Шахснинг индивидуал хусусиятлари ва ёшига боғлиқ хусусиятлари - Pedagogika - Slaydlar

Шахснинг индивидуал хусусиятлари ва ёшига боғлиқ хусусиятлари

Yuklangan vaqt:

16.02.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

411.73828125 KB

Ko'chirib olish

Режа: 1. Индивидуал – типологик хусусиятлар классификацияси 2. Шахс иқтидори ва қобилиятлари 3. Шахснинг темпераменти ва характери ШАХСНИНГ ИНДИВИДУАЛ ХУСУСИЯТЛАРИ ВА ЁШИГА БОҒЛИҚ ХУСУСИЯТЛАРИ

Одам ташқи қиёфаси, бўй-басти билан бошқа бирор кимсага ўхшаши мумкин, лекин феъли, мижози ва шахс сифатидаги хусусиятлари нуқтаи назаридан айнан бир хил инсонлар бўлмайди. 1F 1B 23 1E 12 09 1B

Шахс – қайтарилмас, у ўз сифатлари ва борлиги билан ноёб. Ана шу қайтарилмаслик ва ноёблик асосида унинг индивидуал психологик хусусиятлари мажмуи ётади. Шу ўринда биз юқорида таъриф берган шахс тушунчаси билан ёнма-ён ишлатиладиган яна икки тушунчага изох беришни ўринли деб хисоблаймиз. Бу “индивид” ва “индивидуаллик” тушунчалари. 01 0B 13 29 0913 0E 21 19 2009 06 1B 2D06 0D

Шахс индивидуаллиги: Қобилиятлар Темперамент Характер Иродавий сифат Эмоция Хулқига хос мотивация Ижтимоий кўрсатмалар

Характер – шахснинг алохида инсон ва инсонлар гурухининг ўз-ўзига нисбатан муносабатларидлан орттирадиган сифатларини ўз ичига олади.Темперамент – инсоннинг турли вазиятларда нарса, ходиса, холатлар вқа хатти – харакатларига нисбатан реакциясини тушунтириб берувчи хусусиятлар мажмуи. Қобилиятлар – шахсдаги шундай индивидуал, турғун сифатларки, улар одамнинг турли хил фаолиятдаги кўрсатгичлари, ютуқлари ва қийинчиликлари сабабларини тушунтириб беради. 06 0B0C0B200912 06 1E 23 0A 0B0C0B06 07 0C0B12 0D 0E 0B0C0B2009 06 0F 11 13

Эмоциялар ва мотивация – атрофимизда содир бўлаётган ходисалар, бизни ўраб турган одамлар ва уларнинг хатти – харакатларини рухан қандай қабул қилиб, уларга биладиган хиссий муносабатларимизни билувчи сифатларимиз бўлиб, улар айни вазиятлардаги реал холатимиздан ва уларнинг онгимизда акс этишидан келиб чиқади.Иродавий сифатлар – хар биримизнинг олдимиздаги мақсад учун эришиш йўлидаги қийинчиликларни енгишимизни иаъминловчи маълум сифатларимиз мажмуини ўз ичига олади.

Кимдир жуда чаққон, тез иш қилади, лекин сифатсиз. Кимдир жуда яхши, қойилмақом иш қилади, лекин жуда секин, кимдир ишга юзаки қараб, номига уни бажаради. Бошқа бир одам унга бутун вужуди ва эътиқоди билан муносабатда бўлиб, тинимсиз изланади ва жамият учун манфаат келтиради. Одамларнинг ўқув, мехнат ва ижодий фаолиятидаги ўзига хосликни тушунтириш учун психология фани биринчи навбатда, қобилиятлар ва иқтидор масаласига мурожаат қилади.Демак, индивидуал сифатлар онги хаётимизнинг ажралмас қисми, идрокимиз, хотирамиз ва фикрларимиз йўналтирилган мухим предмет экан.

Интеллектуал потенциал эса, бир томондан, хаётдаги барча жараёнларга, иккинчи томондан, шахсга бевосита алоқадор тушунча сифатида қаралган. Унинг ахамияти шундаки, у борлиқни ва бўладиган ходисаларни олдиндан башорат қилишга имкон беради. Шу ўринда “ интеллект ” сўзининг луғавий маъносини тушуниб олайлик. Интеллект – лотинча сўз – intellectus – тушуниш, билиш ва intellectum – ақл сўзлари негизидан пайдо бўлган тушунча бўлиб, у ақл идрокнинг шундай бўлагики, уни ўлчаб, ўзгартириб, ривожлантириб бўлади. Бу интеллект ва у билан боғлиқ қобилиятлар ижтимоий характерга эга эканлигидан дарак беради. 19 0604 2E 0D 03 0B0C 38 13 0B 150607 1B 35

