Илғор педагогик ва инновацион технологиялар таълим жараёнида - Pedagogika - Slaydlar

Илғор педагогик ва инновацион технологиялар таълим жараёнида

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6136.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz

Замонавий педагогик технологияларга асосланган таълимни ташкил этиш • Бугунги кунда таълимдаги янгиланишлар жараёни педагогларга малакавий талаблар қўймоқда. Бу талаблар қуйидагилардан иборат: • 1. Касбий тайёргарлик (ўз фанини чуқур билиш, касбий эрудиция). • 2. Замонавий ахборот-коммуникация технологияларидан хабардор бўлиш. • 3. Педагогик ва инновацион т ехнологиялар - ни амалиётга тадбиқ эта олиш. www.arxiv.uz

• - шундай билимлар соҳасики, улар воситасида учинчи минг йилликда давлатнинг таълим соҳасидаги сиёсатида туб бурилиш юз беради, ўқитувчи фаолияти янгиланади, ўқувчида хурфикрлилик , билимга чанқоқлик, Ватанга меҳр-муҳаббат, инсонпарварлик, туйғулари тизимини шакллантиради. Педагогик технология www.arxiv.uz

• Педагогик технология бу - ўқ итувчининг ўқ итиш (тарбия) воситалари ёрдамида ўқ увчиларга муайян шароит ва изчилликда таъсир к ў рсатиш ва бу фаолиятнинг ма ҳ сули сифатида уларда олдиндан белгиланган сифатларни шакллантириш жараёни. (Сайидахмедов Н.) www.arxiv.uz

• Педагогик технология - бу таълим- тарбия жараёнининг илмий-услубий асосланган ва тизимга солинган фаол восита ва усуллар мажмуидир. Бунда шакл, восита, усул ва мазмун уйғунлиги асосида мақсад, вазифа ва педагогик фаолият натижаларининг яхлитлиги назарда тутилади. (Й.Асадов) • Педагогик технология – таълим- тарбия бериш бўйича кўзда тутилган мақсадга эришишни кафолатлайдиган жараён. www.arxiv.uz

• – это научно-методически обоснован - ный, систематизированный комплекс активных средств и приёмов учебно- воспитательного процесса. При этом учитывается единство цели, задачи и результатов педагогической деятель - ности на основе совокупности видов, средств, приёмов и содержани и обучения .Педагогическая технология www.arxiv.uz

Педагогик технология даражалари(сатҳлари) • Юкорида айтилганлар асо- сида педагогик технология- лар умумпедагогик , хусу- сий (ўқув фанлари) ва кичик технологиялардан иборат учта даражага ажратилади. www.arxiv.uz

• Умумпедагогик технология турли даражадаги тизимларни ифода - лайди. У айрим ҳ удуддаги, тумандаги, таълим муассасаси - даги ёки таълимнинг айрим по ғ о - насидаги барча таълим-тарбия жараёнига тегишли б ў лади. Умум - педагогик технология ў з ҳ удуди ёки таълим муассасасидаги таъ - лим-тарбиявий м а кс а длар, маз - мун, воситалар, ўқув-тарбия жара - ён и иштирокчилари фаолиятининг алгоритмларни белгилайди. Умумпедагогик технология www.arxiv.uz

Умумпедагоги к технологиялар йўналишлариЎқувчи фаолиятини фаоллаштириш ва жадаллашти- риш асосидаги педагогик технологиялар . Ўқув матери - алини дидактик жи ҳ атдан тако - миллаштириш ва қ айта ишлаб чикиш асосидаги педагогик технологиялар . Ўқув жараёнини самарали бошкариш ва ташкил қ илиш асосидаги педагогик технологиялар . Педагогик жара- ённи такомил- лаштириш, уни ўқувчи шахсига йўналтиришга асосланган педагогик технологиялар : Табиатга мувофи қ- лаштирил - ган педаго - гик техно - логиялар .Ривожланти - рувчи таълим технологиялари . www.arxiv.uz

• Хусусий технология таълим-тарбия мазмунининг айрим йўналишларини амалга ошириш усуллари ва воситалари мажмуасини ўз ичига олувчи педагогик тизимларни қамраб олади. Бунга айрим фанларни ўқитиш технологиялари, рахбарнинг, ўқитувчининг, тарбиячининг ва ўқувчининг ишлаш технологиялари киради. Хусусий технология www.arxiv.uz

Хусусий (ўқув фанлари) педа- гогик технология- ларнинг йўналишлариЭмпирик Креатив Интеграти в Когнитив Эвристи к Инверсион Инклюзив Адаптив www.arxiv.uz

• – сезги аъзолари орқали билим олиш. Бу технологияда асосий эътибор сезги аъзоларининг табиий ривожланганлик имкониятларига таянган ҳолда билим бериш ва уларни янада такомиллаштириб боришга қаратилган . Эмпирик www.arxiv.uz

• – атрофдаги олам тўғрисидаги билимлар доирасини кенгайтириш технологияси. Табақалаштирувчи (билим ўрганишда таркибий қисмларга ажратиш) тафаккурни шакллантиради, билиш эҳтиёж- ларини ривожлантиради. Когнитив www.arxiv.uz

• – йўналтирувчи саволлар бериш йўли билан таълим бериш тизими. Топқирлик, фаолликни ривожланти- ришга хизмат қилувчи, ўқув-изланиш таълим методи. Оптималлашган (кўп вариантлардан энг маъқулини, мосини, мувофиқини танлаш) тафаккурни ривожлантиради. Эвристик www.arxiv.uz

• – тадқиқот характерига, хусусиятига эга бўлиб, ўқув- чиларда мақсадга йўналти- рилган ижодий тафаккурни жадал ривожлантиради. Креатив www.arxiv.uz

• – ахборотларни турли томондан ўрганиш, ўрнини алмаштириш хусусиятига эга бўлиб, тафаккур (фикрлаш) тизимини шакллантиради. Инверсион www.arxiv.uz

• – ахборотларни ташкил қилувчи чексиз кўп кичик қисмларнинг ўзаро ажралмас боғлиқлиги уларнинг яхлитлиги, бир бутунлиги асосида ягона тўғри хулосани аниқлаш. Интегратив www.arxiv.uz

• – ахборотларни ўрганиш ва улардан фойдаланиш жараё - нини ўрганиш ҳамда ўрганиш учун қулайлаштириш, мос - лаштириш асосида кутилган натижага эришиш. Адаптив www.arxiv.uz

• – ўқитувчи билан ўқувчи- нинг ўзаро муносабатла- рида тенглик асосида таълим-тарбия жараёнини ташкил қилиш. Инклюзив www.arxiv.uz

• ўқув-тарбия жараёнининг алоҳида қисмларини ўз ичига олади. У айрим дидактик ва тарбиявий масалаларни ҳ ал қи лиш билан шу ғ улланади. Буларга дарслар технологияси, тушунчаларни, айрим фаолият турлари ва ало ҳ ида шахсий сифатларни тарбиялаш технологиялари, ўқув материалларни такрорлаш, ўзлаштиришни ва тарби я ланганликни назорат қ илиш технологияларини ҳамда айрим тадбирларни ташкил қил иш ва амалга ошириш технологиялари киради. Кичик технологиялар www.arxiv.uz

ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛО - ГИЯЛАР НИНГ ФАОЛИЯТ ЙЎНАЛИШЛАРИГА КЎРА ТУРЛАРИБилиш фаолиятини бошқариш бўйича Таълим олувчига ёндошуви бўйича Асосий қўллани- ладиган метод бўйича Ташкилий шаклларига кўра Шахснинг хусусият ва сифатлар и таркибига йўналти- рилганлик бўйича www.arxiv.uz

Билиш фаолиятини бошқариш бўйичаКлассик маъруза Техника воситалари ёрдамида ўқитиш Масла- ҳатчи тизими Дарслик бўйича ўқитиш Кичик гуруҳлар тизими Компьютер ёрдамида ўқитиш Репетитор тизими Дастурлаш- тириладиган бошқарув www.arxiv.uz

