Sinf xonasi gigiyenasi - Pedagogika - Slaydlar

Sinf xonasi gigiyenasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1823.5 KB

Ko'chirib olish

 Sinf jixozlariga quyiladigan gigiSinf jixozlariga quyiladigan gigi ее nik nik talablar.talablar.  Dars gigienasi.Dars gigienasi.  O’quvchilarning kun tartibi.O’quvchilarning kun tartibi.  Mehnat ko’nikmasi va malakalari bilan Mehnat ko’nikmasi va malakalari bilan qurollantirish.qurollantirish. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Sinf jixozlariga quyiladigan Sinf jixozlariga quyiladigan gigigigi ее nik talablar.nik talablar.  Ta'lim-tarbiyaning, mеhnat ta'limining Ta'lim-tarbiyaning, mеhnat ta'limining samarali bo`lishi sinf xonalari, samarali bo`lishi sinf xonalari, laboratoriyaning jixozlanishi muhim laboratoriyaning jixozlanishi muhim ahamiyatga ega. Maktab mеbеllari ahamiyatga ega. Maktab mеbеllari bolalarning bo`yi, yoshi, tana proportsiyasi, bolalarning bo`yi, yoshi, tana proportsiyasi, fiziologik xususiyatlariga mos bo`lishi fiziologik xususiyatlariga mos bo`lishi kеrak. Sinf xonasining asosiy jixozi kеrak. Sinf xonasining asosiy jixozi o`tirg`ichi va yozuv stoli kabi qismlari o`tirg`ichi va yozuv stoli kabi qismlari bo`ladi. bo`ladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Suyanchik bola umurtqa pog`anasining bеl Suyanchik bola umurtqa pog`anasining bеl eg`riligiga mos kеlishi kеrak. Suyanchiq oralig`i eg`riligiga mos kеlishi kеrak. Suyanchiq oralig`i gorizantal bo`yicha kursi suyanchig`igacha gorizantal bo`yicha kursi suyanchig`igacha bo`lgan masofa o`quvchi gavdasining diamеtridan bo`lgan masofa o`quvchi gavdasining diamеtridan 3 – 5 sm. masofa qolishi kеrak. Masofa musbat, 3 – 5 sm. masofa qolishi kеrak. Masofa musbat, manfiy va nol bo`lishi mumkin. Suyanchiq manfiy va nol bo`lishi mumkin. Suyanchiq oralig`i oshib kеtsa, o`quvchi bukilib o`tiradi, oralig`i oshib kеtsa, o`quvchi bukilib o`tiradi, kamayib kеtsa, siqilib qoladi. Partaning oldingi kamayib kеtsa, siqilib qoladi. Partaning oldingi chеti o`tirg`ichdan 3 – 5 sm. o`tishi maqsadga chеti o`tirg`ichdan 3 – 5 sm. o`tishi maqsadga muvofiqdir. Partaning yozuv stoli 15 – 20 gradus muvofiqdir. Partaning yozuv stoli 15 – 20 gradus qiyaroq qilib tayyorlanadi. Bu ko`rishni qiyaroq qilib tayyorlanadi. Bu ko`rishni еngillashtiradi. еngillashtiradi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 O`quvchilarni partaga o`tkazishda bo`yini parta O`quvchilarni partaga o`tkazishda bo`yini parta raqamiga moslash zarur. raqamiga moslash zarur. Bo`yi eng past bola 110 Bo`yi eng past bola 110 sm., novchasi 179 – 180 sm. bo`ladi. Barcha sm., novchasi 179 – 180 sm. bo`ladi. Barcha o`quvchilar 7 ta bo`y guruhiga bo`linadi. Parta o`quvchilar 7 ta bo`y guruhiga bo`linadi. Parta raqamlari ham 6 dan 12 gacha A.F. Listov bolani raqamlari ham 6 dan 12 gacha A.F. Listov bolani bo`yiga qarab parta nombo`yiga qarab parta nom ее rini aniqlash uchun rini aniqlash uchun quyidagi formulani tavsiya qiladi, ya'ni bola quyidagi formulani tavsiya qiladi, ya'ni bola bo`yining oldingi raqami unligidan 5 ni ayrilsa, bo`yining oldingi raqami unligidan 5 ni ayrilsa, shu bola o`tiradigan partaning nomshu bola o`tiradigan partaning nom ее ri kri k ее lib lib chiqadi. chiqadi. Masalan, bolaning bo`yi 148 sm., 14 dan 5 Masalan, bolaning bo`yi 148 sm., 14 dan 5 ni ayirib tashlaymiz, unda 9 qoladi. ni ayirib tashlaymiz, unda 9 qoladi. DD ее mak, 148 mak, 148 sm. bo`yli bola 9 nomsm. bo`yli bola 9 nom ее rli partada o`tirishi krli partada o`tirishi k ее rak. rak. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Xozirgi vaqtda ko`p maktablarda yangi nomXozirgi vaqtda ko`p maktablarda yangi nom ее rli rli partalar qo`llaniladi. Bular A,B,V,G,D dpartalar qo`llaniladi. Bular A,B,V,G,D d ее b b bb ее lgilanadi. Har bir partaning suyanchig`ida shu lgilanadi. Har bir partaning suyanchig`ida shu partada o`tirishi mumkin bo`lgan bolaning bo`yi, partada o`tirishi mumkin bo`lgan bolaning bo`yi, parta nomparta nom ее ri yoki rangli shartli bri yoki rangli shartli b ее lgi qo`yilgan lgi qo`yilgan bo`ladi. Jumladan, A raqamli parta rangli bbo`ladi. Jumladan, A raqamli parta rangli b ее lgisi lgisi sariq, B – qizil, V – ko`k, G – yashil va D - oq rang sariq, B – qizil, V – ko`k, G – yashil va D - oq rang bo`ladi. Sinf partalari, stol, stullarni akslanish bo`ladi. Sinf partalari, stol, stullarni akslanish koeffitskoeffits ее nti 35 % dan 50 % gacha bo`lgan nti 35 % dan 50 % gacha bo`lgan ranglarda buyash tavsiya etiladi. Parta, stol, stullar ranglarda buyash tavsiya etiladi. Parta, stol, stullar och kul rang, och yashil yoki boshqa ochroq och kul rang, och yashil yoki boshqa ochroq rangga buyash tavsiya etiladi. Sinf partalari 3 rangga buyash tavsiya etiladi. Sinf partalari 3 qator qilib, pastlari oldingi, balandalari orqaga qator qilib, pastlari oldingi, balandalari orqaga quyiladiquyiladi www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Parta qatorlari orasidagi masofa 70 – 75 Parta qatorlari orasidagi masofa 70 – 75 sm., ichki dsm., ichki d ее vor bilan parta qatori vor bilan parta qatori orasidagi parta bilan doska orasidagi orasidagi parta bilan doska orasidagi masofa 7 – 8 m. qilib joylashtiriladi. masofa 7 – 8 m. qilib joylashtiriladi. O`quvchilarni partaga o`tkazishda bo`yidan O`quvchilarni partaga o`tkazishda bo`yidan tashqari sog`ligi, ko`rish va eshitish tashqari sog`ligi, ko`rish va eshitish organlarining xususiyatlari ham e'tiborga organlarining xususiyatlari ham e'tiborga olinadi. Yaqindan ko`radigan bola, garchi olinadi. Yaqindan ko`radigan bola, garchi bo`yi baland bo`lsa ham oldingi partaga bo`yi baland bo`lsa ham oldingi partaga o`tkazilishi ko`tkazilishi k ее rak. rak. