Savod o’rgatish jarayonida yozuvga o’rgatish - Pedagogika - Slaydlar

Savod o’rgatish jarayonida yozuvga o’rgatish

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

802 KB

Ko'chirib olish

Savod o’rgatish jarayonida Savod o’rgatish jarayonida yozuvga o’rgatishyozuvga o’rgatish

Savod o’rgatish jarayonida Savod o’rgatish jarayonida yozuvga o’rgatishyozuvga o’rgatish REJA:REJA: 1. 1. Savod o’rgatish jarayonida yozuvga o’rgatishSavod o’rgatish jarayonida yozuvga o’rgatish 2. 2. Yozuvga o’rgatishning tashkiliy va gigienik Yozuvga o’rgatishning tashkiliy va gigienik shartlari.shartlari. 3.3. Yozuvga o’rgatishda orfografik elementlar.Yozuvga o’rgatishda orfografik elementlar. 4.4. Yozuv darslarida o’quvchilar nutqini o’stirishYozuv darslarida o’quvchilar nutqini o’stirish

Savod o’rgatish jarayonida o’quvchilar o’qishga Savod o’rgatish jarayonida o’quvchilar o’qishga o’rganish bilan parallel ravishda yozuvdan ham o’rganish bilan parallel ravishda yozuvdan ham elementar malaka hosil qiladilar. Dasturga elementar malaka hosil qiladilar. Dasturga muvofiq o’quvchilar yozuvdan quyidagi muvofiq o’quvchilar yozuvdan quyidagi malakalarni egallashlari lozim:malakalarni egallashlari lozim: 1. Partada to’g’ri o’tirish, 1. Partada to’g’ri o’tirish, daftarni to’g’ri qo’yish, daftarni to’g’ri qo’yish, chiziqlarni chamalash, chiziqlarni chamalash, yozayotganda ruchkadan yozayotganda ruchkadan to’g’ri foydalanish, to’g’ri foydalanish, hoshiyaga rioya qilish hoshiyaga rioya qilish 2. Ish daftari yoki alifbe 2. Ish daftari yoki alifbe asosida o’zbek alifbosidagi asosida o’zbek alifbosidagi barcha katta va kichik barcha katta va kichik harflarni yozish, harflarni yozish, shuningdek, harflarni so’zda shuningdek, harflarni so’zda bir-biriga bog’lab yoza olish: bir-biriga bog’lab yoza olish: bosma matnni yozma bosma matnni yozma matnga aylantirib yozish.matnga aylantirib yozish.

Grafik malaka, birinchidan, qo’l-harakat malakasidir, bu harakat birinchi qarashda Grafik malaka, birinchidan, qo’l-harakat malakasidir, bu harakat birinchi qarashda muskul kuchiga asoslanadi. muskul kuchiga asoslanadi. Ikkinchidan, yozuv jarayonida nutqning o’zlashtirilgan Ikkinchidan, yozuv jarayonida nutqning o’zlashtirilgan birligi bbirligi b o’o’ lgan tovush grafik belgilarga, yalgan tovush grafik belgilarga, ya ’’ ni harfga tarjima qilinadi.ni harfga tarjima qilinadi. Bu yozuvga Bu yozuvga ongli faoliyat tusini beradi. Yozuvning ongliligi, birinchidan, tovush va harfning ongli faoliyat tusini beradi. Yozuvning ongliligi, birinchidan, tovush va harfning to’g’ri nisbatini, ikkinchidan, bir qancha grafik va imloviy qoidalarga rioya qilishni, to’g’ri nisbatini, ikkinchidan, bir qancha grafik va imloviy qoidalarga rioya qilishni, uchinchidan, o’z fikrini, taassurotini, istaklarini ifodalashda yozuv malakasidan uchinchidan, o’z fikrini, taassurotini, istaklarini ifodalashda yozuv malakasidan foydalanishni talab qiladi.foydalanishni talab qiladi. SHuni ta’kidlash kerakki, savod o’rgatish davrida bola harflarni yozishdan oldin uni SHuni ta’kidlash kerakki, savod o’rgatish davrida bola harflarni yozishdan oldin uni qanday shakllantirishni ko’z oldiga keltirib, fikrlab oladi, ba’zan harf shaklini havoda qanday shakllantirishni ko’z oldiga keltirib, fikrlab oladi, ba’zan harf shaklini havoda “chizadi”, harf namunasini ko’chiradi, tarkibini tahlil qiladi, uni qanday yozishni “chizadi”, harf namunasini ko’chiradi, tarkibini tahlil qiladi, uni qanday yozishni o’zicha sekin gapiradi; o’qituvchi o’quvchi yoniga o’tirib, ruchkani to’g’ri ushlatadi va o’zicha sekin gapiradi; o’qituvchi o’quvchi yoniga o’tirib, ruchkani to’g’ri ushlatadi va uning qo’li bilan harfni yozishni ko’rsatadi yoki o’zi yozib tushuntiradi. uning qo’li bilan harfni yozishni ko’rsatadi yoki o’zi yozib tushuntiradi. Bundan Bundan tashqari, bola yozuvning texnik tomoniga katta jismoniy kuch sarflaydi. Savod tashqari, bola yozuvning texnik tomoniga katta jismoniy kuch sarflaydi. Savod o’rgatish oxirida bola bir darsda 20 tacha so’zni yozishi mumkin.o’rgatish oxirida bola bir darsda 20 tacha so’zni yozishi mumkin. Savod o’rgatish jarayonida yozuvga o’rgatish