Таълим олувчига ёндошуви бўйичаАвторитар Дидактик йўналтирилган Ижтимоий йўналтирилган Ҳамкор лик технологи яларига йўналти рилган Педаго гик йўналти рилган Эркин тар- бияга йўнал- тирилган Инсонпарвар- ликка ва шахс- га йўналтирил- ганШахсга йўналтирилган www.arxiv.uz

Асосий қўлланиладиган метод бўйича Догматик, репродуктив Тушунтириш, кўргазмали Ривожлан- тирувчи таълим Муаммо- ли, изла- нишли Ижодий метод Диалогли метод Ўйин методи Дастурлаш- тирилган таълим методи Ўз- ўзини ривожланти- рувчи таълим методи Ахборотли (компьютер ли) таълим методи www.arxiv.uz

Ташкилий шаклларига кўра Шахсга йўналтирилган педагогик жараён асосидаги Ўқувчилар фаолиятини фаоллаштириш ва жадал лаштириш асосидаги Ўқув жараёни- ни бошқариш ва ташкил қилиш самарадорлиги асосидаги Альтернатив (муқобил) Материални дидактик тако- миллаштириш ва реконструк циялаш асоси даги Ривожлантирувчи таълим технологиялари Муаллифлик мактаблари Табиатга мослашти рилган Технология- ларни лойиҳа- лаш ва ўзлаш- тиришХусусий фанлар технологиялари www.arxiv.uz

Шахснинг хусусият ва сифатлари таркибига йўналтирил - ганлик бўйичаЭстетик ва ахлоқий муносабатлар соҳасини шакллантиришга йўналтирилган эмоционал-бадиий ва эмоционал- ахлоқий технологиялар Шахснинг ўз-ўзини ривожлантириш механизмларини шакллантиришга йўналтирилган ўз- ўзини ривожлантириш технологиялари Ижодий қобилиятларни ривожлантиришга йўналтирилган – эвристик технологиялар Амалий фаолият соҳасини риовжлантиришга йўналтирилган амалий технологиялар Фанлар бўйича билим, ўқув, кўникмаларни шакллантиришга йўналтирилган ахборот технологиялари Ақлий фаолият усулларни шакллантиришга йўналтирилган операцион технологиялар www.arxiv.uz

• Мақсад ҳар бир ишнинг сабаби ва сўнгги натижасини белгилайди. Лекин мақсаднинг ўзи маълум сабаблар асосида шаклланади. Бундай сабаблар эҳтиёжлар дейилади. Агар эҳтиёж пайдо бўлса, мақсад келиб чиқади ва шу мақсад фаолият учун сабаб бўлади. • Эҳтиёж ва мақсад умумий ном билан мотивлар деб аталади. Бундан эса, ҳар бир фаолият мотивлар асосида келиб чиқиши ва шу мотивларга мувофиқ давом этиши орқали сўнгги натижага эришиш кўзда тутилади. Педагогик технология нинг асосий таркибий қисмлари www.arxiv.uz

(давоми) • Педагогик технологияда мотивлар жараённи келтириб чиқаради ва шу жараённинг натижасига олиб келади. Бундан эса, педагогик технологияни мотивлар, жараён ва натижа дан иборат учта таркибий бўлакларга ажратиб таҳлил қилиш имконияти ҳосил бўлади. Педагогик технология нинг асосий таркибий қисмлари www.arxiv.uz

(давоми) Педагогик технология мотив жараён натижа Эҳтиёж, манфаат, Мақсад, қизиқиш, ҳавас Восита, йўл, усул Таълим-тарбия Педагогик технология жараёнида қўлланиладиган воситалар оғзаки ёзма кўргазмали техникавийПедагогик технология нинг асосий таркибий қисмлари www.arxiv.uz

• Мотивлар – ижтимоий, шахсий, оилавий, касбий бўлиб, улар биринчидан, ўқувчи, ота-оналарнинг таълим-тарбия соҳасидаги эҳтиёжлари, мақсадлари, манфаатлари, қизиқишла- рини ифода этади. Иккин- чидан, ўқитувчи ва педа- гогик технологиянинг бош- қа иштирокчилари учун эса касбий эҳтиёж, мақсад, манфаатларини ифода этади. Ижтимоий Жамият Оилавий Ота-она Касбий Ўқитувчи Шахсий Ўқувчи Мотивлар www.arxiv.uz

Педагогик мотивлар: эҳтиёж, манфаат, мақсадлар Жамият Ота-она Ўқитувчи Ўқувчи Кадрлар тайёрлаш Фарзанд тарбияси, таълими Касбий мақсад, вазифалар, педагогик ижод Билим ва тарбия олиш, касб-ҳунар ўрганиш (қизиқиш ва ҳавасига кўра )Педагогик мотивларларнинг ўзаро боғлиқлиги www.arxiv.uz

Педагогик технология натижалари Ўқитувчи Ўқувчи Давлат таълим стандартлари талабларини бажариш, педагогик малака, кўникма, маҳоратнинг ортиши, ижодий ўсиш Билимлилик, тарбиялан- ганлик, мустақил фикрлаш, мустақил ҳаётга тайёргарлик Рақобатбардошлик Педагогик технологияларнинг натижалари www.arxiv.uz

• - ани қ билим, илмий юту қ лар, техника со ҳ асидаги билим, к ў никма ва малака - ларни эгаллашни ма қ садли, ташкилий, режали ва тизимли амалга ошириш жараёнидир. Таълим технологияси www.arxiv.uz

Педагогик технология билан методика орасидаги айрим фарқлар Педагогик технология Методика Ўқувчи ўзи ўрганади Ўқитувчи ўргатади Ўқувчи билимни ўзи олади Билим бериб борилади Ўзлаштириш кафолатланади Ўзлаштириш кафолатланмайди Жараён ўқувчи зиммасида Жараён ўқитувчи зиммасида Ўзлаштириш дарс жараёнида кечади Ўзлаштириш уй вазифаси (машқ, мисол, ижодий иш, реферат) орқали кечади Ўқув жараёнининг масъулияти ўқувчига юкланади, ўқитувчи бошқаради Ўқув жараёнининг масъулияти ўқитувчига юклатилади www.arxiv.uz

(давоми) • Таълим технологияси - таълим ма қ садига эришиш жараёнининг умумий мазмуни, яъни аввалдан лойи ҳ алаштирилган таълим жараёнини яхлит тизим асосида, бос қ ичма-бос қ ич амалга ошириш, ани қ ма қ садга эришиш й ў лида муайян метод, усул ва воситалар тизимини ишлаб чи қ иш, улардан самарали, унумли фойдаланиш ҳ амда таълим жараёнини ю қ ори даражада бош қ аришни ифодалайди. www.arxiv.uz

Педагогик технологиянинг марказий муаммоси - ўқ увчи шахсини ривожлантириш ор қ али таълим ма қ садига эришишни таъминлашдан иборат. • Педагогик технология - ўқувчини мустақил ўқишга, билим олишга, фикрлашга ўргатишни кафолатлайдиган жараёндир. • Педагогик технология - ўқитувчининг касбий маҳоратини янгиловчи ва таълимда якуний натижани кафолатлайдиган тадбирлар мажмуаси, йиғиндисидир. www.arxiv.uz

Анъанавий таълим ва замонавий педагогик технологияларга асосланган таълим жараёни қиёсий тавсифи Таълим жараёнининг ўзига хос босқичлари, хусусиятлари Анъанавий таълим жараёни Замонавий педагогик технологияларга асосланган таълим жараёни Педагогик муносабатлар типи субъект-объект субъект- субъект Педагогик муносабатлар тамойили авторитар Инсонпарварлаштириш ва демократлаштириш, ўзаро ҳамкорлик Дарснинг мақсади Билимларни ўзлаш тириш, кўникма ва малакаларни ҳосил қилиш, ўқув матери алини тушуниш Шахснинг қизиқиши, мотивини ривожлантириш, ақлий, маънавий-аҳлоқий, руҳий ва жисмоний баркамоллигини таъминлаш www.arxiv.uz

