Shaxsning axborot xavfsizligi ta`minlashning pedagogik shart-sharoitlari - Pedagogika - Slaydlar

Shaxsning axborot xavfsizligi ta`minlashning pedagogik shart-sharoitlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1302.51171875 KB

Ko'chirib olish

Shaxsning axborot xavfsizligi ta`minlashning pedagogik shart- sharoitlari

Shaxsning axborot xavfsizligi ta`minlashning pedagogik shart-sharoitlari • Bugungi kunda yoshlarning ma’naviy uyg‘oqlik tuyg‘ularini mustahkam qaror toptirish, ma’naviyatini yuksaltirish, ongida ruhiy poklik, ta’lim-tarbiya, targ‘ibot-tashviqot ishlarini doimiy, samarali va ta’sirchan tarzda, ilg‘or pedagogik texnologiyalardan foydalangan holda olib borish davr taqozosidir. Yoshlarning ma’naviy olamini yuksaltirish hamda ularni milliy va umuminsoniy qadriyatlar ruhida tarbiyalashda AKTning roli katta.

• Mazkur talabning bugungi vazifasi tinglovchilarni kun sayin ko‘payib borayotgan axborot-ta’lim muhiti sharoitida kerakli axborotdan to‘g‘ri maqsadlarda foydalana olishga o‘rgatishdan iboratdir. Buning uchun Internet tarmo g‘ining milliy segmentida resurslarni ko‘paytirish, rivojlantirish, ularni foydalanuvchilarga qulay tarzda taqdim etish, axborotlar ning shaffofligi hamda xavfsizligini ta’minlash, turli tashqi zararli axborot ta’sirlardan himoyalash va foydalanish imkoniyatlarini kengaytirish chora-tadbirlarini ishlab chiqish talab etiladi.

• Mamlakatimizda sog‘lom va barkamol avlodni voyaga yetkazish, ularning zamonaviy bilim va taraqqiyot cho‘qqilarini egallashi, o‘z qobiliyat va iqtidorini namoyon etishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratilmoqda. Bu jarayonda o‘sib kelayotgan yosh avlodning huquqiy himoyasini yanada kuchaytirish, ularni xalqimizning milliy an’ana va qadriyatlariga hurmat ruhida tarbiyalash, ma’naviy olamini yuksaltirish masalalariga alohida e’tibor qaratilmoqda.

• Ular tarbiyasiga ommaviy axborot vositalarining ta’siri yuqori ekanligini hech kim inkor qilolmaydi. Globallashuv jarayonining o‘ziga xos jihati uning mafkuraviy ta’sir o‘tkazish quroliga aylanishi mumkinligi bilan izoh lanadi. Bugun uzoq-yaqin mintaqalarda yuz berayotgan voqealarni inobatga olsak, hali ongi, hayotiy qarashlari shakllanmagan yoshlarni chalg‘itishga qaratilgan g‘arazli kuchlar internet tarmog‘idan o‘z manfaati yo‘lida foydalanayotganini ham inkor etib bo‘lmaydi.

• Demak, yoshlarning intellektual salohiyatini oshirish va ma’na viy immunitetini kuchaytirish, axborot ma’daniyati va mediasavod xonligini oshirish-axborot xavfsizligini ta’minlashning bosh omili, desak, mubolag‘a bo‘lmaydi. Kompyuter xizmatlaridan foydalanish uchun vaqtini ham, pulini ham, oqibatda salomatligini ham ayamaydiganlar safi tobora kengayib bormoqda. Avval haddan tashqari sersavol, hamma narsaga qiziquvchan bo‘lgan bola, asta-sekin o‘zgara boshlaydi. Maktabdan keliboq, kompyuterga yopishadigan, undan soatlab ajralmaydigan bo‘lib qoladi.

• Avvaliga ota-onalar farzandi ko‘cha-ko‘yda tentirab yurganidan ko‘ra, darslardan so‘ng uyda, ota-onasining ko‘z o‘ngida o‘tirishidan xotirjam tortadi. So‘ng undagi ruhiy o‘zgarish o‘smirlik davriga to‘g‘ri kelmay qoladi. Odamovi, loqayd, yolg‘izlikni xush ko‘radigan, xudbin va takabbur bo‘lib qolayotgandek tuyuladi. Taassufki, so‘nggi paytlarda ko‘ngilni g‘ash qiladigan bunday holatlar ko‘p kuzatilmoqda.