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Sinf doskasining yuzasi silliq, Sinf doskasining yuzasi silliq, yaltiramaydigan bo`lishi kyaltiramaydigan bo`lishi k ее rak. Uning rak. Uning ulchami sinf sitxiga bog`liq bo`lib, uzunligi ulchami sinf sitxiga bog`liq bo`lib, uzunligi 175 sm. dan 300 – 350 sm. gacha, eni 85 sm. 175 sm. dan 300 – 350 sm. gacha, eni 85 sm. yuqori sinflarda 90 sm. baland o`rnatiladi. yuqori sinflarda 90 sm. baland o`rnatiladi. Doska jigar rang, to`q yashil rangga Doska jigar rang, to`q yashil rangga buyaladi. Doskada bur, latta qo`yish uchun buyaladi. Doskada bur, latta qo`yish uchun tt ее pasiga lyuminpasiga lyumin ее stssts ее ntlampa o`rnatiladi. ntlampa o`rnatiladi. O`quvchining ish stoli va stuli birinchi parta O`quvchining ish stoli va stuli birinchi parta yoki o`rtadagi parta oldiga qo`yiladi.yoki o`rtadagi parta oldiga qo`yiladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Ta’lim gigienasi o’quvchilTa’lim gigienasi o’quvchil arar ga bolalarning ga bolalarning kamroq kuch sarf qilgani holda yuqori kamroq kuch sarf qilgani holda yuqori o’zlashtirishga erishuvchiga yordam o’zlashtirishga erishuvchiga yordam berishga da’vat etilgandir. Shuning uchun berishga da’vat etilgandir. Shuning uchun ta’lim gigienasi problemalari juda ko’p ta’lim gigienasi problemalari juda ko’p masalalarini ( o’quv plani va uydagi masalalarini ( o’quv plani va uydagi o’quv faoliyatining gigienasi, o’qitish o’quv faoliyatining gigienasi, o’qitish gigienasi va boshqalar ) o’z ichiga oladi.gigienasi va boshqalar ) o’z ichiga oladi.  Maktab yoshi haqida tushuncha. Bola Maktab yoshi haqida tushuncha. Bola o’qishning dastlabki kunlarida yangi o’qishning dastlabki kunlarida yangi kun tartibiga moslanishi, yangi jamoatga kun tartibiga moslanishi, yangi jamoatga o’rganishi ancha qiyin bo’ladi. o’rganishi ancha qiyin bo’ladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Maktab yoshi – bu morfologik, psixologik va ijtimoiy Maktab yoshi – bu morfologik, psixologik va ijtimoiy jixatdan rivojlanish bo’lib, o’quvchilarning ta’lim, tarbiya jixatdan rivojlanish bo’lib, o’quvchilarning ta’lim, tarbiya talablariga javob berishni talab qiladi. Birinchi sinflarda talablariga javob berishni talab qiladi. Birinchi sinflarda 4,5% - 2,5% bolalar maktabda o’qishga tayyor 4,5% - 2,5% bolalar maktabda o’qishga tayyor bo’lmasligi mumkin. Bunda bola organizmining bo’lmasligi mumkin. Bunda bola organizmining rivojlanishidan umuman orqada qolishgina emas, balki rivojlanishidan umuman orqada qolishgina emas, balki bolaning maktabdagi ishlarga tayyor bo’lmasligini ham bolaning maktabdagi ishlarga tayyor bo’lmasligini ham tushunmoq kerak. Bunda o’qishga shartli reflekslar tushunmoq kerak. Bunda o’qishga shartli reflekslar hosil bo’lishi differensial tormozlanishning rivojlanish hosil bo’lishi differensial tormozlanishning rivojlanish darajasi, nerv jarayonlarining xarakatchanligi ikkinchi darajasi, nerv jarayonlarining xarakatchanligi ikkinchi signal sistemasining rivojlanish darajasi, nutqning signal sistemasining rivojlanish darajasi, nutqning ravonligi talaffuzda nuqsonlar bo’lmasligi mayda ravonligi talaffuzda nuqsonlar bo’lmasligi mayda xarakatlarni bajara olish qobilyati, uyg’unligi va xarakatlarni bajara olish qobilyati, uyg’unligi va boshqalar kiradi.boshqalar kiradi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Bolalarning maktabga tayyorgarligini aniqlash Bolalarning maktabga tayyorgarligini aniqlash uchun amalda quyidagilarni qo’llash mumkin:uchun amalda quyidagilarni qo’llash mumkin:  Tovushni taffuz qilishdagi nuqsonlar.Tovushni taffuz qilishdagi nuqsonlar.  Doira kesishni kuzatish.Doira kesishni kuzatish.  So’z ta’siriga adekvat javob hosil bo’lishi.So’z ta’siriga adekvat javob hosil bo’lishi.  Uchta topshirik berish bilan psixologik Uchta topshirik berish bilan psixologik yetuklikni aniqlash.yetuklikni aniqlash.  Odamning rasmini chizish, beysh burchak Odamning rasmini chizish, beysh burchak shaklid joylashgan nuktalarni ko’chirish.shaklid joylashgan nuktalarni ko’chirish. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Mana shu 3 ta topshirikni bajargan bolalarga Mana shu 3 ta topshirikni bajargan bolalarga 3 – 8 ball baho kuyiladi va o’quvchilarni 3 – 8 ball baho kuyiladi va o’quvchilarni sog’ligi va maktabga tayyorlarligini anilab, sog’ligi va maktabga tayyorlarligini anilab, asosiy yoki tayyorlov guruhlariga belgilanadi.asosiy yoki tayyorlov guruhlariga belgilanadi.  O’quv yili gigienasi. Maktablarimizda o’quv O’quv yili gigienasi. Maktablarimizda o’quv yilining doimiyligi boshlangich sinf yilining doimiyligi boshlangich sinf o’quvchilarida qisqaroq, o’rta va yuqori sinf o’quvchilarida qisqaroq, o’rta va yuqori sinf o’quvchilarning ish qobiliyatini saqlanib o’quvchilarning ish qobiliyatini saqlanib turishida qishki, bahorgi kuzgi va yozgi ta’til turishida qishki, bahorgi kuzgi va yozgi ta’til kunlarida bolalarni yaxshi dam olishlari kunlarida bolalarni yaxshi dam olishlari muhim axamiyatga ega.muhim axamiyatga ega. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Bir smenali maktablarda o’qishni soat 9.00 da saot Bir smenali maktablarda o’qishni soat 9.00 da saot 8.30 da esa ikki smenali maktablarda boshlash tavsiya 8.30 da esa ikki smenali maktablarda boshlash tavsiya etiladi. O’rta maktabning xozirgi vaqtda etiladi. O’rta maktabning xozirgi vaqtda O’zbekistondagi 1 – 2 – 3 sinflarida bir xaftalik nagruzka O’zbekistondagi 1 – 2 – 3 sinflarida bir xaftalik nagruzka 24 s, 4 sinfda 27 s, 5-6-7 sinflarda 32 s, 8- sinflarda 33 s, 24 s, 4 sinfda 27 s, 5-6-7 sinflarda 32 s, 8- sinflarda 33 s, 9-11 sinflarda 35 s bo’lishi kerak. Yuakultativ 9-11 sinflarda 35 s bo’lishi kerak. Yuakultativ mashg’ulotlar yuqori sinflarda 4 bo’lishi ko’zda mashg’ulotlar yuqori sinflarda 4 bo’lishi ko’zda tutilgan. Yuqorada kursatilgan bir xaftalik dars tutilgan. Yuqorada kursatilgan bir xaftalik dars soatlaridan ko’proq soatlar ashula, jismoniy tarbiya, soatlaridan ko’proq soatlar ashula, jismoniy tarbiya, rasm, mehnat darslariga ko’proq soatlar ajratilishi rasm, mehnat darslariga ko’proq soatlar ajratilishi maksadga muvofikdir, chunki bunda o’quvchilar ko’p maksadga muvofikdir, chunki bunda o’quvchilar ko’p charchab qolmaydi. 7 yashar bolalarni 45 minutlik dars charchab qolmaydi. 