Таълим жараёнининг ўзига хос босқичлари, хусусиятлари Анъанавий таълим жараёни Замонавий педагогик технологияларга асосланган таълим жараёни Таълимнинг ҳаракатлантир увчи кучи Таҳдид, буйруқ, тақиқлаш, жазолаш, баҳо, бошқаларга таққослаш, шахсни камситиш ёки рағбатлантириш Билиш қувончи, ўзидаги ижобий ўзгаришларни хис қилиш, ўзига ва ўз билимига ишончнинг пайдо бўлиши,ўзини ва бошқаларни ҳурмат қилиш, ўзаро ҳамжиҳатликка асосланган қулай ижтимоий психологик муҳит. Дарсда фаолият усули Тушунтириш, такрорлаш, машқ қилиш, ёдлаш, намунага мувофиқ амалий иш бажариш Ҳамкорликда тадқиқот ўтказиш, муаммоли суҳбат, ақлий ҳужум, мунозара, ўқитувчи ва ўқувчи ўртасида инсонпарварлик муносабатларининг шаклланиши. www.arxiv.uz

Таълим жараёнининг ўзига хос босқичлари, хусусиятлари Анъанавий таълим жараёни Замонавий педагогик технологияларга асосланган таълим жараёни Дарсни ташкил этиш Уй вазифасини сўраш, янги билимларни ўрганиш, умумлаштириш, такрорлаш, мустаҳкамлаш, баҳолаш Муаммоли саволларга жавоб топиш, аввал ўзлаштирган билимларини янги ва кутилмаган вазиятларда қўлланиши, индивидуал ва гуруҳли тадқиқотлар, изланишлар орқали умумий ечимга келиш. Ўқитувчининг роли Билим ва ахборот манбаи, ўқувчи тақдирига жавобгар якка ҳоким Ҳамкор, дўст, маслаҳатчи, муаммони ҳал қилишда, билимларни эгаллаш усулларини ўргатувчи ғамхўр устоз. Ўқитувчи нинг вазифаси Билимларни ўзлаштиришнинг энг осон шаклида баён этиш Ўқув ва амалий вазифаларни ҳал этишда ўқувчиларнинг фаол иштироки ва ўқув- билиш фаолиятини ташкил этиш ва бошқариш. www.arxiv.uz

Таълим жараёнининг ўзига хос босқичлари, хусусиятлари Анъанавий таълим жараёни Замонавий педагогик технологияларга асосланган таълим жараёни Ўқувчининг вазифаси Ахборотни қабул қилиш, ёдлаш, ахборотни қайта ишламаган ҳолда жавоб бериш ва тинглаш, баҳони кутиш Ўқув топшириқлари ва муаммони ҳал этишга оид индивидуал, гуруҳли изланишларда иштирок этиш, доимо ўз билимини бойитиш ва мустаҳкамлаш мақсадида мунтазам ва сидқидилдан меҳнат қилиш, ўзини, иқтидорини номоён этиш Таълимнинг якуний натижаси ДТС ва дастур талабларига мос билим, кўникма ва малакаларнинг шаклланишига эришиш Ўқувчиларнинг ақлий, маънавий-аҳлоқий, жисмоний, руҳий баркамоллигига эришиш, билимларни эгаллаш усуллари, ўзлаштирган билимларни янги, кутилмаган вазиятларда қўлланишга ўргатиш, ўз устида мустақил ва мунтазам ишлаш кўникмаларини ҳосил қилиш www.arxiv.uz

• Инновация - инглизча с ў з б ў либ, «янгилик киритиш» деган маънони англатади. • Инновация - ижтимоий маданий объект сифатларини яхшилашга қ аратилган ижтимоий субъектларнинг харакат тизими б ў либ, кутилаётган натижаларга олиб келадиган янгиликлар тизимини ташкил этади.Инновацион таълим www.arxiv.uz

• Инновация атамаси инглизча innovation (янгилик киритиш, янгилик яратиш, новаторлик) сўзидан олинган бўлиб, новацияларга инвестициялар сифатида талқин қилинади. • Новация атамаси эса (лотинча novation- ўзгариш, янгиланиш) илгари мавжуд бўлмаган турли хил янгиликни билдиради. • Таълимда инновация янги техника ва технология, педагогик жараён ва бошқарувни ташкил этишнинг янги шаклларига ўтиш орқали эришилган натижани намоён этади. www.arxiv.uz

• Инновация тушунчаси билан ихтиро ва кашфиёт тушунчалари узвий боғлиқ ҳисобланади. • Ихтиро деганда инсон томонидан яратилган янги қурилмалар, механизмлар, асбоб-ускуналар ва бошқа мосламалар тушунилади. Ихтиро сўзи арабчадан “ўйлаб топиш”, “ижод қилиш” маъносини билдириб, кенг маънода фан ва техниканинг мавжуд даражасини кўтаришга ёрдам берадиган ва иқтисодий жиҳатдан ўзгача ҳал қилинган янгиликдир. www.arxiv.uz

• Кашфиёт сўзи арабча “кашф” сўзидан олинган бўлиб, луғавий маъноси “ошкор қилмоқ”, “зоҳир этмоқ”, “пардани кўтармоқ” кабиларни билдиради. Кашфиёт деганда табиатнинг илгари маълум бўлмаган хусусиятлари ва қонуниятларини аниқлаш тушунилади. • Ихтиро ва кашфиёт тушунчаларини фарқлашда уларнинг келиб чиқиш илдизига эътибор қаратиш жоиз. Ихтиронинг илдизи сунъий (инсон томонидан яратилган), кашфиёт илдизи эса табиий (табиатнинг мавҳум хусусиятлари). www.arxiv.uz

Инновация тушунчасининг кашфиёт ҳамда ихтиро тушунчаларидан фарқи Хусусият лари Инновация Кашфиёт ва ихтиро Амалга оширилиши Доимо технологик (амалий) даражада Фундаментал даражада Амалга оширувчила р Якка шахс - кашфиётчи ёхуд ихтирочи Жамоа (лаборатория, бўлимлар, институт) Мақсади Янгилик киритиш орқали самарадорликни ошириш Фойда олиш эмас Юзага келиши Изланишлар натижаси Тасодифан бўлиши мумкин www.arxiv.uz

(давоми) • Педагогик технология ва педагог махоратига оид билим, тажриба ва интер ф а ол методлар ўқувчиларни билимли, етук малакага эга бўлишликларини таъминлайди. • Замонавий ўқитувчи таълим – тарбия жараёнида инновацион усуллардан фойдалана билиши ва амалга ошира олиши лозим. Инновацион таълим www.arxiv.uz

Инновацион технологиялар жараёнида ўқитувчига қўйиладиган талаблар • инновацион технология тушунчасини, унинг мазмун моҳиятини билиши; • инновацион технологияларнинг таълим мақсадини амалга оширишдаги ўрни ва ролини билиши; • инновацион технологияларни фанлар бўйича қўллаш принципларини билиши; • таълимий ва ишчанлик ўйинларини билиши; • муаммоли ривожлантирувчи таълим методларини билиши; www.arxiv.uz

Инновацион технологиялар жараёнида ўқитувчига қўйиладиган талаблар (давоми) • ўқувчиларнинг мустақил фаолиятла - рини ташкил қилиш ва таъминлаш йўлларини билиши; • ўқувчиларнинг ўз устида мустақил ишлаш махоратини ошириш усулларини эгаллаши; • кўргазмали ўқитиш усулларини билиши ва эгаллаши; • илғор педагогик технологияларни қўллаб, намунавий имитация ўқув машғулотларини ўтиши; • таълим-тарбиянинг фаоллаштирувчи усулларини билиши ва эгаллаши керак. www.arxiv.uz

Инновацион технология лар педагогик жараён ҳ амда ўқ итувчи ва ўқ увчи фаолиятига янгилик, ў згаришлар киритишдир. Уни амалга оширишда асосан интер фаол методлардан тўлиқ фойдаланилади . www.arxiv.uz