• Bugun internetdan foydalanuvchilarni shartli ravishda, ikki toifaga ajratish mumkin. Birinchi toifadagilar kasbi talabidan kelib chiqqan holda yoki ilmiy tadqiqotlari uchun zarur ma’lumot va axborot olish maqsadida, internetga murojaat qilayotganlar bo‘lsa, ikkinchi toifadagilar shunchaki, qiziqishiga ko‘ra, deylik, axloq sizlik, tanishuv saytlariga kirib yoki onlayn o‘yinlari bilan kun o‘tkazish kayfiyatida bo‘lganlardir. Virtual olam insonni manipulyatsiya qilmoqda. Manipulyatsiya — bu fikriy qaramlik orqali o‘ziga bo‘ysundirish demakdir.

• Hozir ayrim bolalar yoki o‘smirlarning internet-kafeni ikkinchi uyiga aylantirib olayotgani sir emas. Kuzatishlar shuni ko‘rsatadiki, onlayn o‘yinlarini o‘ynovchilar ham asosan o‘smirlardir. O‘smirlik shaxsning fiziologik va ijtimoiy rivojlanishidagi o‘ziga xos davr hisoblanadi. Agar shu davrda o‘g‘il yoki qiz bolalar tajovuzkor ruhdagi onlayn o‘yinlariga berilsa, bu noxush oqibatlarga olib kelishi ehtimoldan xoli emas. Virtual olamda insonning vaqtni idrok qilish tizimi buziladi, ijtimoiy faolligi kamayadi. Kompyuter qarshisida vaqt o‘tganini sezmay qolishning boisi ham shunda.

• Bundan tashqari, oxirgi paytlarda tobora ommalashib, jamiyatni, ota-onalarni, hattoki, ichki ishlar vazirligi xodimlarini xavotirga solayotgan ayrim guruhlar, oqimlar paydo bo‘lmoqda. Ommaviy axborot vositalari(OAV)da «o‘lim guruhlari» deb nom olgan bunday guruhlar odatda, ijtimoiy tarmoqlar orqali tarqalib, asosan maktab yoshidagi bolalarni jalb qilmoqda. Guruhlar tajribali psixologlar tomonidan boshqarilib borilmoqda. Insonparvar, huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini shakllantirishda axborot hamda u bilan bog‘liq bo‘lgan axborotlashtirish jarayonining huquqiy tartibga solinishi alohida ahamiyat kasb etadi.

• Yuqoridagi holatlar sabab, yoshlar o‘rtasida xorijiy axborot internet-saytlari ommalashishiga imkoniyat yaratilmoqda. Internet tarmog‘ida salbiy kontentning mavjudligi o‘z o‘rnida yoshlar ongida axloqsiz, ekstremistik, tajovuzkor g‘oyalarning yuzaga kelishiga sabab bo‘ladi, shuningdek, mavjud ayrim noxolis saytlar esa yoshlar ma’naviyatiga jiddiy xavf hisoblanadi.

• O‘zbekistonda Internetdan foydalanuvchilar soni kun sayin ortib borayotganligini inobatga olsak, axborot manbai sifatida OAV dan tashqari, Internetdan ham axborotlar izlash kundan- kunga jadallashmoqda. Bu esa qaysi sohaga oid bo‘lishidan qat’iy nazar, Internetning Milliy segmentida milliy-ma’naviy ruhdagi axborotlarimizni tobora ko‘paytirib borishni taqozo etadi.

• Qachonki, mahalliy saytlar, portallar kerakli axborotni yetkazib bera olmas ekan, u holda foydalanuvchi xorijiy Internet manbalariga murojaat qilishi tabiiy hol. Taassufki, xorijiy manbalardagi ma’lumotlarning bari ham birdek haqqoniy va xolis emas. Aytaylik, ongi to‘la shakllangan mustaqil shaxs bunday axborotlarni tahlil qilish, tanqidiy ko‘z bilan nazardan o‘tkazish va keraklisini tanlay bilish imkoniga ega, biroq Internetdan foydalanuvchilarning bari ham bundaylar sirasiga kirmaydi. Ularning aksariyati yoshlar, talabalar, o‘quvchilarni tashkil etadi.