Yozuvga o’rgatishning Yozuvga o’rgatishning tashkiliy va gigienik tashkiliy va gigienik shartlari.shartlari. Maktabda asosiy yozuv quroli sharikli ruchka bo’lib, Maktabda asosiy yozuv quroli sharikli ruchka bo’lib, xattaxtaga yozishda bo’rdan foydalaniladi.xattaxtaga yozishda bo’rdan foydalaniladi. Savod o’rgatish davrida bolalarni yozuvga o’rgatish Savod o’rgatish davrida bolalarni yozuvga o’rgatish uchun turli vaqtlarda turli xil chiziqli daftarlardan uchun turli vaqtlarda turli xil chiziqli daftarlardan foydalanilgan: dastlab chiziqsiz silliq qog’oz foydalanilgan: dastlab chiziqsiz silliq qog’oz ishlatilgan bo’lsa, keyin quyuq yotiq chiziqlar bilan ishlatilgan bo’lsa, keyin quyuq yotiq chiziqlar bilan kesilgan uch chiziqli daftardan foydalanilgan: kesilgan uch chiziqli daftardan foydalanilgan:

Bunday daftarda yozuvga o’rgatilgan boladan Bunday daftarda yozuvga o’rgatilgan boladan boshlang’ich sinflarni bitirguncha besh xil daftarga boshlang’ich sinflarni bitirguncha besh xil daftarga yozishni o’rganish talab etilar edi:yozishni o’rganish talab etilar edi: Hozirgi vaqtda yozuvga Hozirgi vaqtda yozuvga o’rgatish uchun ikki chiziqli o’rgatish uchun ikki chiziqli daftar tavsiya etiladi. daftar tavsiya etiladi. Xattaxta ham shunga mos Xattaxta ham shunga mos bo’lishi talab qilinadi; 2-bo’lishi talab qilinadi; 2- sinfdan, ba’zan birinchi sinfdan, ba’zan birinchi sinfda o’quv yilining ikkinchi sinfda o’quv yilining ikkinchi yarmidan boshlab bir chiziqli yarmidan boshlab bir chiziqli daftarga yozishga o’tiladi.daftarga yozishga o’tiladi. Daftar tutishda bolalarni Daftar tutishda bolalarni hoshiya qoldirishga, daftar hoshiya qoldirishga, daftar chiziqlariga rioya qilishga, chiziqlariga rioya qilishga, harflarni bir xil hajmda harflarni bir xil hajmda yozishga, sarlavhani aniq va yozishga, sarlavhani aniq va to’g’ri ajratishga, xat boshidan to’g’ri ajratishga, xat boshidan yozishda joy qoldirishni yozishda joy qoldirishni unutmaslikka o’rgatib borish unutmaslikka o’rgatib borish ularda saranjom-sarishtalikni ularda saranjom-sarishtalikni tarbiyalaydi. tarbiyalaydi.