• Интерфаол – лотинча “inter” сўзидан олинган бўлиб, “орасида” , “ўртасида” деган маънони англатади, яъни икки нарса ўртасидаги фаоллик деган маънони билдиради. • Таълимда интерфаол метод – бу ўқувчи билан ўқитувчи ўртасида таълимни ўзлаштириш муносабатларини кучайтириш, фаоллаштириш демакдир. Мазкур методлар ҳамкорликда ишлаш воситасида дарс самарадорлигини оширишга ёрдам беради. Улар ўқувчиларни мустакил фикрлашга ундайди. Интерфаол методлар тушунчаси www.arxiv.uz

давоми • Интерфаол методлар тушунчаси - “Кадрлар тайёрлаш миллий дастури”нинг III босқич вазифаларидан бири таълим жараёнига илғор педагогик технологияларни олиб киришдир. Ҳозирги кунда илғор педагогик технология элементи бўлган интерфаол усуллардан кенг фойдаланилмоқда. Интерфаол дегани бу - берилган мавзуни ўқитувчи ва ўқувчилар орасида ўзаро ҳамкорлик асосида дарс самарадорлигини ошириш, мустақил фикр бериш кўникмасини шакллантириш, фикр- мулоҳаза, баҳс орқали ўрганиш демакдир. Ҳар бир ўқувчи қўйилган мақсадга мустақил ўзи фаол иштирок этган ҳолда якка, жуфтликда, гуруҳларда жавоб топишга ҳаракат қилади, фикрлайди, ёзади, сўзга чиқади, далил ва асослар орқали масалани ёритиб беришга ҳаракат қилади. Бу эса қатнашчиларнинг хотирасида узоқ сақланади. Янги ахборотни ўзлаштиришда танқидий, таҳлилий ёндаша олади. Ўқитувчи фақат фасилитатор (йўл-йўриқ кўрсатувчи, ташкил қилувчи, кузатувчи) вазифасини бажаради. Интерфаол методлар тушунчаси www.arxiv.uz

ТАЪЛИМ МОДЕЛИ ПАССИВ ТАЪЛИМ ФАОЛ ТАЪЛИМ ИНТЕРФАОЛ ТАЪЛИМ www.arxiv.uz

• Оддий усул - ўқитувчи сўзлайди, тушунтиради, маъруза қилади, баён этади. Ўқувчи ўз даражасида – қобилияти, қизиқиши, истаги даражасида ўзлаштиради. Фаол усул – ўқитувчи таълим мазмунини дидактик тарқатма материаллар ёрдамида тушунтиради, ўқувчилар билан фикр алмашинади. Таълим мазмуни бирмунча ўзлаштирилади Ўқитиш усуллари www.arxiv.uz

давоми • Интерфаол метод – таълим жараёнида ўқувчилар ҳамда ўқитувчи ўртасидаги фаолликни ошириш орқали ўқувчиларнинг билимларни ўзлаштиришини фаол- лаштириш, шахсий сифатларини ривожлантириш. “Интерактив” сўзи инглизча, “ Inter ”- “ўзаро”, “ akt ”- “ҳаракат, таъсир, фаоллик” маъноларини билдиради. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Ў з- ў зини фикрлашга мажбур этишМуаммоли вазиятни амалий ва ҳ аётий топшири қ лар асосида ечишЎ қ увчиларни муста қ ил, ижодий, тан қ идий, манти қ ий фикрлашга ў ргатиш Ў қ увчиларни ташкилотчилик ва й ў налтирувчанл икка ундаш Фаоллаштири ш Д ў стона муносабатлар ни шакллантири шИнтерфао л усулларни нг ма қ сад ва вазифала ри www.arxiv.uz

Интерфаол усуллардан фойдаланиш шакллари :Индиви дуаллаш тириш Ўргатиш ва ўрганиш жараёнида демократик, дўстона муҳитни яратиш Табақа лашти риш Ўзаро мулоқот, ҳамкорлик ни ташкил этишКичик гуруҳларга ажратиш www.arxiv.uz

Интерфаол метод- ларни ўқитиш- нинг моҳиятиЎргатувчи ҳам, ўрганувчи ҳам маълумот- лар билан фаол ишлаши Ўқувчиларни мус-тақил фикрлашга ундаши ва ўргатиши Ўқитувчига “ўқувчиларни фикрлашга ўргатиш учун” хизмат қилса, ўқувчиларга эса, “фикрлашни ўрганиш учун” хизмат қилиши www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Дарсларда ўқувчиларнинг мантиқий фикрлаш кобилиятларини ривожлантириш www.arxiv.uz

“ Кластер ” методи • “ Кластер ” методи педагогик, дидактик стратегиянинг муайян шакли бўлиб, у таълим олувчиларга ихтиёрий муаммо (мавзу) лар хусусида эркин, очиқ ўйлаш ва фикрларни бемалол баён этиш учун шароит яратишга ёрдам беради. Мазкур метод турли хил ғоялар ўртасидаги алоқалар фикрлаш имкониятини берувчи тузилмани аниқлашни талаб этади. «Кластер» методи аниқ объектга йўналтирилмаган фикрлаш шакли саналади. Ундан фойдаланиш инсон мия фаолиятининг ишлаш тамойили билан боғлиқ равишда амалга ошади. Ушбу метод муайян мавзунинг таълим олувчилар томонидан чуқур ҳамда пухта ўзлаштирилгунига қадар фикрлаш фаолиятининг бир маромда бўлишини таъминлашга ҳизмат қилади. www.arxiv.uz

“ Кластер ” методи (давоми) • Гуруҳ асосида ташкил этилаётган машғулотларда ушбу метод гуруҳ аъзолари томонидан билдирилаётган ғояларнинг мажмуи тарзида номоён бўлади. • Бу эса гуруҳнинг ҳар бир аъзоси томонидан илгари сурилаётган ғояларни уйғунлаштириш ҳамда улар ўртасидаги алоқаларни топа олиш имкониятини яратади. www.arxiv.uz

«Кластер» методини ўтказиш технологияси: • 1-босқич. Ниманики ўйлаган бўлсангиз, шуни қоғозга ёзинг. Фикрингизни сифати тўғрисида ўйлаб ўтирмай, уларни шунчаки ёзиб боринг. • 2-босқич . Ёзувингизнинг орфографияси ёки бошқа жиҳатларига эътибор берманг. • 3-босқич. Белгиланган вақт ниҳоясига етмагунча, ёзишдан тўхтаманг. Агар маълум муддат бирор-бир ғояни ўйлай олмасангиз, у ҳолда қоғозга бирор нарсанинг расмини чиза бошланг. Бу ҳаракатни янги ғоя тyғилгунга қадар давом эттиринг. • 4-босқич. Муайян тушунча доирасида имкон қадар кўпроқ янги ғояларни илгари суриш ҳамда мазкур ғоялар ўртасидаги ўзаро алоқадорлик ва боғлиқликни кўрсатишга ҳаракат қилинг. Fоялар йиғиндисининг сифати ва улар ўртасидаги алоқаларни кўрсатишни чекламанг. • Масалан: « Жамият » сўзини қуйидагича тармоқларга ажратиш мумкин. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Венн диаграммаси • Венн диаграмма – график кўринишда бўлиб, олинган натижаларни умумлаштириб, улардан бир бутун хулоса чиқаришга, икки ва ундан ортиқ предметни (кўриниш, факт, тушунча) таҳлил қилиш ва ўрганишда қўлланилади. Диаграмма икки ва ундан ортиқ айланани кесишмасидан ҳосил бўлади. • Мақсад: икки ва ундан ортиқ предмет ва тушунчаларни таққослашда, турли ва умумий томонларини аниқлашда билим ва кўникмаларни шакллантириш. www.arxiv.uz