• Shularni hisobga olib, mamlakat umumta’lim maktablari, akademik litseylar, kasb-hunar kollejlari o‘quvchilarining, oliy ta’lim muassasalari talabalarining axborotga bo‘lgan talab-ehtiyojlarini har tomonlama qondirish uchun zarur shart- sharoitlarni yaratish, shu ningdek, Internet tarmog‘ining milliy segmentida ta’lim va bilim beradigan axborot resurslarini rivojlantirish maqsadida hukumatimizning bir qator farmoyish va buyruqlari chiqarilgan. O‘zbekis tonning turli tuzilmalari tomonidan axborotlarni uzatish tarmoq larida ta’lim va yoshlar bo‘yicha yaratilayotgan axborot resurslari yagona ZiyoNET axborot tarmog‘iga birlashtirilgan.

• Uning vazifalari yoshlar uchun milliy axborot resurslarini shakl lantirish va rivojlantirish, yoshlarning ma’naviy va aqliy jihatdan kamol topishiga ko‘maklashadigan axborotdan keng ko‘lamda foydalanishlarini ta’minlash, sog‘lom turmush tarzini targ‘ib etish va jismoniy tarbiya va sport turlarini ommalashtirish, o‘quvchilar va yoshlar uchun masofadan turib, ta’lim olish usullarini va boshqa axborot- kommunikatsiya xizmatlarini ta’lim tizimiga joriy etishda ko‘maklashish, ularning huquqiy madaniyati va ma’naviyatini yanada yuksaltirish va boshqalardan iboratdir.

• Berilayotgan huquqiy kafolatlar samarasi sifatida, hozirgi kunda yurtimizda faoliyat ko‘rsa tayotgan OAVning soni ortishi bilan birga, nodavlat matbuot nashrlari, radio, televideniya faoliyati jonlandi, ularning Internet global tarmog‘iga kirish imkoniyatlari kengaydi. Ayni chog‘da OAVning mamlakatimizda amalga oshirilayotgan demokratik yangilanishlar va modernizatsiyalash jarayonidagi ahamiyati, ta’siri, mas’uliyatini oshirish bugungi kunning dolzarb vazifalaridan hisoblanadi.

• Yuqoridagi omillarga asoslanib, mamlakatimizda axborotlash tirish va AKT sohasiga hukumatimiz alohida e’tibor qaratmoqda. Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil fevral oyidagi «Milliy tarmoqni yaratish va dunyo axborot tarmoq laridan foydalanishni tartiblash to‘g‘risida»gi, keyinroq «O‘zbekiston Respublikasida 1999–2003 yillar ichida ma’lumotlarni uzatish milliy tarmog‘ini rivojlantirish va takomillashtirish dasturi», 2002-yil iyundagi «Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot — kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish chora- tadbirlari to‘g‘risida»gi qarorlari qabul qilindi.

• Shu munosabat bilan respublikamizdagi qator ta’lim muassasalarining texnika zahirasi, jumladan, kompyuter texnikasining yangi avlodi bilan jihozlanishi, shuningdek, ularning Internet tarmoqlariga ulanishi, elektron aloqalar bilan ta’minlanishiga e’tibor yanada kuchaydi. Bularning barchasi ta’lim mazmunini samarali tashkil etish maqsadida respublika ta’lim muassasalariga yangi pedagogik va axborot texnologiya larini joriy etish, o‘quv rejalariga kiritilgan fanlarni yangi interfaol usul va vositalardan foydalangan holda o‘qitish, jumladan, masofadan o‘qitish, elektron darsliklar yaratish va ularni o‘quv-tarbiya jarayoniga tatbiq etishga qaratilgan.

