kiritadilar.  Kengaytirilgan maktablar – 10-sinf bitiruvchilarini qabul qilib, 2 yil davomida oliy o’quv yurtiga tayyorlaydi. Bu maktab bitiruvchilari soni oliy o’quv yurtlari ehtiyojiga teng bo’lib, uning bitiruv imtihonlari oliy maktabga kirish imtihonlari vazifasini bajaradi (abitur-sinf).

 O’rta maxsus ta‘limi – amaliy xarakterga ega bo’lib, san‘at ishlab chiqarish uchun injenerlar tayyorlaydi.  Oliy o’quv yurtlari (53 universitetlarda), oliy maktablarda oliy ma‘lumotli mutaxassislar tayyorlanadi. O’qituvchilar tayyorlash 5 yillik dastur asosida 3 pedagogika maktablari va 6 pedagogika institutlarida, 42 pedagogik bilim yurtlarida (maktabgacha ta‘lim va boshlang’ich ta‘lim uchun) tayyorlanadi. Pedagogik tadqiqotlar pedagogika fanlari akademiyasida amalga oshiriladi.

 Bolalar bog’chalari (3-6 yosh 60 %) da ta‘lim boshlang’ich ta‘lim mazmuni bilan yaqindan bog’langan.  Umumta‘lim maktablari – uch bosqichli: boshlang’ich (I-III), gimnaziya (V-VIII), litsey (IX-X) sinflarini o’z ichiga oladi. V sinfdan boshlab, fakultativ soatlar o’qitiladi. VIII sinfni bitirganlar (90 %) imtihonsiz litseyga kiradilar. Ko’pchilik VIII sinf bitiruvchilari (73 %) maxsus litseylarga (sanoat, qishloq xo’jalik, iqtisod, pedagogik, tibbiyot) yo’nalishlaridagi o’qishga kiradi.  Litseyning I-bosqichini bitirganlar kasb ta‘limi beruvchi kurslarda yoki maktablarda (2 yil) o’qishi mumkin. Litsey ta‘limini to’la o’taganlar kasb ta‘limi maktablarida ixtisoslashgan ta‘lim oladilar.

O'xshashlar

Amerika Qo'shma Shtatlarida ta'lim tizimining tuzilish va o'ziga xos tomonlari

Ta'lim qonuniyatlari

Аmеrikа Qo’shmа Shtаtlаridа tа`lim tizimining tuzilishi vа o’zigа хоs tоmоnlаri

Muammoli ta'lim 3

Ta'lim tarbiya gigiyenasi