Амалга ошириш босқичлари: • 1-босқич. Ўқувчилар (шериклари билан) икки доирани тўлдирадилар, ҳар бир доирага икки тушунча (предмет)ни эътиборли томонлари санаб ўтилади. • 2-босқич. Ўқувчиларни кичик гуруҳларга (4-5 кишидан иборат) бирлаштириб, диаграммаларни таққослаймиз ва тўлдирамиз. • 3-босқич. Кичик гуруҳ ўқувчиларига бу тушунчаларнинг (предмет, кўринишларнинг) умумий хоссаларини аниқлашни таклиф этамиз. • 4-босқич. Бирон бир гуруҳ вакили ҳар бир тушунчанинг ўзига хос томонларини ўқийди. Бошқалар зарурат бўлганда уни жавобини тўлдирадилар. • 5-босқич. Бошқа гуруҳ вакиллари икки тушунчани бирлаштирувчи (умумий) хусусиятларни ўқийди. Бошқалар зарурат пайдо бўлганда бу жавобларни тўлдирадилар. www.arxiv.uz

қ онун и нсон ма қ сад байрам бошли қ бюджет тил www.arxiv.uz

Қуён Ёввойи ҳайвон, ўрмонда яшайди, мўйнали, сут эмизувчи-моми қ -шалпанг қ уло қ -сабзини яхши к ў ради - ў рмонда яшайди -сут эмизувчи -ча ққ он -маймоқ -полвон -йиртқич -асалхўр -қишда ухлайди мўйналиАйиқ www.arxiv.uz

Фуқаролиги бўлмаган шахслар Давлатнинг вазифала- ридан бири Ҳар бир инсоннинг ҳуқуқ ва эркинлик- ларини таъминлаш 1992 йил 2 июл Ўзбекистон Республикаси “Фуқаролик тўғрисида”ги Қонуни www.arxiv.uz

ПАРЧА ИЗОҲ “ Халқ қонунни ўз таянчи, ўзини муҳофаза қилувчи девор сифатида билмоғи лозим”. www.arxiv.uz

Биламан Билмок- чиман Билиб олдим www.arxiv.uz

Дарснинг турли босқичларида гуруҳлар ишини баҳолашда фойдаланиш мумкин: Чақириқ, Англаш ва Фиқрлаш. www.arxiv.uz

«Синквейн» методи - берилган мавзу бўйича бир неча сўз орқали ўқув матнини баён қилиш мумкин бўлган усул. Бу ўзига хос ўтилаётган мавзу бўйича маълумотларни ўз ичига олган беш мисрадан иборат қофиясиз шеър . • Мақсад: Мавзуни мукаммал ўрганишга эришиш • Амалга ошириш босқичлари: • 1. Ўқувчиларни синквейн тузиш қоидалари билан таништирамиз. • 2. Шу қоидаларга асосланиб, маълум бир мавзуда синквейн тузишни таклиф этамиз. • 3. Ҳамма синквейн тузганига ишонч ҳосил қилгандан сўнг, хоҳишга кўра ўқилади. www.arxiv.uz

« Синквейн » тузиш қоидалари: • -биринчи қаторда бир сўз билан мавзу белгиланади (от сўз туркумидан) • -иккинчи қаторда мавзу икки сўз билан таърифланади (сифат) • -учинчи қатор - шу мавзу ичида ҳаракатни уч сўз билан таърифлаш (феъл, равишдош) • -тўртинчи қатор - мавзуга муносабатни билдирувчи тўрт сўзли (турли сўз туркумларидан) мисра хосил қилиш • -бешинчи қатор - бир сўз ёритилаётган мавзуни синоними танланади. www.arxiv.uz

«Синквейн» тузиш намунаси • Оила • Катта, иноқ • Ёрдам беради, қўллайди, илҳомлантиради • Менга жуда азиздир менинг • Ҳаётим www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Дарсда гуруҳларга бўлиниш карточкалари сифатида ва дарс услуби сифатида қўллаш мумкин. Мақсад – муаммоларга ҳар томонлама ёндашиш ва фикрлар ранг-баранглигини ривожлантириш. “ Қалпоқни” кийган ўқувчи ўша қалпоққа тегишли ролни бажариши керак. 1) “ Оқ қалпоқча” – аниқ маълумот берувчи. 2) “ Қизиқ қалпоқча” – ҳис –хаяжон. 3) “ Қора қалпоқча” – танқид қилувчи. 4) “ Сариқ қалпоқча” – ижобий томонларини очиб берувчи. 5) “ Яшил қалпоқча” – масалани ечишга ижодий ёндашиш. 6) “ Кўк қалпоқча” – фикрларни йўналтирувчи, хулосаловчи. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• “ Иқтисодий билим асослари” фани мисолида кўриб чиқамиз • “ Учликлар схемаси”гa таянган ҳолда билим беришнинг афзаллик томони шундаки, ҳар бир дарсни, мавзу муаммоларини турли иқтисодий тизимлар хусусиятларидан келиб чиқиб баҳолаш ва бу муаммолар ечимини топишда, мамлакат иқтисодиётини юксалтиришда турли иқтисодий тизимларга асосланган мамлакатларнинг тутган йўлларини, чора-тадбирларини солиштириш, уларнинг оқибатлари-ю, натижаларини баҳолаш, ҳамда бу борада мамлакатимиз тутган йўлнинг қай даражада равонлиги кўриш имконини беради. Муаллиф: Ғиждувон туманидаги 11–мактаб ўқитувчиси Нарзиев Жамшид“ Учликлар схемаси” усули www.arxiv.uz

Марказий иқтисодий жараён Марказлашган режали иқтисодиётда Миллий иқтисодиётда Ривожланган давлатлар иқтисодиётида Ўтган даврларда Бугунги кунда Истиқболда Иқтисодий муаммолар Иқтисодий ислоҳотлар Иқтисодий ривожланиш Сабаблари Оқибатлари Олдини олиш чоралари Мақсади Вазифаси Натижаси Кўрсаткич номи Кўрсаткич даражаси Ўсиш ёки пасайиш1- 2- 3- Учликлар схемаси www.arxiv.uz

Интерфаол усулларда дарс ташкил этишда синфдаги ҳолат бутунлай бошқача кўринишда бўлади. Бундан асосий мақсад: • Биринчидан, ўқувчилар ўзларини эркин тутади, бемалол ҳаракат қилади. Дарс ташкил қилишдан олдин синф хонасини жиҳозлашга алоҳида эътибор берилади. Стол- стулларнинг жойини ўзгартиш ҳам ўқувчилар диққатини жалб қилади. • Психологик жиҳатдан қараганда фаол ўқитиш методларида фазовий жойлашувларига қараб ўқувчиларнинг психологик мавқеи (яъни дарсга муносабати, фаоллиги) ҳар хил бўлади. Руҳий тайёргарлик ва масъулият ҳисси ҳам шунга мувофиқ равишда ўзгаради. www.arxiv.uz

Анъанавий ҳолат www.arxiv.uz

• Дарсда ўқувчилар бир-бирларининг юзини кўриш имконияти чекланган ва доска олдидаги ўқитувчига ва у баён этаётган мазмунга нисбатан тингловчиларнинг мавқелари, масъулияти турлича. Бу шароитда бахс ўтказиш мумкин эмас. Чунки, синфда охирги қаторда ўтирган ўқувчи билан биринчи қаторда ўтирганнинг дарсга муносабати кескин фарқ қилади. Ўқувчининг психологик мавқеи - «Мен ўйиндан ташқарида» деган холатда бўлади. Боланинг жисмоний ва руҳий тайёргарлиги, фаоллиги суст бўлади. www.arxiv.uz

«Мен-ўйинда» деб аталувчи холат: www.arxiv.uz

• Ўқувчилар доира шаклидаги стол атрофида жойлашадилар ва ўртага ташланган мавзу юзасидан эркин фикр алмашиш, ҳаттоки, айрим ижтимоий ролларга ҳам кириш имкониятига эга бўладилар, ҳатто ўқитувчи ҳам қаторда ўтиради. Ишчанлик ўйинлари ва бошқа ролли ўйинлар ана шундай шароитда ўтказилиши мумкин. www.arxiv.uz