Баъзан ўта иқтидор ва қобилиятли бола хақида гап кетса, ундаги бу сифат туғма эканлигига ишора қилишади. Истеъдодли, гениал олим, санъаткор ёки мутахассис хақида гап кетса хам худди шундай. Умуман, қобилиятларнинг туҳма ёки орттирилган эконлиги масаласи хам олимлар диққат марказида бўлган муаммолардан. Психологияда туғмалик аломатлари бор индивидуал сифатлар лаёқатлар деб юритилади ва унинг мккм хили фарқланади: Табиий лаёқат Ижтимоий лаёқат 2C 1B 0F0A 20 3511 1E

Қобилиятсизлик ва интеллектнинг пастлиги сабабларидан бири шуки, ана шу икки хил лаёқат ўртасида тафовут бўлиши мумкин. Орттирилган сифати шуки, бола токи билим, кўникма ва малакаларни ўстириш борасида харакат қилмаса, энг кучли туғма лаёқат хам лаёқатсизлигича қолиб, у иқтидорга айланмайди. Энг истеъдодли, машхур шахсларнинг энг буюк ишлари, эришилган улкан муваффақиятлари тагида хам қисман лаёқат ва тинимсиз мехнат, интилиш, ижодкорлик ва билимга чанқоқлик ётади. Шуни хам унутмаслик керакки, қобилиятсиз одам бўлмайди. Агар шахс адашиб, ўзидаги хақиқий иқтидор ёки лаёқатни билмай, касб танлаган бўлса, табиийки, у атрофдагиларга лаёқатсиз, қобилиятсиз кўринади. Лекин аслида нимага унинг қобилияти борлигини ўз вақтида тўғри аниқлай олишмагани сабабли у бир умр шу тоифага кириб қолади. 30 1B 1E 1F 1E 0D 09 3304 06 12 0627 08 2009 1B 09 43 07 2008

Иқтидор – инсоннинг ўз хатти-харакатлари, билимлари, имкониятлари, малакаларига нисбатан субъектив муносабати. 10140F0911 0B0C 1209 1B06 06 1E09 13

мардлик Чидамлилик Ўз-ўзини бошқара олиш ТашаббускорликИқтидорли инсон хусусиятлари 031A

У ана шундай харакатлари билан баъзи ўта истеъдодли, лекин кам харакат кишилардан кўра жамиятга кўпроқ фойда келтиради. Иқтидорли инсонда истеъдод сохиби бўлиш имконияти бор. 37 1B 06 12 27 11 06 1B

Шахснинг умумий қобилиятлари ундаги шундай индивидуал сифатлар мажмуики, улар одамга бир қанча фаолият сохасида хам муваффақиятли фаолият кўрсатиш ва натижаларга эришишга имкон беради. Махсус қобилиятлар эса маълум бир сохада ютуқларга эришиш, юқори кўрсатгичлар беришга имкон берувчи сифатларни ўз ичига олади. 19 0B08 20 08 12 04 46 0B35 2A 1B 06

Адабий қобилиятларга улардан фарқли, ижодий хаёл ва тафаккур, хотирадаги ёнқин ва кўргазмали образлар, эстетик хислар, тилни мукаммал билишга лаёқат; педагогик қобилиятларга эса педагогик одоб, кузатувчанлик, болаларни севиш, билимларни ўзгаларга беришга эхтиёж каби қатор индивидуал хусусиятлар киради. Худди шунга ўхшаш қолган борча қобилиятларни хам зарур чифатлар тизимида тахлил қилиш мумкин ва бу катта тарбиявий ахамиятга эга бўлади. 29 0B08 06 11 1E 1A 11 23 06 23 2B 1B

Шахснинг индивидуал хусусиятлари туғма биологик

Чунки, бир томондан, шахс ижтимоий мавжудот бўлса, икиинчи томондан, биологик яхлитлик, туғма сифатларни ўз ичига олган субстрат – индивид хам. Темперамент ва лаёқатлар индивиднинг динамик ўзгарувчан психик фаолияти жараёнини таъминловчи сифатларини ўз ичига олади. Бу сифатларнинг ахамияти шундаки, улар шахсда онтогенетик тараққиёт жараёнида шаклланадиган бошқа хусусиятларга асос бўлади. 4408 1E 1B 062B 31 05 27 062B 2008 0D 1B

Темперамент хусусиятлари шахснинг ички тузилмаси билан бевосита боғлиқ бўлиб, уларнинг намоён бўлиши унинг аниқ вазиятларга муносабатини, экстремал вазиятларда ўзини қандай тутишини белгилаб беради. Ўзини босиб олган, хаёт қийинчиликларини сабр-бардош билан кўтарадиган инсонни ьодамлар орасидаги обрўси хам юаланд бўлади. Бу унинг ўз-ўзига нисбатан хурматини оширади, ишга, одамларга ва нарсаларга муносабатини такомиллаштириб боришига имкон беради. Темпераментнинг яна бир ахамиятли жихати шундаки, у хаётий воқеалар ва вазиятларни, жамиятдаги ижтимоий гурухларни “яхши-ёмон”, “ахамиятли-ахамиятсиз” мезонлари асосида ажратишга имкон беради. Яъни темперамент одамнинг ижтимоий объектларга нисбатан “сезгирлигини” тарбиялайди, профессионал махорат ва касб малакасининг ошиб боришига ёрдам беради. 31 1B 0804 07 45 1B 2A 0F 0D 14 07 2D 1B 04 07