Yozuvga o’rgatishda orfografik Yozuvga o’rgatishda orfografik elementlar.elementlar. Orfografiya yunoncha so’z bo’lib, “to’g’ri yozuv” degan Orfografiya yunoncha so’z bo’lib, “to’g’ri yozuv” degan ma’noni bildiradi. Orfografiya (imlo) adabiy tilning ma’noni bildiradi. Orfografiya (imlo) adabiy tilning yozma shakli bilan bog’liq bo’lib, to’g’ri yozish haqidagi yozma shakli bilan bog’liq bo’lib, to’g’ri yozish haqidagi qoidalar yig’indisidir. Orfografiyani bilmay turib, fikrni qoidalar yig’indisidir. Orfografiyani bilmay turib, fikrni adabiy til me’yorlari asosida yozma ifodalab bo’lmaydi. adabiy til me’yorlari asosida yozma ifodalab bo’lmaydi. O’quvchilarning imloviy savodxonligi haqida O’quvchilarning imloviy savodxonligi haqida g’amxo’rlik qilish tilning aniqligi, fikrni to’g’ri ifodalash, g’amxo’rlik qilish tilning aniqligi, fikrni to’g’ri ifodalash, kishilar bilan o’zaro xatosiz muomala qilish uchun kishilar bilan o’zaro xatosiz muomala qilish uchun g’amxo’rlik demakdir. Savod o’rgatish davrida g’amxo’rlik demakdir. Savod o’rgatish davrida bolalarda grafik malakani shakllantirish bilan birga bolalarda grafik malakani shakllantirish bilan birga imloga oid malaka ham shakllantiriladi.imloga oid malaka ham shakllantiriladi. Savod o’rgatish davrida o’quvchilarda o’z-o’zini Savod o’rgatish davrida o’quvchilarda o’z-o’zini tekshirishga oid malaka shakllantiriladi: ular tekshirishga oid malaka shakllantiriladi: ular yozganlarini namuna bilan solishtiradilar, yo’l qo’ygan yozganlarini namuna bilan solishtiradilar, yo’l qo’ygan xatolarini topadilar, ularni izohlashga o’rganadilar. xatolarini topadilar, ularni izohlashga o’rganadilar. SHu davrdanoq ko’chirib yozish, diktant va ijodiy SHu davrdanoq ko’chirib yozish, diktant va ijodiy yozuv (insho)lardan foydalaniladi. yozuv (insho)lardan foydalaniladi.

1. 1. Yozuv darslarida ham Yozuv darslarida ham o’quvchilar nutqini o’stirish, o’quvchilar nutqini o’stirish, fikrlashga o’rgatish asosiy fikrlashga o’rgatish asosiy vazifalardan hisoblanadi. vazifalardan hisoblanadi. O’quvchilar gap yoki hikoyani O’quvchilar gap yoki hikoyani og’zaki ravishda erkin tuza og’zaki ravishda erkin tuza oladilar, lekin ammo yozish uchun oladilar, lekin ammo yozish uchun o’rganilmagan harf bo’lmagan o’rganilmagan harf bo’lmagan so’zni tanlashda qiynaladilar. Bu so’zni tanlashda qiynaladilar. Bu jarayonda o’qituvchi yordam jarayonda o’qituvchi yordam berishi va yozuvni kuzatib borishi berishi va yozuvni kuzatib borishi lozim.lozim. Ijodiy yozuv mashqini doimo izchil Ijodiy yozuv mashqini doimo izchil ravishda o’tkazib, asta-sekin ravishda o’tkazib, asta-sekin murakkablashtirib borish kerak. murakkablashtirib borish kerak. Bunday mashqlar o’quvchilarni Bunday mashqlar o’quvchilarni insho va bayon yozishga insho va bayon yozishga tayyorlaydi, o’z fikrlarini mustaqil tayyorlaydi, o’z fikrlarini mustaqil ravishda yozma bayon qilishga ravishda yozma bayon qilishga o’rgatadi.o’rgatadi. Yozuv darslarida yuqoridagi kabi Yozuv darslarida yuqoridagi kabi mashqlar o’quvchilarning yozma mashqlar o’quvchilarning yozma nutqini og’zaki nutqi bilan bog’liq nutqini og’zaki nutqi bilan bog’liq holda o’stirishni ta’minlaydi.holda o’stirishni ta’minlaydi.Yozuv darslarida o’quvchilar nutqini o’stirish