« Мен-мунозарада» деб аталувчи ҳолат www.arxiv.uz

• Одатда бундай бахслар тўртбурчак (П шаклида) стол атрофида уюштирилади, бу айнан баҳс мунозаралар ўтказиш учун қулай, чунки унда шахс ўз фикрини дадил айтиш учун имкониятни ҳис қилади. www.arxiv.uz

«Мен - ҳамкорликдаман» деган ҳолат www.arxiv.uz

• Каттароқ гуруҳлар таркибида ташкил этилади. Мунозара аъзолари тўрт-беш кишидан бўлиб, алоҳида столлар атрофида ўтириб, ҳар бир гуруҳ ўз қарорини чиқаради. «Мунозара» клублари фаолияти шу тарзда ташкил этилади. • Мана шу шаклларда ўқувчи ўзи фаол иштирок этган ҳолда, якка, жуфтликда, гуруҳларда муаммо ва саволларга жавоб топишга ҳаракат қилади, фикрлайди, баҳолайди, ёзади, сўзга чиқади, далил ҳамда асослар орқали қўйилган масалани ёритиб беришга ҳаракат қилади. Янги мавзуни ўзлаштиришда танқидий, таҳлилий ёндоша олади. Ўқитувчи фақат фасилитатор (йўл-йўриқ кўрсатувчи, ташкил қилувчи, кузатувчи) вазифасини бажаради. • Анъанавий таълим технологияларига асосланган маъруза, семинар, синов дарсларининг таълим жараёнида тутган ўрни ва қимматини камайтирмаган ҳолда, уларни ҳозирги замон талаблари асосида такомиллаштириш йўллари устида қайғуриш зарур. www.arxiv.uz

Муаммоли таълим методи. • Муаммоли таълим - бу ўқ ув материалини ўқ увчи онгида илмий изланиш асосида билиш вазифалари ва муаммоларини вужудга келтирадиган й ў синда ў ргатиш услубидир. • Ўқувчининг фикрлаш фаолиятида муаммоли вазиятлар вужудга келади ва улар болани объектив равишда изланишга ва мантиқий тўғри илмий хулосалар чиқаришга даъват этади. www.arxiv.uz

• Муаммо - илмий билишни ривожлантириш зарурлигини ифодалашнинг субъектив шаклидир. • У муаммоли вазиятда, яъни, жамият ривожланиши жараёнида билиш ва билмаслик ўртасида объектив равишда вужудга келадиган зиддият. www.arxiv.uz

• Муаммоли вазият - ўқ увчининг маълум психик ҳ олатидир. Бундай ҳ олат маълум топшири қ ларни бажариш (масала ечиш, саволга жавоб топиш) жараёнида зиддиятларни англаш туфайли вужудга келади. • Ана шу зиддиятни англаш ўқувчиларда ишни бажаришнинг усули ёки шартлари тўғрисидаги янги билимларни излаш эҳтиёжини уйғотади. www.arxiv.uz

Муаммоли таълимнинг назарий асослари Муаммоли таълим технологиялари ўқувчи фаолиятини фаоллаштириш ва жадаллаштиришга асосланган. Муаммоли таълимнинг бош мақсади – ўқувчиларнинг муаммони тўлиқ тушуниб етишига эришиш ва уларни ҳал эта олишга ўргатиш. Муаммоли таълимнинг асосий ғояси билимларни ўқувчига тайёр ҳолда бериш эмас, улар томонидан дарс мавзусига тегишли муаммолар бўйича ўқув-тадқиқотларни бажариш асосида ўзлаштирилишини таъминлашдан иборатдир. www.arxiv.uz

Муаммоли вазиятни ҳал этиш даражалари • Ўқитувчи муаммони қўяди ва ўзи ечади • Ўқитувчи муаммони қўяди ва унинг ечимини ўқувчилар билан биргаликда топади • Ўқувчилар ўзлари муаммони қўядилар ва унинг ечимини топадилар www.arxiv.uz

Муаммоли дарсни ташкил этишнинг технологик харитаси Иш босқичлари Ўқ итувчи фаолияти Ў қувчи фаолияти Тайёрлов босқичи. Ташкил этиш босқичи, яъни муаммо қўйиш, даъват босқичи. Дарсни ташкил этиш мазмунини, қўйиладиган муаммоли вазиятни ҳамда ушбу вазиятнинг ўқувчилар томонидан ҳал қилиниш йўлларини, таълимий, ривожлантирувчи, тарбияловчи мақсадни, кутилаётган натижани ва баҳолаш мезонини белгилайди. Дарс мақсадини баён қилади, мавзуга оид муаммоли вазият ҳосил қилади (муаммоли саволлар қўяди) ўқувчиларга қўйилган муаммони ечишга доир кўрсатмалар ва йўлланмалар беради ва иш натижаларини баҳолаш мезонлари билан таништиради. Дарс мақсадини ва белгиланган муаммони ёзиб оладилар. Муаммоли вазият ва муаммо баён этилган материаллар билан танишадилар ва уни ҳал қилиш йўлларини ўйлайдилар. www.arxiv.uz

Иш босқичлари Ўқ итувчи фаолияти Ў қувчи фаолияти Мустақил ишлаш жараёни муаммонинг ечимини топиш. Англаш ва фикрлаш босқичи. Қўйилган муаммони ўқувчиларнинг тўғри тушунишлари, уларни муаммога йўллаш мақсадида мунозара ва ақлий ҳужум, кластер, кубик, зигзаг усулларидан фойдаланади ва якка, иккита ҳамда гуруҳ билан ишлашларини ташкил этади. Ўқувчиларни фаоллаштириш мақсадида бир гуруҳдан иккинчисига ўтиш йўлларини амалга оширади. Ўқувчилар берилган муаммоларни якка тартибда, иккита бўлиб ёки гуруҳларга бўлин ган ҳолда ечишнинг турли имкониятлари ни муҳокама қилади лар, таҳлил қилиб, энг қулайларини топади - лар бир фикрга келадилар. Натижаларни тақдим этиш. Диққат билан тинглайди. Ўқувчиларнинг фикрларини, тушунчаларини аниқлаштирувчи саволлар беради. Натижаларни баён қиладилар ва бошқа гуруҳлар таклиф қил ган натижалар бўйича фикр юритадилар ва саволлар бериш орқали тушунчаларини мустаҳкамлайди www.arxiv.uz

Иш босқич лари Ўқ итувчи фаолияти Ў қувчи фаолияти Якунлаш ва умумлаш тириш босқичи Белгиланган муаммони ечиш усул ва йўналишларининг энг асосийларини кўрсатиб, кўпчилик фикрига мос келганларини алоҳида таъкидлайди. Ўқувчиларнинг қанчалик муаммоларни ечишдаги интилишлари, фикрлашлари ва ечимини топишини инобатга олинган ҳолда баҳолайди. Ўқитувчининг хулосаларини тинглайди, ёзиб олади. Гуруҳлар бир-бирларига ва ўз-ўзларига баҳо қўйишлари ҳам мумкин. www.arxiv.uz

Муаммоли таълим усули • Муаммо қўйиш; • Муаммони характерловчи шароитни ўрганиш; • Қўйилган муаммони ҳал қилиш; • Топилган ечимнинг тўғрилигини асослаш; • Муаммонинг ечимини излаш ва ҳ ал қ илиш жараёнида пайдо б ў лган янги билимларни англаш ; • Муаммони тизимлаш, мотивлаштириш ва умумлаштириш ; • Муаммо ечимини ў рганиш, унинг янада ихчам ва қ улай й ў лларини излаш. www.arxiv.uz

