O’qituvchining shaxslararo muloqoti etikasi va madaniyati - Pedagogika - Slaydlar

O’qituvchining shaxslararo muloqoti etikasi va madaniyati

Yuklangan vaqt:

07.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

199.8212890625 KB

Ko'chirib olish

O’qituvchining shaxslararo muloqoti etikasi va madaniyati Reja; O ‘ q i t u v c h i k a s b i y f a o l i y a t i d a m u l o q o t m a d a n i y a t i n i Pedagogik muloqot madaniyati.

O‘qituvchi kasbiy faoliyatida muloqot madaniyatini shakllantirish muammosi kishilik jamiyatining ehtiyojlari va talablaridan kelib chiqqan holda hal qilinadi. SHu boisdan hozirgi davrda O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da kasb tanlash motivlari, kasbiy tayyorgarlik, kasbiy layoqat va kasbiy mahorat bilan cheklanib qolmaslikni, balki bo‘lg‘usi pedagog kadrlar shaxsiy faoliyatida kasbiy madaniyatni tarkib toptirish mutlaqo zarur ekanligi ta’kidlanadi. Respublikamizda o‘qituvchilik kasbining o‘ziga xos etnopsixologik fazilatlari, hislatlari, qobiliyatlari ish uslublari, pedagogik mahorat sirlarini egallash yo‘llari, shaxslararo muloqot madaniyati yuzasidan turli davrlarda har xil ilmiy izlanishlar olib borilgan. Muloqot madaniyatining tarbiyalovchi imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarish ko‘p jihatdan o‘qituvchining shaxsiy sifatlari bilan belgilanishini ta’kidlab o‘tish lozim.

Pedagogik muloqot madaniyatining har jihatdan to‘g‘ri tanlangan, o‘qituvchining ma’naviy saviyasi, betakror xususiyatlariga muvofiq keluvchi uslubi quyidagi vazifalar majmuini hal qilishga yordam beradi: birinchidan, muloqotda har bir o‘quvchiga alohida e’tibor va dilkashlik sinf jamoasi bilan umumiy muloqot jarayonini soddalashtiradi, o‘qituvchining erkin pedagogik faoliyati uchun zamin tayyorlaydi, ziddiyatli vaziyatlarni oson hal qiladi; ikkinchidan, har bir o‘quvchi bilan o‘zaro munosabatni erkin muloqot asosida tashkil qilish, ularning yosh xususiyatlariga monand pedagogik va psixologik muloqot uslublarini tanlash, uning ruhiyatini bilishga, ichki dunyosiga “kirib borish”ga yo‘l ochadi; uchinchidan, pedagogik muloqotda o‘qituvchining ma’naviy-axloqiy normalari muvaffaqiyatlar kaliti bo‘lib, ta’lim-tarbiya samaradorligini oshiradi, muloqotning barcha bosqichlarida o‘qituvchining o‘z faoliyatidan qoniqish hissini va xotirjamligini Muloqot samaraliligi - uning mahsuldorligi: suhbatdoshlarning yaxshi kayfiyatiga;emotsional- ijobiy va qulay muhitga; xush vaziyat va sharoitga; suhbatdoshlarning bir birlarini ijobiy qabul qilishlariga, muloqot sub'ektining suhbatga tayyorligiga bog'liq: maqsadni belgilab olish; tayyorgarlik;suhbat mazmuni, uni rejalashtirish; texnologik jarayonni ishlab chiqish;suhbatdoshning diqqatini tortish va qiziqishini uyg'otish; qiziqarli materiallardan-fakt, misol, shaxsiy xotiralar, yumor, xalq og'zaki ijodi, badiiy adabiyot, ayniqsa she'riyatdan foydalanish; suhbatdoshni bilish, uni hurmat qilish, unga nisbatan izzat-ikrom ko'rsatish, odob- ahloq qoidalariga rioya qilish; hamfikrlilik; muloqot san'ati- uning nazariy-amaliy asoslaridan, ayniqsa texnologiyasi va texnikasidan samarali foydalanish;suhbatda nafaqat boshlovchining, balki suhbatdoshning ham ichki dunyosining ochilishi.