7 yashar bolalarni 45 minutlik dars charchatib qo’yadi, shuning uchun 1 – sinfda 35 minut charchatib qo’yadi, shuning uchun 1 – sinfda 35 minut dars o’tib, qo’lgan 10 minuti kurgazmali qurollarni dars o’tib, qo’lgan 10 minuti kurgazmali qurollarni ko’rsatish tavsiya etiladi. ko’rsatish tavsiya etiladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 O’rta va yuqori sinflarda birinchi darsda O’rta va yuqori sinflarda birinchi darsda o’quv mashgulotiga moslashish <<kirishish>> o’quv mashgulotiga moslashish <<kirishish>> ro’y beradi, shuning uchun bu davrda ro’y beradi, shuning uchun bu davrda o’quvchining ish qobiliyati past bo’ladi: Ish o’quvchining ish qobiliyati past bo’ladi: Ish qobiliyatiga nisbatan barkaror darajadagi davri qobiliyatiga nisbatan barkaror darajadagi davri va qulay fiziologik kursatkichlar va qulay fiziologik kursatkichlar o’quvchilarda ikkinchi uchinchi darslsrda o’quvchilarda ikkinchi uchinchi darslsrda kuzatiladi, ( seshanba, chorshanba kunlari kuzatiladi, ( seshanba, chorshanba kunlari o’quvchi eng yuksak optimal ish qobiliyatiga o’quvchi eng yuksak optimal ish qobiliyatiga ega bo’ladi ): 4 – darda charchashning ega bo’ladi ): 4 – darda charchashning dastlabki belgilari paydo bo’ladi:dastlabki belgilari paydo bo’ladi: www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 mehnat qobiliyatining o’ta past darajasi oxirgi mehnat qobiliyatining o’ta past darajasi oxirgi darslarda ya’ni 5 – 6 soatlarda, ayniqsa xaftaning ohirgi darslarda ya’ni 5 – 6 soatlarda, ayniqsa xaftaning ohirgi juma, shanba kunlarida kuzatiladi. Shuning uchun asab juma, shanba kunlarida kuzatiladi. Shuning uchun asab zuriqishini talab qiladigan matematika, fizika, kimyo, zuriqishini talab qiladigan matematika, fizika, kimyo, chet tili darslari 2 – 3 soatlarga qo’yilishi kerak. chet tili darslari 2 – 3 soatlarga qo’yilishi kerak.  Gigienistlar dars jadvalini tuzayotganda o’tiladigan Gigienistlar dars jadvalini tuzayotganda o’tiladigan fanning qiyinlik darajasini hisobga olish juda muhim fanning qiyinlik darajasini hisobga olish juda muhim ekanligini aytishadi. Darslarni qiyin va osonga bo’lish ekanligini aytishadi. Darslarni qiyin va osonga bo’lish shart, bunda dars mazmuni, o’qituvchining dars berish shart, bunda dars mazmuni, o’qituvchining dars berish mahorati, o’qituvchining shu fanga qiziqishi va mahorati, o’qituvchining shu fanga qiziqishi va aktivligi, o’qituvchining o’quvchilar bilan muomilasi va aktivligi, o’qituvchining o’quvchilar bilan muomilasi va boshqalar e’tiborga olishini kerak.boshqalar e’tiborga olishini kerak. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Jismoniy tarbiya va mehnat darslari o’quvchilar nerv Jismoniy tarbiya va mehnat darslari o’quvchilar nerv sistemasi, ish qobiliyati muhim rol o’ynadi. Shuning uchun sistemasi, ish qobiliyati muhim rol o’ynadi. Shuning uchun o’rta yuqori sinflarda mehnat va fizkultura darslari 4 – soatga o’rta yuqori sinflarda mehnat va fizkultura darslari 4 – soatga qo’yiladi. Shunda o’quvchilar 5 – 6 soatlarga charchamaydi. qo’yiladi. Shunda o’quvchilar 5 – 6 soatlarga charchamaydi. Matematika, fizika, kimyo, yozmaishlari o’quvchilar nerv Matematika, fizika, kimyo, yozmaishlari o’quvchilar nerv sistemasi tinch ish qobiliyati eng yuqori bo’lgan soatlarda sistemasi tinch ish qobiliyati eng yuqori bo’lgan soatlarda seshanba chorshanba kunlari 2 – 3 soatlarda olishini kerak. seshanba chorshanba kunlari 2 – 3 soatlarda olishini kerak. Juma shanba kunlari yozma ish olishini maksadga muvofik Juma shanba kunlari yozma ish olishini maksadga muvofik emas, chunki o’quvchilar nerv sistemasi charchaganidan emas, chunki o’quvchilar nerv sistemasi charchaganidan ishda k’opgina xatolar uchraydi.ishda k’opgina xatolar uchraydi.  Bir hil predmetlarni ikki darsda ketma ket yoki bir Bir hil predmetlarni ikki darsda ketma ket yoki bir biriga o’xshash peredmetlarni ketma – ket o’tish. ( fizika, biriga o’xshash peredmetlarni ketma – ket o’tish. ( fizika, matematika, tarihdan keyin gegorafiya va boshqalar). Og’ir matematika, tarihdan keyin gegorafiya va boshqalar). Og’ir darslarning bir kunda yig’ilib qolishi gigienik jihatdan darslarning bir kunda yig’ilib qolishi gigienik jihatdan noo’rin hisoblanadi. Ayrim hollarda ona tili va adabiyotdan noo’rin hisoblanadi. Ayrim hollarda ona tili va adabiyotdan insho yozilgan kuni, matematikadan va mehnatdan yozma insho yozilgan kuni, matematikadan va mehnatdan yozma ish yozishga ruxsat etiladi.ish yozishga ruxsat etiladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Dars jadvalini tuzishda har xil predmetlarni Dars jadvalini tuzishda har xil predmetlarni almashtirib o’tilishiga e’tibor beriladi. Shunday almashtirib o’tilishiga e’tibor beriladi. Shunday qilganda o’quvchining faoliyati bir turdan qilganda o’quvchining faoliyati bir turdan ikkinchisiga o’tadi, natijada miya yarim ikkinchisiga o’tadi, natijada miya yarim sharlari po’stlogidagi funksional hujayralarning sharlari po’stlogidagi funksional hujayralarning ishchanlik qo’biliyati tiklanadi, ikkinchi signal ishchanlik qo’biliyati tiklanadi, ikkinchi signal sistemasining ko’proq ishlatishga to’g’ri sistemasining ko’proq ishlatishga to’g’ri keladi.keladi.  Ishga ko’nikish davrida birinchi darsga Ishga ko’nikish davrida birinchi darsga o’rtacha qiyilikdagi predmetni, ikkinchi va o’rtacha qiyilikdagi predmetni, ikkinchi va uchinchi darslarga ya’ni optimal ishchanlik uchinchi darslarga ya’ni optimal ishchanlik davriga qiyin predmedlarga oxirgi darslarga davriga qiyin predmedlarga oxirgi darslarga esa yengil predmetlarni kiritish kerak.esa yengil predmetlarni kiritish kerak. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Dars gigienasi.Dars gigienasi.  O’quvchilar o’quv ishining asosiy shakli dars bo’lib, u O’quvchilar o’quv ishining asosiy shakli dars bo’lib, u turlichi olib borilishi mumkin.turlichi olib borilishi mumkin.  O’quvchilar aqliy mehnat qobiliyatining rivojlanishi, O’quvchilar aqliy mehnat qobiliyatining rivojlanishi, darslarni o’zlashtirishlari salomatliklari darslarni gigienik darslarni o’zlashtirishlari salomatliklari darslarni gigienik jixatdan qay darajada rasional tashqil qilinishiga ko’p jixatdan qay darajada rasional tashqil qilinishiga ko’p jihatdan bog’likdir. Darsni to’g’ri tashkil qilishda birinchi jihatdan bog’likdir. Darsni to’g’ri tashkil qilishda birinchi navbatda uning davomliligi, tarkibi ( tuzilishi va mazmuni ) . navbatda uning davomliligi, tarkibi ( tuzilishi va mazmuni ) . Dars o’tilagan joydagi ( sinfdagi ) asosiy gigienik talablarga Dars o’tilagan joydagi ( sinfdagi ) asosiy gigienik talablarga rioya qilish nazarda tutiladi.rioya qilish nazarda tutiladi.  Dars davomiyligining o’quvchilar organizmiga ta’sirini Dars davomiyligining o’quvchilar organizmiga ta’sirini o’rganishga bag’ishlab olib borilgan tajribalar shuni o’rganishga bag’ishlab olib borilgan tajribalar shuni ko’rsatgi, bolalar bosh miya po’stloq hujayralari ko’rsatgi, bolalar bosh miya po’stloq hujayralari faoliyatining susayishi boshlangich sinflarda dars faoliyatining susayishi boshlangich sinflarda dars boshlangandan 10 – 15 minutdan keyin, 4 – 8 – sinflarda 12 – 20 boshlangandan 10 – 15 minutdan keyin, 4 – 8 – sinflarda 12 – 20 minut minut o’tgandan keyin. minut minut o’tgandan keyin. 