Билим олиш ва ў йин фаолиятини уй ғ унлаштиришСюжетли ролли ў йинлар Ижоди й ў йинла р Ишбиларм онлар ў йини Ў йин маш қ ларКонфе ренция Дидактик ў йин - ли дарслар Дидактик ма қ садига к ў ра Билимларни назорат қ илувчи ў йинларТаълим тарбия берувчи ў йинлар Билимлар муста - қ ил қў лланадиган ў йинларГуру ҳ ли ў йинлар Ў қ ув материали ни такрорлов чи ў йинлар Ў қ увчилар фаолиятиЎ йинда иштирок этувчилар сониИндивидуа л ў йинлар Ў қ увчининг фаоли - ятини ў злаштиришни талаб этадиган ў йинлар Оммавий ў йинла р Заковатни ривожлантирув чи ў йинлар Билимларн и мустахкам ловчи ў йинлар www.arxiv.uz

Дидактика • – педагогиканинг таълим-тарбия мақсадлари, мазмуни, қонуниятларини ўрганиш ва ишлаб чиқиш билан шуғулланувчи бўлими. • Дидактика грекча сўз бўлиб, “didasko” – ўқитиш, “didaskol”-ўргатувчи деган сўзлардан келиб чиққан. • Дидактиканинг сўзма-сўз таржимаси таълим назариясини англатади. www.arxiv.uz

Дидактик ўйин турлари ва мақсадлари Дидактик ўйинли технологиялар ўқувчи фаолиятини фаоллаштириш ва жадаллаштиришга асосланган. Дидактик ўйинларнинг асосий турлари: Интеллектуал (ақлий), ҳаракатли ва аралаш ўйинлар . www.arxiv.uz

Дидактик ўйинларни қўллашдан мақсад: Турли фанларни ўқитиш сифатини ошириш ва ўқувчиларда таҳлил қилиш, мантиқий фикрлаш, тадқиқ қилиш, ҳисоблаш, ўлчаш, ясаш, синаш, кузатиш, солиштириш, хулоса чиқариш, мустақил қарор қабул қилиш, гуруҳ ёки жамоа таркибида ишлаш кўникмаларини шакллантириш . www.arxiv.uz

Дидактик ў йинли дарслар Ў йинда иштирок этувчилар сони га кўра Ўқ увчилар фаолияти га кўра Билим олиш ва ў йин фаолиятини уй ғ унлаштириш га кўра Дидактик ма қ садига к ў ра www.arxiv.uz

Ў йинда иштирок этувчилар сони га кўра • Индивидуал ўйинлар • Гуруҳли ўйинлар • Оммавий ўйинлар www.arxiv.uz

Билим олиш ва ў йин фаолиятини уй ғ унлаштириш га кўра • Сюжетли ролли ўйинлар • Ижодий ўйинлар • Ишбилармонлар ўйини • Конференция • Ўйин машқлар www.arxiv.uz

Ўқувчилар фаолиятига кўра • Ўқувчи фаолиятини ўзлаштиришни талаб этадиган ўйинлар • Билимлар мустақил қўлланиладиган ўйинлар • Заковатни ривожлантирувчи ўйинлар www.arxiv.uz

Дидактик мақсадига кўра • Таълим-тарбия берувчи ўйинлар • Билимларни мустаҳкамловчи ўйинлар • Ўқув материалини такрорловчи ўйинлар • Билимларни назорат қилувчи ўйинлар www.arxiv.uz

• Дидактик ўйинли дарслар ни ўқувчиларнинг билим олиш ва ўйин фаолиятининг уйғунлигига қараб: сюжетли-ролли ўйинлар, ижодий ўйинлар, ишбилармон- лар ўйини, конференциялар, ўйин-машқларга ажратиш мумкин. www.arxiv.uz

Дидактик ўйин технологиялари амалга ошириладиган айрим ноанъанавий дарс шакллари • Ролли ўйин дарси • Театрлаштирилган дарс • Компьютер дарси • Ўйин дарси • “ Суд” дарси • Ишчанлик ўйини дарси • Ким ошди савдоси дарси • Формулалар дарси • Интеграл дарс • “ Мўъжизалар майдони” дарси www.arxiv.uz

Мунозарали дарслар Мунозарали дарслар муаммоли таълим технологияларига асосланади. • Мунозарали дарслар мазмуни ва моҳиятига кўра 2 турга бўлинади : • 1. Илмий мунозара дарслари; • 2. Эркин фикрлаш дарслари . www.arxiv.uz

(давоми) Илмий мунозара дарслари дастурдаги муайян бир мавзуни ўрганишга бағишланади. Мазкур дарс олдида қ у йидаги вазифалар туради: • 1. Ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш орқали таҳсил олишга ва фанга қизиқишларини орттириш, билимларини кенгайтириш. • 2. Ўқувчиларнинг аввал ўзлаштирган билим, кўникма ва малакаларини одатий, таниш ва кутилмаган янги вазиятларда қўлланиши орқали янги билимларни эгаллашларига эришиш. • 3. Ўқувчиларнинг билимидаги мавҳум тушунчаларни аниқлаш ва уларга барҳам бериш, билим олишга бўлган интилишларини ривожлантириш. • 4. Ўқувчиларни нутқ маданиятини ўстириш, ўз фикрларини лўнда ва мантиқан тўғри баён этиш, уларда далиллаш кўникмаларини ҳосил қилиш. • М: Биология фанидан мунозарали дарслар «Одамнинг пайдо бўлиши», «Ерда ҳаёт пайдо бўлиши ва дастлабки ривожланиш», «Генетика асослари» каби мавзулардаги умумлаштирувчи дарсларда фойдаланилади. www.arxiv.uz

(давоми) Илмий мунозарали дарсларнинг тузилиши • I . Ў қитувчининг кириш сўзи. Бунда ўқитувчи дарс мавзуси, мақсади ва вазифалари, илмий мунозара ўтказиладиган муаммоларнинг умумий обзори, дарсда ўқувчилар гуруҳи бажарадиган топшириқлар билан таништиради. • II . Ўқувчилар фаолиятини мунозарали ва муаммоли вазифаларни бажариш ва ҳал этишга йўллаш. • III . Ўқувчилар гуруҳи ўртасида ўқув баҳси ва мунозарани ташкил этиш. • IV . Ўқув баҳси ва мунозара якуни. Ўқитувчи дарс давомида баҳс ва мунозара келтириб чиқарган муаммолар ечимидаги асосий ғоя ва тушунчаларни такидлаб, хулосалар чиқаради. • V . Ўқувчиларни баҳолаш. Ўқув баҳси ва мунозараларда фаол иштирок этган ўқувчилар рағбатлантирилади ва рейтинг тизимига мувофиқ баҳоланади. • VI . Уйга вазифа бериш. • VII . Дарсни якунлаш. www.arxiv.uz

Конференция дарслари • Дидактик ўйинли дарслар орасида конференция дарслари ҳам муҳим ўрин тутади. • Конференция дарслари ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштиришда, илмий дунёқарашини кенгайтиришда, илмий ва илмий оммабоп адабиётлар билан мустақил ишлаш кўникма ва малакаларини орттириш, мустақил ҳaётгa онгли тайёрлашда муҳим аҳамият касб этади. www.arxiv.uz

Конференция дарслари (давоми) • Ўқитувчи конференция дарсини ўтишдан аввал дарс мавзусини, мақсад ва вазифаларини белгилаб, шу мавзуга оид қўшимча илмий ва илмий-оммабоп адабиётларни кўздан кечиради. Мазкур дарс ўтишдан 10 кун олдин дарс мавзуси эълон қилиниб, унга тайёргарлик кўриш учун адабиётлар тавсия этилади. Эълон қилинган дидактик ўйинли дарсда «Олимлар» ролини танлаш, мавзуни ҳap томонлама ёритиш, маъруза тайёрлаш ўқувчиларнинг ихтиёрида бўлади. Дарсга тайёргарлик даврида ўқитувчи томонидан ижобий рағбатлантириш ва мулоқот маданияти, ўқувчиларнинг дарсга қизғин иштироки муҳим омил саналади. www.arxiv.uz