O’qish va yozuv darslariga O’qish va yozuv darslariga qo’yiladigan talablar.qo’yiladigan talablar. DarsDars tata ’’ limning asosiy shakli limning asosiy shakli hisoblanadi.hisoblanadi. Analitik-sintetik Analitik-sintetik tovush metodi asosida olib tovush metodi asosida olib boriladigan savod o’rgatish boriladigan savod o’rgatish darslari xilma-xil bo’lishi, darslari xilma-xil bo’lishi, o’quvchilarni zeriktirmasligi o’quvchilarni zeriktirmasligi va charchatib qo’ymasligi va charchatib qo’ymasligi kerak.kerak. Savod o’rgatish Savod o’rgatish davridagi o’qish yoki davridagi o’qish yoki yozuv darslari va yozuv darslari va ularning ayrim turlari ularning ayrim turlari uchun umumiy uchun umumiy bo’lgan asosiy bo’lgan asosiy talablar mavjud:talablar mavjud:Savod o’rgatish davrida o’qish va yozuv darslari

HH ar bir darsning ar bir darsning tarbiyaviy maqsadi tarbiyaviy maqsadi bo’lib, unda bironta bo’lib, unda bironta axloqiy sifat o’stirilishi axloqiy sifat o’stirilishi lozim;lozim; DD arsning ta’limiy maqsadi, arsning ta’limiy maqsadi, ya’ni o’quvchilar darsda ya’ni o’quvchilar darsda qanday yangilikni bilishi, qanday yangilikni bilishi, nimani o’rganishi, qanday nimani o’rganishi, qanday ko’nikma va malakalar ko’nikma va malakalar o’stirilishi, o’quvchilarning o’stirilishi, o’quvchilarning mustaqil fikrlashi va mustaqil fikrlashi va faolligining qanday bo’lishi faolligining qanday bo’lishi aniq belgilab olinishi kerakaniq belgilab olinishi kerak Umumdidaktik talablar:

a) o’quvchilar nutqi a) o’quvchilar nutqi uchun qayg’urish, uchun qayg’urish, darsda adabiy til nuqtai darsda adabiy til nuqtai nazaridan to’g’ri, ifodali, nazaridan to’g’ri, ifodali, obrazli, aniq nutqqa obrazli, aniq nutqqa erishish lozim;erishish lozim; b) o’qish darsida ham, b) o’qish darsida ham, yozuv darsida ham yozuv darsida ham o’quvchilar nutqini o’quvchilar nutqini o’stirishga, lug’atini o’stirishga, lug’atini boyitishga, gap tuzish va boyitishga, gap tuzish va uni tahlil qilishga, og’zaki uni tahlil qilishga, og’zaki hqikoyalash va shu kabi hqikoyalash va shu kabi ish turlariga alohida ish turlariga alohida ahamiyat qaratish kerak;ahamiyat qaratish kerak;Maxsus metodik talablar:

O’qish va yozuv darslarining turlari. Savod o’rgatish jarayonidagi darslar quyidagi belgilariga ko’ra farqlanadi: Ta’limning predmetiga ko’ra Ta’limning davri va bosqichlariga ko’ra: “ Alifbe ” darsligi asosidagi o’qish darslari ; “ Yozuv daftari” asosidagi yozuv darslari

a) alifbogacha bo’lgan a) alifbogacha bo’lgan davrdagi davrdagi darslardarslar ;; b) alifboni o’rganish b) alifboni o’rganish jarayonidagi darslarjarayonidagi darslar Ta’limning davri va bosqichlariga ko’ra:

Darsda yangi mavzu o’tilishi va o’tilmasligiga ko’ra: a) yangi tovush-harf b) o’rganiladigan c) o’qish darslari b) yangi harfni yozish darslari v) Yangi tovush-harf o’rganilmaydigan darslar