 Bu o‘rinda o‘qituvchi quyidagi vaziyatlarni e’tiborga olishni alohida ta’kidlash lozim: - o‘qituvchining ilk tarbiyaviy faoliyatidan boshlab muloqot madaniyatiga rioya qilishi, bu jarayonda o‘qituvchi va o‘quvchilar jamoasi bilan har kungi muomalani vaziyatga qarab rejalashtirishi, har bir harakat so‘z ohangiga e’tibor, an’anaviy muloqotning eng yaxshi xususiyatlarini o‘zlashtirishi; - muloqot asosida sinf jamoasidagi turli vaziyatlarni qayd etish, o‘quvchilar hatti-harakatining oldingi holati bilan, tarbiyaviy faoliyatdan keyingi holatini qiyoslab chiqib baho berish; - o‘z muloqot uslubi natijalarini tanqidiy nuqtai nazardan tahlil qilib, kamchiliklarni uzluksiz bartaraf etib borish.  . Zarur so‘z, ovozdagi yoqimli ohang, hulq-atvorni vujudga keltirish;- pedagogik muloqot madaniyatining samarali kechishi uchun uning shart-sharoitlarini bilib olishning o‘zi kifoya qilmaydi, o‘quvchilar bilan o‘zaro muomalaning “ustoz-shogird” an’analariga xos boshlanishi va o‘zaro fikr almashish asosida muhim vazifalarni hal qilish bilan muomala ob’ektining diqqatini o‘ziga jalb qilish; - muloqot ob’ekti, ya’ni o‘quvchining diqqatini o‘ziga jalb qilish deganda nimani anglash kerak? Buning ma’nosi o‘qituvchi o‘zining xushmuomalaligi, madaniyati, go‘zal xulqi, muloqotda o‘quvchilar qalbiga yo‘l topa olishi bilan o‘z mahoratini namoyish qilib, muloqot madaniyatining tashkiliy shakllariga ijtimoiy-psixologik negizni asos qilib olishidi

Muloqot odamlar o'rtasidagi murakkab o'zaro tushunish va o'zaro ta'sir qilishijtimoiy-psixologik jarayoni bo'lgani holda turli vositalar yordamida amalga oshadi. Verbal kommunikatsiya (belgi tizimi sifatida nutqdan foydlaniladi) va noverbal kommunikatsiyani (turli nutqsiz belgilar tizimidan foydalaniladi) ajratish odat bo'lgan.Verbal kommunikatsiya-bu odatiy ovozli nutq. Nutq muloqot o'rnatishning eng universal vositasi hisoblanadi. Shu yerda Evripidning so'zlarini eslash o'rinli: "Inson ongi uning ravon nutqida namoyon bo'ladi". Verbal muloqot -so'z bilan ifodalanadigan muloqotdir: so'z (yorqin, yodda qoladigan), umumiy tarzda aytilgan so'z vatil (haqiqatni bekituvchi belgilar kabi); obrazli, aniq jumlalar; nutq (jarayon, "nutqli ifodalash", kommunikativ ta'sir kabi; ma'lum vazifa, tur, shakl, janr va uslubga, o'ziga xos kommunikativ xususiyatlarga ega ehtirosli nutq); nutqli muloqotda monolog, dialog, polilog; maishiy, xizmat, ommaviy, yozma nutq; nutq odobi va qoidasi, me'yori-nutqli muloqot madaniyati belgisidir. Og'zaki muloqot-suhbat, so'zlashish asosidir. Uni o'zlashtirish-samarali muloqot omilidir. Noverbal muloqot vositalari-quyidagi belgilar tizimi: optik-kinetik (imo-ishora, pantomimika); paralingvistik (ovoz sifati, diapozoni, ohangi) va ekstralingvistik (sukut saqlash, tomoq qirish, yig'i, kulgi, nutq sur'ati) va qo'shimcha kommunikatsiya vositalari: proksemika (muloqotning makon va vaqtda tashkil etilishi, ya'ni sheriklarni