4 – 6 sinlarda esa 25 – 30 minut 4 – 6 sinlarda esa 25 – 30 minut o’tgandan keyin seziladi. Darslar xamma sinflarda 45 minut o’tgandan keyin seziladi. Darslar xamma sinflarda 45 minut davom etadi. davom etadi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Fiziolog va gigienistlar birinchi sinf o’quvchilari uchun darsning Fiziolog va gigienistlar birinchi sinf o’quvchilari uchun darsning davomiyligi 30 – 35 minutdan oshmaslikgi kerak deyishmoqda.davomiyligi 30 – 35 minutdan oshmaslikgi kerak deyishmoqda.  Belgilangan 45 minutlik darsning 25- 30 minutida o’quvchining Belgilangan 45 minutlik darsning 25- 30 minutida o’quvchining aktivligi sezilarni darajada pasayib, diqqati tarkoklashadi, berilgan aktivligi sezilarni darajada pasayib, diqqati tarkoklashadi, berilgan vazifani xato bajarish foizi ortadi. Tajribali o’qituvchilar yuqoridagi vazifani xato bajarish foizi ortadi. Tajribali o’qituvchilar yuqoridagi dalilni hisobga olib, bolaning dikkatini o’z vaqtida boshqa dalilni hisobga olib, bolaning dikkatini o’z vaqtida boshqa mashgulotlarni bajarishga – o’qitishga, rasm solishga jalb qilishadi mashgulotlarni bajarishga – o’qitishga, rasm solishga jalb qilishadi yoki fizkultura minutlarni o’tkazishadi.yoki fizkultura minutlarni o’tkazishadi.  Birinchi sinf o’qutuvchilari uchun o’qish va yozish davrining Birinchi sinf o’qutuvchilari uchun o’qish va yozish davrining davomiyligi 7 – 10 minutdan oshmasligi, 4 – sinf o’qutuvchilari uchun davomiyligi 7 – 10 minutdan oshmasligi, 4 – sinf o’qutuvchilari uchun esa bu davr 17 – 20 minut bo’lishi kerak.esa bu davr 17 – 20 minut bo’lishi kerak.  Imtihon gigienasi. Imtihonlar o’quvchilarning eng charchagan Imtihon gigienasi. Imtihonlar o’quvchilarning eng charchagan vaqtda boshlanadi, shuning uchun bu davrda ular kun tartibiga vaqtda boshlanadi, shuning uchun bu davrda ular kun tartibiga qat’iy amal qilishi kerak. Imtihomlar oldidan esa vaqtni tejash qat’iy amal qilishi kerak. Imtihomlar oldidan esa vaqtni tejash maqsadida sinfda tashqari mashgulotlar, majlislar soni kamaytirish, maqsadida sinfda tashqari mashgulotlar, majlislar soni kamaytirish, kun tatibini to’g’ri tuzishga yordam berishi zarur. kun tatibini to’g’ri tuzishga yordam berishi zarur.  Imtihonga tayyorgarlik ko’raytganda har 45 minutda 10 minut Imtihonga tayyorgarlik ko’raytganda har 45 minutda 10 minut tanaffus qilish, mashg’ulotlar orasida fizkultura va sport bilan tanaffus qilish, mashg’ulotlar orasida fizkultura va sport bilan shug’ullanib turish lozim.shug’ullanib turish lozim. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

O’quvchilarning kun O’quvchilarning kun tartibi.tartibi.  Maktab o’z ishini oila bilan uzviy bog’lik Maktab o’z ishini oila bilan uzviy bog’lik holda olib boradi. Maktab va oilaning holda olib boradi. Maktab va oilaning yag’ona maqsadi bolalarga ta’lim va tarbiya yag’ona maqsadi bolalarga ta’lim va tarbiya berishdir.berishdir.  Tashqi muhitning qulay sharoiti ta’sirida Tashqi muhitning qulay sharoiti ta’sirida bola va o’smirlar organizmi o’sib ulg’aya bola va o’smirlar organizmi o’sib ulg’aya boradi. Kun tartibi to’g’ri tashkil etilganda boradi. Kun tartibi to’g’ri tashkil etilganda bola charchamaydi, nerv tizimida shartli bola charchamaydi, nerv tizimida shartli reflekslar vujudga keladi, bolalar imtizomli va reflekslar vujudga keladi, bolalar imtizomli va tartibli bo’la boradi. Kun tartibiga rioya tartibli bo’la boradi. Kun tartibiga rioya qilinmaganda esa bola to’lik dam olmasdan, qilinmaganda esa bola to’lik dam olmasdan, toliqtib qoladi, uyqusi, ishtaxasi yomonlashadi, toliqtib qoladi, uyqusi, ishtaxasi yomonlashadi, asabi buziladi, ish qobiliyati pasaydi.asabi buziladi, ish qobiliyati pasaydi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Uy vazifalari bola yoshiga mos bo’lishi kerak. 1 sinf Uy vazifalari bola yoshiga mos bo’lishi kerak. 1 sinf o’quvchilariga 45 minutlik, 2 – sinf o’quvchilariga 1 – 1,5 o’quvchilariga 45 minutlik, 2 – sinf o’quvchilariga 1 – 1,5 soatik, 3 – 4 sinflar uchun 2 – 2,5 soatlik, 5 – 11 sinf soatik, 3 – 4 sinflar uchun 2 – 2,5 soatlik, 5 – 11 sinf o’quvchilari uchun 3 – 3,5 soatlik uy vazifani berilishi tavsiya o’quvchilari uchun 3 – 3,5 soatlik uy vazifani berilishi tavsiya etiladi. O’quvchi uyda maxsus jihozlangan joyda, qaddini etiladi. O’quvchi uyda maxsus jihozlangan joyda, qaddini to’g’ri tutib, boshini qiyshaytirmasdan, tirsaklarini stol ustiga to’g’ri tutib, boshini qiyshaytirmasdan, tirsaklarini stol ustiga tikka holda o’tirib dars tayyorlashini kerak. Yorug’lik, yetarli tikka holda o’tirib dars tayyorlashini kerak. Yorug’lik, yetarli bo’lmasa ko’z muskullari tez charchaydi. Shuning uchun bo’lmasa ko’z muskullari tez charchaydi. Shuning uchun yorug’lik normal bo’lishi va chap tomondan tushini kerak. yorug’lik normal bo’lishi va chap tomondan tushini kerak. O’qiyotganda kitobdan ko’zgacha bo’lgan masofa 40 sm O’qiyotganda kitobdan ko’zgacha bo’lgan masofa 40 sm bo’lishi shart. To’xtamay uzok yozishi o’quvchini toliqtiradi. bo’lishi shart. To’xtamay uzok yozishi o’quvchini toliqtiradi. Shuning uchun 7 – 10 yashar o’quvchi tinimsiz 10 minut 10 – Shuning uchun 7 – 10 yashar o’quvchi tinimsiz 10 minut 10 – 12 yoshda 15 minut, 12 – 15 yoshda 20 minut, 15 – 18 yoshda 12 yoshda 15 minut, 12 – 15 yoshda 20 minut, 15 – 18 yoshda 25 – 30 minut yozishi mumkin.25 – 30 minut yozishi mumkin.  Kun tartibida uyquning axamiyati katta. Oila uxlashidan 2 Kun tartibida uyquning axamiyati katta. Oila uxlashidan 2 – 2,5 s oldin ovqatlanishi kerak. Kechki ovqatdan so’ng sof – 2,5 s oldin ovqatlanishi kerak. Kechki ovqatdan so’ng sof xavoda bir oz sayr qilishi, kiyimlariga qarashi lozim.xavoda bir oz sayr qilishi, kiyimlariga qarashi lozim. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Uxlashdan avval zo’riqib aqliy mehnat talab etadigan ishlarni Uxlashdan avval zo’riqib aqliy mehnat talab etadigan ishlarni bajarish, xayajonli o’yinlar o’ynash, televizor ko’rish tavsiya bajarish, xayajonli o’yinlar o’ynash, televizor ko’rish tavsiya etilmaydi.etilmaydi.  Televizorni o’quvchilar havtada 3 – 4 marta 1 – 1,5 soatdan, yuqori Televizorni o’quvchilar havtada 3 – 4 marta 1 – 1,5 soatdan, yuqori Sinf o’quvchilari 4 – 5 marta 2,2 – 5 soatdan undan 2 – 2,5 m uzoqda Sinf o’quvchilari 4 – 5 marta 2,2 – 5 soatdan undan 2 – 2,5 m uzoqda o’tirib, qad – qomatni to’g’ri tutgan holda ko’rishlari mumkin. Yotib o’tirib, qad – qomatni to’g’ri tutgan holda ko’rishlari mumkin. Yotib yoki yonboshlab televizor ko’rish mumkin emas.yoki yonboshlab televizor ko’rish mumkin emas.  