Темперамент турлари:Сангвиник Холерик МеланхоликФлегматик 06

Кундалик хаётимизда “ характер ” сўзи кўп ишлатиладиган сўзлардан. Уни биз доимо бировларга бахо бермоқчи бўлсак, ишлатамиз. Бу сўзнинг маъносини олимлар “ босилган тамға ” деб хам изохлашади. Характер – шахсдаги шундай психологик, субъектив муносабатлар мажмуики, улар унинг борлиққа, одамларга, предметли фаолиятга хамда ўз-ўзига муносабатини ифодалайди. Демак, “ муносабат ” тушунчаси характерни тушунтиришда асосий хисобланади. 36 1C 2E 0620 1B 0F 10 2E 15 0B0C0B20 13 08 16090F 06 0B 2E0B0D 12 12

Эмоционал-когнитив – борлиқ мухитнинг турли томонларини шахс қандай эмоционал хис қилиши ва ўзида шу оламнинг эмоционал манзарасини яратиши Мотивацион-иродавий – маълум характерлар ва хулқни амалга оширишга ундовчи кучлар. Демак, бизнинг маълум маъно ва мазмун касб этган муносабатларимиз бўлиб, уларнинг хар бирида бизнинг хиссий кечинмаларимиз акс этади хамда характеримиз намоён бўлади.Характернинг икки компоненти:

Машхур рус олими, психология фани методологиясини яратган С.Л.Рубинштейн шахснинг ўзига хослиги ва методологик тизимда учта асосий тузилмани ажратган эди: 1. муносабатлар ва йўналиш шахсдаги асосий кўринишлар сифатида – бу шахснинг хаётдан нима кутиши ва нимани хохлаши. 2. Қобилиятлар ана шу тилак-истакларни амалга ошириш имконияти сифатида – бу одамнинг нималарга қодир эканлиги. 3. Характер имкониятларидан фойдаланиш, уларни кенгайтиришга қаратилган турғун, барқарор тенденциялар, яъни бу одамнинг ким эканлиги. 46 14 1E1D0D 35 01 11 11 18 0F 04061E 1E 32 08 0D

• Мехнат фаолиятида намоён бўладиган хулқ-атвор хусусиятлар – мехнатсеварлик, мехнаткашлик, ташаббускорлик, ишга лаёқат, ишга қобиллик, маъсулият, дангасалик, қўнимсизлик ва бошқалар. • Инсонпарварга нисбатан бўлган муносабатларда намоён бўладиган сифатлар – одоблилик, мехрибонлик, жонсараклик, дилгирлик, мулоқотга киришувчанлик, альтруизм, ғамхўрлик, рахм-шафқат ва бошқалар • Ўз-ўзига муносабатга алоқадор характерга оид сифатлар – камтарлик, камсуқумлик, мағрурлик, ўзига бино қўйиш, ўз- ўзини танқид, ибо, шарму хаё, манмансираш ва бошқалар. • Нарсалар ва ходисаларга муносабатларда намоён бўладиган хусусиятлар тартиблилик, оқиллик, саранжом-саришталик, қўли очиқлик, зиқналик, тежамкорлик, покизалик ва бошқалар.Психологияда характернинг қуйидаги тизими эътироф этилади: 42 0D06

Характер хусусиятларининг нималарда намоён бўлиши, уларнинг белгилари масаласи хам амалий жихатдан мухим. Энг аввало, характер инсоннинг хатти- харакатлари ва амалларида намоён бўлади. Одамнинг онгли ва мақсадга қаратилган харакатлари унинг ким эканлигидан дарак беради. Нутқнинг хусусиятлари (баланд товуш билан ёки секин гапириши, тез ёки босиқлиги, эмоционал бой ёки жонсиз) хам характернинг йўналишини белгилайди. 32 0409 1E09 33 12 1B 1A 35 4D08 1B 1B 12 1B

Ташқи қиёфа – юзининг очиқ ёки тунд эканлиги, кўзларининг самимий ёки жохиллиги, қадам босишлари – тез ёки босиқ, майда қадам ёки салобатли туриши, виқорли ёки камтарона – буларнинг хаммаси характерни ташқаридан кузатиб ўрганиш белгилари. Бундан ташқари, илм оламида жуда кўплаб уринишлар бўлган. Уларда одамнинг турли табиий, туғма хусусиятларига характерни боғлашга уринишлар бўлган. 31 35 270F 1E 2111 12 1B 2C 08 0D 1B

O'xshashlar

Тирик мавжудотлар хусусиятлари

Талабаларда муомаланинг коммуникатив жабхасини шакллантиришни психологик хусусиятлари

Maktab psixologi barcha ish turlarining bilishi

Yuqori sinf o`quvchilari bilan olib boriladigan ishlar

O`quvchilarga individual yondashuv xizmatining asosiy prinsiplari