H a r q a n d a y t a j r i b a l i o ‘ q i t u v c h i n i n g p e d a g o g i k m u l o q o t i j a r a y o n i d a o ‘ z i g a x o s q i y i n c h i l i k l a r y u z a g a k e l a d i . O ‘ q u v c h i l a r j a m o a s i d a s o d i r b o ‘ l a d i g a n h a r q a n d a y p e d a g o g i k v a z i y a t g a j a v o b g a r s h a x s o ‘ q i t u v c h i d i r . B u b a r c h a d a v r l a r p e d a g o g i k f a o l i y a t i d a n a m o y o n b o ‘ l a d i g a n t i p i k h o d i s a . A y n i q s a , u s h b u h o l a t e n d i g i n a o ‘ z f a o l i y a t i n i b o s h l a g a n y o s h o ‘ q i t u v c h i l a r n i n g p e d a g o g i k f a o l i y a t i d a m u a m m o l i v a z i y a t l a r n i p a y d o q i l a d i . Y O s h o ‘ q i t u v c h i l a r n i n g o ‘ q u v c h i l a r b i l a n o l i b b o r a d i g a n t a ’ l i m - t a r b i y a v i y f a o l i y a t i n i d o i m i y n a z o r a t q i l i s h , u l a r g a t o ‘ g ‘ r i y o ‘ n a l i s h b e r i s h , b a r c h a o ‘ q u v m u a s s a s a l a r i p e d a g o g i k j a m o a t c h i l i g i g a , u s t o z o ‘ q i t u v c h i l a r z i m m a s i g a y u k l a t i l i s h i l o z i m .  Pedagogik faoliyatda xato va kamchiliklarga yo‘l qo‘yadigan o‘qituvchining yoshiga va ish tajribasi ko‘lamiga odatda o‘quvchilar hech qachon e’tibor bermaydilar. CHunki, o‘quvchilar yoshidan va tajribasidan qat’iy nazar barcha o‘qituvchilarni ustoz deb ataydilar. O‘zbekistonda ta’lim- tarbiya va pedagogik muloqotning o‘ziga xos an’analari, milliyligimizga mos shakl va metodlari mavjud.

 Biz hammamiz dunyoni, hodisalarni turlicha, o'zimizcha talqin qilamiz. Biz dunyo to'g'risidagi tasavvurlarimizni va boshqalarning dunyoqarashini qanchalik yaxshi tushunsak, hayotda shunchalik katta muvaffaqiyatlarga erishamiz, boshqa insonlar bilan shunchalik samarali muloqot o'rnatamiz, o'zaro ta'sir qilamiz. Boshqa insonlar bilan o'zaro ta'sirqilishning ahamiyatini unutmaslik juda muhim. Ko'plab ekspertlarning fikricha, moliyaviy muvaffaqiyaga erishishda boshqa insonlar bilan o'zaro ta'sir qila bilish bilim va kasb mahoratidan ko'ra muhimroq. Suhbatdosh bilan muloqot samarali bo'lishi uchun u bilan aloqa o'rnatish lozim. Harbirimiz suhbat chog'ida bizni eshitishlarini, tushunishlarini xohlaymiz, shuning uchun suhbatdoshimizning fikrini ham hurmat qilishimiz kerak.

TDPI Pedagogika fakulteti Pedagogika tarixi va nazariyasi yo`nalishi 1-bosqich magistri JUMAYEV SANJARNING pedagogikaning pragmatik aspektlari fanidan tayyorlgan taqdimoti E‘tiboringiz uchun rahmat.

O'xshashlar

O’qituvchining kasbiy madaniyati odob-axloq qoidalari

O’qituvchining kasbiy faoliyatida pedagogik texnikaning ahamiyati. Nutq texnikasi va notiqlik madaniyati

O’qituvchining umumiy madaniyat saviyasi, pedagogik muloqotni tashkil qilish madaniyati

O’qituvchining pedagogik qobiliyatlari. O’qituvchining kasb professiogrammasi

O’qituvchi-talaba tizimidagi munosabatlar axloqi