Boshlangich sinf o’quvchilari soat 8 va 9 larda, yuqori sinf Boshlangich sinf o’quvchilari soat 8 va 9 larda, yuqori sinf o’quvchilari 10 da uykuga yotishi kerak. O’rin toza bo’lishi, juda o’quvchilari 10 da uykuga yotishi kerak. O’rin toza bo’lishi, juda yushmoq bo’lmasligi lozim. Xona temperaturasi 18oo –2000 C___ yushmoq bo’lmasligi lozim. Xona temperaturasi 18oo –2000 C___ bo’lishi , qishda fortochkani ochib ko’yish kerak.bo’lishi , qishda fortochkani ochib ko’yish kerak.  Har kuni bir vaqtda ovqatlanish shart, shunda ovqatlanish vaqti Har kuni bir vaqtda ovqatlanish shart, shunda ovqatlanish vaqti yaqinlashganda ishtaxa paydo bo’ladi va ovqat tez hazm bo’ladi.yaqinlashganda ishtaxa paydo bo’ladi va ovqat tez hazm bo’ladi.  Bolaning bir kunlik yeydigan ovqati organizmida sarflangan Bolaning bir kunlik yeydigan ovqati organizmida sarflangan eneriyani qoplashi lozim. eneriyani qoplashi lozim. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Pedagoglar o’quvchilarda kun tartibini bajarish ko’nikmasini hosil Pedagoglar o’quvchilarda kun tartibini bajarish ko’nikmasini hosil qilishlari kerak. Har o’quv yilining boshida sinf raxbari ota – onalarni qilishlari kerak. Har o’quv yilining boshida sinf raxbari ota – onalarni va o’z sinf o’quvchilarini tahminan kun tartibi bilan tanishtiradilar. va o’z sinf o’quvchilarini tahminan kun tartibi bilan tanishtiradilar.  Bu tartib asosida har bir o’quvchi uy sharoitiga qarab o’zining Bu tartib asosida har bir o’quvchi uy sharoitiga qarab o’zining kun tartibini belgilaydi. kun tartibini belgilaydi.  Mehnatga psixologik tayyorlash. Mehnatga psixologik tayyorlash murakkab Mehnatga psixologik tayyorlash. Mehnatga psixologik tayyorlash murakkab uzoq davom etuvchi va ko’p qirrali jarayon bo’lib, u butun mehnat ta’limi va uzoq davom etuvchi va ko’p qirrali jarayon bo’lib, u butun mehnat ta’limi va tarbiyaga singib ketganidir. U garchi o’ziga xos xususiyatlariga ega bo’lsa-da, tarbiyaga singib ketganidir. U garchi o’ziga xos xususiyatlariga ega bo’lsa-da, mehnatga ahloqiy tayyorlashga juda yaqindir.mehnatga ahloqiy tayyorlashga juda yaqindir.  Bolani mehnatga psixologik tayyorlash – va unda mehnatga nisbatan uning Bolani mehnatga psixologik tayyorlash – va unda mehnatga nisbatan uning yoshiga mos keluvchi ongli va ijobiy musbatlarni tarkib toptirish, unda amaliy yoshiga mos keluvchi ongli va ijobiy musbatlarni tarkib toptirish, unda amaliy malaka va ko’nikmalarni egallashga qiziqishni shakllantirishdan iboratdir. malaka va ko’nikmalarni egallashga qiziqishni shakllantirishdan iboratdir. O’qituvchining vazifasi o’quvchilarga yoshligidan boshlab mehnatning yaxshi O’qituvchining vazifasi o’quvchilarga yoshligidan boshlab mehnatning yaxshi tomonlarini singdirish. Bolalarning mehnatga qobiliyati har bir kishi tomonlarini singdirish. Bolalarning mehnatga qobiliyati har bir kishi jamiyatining hayoti va faoliyati uning farovonligi uchun zarur bo’lgan jamiyatining hayoti va faoliyati uning farovonligi uchun zarur bo’lgan vositalarni ishlab chiqarishda qatnashishi zarurligini anglashlari juda vositalarni ishlab chiqarishda qatnashishi zarurligini anglashlari juda muhimdir.muhimdir. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Mehnatga psixologik tayyorlash turli psixologik jarayonlarni Mehnatga psixologik tayyorlash turli psixologik jarayonlarni rivojlantirish va takomillashtirishni nazarda tutadi. Bular sezib rivojlantirish va takomillashtirishni nazarda tutadi. Bular sezib anglash, psixomotor, emocional –idrok, diqqat, xotira, tafakkur –anglash, psixomotor, emocional –idrok, diqqat, xotira, tafakkur – mehnatning psixologik komponentlaridir.mehnatning psixologik komponentlaridir.  Mehnatga o’rgatishda bolaning imkoniyatlarini nazarda tutib, xissiy Mehnatga o’rgatishda bolaning imkoniyatlarini nazarda tutib, xissiy bilish jarayonini takomillashtirish zarur. Bundan tashqari bolaning bilish jarayonini takomillashtirish zarur. Bundan tashqari bolaning xotirasini o’stirish hamda alohida ahamiyatga ega. Mehnat bo’yicha xotirasini o’stirish hamda alohida ahamiyatga ega. Mehnat bo’yicha o’quv materiallarni eslab qolish boshqa predmetlarga nisbatan o’quv materiallarni eslab qolish boshqa predmetlarga nisbatan o’ziga xos xususiyatga ega. Barcha yangi asboblar materiallar, o’ziga xos xususiyatga ega. Barcha yangi asboblar materiallar, operaciyalarning nomi boshlang’ich sinf o’quvchilari so’z-nomini operaciyalarning nomi boshlang’ich sinf o’quvchilari so’z-nomini predmetini ko’rib idrok etish bilan fikran biriktirib, tinglab predmetini ko’rib idrok etish bilan fikran biriktirib, tinglab fahimlaydilar, tushunib oladilar.fahimlaydilar, tushunib oladilar.  O’qituvchi mehnat darsida faqat tushuntiribgina qolmay, balki O’qituvchi mehnat darsida faqat tushuntiribgina qolmay, balki asosan materiallar va buyumlar namunasini, asboblarni materialga asosan materiallar va buyumlar namunasini, asboblarni materialga ishlov berish usullarini, operaciyalarning izchilligini ko’rsatadi.ishlov berish usullarini, operaciyalarning izchilligini ko’rsatadi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Shuning uchun mehnat ta’limida eshitish, ko’rish xotirasi va Shuning uchun mehnat ta’limida eshitish, ko’rish xotirasi va harakatlantiruvchi xotira ham muhim rol’ o’ynaydi. harakatlantiruvchi xotira ham muhim rol’ o’ynaydi. O’quvchilarda mehnat darsidan –mehnat darsigacha O’quvchilarda mehnat darsidan –mehnat darsigacha yangidan yangi bilim va ko’nikmalar mujassamlashib boradi, yangidan yangi bilim va ko’nikmalar mujassamlashib boradi, ularni esa anglash hamda xotiralab qolish kerak.ularni esa anglash hamda xotiralab qolish kerak.  Mehnat ta’limining to’g’ri borishida emocional jarayonlar ham Mehnat ta’limining to’g’ri borishida emocional jarayonlar ham xarakterlidir. Bolalarni qiyinchiliklarni engishga qo’yilgan xarakterlidir. Bolalarni qiyinchiliklarni engishga qo’yilgan maqsadga erishish yo’lida matonat va qat’iyat bilan maqsadga erishish yo’lida matonat va qat’iyat bilan kirishishga o’rganish lozim.kirishishga o’rganish lozim.  Boshlang’ich politexnik bilim bilan qurollantirish.Boshlang’ich politexnik bilim bilan qurollantirish.  