Shaxsning axborot xavfsizligi ta`minlashning ahamiyati. • Axborot xavfsizligining siyosatini ishlab chiqishda, avvalo himoya qilinuvchi ob’ekt va uning vazifalari aniqlanadi. So’ngra dushmanning bu ob’ektga qiziqishi darajasi, hujumning ehtimolli turlari va ko’riladigan zarar baholanadi. Nihoyat, mavjud qarshi ta’sir vositalari yetarli himoyani ta’minlamaydigan ob’ektning zaif joylari aniqlanadi.

• Samarali himoya uchun har bir ob’ekt mumkin bo’lgan tahdidlar va xujum turlari, maxsus instrumentlar, qurollar va portlovchi moddalarning ishlatilishi ehtimolligi nuqtai nazaridan baholanishi zarur. Ta’kidlash lozimki, niyati buzuq odam uchun eng qimmatli ob’ekt uning e’tiborini tortadi va ehtimolli nishon bo’lib xizmat qiladi va unga qarshi asosiy kuchlar ishlatiladi. Bunda, xavfsizlik siyosatining ishlab chiqilishida yechimi berilgan ob’ektning real himoyasini ta’minlovchi masalalar hisobga olinishi lozim.

• Qarshi ta’sir vositalari himoyaning to’liq va eshelonlangan kontseptsiyasiga mos kelishi shart. Bu degani, qarshi ta’sir vositalarini markazida himoyalanuvchi ob’ekt bo’lgan kontsentrik doiralarda joylashtirish lozim. Bu holda dushmanning istalgan ob’ektga yo’li himoyaning eshelonlangan tizimini kesib o’tadi. Mudofaaning har bir chegarasi shunday tashkil qilinadiki, qo’riqlash xodimining javob choralarini ko’rishiga yetarlicha vaqt mobaynida xujumchini ushlab turish imkoni bo’lsin.

• So’nggi bosqichda qarshi ta’sir vositalari qabul qilingan himoya kontseptsiyasiga binoan birlashtiriladi. Butun tizim hayoti tsiklining boshlang’ich va kutiluvchi umumiy narxini dastlabki baholash amalga oshiriladi. • Agar bir binoning ichida turli himoyalash talablariga ega bo’lgan ob’ektlar joylashgan bo’lsa, bino otseklarga bo’linadi. SHu tariqa umumiy nazoratlanuvchi makon ichida ichki perimetrlar ajratiladi va ruxsatsiz foydalanishdan ichki himoya vositalari yaratiladi. Perimetr, odatda, fizik to’siqlar orqali aniqlanib, bu to’siqlardan o’tish elektron usul yoki qo’riqlash xodimlari tomonidan bajariluvchi maxsus muolajalar yordamida nazoratlanadi.

• Umumiy chegaraga yoki perimetrga ega bo’lgan binolar guruhini himoyalashda nafaqat alohida ob’ekt yoki bino, balki uning joylanish joyi ham hisobga olinishi zarur. Ko’p sonli binolari bo’lgan yer uchastkalari xavfsizlikni ta’minlash bo’yicha umumiy yoki qisman mos keladigan talablarga ega bo’ladi, ba’zi uchastkalar esa perimetr bo’yicha to’siqqa va yagona yo’lakka ega. Umumiy perimetr tashkil etib, har bir binodagi himoya vositalarini kamaytirish va ularni faqat xujum qilinishi ehtimoli ko’proq bo’lgan muhim ob’ektlarga o’rnatish mumkin. Xuddi shu tariqa uchastkadagi har bir imorat yoki ob’ekt xujumchini ushlab qolish imkoniyati nuqtai nazaridan baholanadi.

• Yuqoridagi keltirilgan talablar tahlili ko’rsatadiki, ularning barchasi axborotni ishlash va uzatish qurilmalaridan xuquqsiz foydalanish, axborot eltuvchilarini o’g’irlash va sabotaj imkoniyatini yo’l qo’ymaslikka olib keladi. • Binolar, imoratlar va axborot vositalarining xavfsizlik tizimini nazorat punktlarini bir zonadan ikkinchi zonaga o’tish yo’lida joylashtirgan holda kontsentrik halqa ko’rinishida tashkil etish maqsadiga muvofiq hisoblanadi.