Bulardan tashqari, umumlashtiruvchi va takrorlash darslari Bulardan tashqari, umumlashtiruvchi va takrorlash darslari hamda savod o’rgatish davrining oxirida “Alifbe” bayrami hamda savod o’rgatish davrining oxirida “Alifbe” bayrami o’tkaziladi.o’tkaziladi. Savod o’rgatish davrida Savod o’rgatish davrida o’quvchilar bilimi dars o’quvchilar bilimi dars jarayonida barcha ishlarga jarayonida barcha ishlarga bog’lab aniqlanadi, bog’lab aniqlanadi, bog’lanishli nutqni o’stirish bog’lanishli nutqni o’stirish ham o’qish va yozuv ham o’qish va yozuv darslariga uzviy bog’lanib darslariga uzviy bog’lanib ketadi. O’quvchilarning ketadi. O’quvchilarning sinfdan tashqari o’qishlariga sinfdan tashqari o’qishlariga rahbarlik qilishlariga xaftada rahbarlik qilishlariga xaftada bir marta 20 daqiqa bir marta 20 daqiqa ajratiladi.ajratiladi. Savod o’rgatish darslarida Savod o’rgatish darslarida ish turlarini almashtirib ish turlarini almashtirib turish, vaqti-vaqti bilan dam turish, vaqti-vaqti bilan dam olish daqiqalari o’tkazish olish daqiqalari o’tkazish zarur. Bu o’quvchilar zarur. Bu o’quvchilar toliqishining oldini oladi. toliqishining oldini oladi.

Darslar tizimiDarslar tizimi deyilganda o’quv deyilganda o’quv vaqtini mavzularga nazariy va amaliy vaqtini mavzularga nazariy va amaliy jihatdan rejali taqsimlangan, jihatdan rejali taqsimlangan, darslarning mantiqiyligi va istiqboli darslarning mantiqiyligi va istiqboli bir-biri bog’langan, dars turlari va bir-biri bog’langan, dars turlari va unda o’qituvchi bilan o’quvchilar unda o’qituvchi bilan o’quvchilar foydalanadigan asosiy metodik foydalanadigan asosiy metodik vositalar xilma-xil bo’lgan izchillik vositalar xilma-xil bo’lgan izchillik nazarda tutiladi.nazarda tutiladi. Savod o’rgatish davridagi darslarda Savod o’rgatish davridagi darslarda ham interfaol usullar qo’llaniladigan ham interfaol usullar qo’llaniladigan darslardan foydalanish katta darslardan foydalanish katta ahamiyatga ega.ahamiyatga ega.

AA DABIYOTLARDABIYOTLAR :: 1. A. Zunnunov va boshq. Adabiyot o’qitish 1. A. Zunnunov va boshq. Adabiyot o’qitish metodikasi.  T.: O’qituvchi, 1992.metodikasi.  T.: O’qituvchi, 1992. 2. A. Rafiev. Lotin yozuviga asoslangan 2. A. Rafiev. Lotin yozuviga asoslangan o’zbek alifbosi va imlosi.  T.: 2003.o’zbek alifbosi va imlosi.  T.: 2003. 3. 3. A.A. FulomovFulomov . . Ona tiliOna tili o’qi o’qi tish printsiplari va tish printsiplari va metodlari.metodlari.  T.:T.: O’q O’q ituvchiituvchi ,, 1992. 1992. 4. B. Maqulova, T. Adashboev. Kitobim  4. B. Maqulova, T. Adashboev. Kitobim  oftobim (1-sinf uchun sinfdan tashqari o’qish oftobim (1-sinf uchun sinfdan tashqari o’qish kitobi).  T.: O’qituvchi, 1999.kitobi).  T.: O’qituvchi, 1999.

E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMATE`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

O'xshashlar

Savod o’rgatish jarayonida yozuvga o’rgatish

Savod o’rgatish davrida boshlang’ich yozuvga o’rgatish

Savod o’rgatish mashqlarining asosiy turlari

Savod o’rgatish davrida o’qish va yozuv darslari

Savod o’rgatish fanidan bir soatlik dars ishlanmasi