Boshlang’ich sinflarda keng ma’nodagi ilmiy asoslar haqida Boshlang’ich sinflarda keng ma’nodagi ilmiy asoslar haqida emas, balki politexnik ta’limning elementlari haqida gap emas, balki politexnik ta’limning elementlari haqida gap boradi. Bu o’quvchilarda fan-texnika yutuqlariga nisbatan boradi. Bu o’quvchilarda fan-texnika yutuqlariga nisbatan qiziqish uyg’onishga yordam beradi.qiziqish uyg’onishga yordam beradi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Mehnat bo’yicha beriladigan politexnik bilim o’quvchilarga Mehnat bo’yicha beriladigan politexnik bilim o’quvchilarga nima uchun materialga unday yoki bunday ishlov berish nima uchun materialga unday yoki bunday ishlov berish mumkinligini, nima uchun o’simlik son yoki yaxshi ishlov mumkinligini, nima uchun o’simlik son yoki yaxshi ishlov berilmagan erda yomon o’sishini, nima uchun inson o’zi va berilmagan erda yomon o’sishini, nima uchun inson o’zi va kiyim-boshini toza tutish kerakligi kabilarni anglashlariga kiyim-boshini toza tutish kerakligi kabilarni anglashlariga imkoniyat yaratadi.imkoniyat yaratadi.  Politexnik tayyorgarlikka ega bo’lish qo’yilgan mehnat Politexnik tayyorgarlikka ega bo’lish qo’yilgan mehnat vazifalarni bajarishda asboblardan to’g’ri va racionalroq vazifalarni bajarishda asboblardan to’g’ri va racionalroq foydalanishda yordam beradi. Shuningdek bu tayyorgarlik foydalanishda yordam beradi. Shuningdek bu tayyorgarlik kerakli ishlab chiqarish operaciyalarini qanday va qaysi kerakli ishlab chiqarish operaciyalarini qanday va qaysi izchillikda amalga oshirish, qanday asboblarni qo’llash va izchillikda amalga oshirish, qanday asboblarni qo’llash va undan sabablarni anglashga ko’maklashadi.undan sabablarni anglashga ko’maklashadi.  O’quvchilarga berilayotgan politexnik bilim, amaliy ko’nikma O’quvchilarga berilayotgan politexnik bilim, amaliy ko’nikma va malakalarga o’rgatishni ma’lum darajada nazariy amalga va malakalarga o’rgatishni ma’lum darajada nazariy amalga oshirishga imkon beruvchi zamiklardan biri bo’lib oshirishga imkon beruvchi zamiklardan biri bo’lib hisoblanadi.hisoblanadi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Mehnat ko’nikmasi va malakalari bilan Mehnat ko’nikmasi va malakalari bilan qurollantirish.qurollantirish.  Mehnatga amaliy tayyorlash mehnat ta’limining muhim Mehnatga amaliy tayyorlash mehnat ta’limining muhim omillaridan biridir. U o’zaro bog’langan nechta omillaridan biridir. U o’zaro bog’langan nechta elementlardan: oddiy asbob va moslamalardan foydalana elementlardan: oddiy asbob va moslamalardan foydalana bilish u yoki bu materialga ma’lum izchillikda ishlov bera bilish u yoki bu materialga ma’lum izchillikda ishlov bera olish, yo’l qo’yilgan xatoni o’z vaqtida aniqlash va to’g’rilay olish, yo’l qo’yilgan xatoni o’z vaqtida aniqlash va to’g’rilay olish kabilardan tarkib topadi.olish kabilardan tarkib topadi.  Mehnatga amaliy tayyorlash faqat kerakli bilimlar Mehnatga amaliy tayyorlash faqat kerakli bilimlar bazasidagina amalga oshishi mumkin. U boshlang’ich bazasidagina amalga oshishi mumkin. U boshlang’ich maktabda boshlang’ich politexnik bilimlarga asoslanadi. maktabda boshlang’ich politexnik bilimlarga asoslanadi. Mehnat ta’limining mazmuniga muvofiq o’quvchilar mazkur Mehnat ta’limining mazmuniga muvofiq o’quvchilar mazkur yosh uchun qulay bo’lgan materiallarga ishlov berishida yosh uchun qulay bo’lgan materiallarga ishlov berishida qo’llaniladigan oddiy asbob va moslamalarni ishning amaliy qo’llaniladigan oddiy asbob va moslamalarni ishning amaliy malaka va ko’nikmalarini egallaydilar. Oddiy asbob malaka va ko’nikmalarini egallaydilar. Oddiy asbob moslamalar maxsus asbob va moslamalarning bosh asosi moslamalar maxsus asbob va moslamalarning bosh asosi hisoblanadi.hisoblanadi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Amaliy malaka va ko’nikmalar bilan qurollantirish asosiy Amaliy malaka va ko’nikmalar bilan qurollantirish asosiy ishlab chiqarish operaciyalarni o’rgatish ham demakdir. ishlab chiqarish operaciyalarni o’rgatish ham demakdir. Boshlang’ich sinf o’quvchilari duch keladigan buyumlar Boshlang’ich sinf o’quvchilari duch keladigan buyumlar texnologiyasi xilma-xildir, biroq bu masalani batafsil texnologiyasi xilma-xildir, biroq bu masalani batafsil o’rganmasdanoq ish operaciyalarning tipikligini sezib olish o’rganmasdanoq ish operaciyalarning tipikligini sezib olish qiyin emas, materiallarni o’lchab olish va belgilash; ularni qiyin emas, materiallarni o’lchab olish va belgilash; ularni egib, qirqib, ishlov berish; qismlarini elimlash, tikish, o’rash egib, qirqib, ishlov berish; qismlarini elimlash, tikish, o’rash va bog’lash kabi yo’llar bilan birlashtirib va mustahkamlash; va bog’lash kabi yo’llar bilan birlashtirib va mustahkamlash; detallarni yig’ish va buyumni montaj qilishdir.detallarni yig’ish va buyumni montaj qilishdir.  Yakunlovchi bosqich buyumni bezashdir. Boshlang’ich sinf Yakunlovchi bosqich buyumni bezashdir. Boshlang’ich sinf o’quvchilarni mehnatga amaliy tayyorlashga grafik o’quvchilarni mehnatga amaliy tayyorlashga grafik malakalarini shakllantirish ham taaluqlidir.malakalarini shakllantirish ham taaluqlidir.  O’quvchilardagi mehnatga bo’lgan qiziqishni o’z vaqtida O’quvchilardagi mehnatga bo’lgan qiziqishni o’z vaqtida aniqlash va ularga mehnat malakalarini sevgan aniqlash va ularga mehnat malakalarini sevgan mashg’ulotlarida takomillashtirishlariga yordam berish juda mashg’ulotlarida takomillashtirishlariga yordam berish juda muhimdir.muhimdir. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Bunda o’quvchilar e’tiboriga eng oddiy buyumlar-o’yinchoqlar, o’yinlar, o’quv Bunda o’quvchilar e’tiboriga eng oddiy buyumlar-o’yinchoqlar, o’yinlar, o’quv qurollari tayyorlash, naqshlar chizib va qirqib olish, aplekaciya ishlari havola qurollari tayyorlash, naqshlar chizib va qirqib olish, aplekaciya ishlari havola qilishadi. Bundan tashqari, bolalarda mehnatga qiziqish uyg’onish, mehnat qilishadi. Bundan tashqari, bolalarda mehnatga qiziqish uyg’onish, mehnat darslarida hosil qilingan bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish, ko’nikma darslarida hosil qilingan bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish, ko’nikma va malakalarni mustahkamlash uchun "Mohir qo’llar» to’garaklarida, kun va malakalarni mustahkamlash uchun "Mohir qo’llar» to’garaklarida, kun uzaytirilgan guruhlarda sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish maqsadga uzaytirilgan guruhlarda sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish maqsadga muvofiqdir.muvofiqdir.  