• Axborot xizmati binolari va xonalariga kirishning nazorati masalasiga kelsak, asosiy chora-nafaqat bino va xonalarni, balki vositalar kompleksini, ularning funktsional vazifalari bo’yicha ajratish va izolyatsiyalash. Bino va xonalarga kirishni nazoratlovchi avtomatik va noavtomatik tizimlar ishlatiladi. Nazorat tizimi kunduzi va kechasi kuzatish vositalari bilan to’ldirilishi mumkin.

• Xavfsizlikning fizik vositalarini tanlash himoyalanuvchi ob’ektning muhimligini, vositalarga ketadigan harajatni va nazorat tizimi ishonchliligi darajasini, ijtimoiy jihatlarni va inson nafsi buzuqligini oldindan o’rganishga asoslanadi. Barmoq, kaftlar, ko’z to’r pardasi, qon tomirlari izlari yoki nutqni aniqlash kabi biometrik indentifikatsiyalash ishlatilishi mumkin. SHartnoma asosida texnik vositalarga xizmat ko’rsatuvchi xodimlarni ob’ektga kiritishning maxsus rejimi ko’zda tutilgan. Bu shaxslar identifikatsiyalanganlaridan so’ng ob’ektga kuzatuvchi hamrohligida kiritiladi. Undan tashqari ularga aniq kelish rejimi, makoniy chegaralanish, kelib-ketish vaqti, bajaradigan ish xarakteri o’rnatiladi.

• Nihoyat, bino perimetri bo’yicha bostirib kirishni aniqlovchi turli datchiklar yordamida kompleks kuzatish o’rnatiladi. Bu datchiklar ob’ektni qo’riqlashning markaziy posti bilan bog’langan va bo’lishi mumkin bo’lgan bostirib kirish nuqtalarini, ayniqsa ishlanmaydigan vaqtlarda, nazorat qiladi. • Vaqti-vaqti bilan eshiklar, romlar, tom, ventilyatsiya tuynuklari va boshqa chiqish yo’llarining fizik himoyalanish ishonchliligini tekshirib turish lozim.

• Har bir xonaga ichidagi narsaning muhimliligiga bog’liq foydalanish tizimiga ega bo’lgan zona sifatida qaraladi. Kirish-chiqish xuquqi tizimi shaxs yoki ob’ekt muhimligiga bog’liq holda selektsiyali va darajalari bo’yicha rutbalangan bo’lishi shart. Kirish-chiqish xuquqi tizimi markazlashgan bo’lishi mumkin (ruxsatlarni boshqarish, jadval va kalendar rejalarining rejalashtirilishi, kirish-chiqish xuquqining yozma namunalari va h.). • Nazorat tizimini vaqti-vaqti bilan tekshirib turish va uni doimo ishga layoqatli holda saqlash lozim. Buni ixtisoslashgan bo’linmalar va nazorat organlari ta’minlaydi. • SHaxsiy kompyuter va fizikaviy himoya vositalari kabi o’lchamlari kichik asbob-uskunalarni ko’zda tutish mumkin.

• Xulosa qilib aytganda, yosh avlodni turli xil virtual va real xavfdan saqlash uchun bolalarni, yoshlarni internetdan chetlashtirib qo‘ya olmaymiz, albatta. Bu davr talabi, zamondan orqada qolib bo‘lmaydi. Farzandlarimizga virtual olamda nima yaxshi-yu, nima yomonligini o‘rgatish, ularda internetdan foydalanish madaniyatini shakllantirishimiz kerak. Bunda asosiy mas’uliyat ota-ona, o‘qituvchi-pedagoglar zimmasiga tushadi. Binobarin, yosh larimizning ruhiy-ma’naviy olamini zararli unsurlardan himoya qilish orqali taraqqiyot poydevori yaratiladi. Ma’naviy barkamollik esa jamiyat taraqqiyotining muhim omilidir.

O'xshashlar

Pеdagogik muloqotni samarali tashkil etishning pedagogik shart-sharoitlari

Maktabgacha tarbiya davridagi bolalar taraqqiyoting umumiy shart-sharoitlari

Boshlangʻich sinf oʻquvchilarining umum insoniy qadriyatlar ruhida tarbiyalashning shart sharoitlari

Kasbiy ta`limda axborot texnologiyasi

Ta`lim tizimida zamonaviy axborot materiallari