Mehnat ta’limi jarayonining o’sishga ta’siri. Mehnat ta’limi vazifalari haqida Mehnat ta’limi jarayonining o’sishga ta’siri. Mehnat ta’limi vazifalari haqida gapirilganda o’quvchilarda mehnatsevarlik mas’uliyat, intizomlik, burch hissi, gapirilganda o’quvchilarda mehnatsevarlik mas’uliyat, intizomlik, burch hissi, jamoatchilik hissini tarbiyalashni tilga olmaslik mumkin emas. Shu bilan jamoatchilik hissini tarbiyalashni tilga olmaslik mumkin emas. Shu bilan birgalikda mehnat odamlar tirikchiligining, moddiy va ma’naviy taminotining birgalikda mehnat odamlar tirikchiligining, moddiy va ma’naviy taminotining vositasi, jamiyat taraqqiyotining en muhim omilidir. Bolalarni aqliy o’stirishda vositasi, jamiyat taraqqiyotining en muhim omilidir. Bolalarni aqliy o’stirishda ham mehnat ta’limining roli ko’p qirralidir. Mehnat o’quvchilarning bilim ham mehnat ta’limining roli ko’p qirralidir. Mehnat o’quvchilarning bilim olishiga intilishlarini qo’zg’ovchi vositagina emas, balki uning manbai olishiga intilishlarini qo’zg’ovchi vositagina emas, balki uning manbai hamdir. Mehnat ta’limi jarayonida o’quvchilarni aqliy o’stirishda jismoniy va hamdir. Mehnat ta’limi jarayonida o’quvchilarni aqliy o’stirishda jismoniy va aqliy mehnatni almashtirib turish muhim ahamiyatga egadir. Biroq har aqliy mehnatni almashtirib turish muhim ahamiyatga egadir. Biroq har qanday mehnat ham aqliy o’sishga yordam bermasligini unutmasligimiz qanday mehnat ham aqliy o’sishga yordam bermasligini unutmasligimiz kerak.kerak. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Mehnat ta’limiga ijodiy tashabbussiz yondashish mehnatni aqliy Mehnat ta’limiga ijodiy tashabbussiz yondashish mehnatni aqliy rivojlanish omiliga aylantirmaydi. Bilimlarni qo’llashni talab rivojlanish omiliga aylantirmaydi. Bilimlarni qo’llashni talab qilmaydigan, tafakkurni aktivlantirmaydigan mehnat faoliyati aqliy qilmaydigan, tafakkurni aktivlantirmaydigan mehnat faoliyati aqliy qobiliyatlarini o’stirmaydi.qobiliyatlarini o’stirmaydi.  Mehnat eng muhim iroda va ahloqiy sifatlarning rivojlanishiga Mehnat eng muhim iroda va ahloqiy sifatlarning rivojlanishiga yordam beradi. Mehnat ta’limida mehnatga psixologik tayyorgarlik, yordam beradi. Mehnat ta’limida mehnatga psixologik tayyorgarlik, mehnat faoliyatining to’g’ri motivlari tarbiyalanadi, shaxsning har bir mehnat faoliyatining to’g’ri motivlari tarbiyalanadi, shaxsning har bir ongli mehnatkash uchun zarur bo’lgan sifatlari shakllanadi.ongli mehnatkash uchun zarur bo’lgan sifatlari shakllanadi.  Darslarning jihozlanganligi o’z mehnati uchun shaxsiy mas’uliyatni, Darslarning jihozlanganligi o’z mehnati uchun shaxsiy mas’uliyatni, mehnat madaniyatini tarbiyalashda katta ahamiyatga egadir.mehnat madaniyatini tarbiyalashda katta ahamiyatga egadir.  Agarda bolalar yomon jihozlangan sinfda, qo’pol, og’ir va yoshlariga Agarda bolalar yomon jihozlangan sinfda, qo’pol, og’ir va yoshlariga nomunosib asboblar bilan shug’ullansalar ish natijalari nomunosib asboblar bilan shug’ullansalar ish natijalari ko’ngildagidek bo’lmaydi. Bunday sharoitda, tabiiylik, mehnatga ko’ngildagidek bo’lmaydi. Bunday sharoitda, tabiiylik, mehnatga muhabbatni, tartiblikni, aniqlikni, asboblarga ehtiyotkorona muhabbatni, tartiblikni, aniqlikni, asboblarga ehtiyotkorona munosabatni tarbiyalash qiyin bo’ladi.munosabatni tarbiyalash qiyin bo’ladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Mehnat madaniyatining tarkib topishi uchun doimo bolalarning Mehnat madaniyatining tarkib topishi uchun doimo bolalarning e’tiborini asbob va materiallarni saqlash qoidasi hamda joylashtirish e’tiborini asbob va materiallarni saqlash qoidasi hamda joylashtirish tartibiga, ish joyini to’g’ri jihozlashga, materiallardan tejamkorlik tartibiga, ish joyini to’g’ri jihozlashga, materiallardan tejamkorlik bilan foydalanish usullariga, ishharakatlarining me’yori va sifatiga, bilan foydalanish usullariga, ishharakatlarining me’yori va sifatiga, ish suratini ta’minlovchi tadbirlarga, ishlov berishda olingan aniqlik ish suratini ta’minlovchi tadbirlarga, ishlov berishda olingan aniqlik va tozalikka rioya qilishiga va nihoyat, narsani chiroyli qilib va tozalikka rioya qilishiga va nihoyat, narsani chiroyli qilib bezashga talab qilib borish kerak.bezashga talab qilib borish kerak.  Agarda o’qituvchining talablari amaldagi faktlardan ajralib tursa va Agarda o’qituvchining talablari amaldagi faktlardan ajralib tursa va buning natijasida shartli bo’lib qolsa, agarda bola har bir qadamida buning natijasida shartli bo’lib qolsa, agarda bola har bir qadamida tartiblikka, aniqlikka rioya qilishi lozimligiga ishonch hosil qilmasa, tartiblikka, aniqlikka rioya qilishi lozimligiga ishonch hosil qilmasa, bolalarning mehnatga muhabbat ruhida tarbiyalashda bolalarning mehnatga muhabbat ruhida tarbiyalashda muvaffaqiyatga erishish haqida gapirish qiyin.muvaffaqiyatga erishish haqida gapirish qiyin.  Mehnat malakalari madaniyati u yoki bu mehnat jarayonida Mehnat malakalari madaniyati u yoki bu mehnat jarayonida belgilangan tartibga va harakatlar izchilligiga rioya qilish kerakligini belgilangan tartibga va harakatlar izchilligiga rioya qilish kerakligini muntazam tushuntirib borish bilan birga bo’ladigan ko’p marta muntazam tushuntirib borish bilan birga bo’ladigan ko’p marta mashq qilishlar natijasida tarkib topadi, o’quvchilarda ana shular mashq qilishlar natijasida tarkib topadi, o’quvchilarda ana shular takomillashib boradi.takomillashib boradi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Kerakli material va asboblar bilan etarli ta’minlanmaganlik ham Kerakli material va asboblar bilan etarli ta’minlanmaganlik ham mehnat madaniyatining shakllanishiga salbiy ta’sir etadi.mehnat madaniyatining shakllanishiga salbiy ta’sir etadi.  Ba’zan o’quvchilarning tayyorlanmaganliklari va uyushmaganliklari Ba’zan o’quvchilarning tayyorlanmaganliklari va uyushmaganliklari tufayli o’qituvchining ko’p vaqti bekorga sarf bo’ladi: biri qaychisini, tufayli o’qituvchining ko’p vaqti bekorga sarf bo’ladi: biri qaychisini, biri qog’ozini olib kelmasdan ish qilayotgan o’rtog’ini narsa so’rab biri qog’ozini olib kelmasdan ish qilayotgan o’rtog’ini narsa so’rab chalg’itadi. Shuning uchun o’qituvchi dars boshlashdan oldin chalg’itadi. Shuning uchun o’qituvchi dars boshlashdan oldin birigadirlar yordamida o’quvchilar o’rtasidagi do’stona o’zaro birigadirlar yordamida o’quvchilar o’rtasidagi do’stona o’zaro yordamga tayanib, o’z vaqtida choralar ko’rish lozim. Biroq har yordamga tayanib, o’z vaqtida choralar ko’rish lozim. Biroq har qanday holatda ham, u o’quvchining uyiga jo’natmasligi yoki jazo qanday holatda ham, u o’quvchining uyiga jo’natmasligi yoki jazo berish tartibida o’quvchini ishsiz qoldirmasligi kerak, afsuski, berish tartibida o’quvchini ishsiz qoldirmasligi kerak, afsuski, bunday hollar amaliyotda uchrab turadi.bunday hollar amaliyotda uchrab turadi.  O’quvchilar o’rtasida yo’lga qo’yilgan o’zaro yordam esa ularda O’quvchilar o’rtasida yo’lga qo’yilgan o’zaro yordam esa ularda do’stlik, birodarlik, umumlashish, jamoatchilik kabi fazilatlari do’stlik, birodarlik, umumlashish, jamoatchilik kabi fazilatlari ta’minlaydi.ta’minlaydi.  Maktab o’z ishini oila bilan uzviy bog’lik holda olib boradi. Maktab o’z ishini oila bilan uzviy bog’lik holda olib boradi. Maktab va oilaning yag’ona maqsadi bolalarga ta’lim va Maktab va oilaning yag’ona maqsadi bolalarga ta’lim va tarbiya berishdir.tarbiya berishdir. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Tashqi muhitning qulay sharoiti ta’sirida bola va o’smirlar organizmi Tashqi muhitning qulay sharoiti ta’sirida bola va o’smirlar organizmi o’sib ulg’aya boradi. Kun tartibi to’g’ri tashkil etilganda bola o’sib ulg’aya boradi. Kun tartibi to’g’ri tashkil etilganda bola charchamaydi, nerv tizimida shartli reflekslar vujudga keladi, bolalar charchamaydi, nerv tizimida shartli reflekslar vujudga keladi, bolalar imtizomli va tartibli bo’la boradi. Kun tartibiga rioya qilinmaganda imtizomli va tartibli bo’la boradi. Kun tartibiga rioya qilinmaganda esa bola to’lik dam olmasdan, toliqtib qoladi, uyqusi, ishtaxasi esa bola to’lik dam olmasdan, toliqtib qoladi, uyqusi, ishtaxasi yomonlashadi, asabi buziladi, ish qobiliyati pasaydi.yomonlashadi, asabi buziladi, ish qobiliyati pasaydi.  Uy vazifalari bola yoshiga mos bo’lishi kerak. 1 sinf Uy vazifalari bola yoshiga mos bo’lishi kerak. 1 sinf o’quvchilariga 45 minutlik, 2 – sinf o’quvchilariga 1 – 1,5 soatik, 3 – 4 o’quvchilariga 45 minutlik, 2 – sinf o’quvchilariga 1 – 1,5 soatik, 3 – 4 sinflar uchun 2 – 2,5 soatlik, 5 – 11 sinf o’quvchilari uchun 3 – 3,5 sinflar uchun 2 – 2,5 soatlik, 5 – 11 sinf o’quvchilari uchun 3 – 3,5 soatlik uy vazifani berilishi tavsiya etiladi. O’quvchi uyda maxsus soatlik uy vazifani berilishi tavsiya etiladi. O’quvchi uyda maxsus jihozlangan joyda, qaddini to’g’ri tutib, boshini qiyshaytirmasdan, jihozlangan joyda, qaddini to’g’ri tutib, boshini qiyshaytirmasdan, tirsaklarini stol ustiga tikka holda o’tirib dars tayyorlashini kerak. tirsaklarini stol ustiga tikka holda o’tirib dars tayyorlashini kerak. Yorug’lik, yetarli bo’lmasa ko’z muskullari tez charchaydi. Shuning Yorug’lik, yetarli bo’lmasa ko’z muskullari tez charchaydi. Shuning uchun yorug’lik normal bo’lishi va chap tomondan tushini kerak. uchun yorug’lik normal bo’lishi va chap tomondan tushini kerak. O’qiyotganda kitobdan ko’zgacha bo’lgan masofa 40 sm bo’lishi O’qiyotganda kitobdan ko’zgacha bo’lgan masofa 40 sm bo’lishi shart. To’xtamay uzok yozishi o’quvchini toliqtiradi. Shuning uchun shart. To’xtamay uzok yozishi o’quvchini toliqtiradi. Shuning uchun 7 – 10 yashar o’quvchi tinimsiz 10 minut 10 – 12 yoshda 15 minut, 12 7 – 10 yashar o’quvchi tinimsiz 10 minut 10 – 12 yoshda 15 minut, 12 – 15 yoshda 20 minut, 15 – 18 yoshda 25 – 30 minut yozishi mumkin.– 15 yoshda 20 minut, 15 – 18 yoshda 25 – 30 minut yozishi mumkin. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Kun tartibida uyquning axamiyati katta. Oila Kun tartibida uyquning axamiyati katta. Oila uxlashidan 2 – 2,5 s oldin ovqatlanishi kerak. Kechki uxlashidan 2 – 2,5 s oldin ovqatlanishi kerak. Kechki ovqatdan so’ng sof xavoda bir oz sayr qilishi, ovqatdan so’ng sof xavoda bir oz sayr qilishi, kiyimlariga qarashi lozim.kiyimlariga qarashi lozim.  Uxlashdan avval zo’riqib aqliy mehnat talab Uxlashdan avval zo’riqib aqliy mehnat talab etadigan ishlarni bajarish, xayajonli o’yinlar o’ynash, etadigan ishlarni bajarish, xayajonli o’yinlar o’ynash, televizor ko’rish tavsiya etilmaydi.televizor ko’rish tavsiya etilmaydi.  Televizorni o’quvchilar havtada 3 – 4 marta 1 – 1,5 Televizorni o’quvchilar havtada 3 – 4 marta 1 – 1,5 soatdan, yuqori Sinf o’quvchilari 4 – 5 marta 2,2 – 5 soatdan, yuqori Sinf o’quvchilari 4 – 5 marta 2,2 – 5 soatdan undan 2 – 2,5 m uzoqda o’tirib, qad – qomatni soatdan undan 2 – 2,5 m uzoqda o’tirib, qad – qomatni to’g’ri tutgan holda ko’rishlari mumkin. Yotib yoki to’g’ri tutgan holda ko’rishlari mumkin. Yotib yoki yonboshlab televizor ko’rish mumkin emas.yonboshlab televizor ko’rish mumkin emas.  www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Boshlangich sinf o’quvchilari soat 8 va 9 larda, yuqori Boshlangich sinf o’quvchilari soat 8 va 9 larda, yuqori sinf o’quvchilari 10 da uykuga yotishi kerak. O’rin sinf o’quvchilari 10 da uykuga yotishi kerak. O’rin toza bo’lishi, juda yushmoq bo’lmasligi lozim. Xona toza bo’lishi, juda yushmoq bo’lmasligi lozim. Xona temperaturasi 18oo –2000 C___ bo’lishi , qishda temperaturasi 18oo –2000 C___ bo’lishi , qishda fortochkani ochib ko’yish kerak.fortochkani ochib ko’yish kerak.  Har kuni bir vaqtda ovqatlanish shart, shunda Har kuni bir vaqtda ovqatlanish shart, shunda ovqatlanish vaqti yaqinlashganda ishtaxa paydo bo’ladi ovqatlanish vaqti yaqinlashganda ishtaxa paydo bo’ladi va ovqat tez hazm bo’ladi. va ovqat tez hazm bo’ladi.  Bolaning bir kunlik yeydigan ovqati organizmida Bolaning bir kunlik yeydigan ovqati organizmida sarflangan eneriyani qoplashi lozim. sarflangan eneriyani qoplashi lozim.  Pedagoglar o’quvchilarda kun tartibini bajarish Pedagoglar o’quvchilarda kun tartibini bajarish ko’nikmasini hosil qilishlari kerak. Har o’quv yilining ko’nikmasini hosil qilishlari kerak. Har o’quv yilining boshida sinf raxbari ota – onalarni va o’z sinf boshida sinf raxbari ota – onalarni va o’z sinf o’quvchilarini tahminan kun tartibi bilan tanishtiradilar.o’quvchilarini tahminan kun tartibi bilan tanishtiradilar. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

O'xshashlar

Ta'lim tarbiya gigiyenasi

Sinf rahbarning vazifalari

Sabzavotlar 2 sinf

Ta’lim tarbiya ishlari gigienasi

Muhammad Sodiq Qoshg’ariyning pedagogik qarashlari