Конференция дарслари ( давоми) • Илмий конференция дарсини қуйидагича ўтказиш тавсия этилади: • I. Ўқитувчининг кириш сўзи. Бунда ўқитувчи дарс мавзуси, мақсади ва вазифалари, тегишли ролларни бажарувчи «Олимлар» билан таништиради. • II . Илмий маърузаларни тинглаш. «Олимлар» мавзу c и юза c идан тайёрланган маърузаларни кўргазмали қуроллар асосида баён этадилар. • III . Маъруза муҳокамаси. Бунда «Олимлар» ва синфдаги бошқа ўқувчилар ўртасида мавзу юзасидан баҳс-мунозара ўтказилади. • IV. Илмий конференция якуни. Ўқитувчи мавзу юзасидан энг муҳим тушунча ва ғояларни таъкидлаб, якунлайди. • V. Ўқувчиларни баҳолаш. Дарсда фаол иштирок этган ўқувчилар рағбатлантирилади ва рейтинг тизимига мувофиқ баҳоланади. • VI . Уйга вазифа бериш. • VII . Дарсни умумий якунлаш. • Матбуот конференцияси синфдаги барча ўқувчиларнинг ўқув билиш фаолияти фаоллашуви билан кўзга ташланади. www.arxiv.uz

Семинар дарслари • Семинар дарслари ўқувчилар ўқув материалини ўқитувчи тавсия этган режа асосида, манбалардан фойдаланиб, мустақил ўрганадилар. Бундай дарслар ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштиришда, билимларни мустақил эгаллашларида катта имкониятларга эга. Бу жараёнда ўқитувчининг вазифаси, ўқувчиларнинг семинар машғулотларига тайёргарлиги, ўқувчиларнинг билиш фаолиятини ташкил этиш ва бошқариш хисобланади. www.arxiv.uz

(давоми) Ўқувчилар семинар дарсига тайёрланиш учун қуйидагиларга амал қилиши керак. • 1. Семинар дарсида бажариладиган топшириқ ёки саволларни диққат билан ўқиб чиқиши. • 2. Бу саволларга дарсликдан фойдаланилмасдан, ўз билимига таянган ҳолда жавоб беришга ҳаракат қилиши. • 3. Семинар топшириғи ёки саволларга биноан дарслик ёки тавсия этилган адабиётлардан керакли бетни топиши, матндан саволларга жавоб излаши, ўқиганларини идрок этиши, мағзини чақиши, ёдда сақлашга ҳаракат қилиши. • 4. Ўқув режа тузиб шу режа асосида жавоб ёзишга ҳаракат қилиши жавоб қисқа ва аниқ бўлишига эришиш. • 5. Жавоблар якунида хулоса чиқариши ва фойдаланилган адабиётлар рўйхатини ёзиши. www.arxiv.uz

(давоми) Семинар дарсининг тузилиши тахминан қуйидагича бўлиши мумкин. • 1. Ўқитувчининг кириш сўзи. Унда семинар дарснинг вазифаси, режаси ва дарс давомида хал қилиниши лозим бўлган муаммолар баён этилади. • 2. Семинар саволларига биноан ўқувчиларнинг жавоблари тингланади. • 3. Мунозарали аҳборотлар мазмуни мухокама қилинади. • 4. Семинар машғулотларини якунлаш унда ўқувчилар жавоби тахлил қилиниб, уларнинг мунозарадаги иштироки баҳоланади. Семинар мазмуни умумлаштириб, якун ясалади. www.arxiv.uz

• Ҳамма саволни олдиндан билгандан кўра, баъзан савол сўраган маъқул. (Ж.Тэрбер) • Саволга яраша жавоб. (Халқ хикмати) • Саволнинг ўзи муаммони аниқлаш, ифодалашга хизмат қилади.Саволлар бериш методикаси www.arxiv.uz

Савол бериш кўникмасини ривожлантириш учун керакли шарт- шароитлар • Ўқувчи саволга жавоб беролмайдиган вазиятни ўқитувчи оддий ҳол деб билиши керак. • Ўқитувчи кўпроқ очиқ, ижодий саволлар бериши керак, бунда жавоблар бир неча хил бўлиши мумкин, бу эса мулоқотнинг давом эттирилишига чорлайди. • Савол билан болаларни ҳ имояланишга мажбурламаслик керак. • Ўқувчиларда танлашга имконият бўлиши керак ва бу имкониятни улар ўзлари яратади. www.arxiv.uz

Педагогикада савол бериш турлариОддий саволлар Тушунтириш саволлариАниқловчи саволлар Ижодий саволлар Баҳолаш саволлари Амалий саволлар www.arxiv.uz

- буларга жавоб бериш учун қандай - дир фактларни аташ, маълум ахбо - ротни эслаш ва намойиш этиш керак. Анъанавий назорат шаклларида кўпинча қўлланади: синовларда, тестларда, атамали диктантларда ва ҳоказо. Масалан: «Ғоя нима?», «Мафкура нима?». Оддий саволлар www.arxiv.uz

- Одатда улар «Яъни сен демоқчисанки...?», «Агар тўғри тушунган бўлсам...?», «Балки янглишаяпман, лекин менимча Сиз ...ҳақида айтдингиз»? сўзларидан бошланади. Бу саволларнинг мақсади одамга айтган гапларига қайтарма алоқа ўрнатишга имконият беришдир. Баъзан улар хабарда берилмаган, лекин назарда тутилган ахборотни олиш учун берилади. Бу саволларни салбий имо-ишорасиз бериш жуда муҳим. Аниқловчи саволга пародия сифатида ҳаммага маълум мисолни келтириш мумкин (қошлар кўтарилган, кўзлар катта очиқ): «Сен ҳақиқатдан ҳам... деб ўйлайсанми?» Аниқловчи саволлар www.arxiv.uz

Тушунтириш саволлари - Одатда «Нега?» сўзи билан бошланади. Баъзи вазиятларда (юқорида айтилгандек) салбий қабул қилиниши мумкин-ўзини оқлашга мажбурлаш сифатида. Бошқа ҳолларда улар сабаб оқибат алоқаларини ўрнатишга қаратилади. «Нега кузда дарахтлардаги барглар сарғаяди?» Агар бу саволга жавоб маълум бўлса, у тушунтиришдан оддийга «айланади». Демак, бу турдаги савол фақат жавобда мустақиллик элементи бўлсагина яхши натижа беради. Тушунтириш саволлари www.arxiv.uz

Ижодий саволлар - Агар саволда «бўлса эди» қўшимчаси мавжуд бўлса, шартлилик эле - ментлари, та х мин, башо - рат бўлса, у ижодий дейилади. Ижодий саволлар www.arxiv.uz

Баҳолаш саволлари - Бу саволлар у ёки бу воқеа, воқелик, фактларни баҳолаш меъзонларини аниқлашга қаратилган. Масалан: «Нега бу яхши, бу эса ёмон?», «Бир дарснинг иккинчи дарсдан фарқи нима?». Баҳолаш саволлари www.arxiv.uz

Амалий саволлар - Агар савол назария билан амалиёт ўртасидаги боғланиш - ни аниқлашга қаратилган бўлса, уни амалий деб айтамиз. Масалан: «Ҳикоя қа ҳ рамони ўрнида нима қилган бўлар - дингиз?». Амалий саволлар www.arxiv.uz

• Таълим тизимида содир бўлаётган ўзгариш ва янгиланишлар ўқувчиларга янги билим бериш билан бир каторда, ёшларимизнинг ўзига ва бошқа инсонларга, жамиятга, давлатга, ватанпарварлик ғояларини онги ва қалбига сингдирилишини хам кўзда тутади. • Демак, мактабларимиз фаолияти асосан ўқувчиларимизни демократик жамиятда мустақил фикрлайдиган, ўз дунёқарашига эга маънавий комил шахс бўлиб шаклланишига қаратилган бўлиши керак. Ҳозирги замон таълими талабиҲозирги замон таълими талаби www.arxiv.uz

Кадрлар тайёрлаш миллий дастури рақобатбардош миллий кадрлар тайёрловчи педагогга қўйиладиган замон талаблари мажмуини белгилайди, педагогнинг умумлаштирилган моделини ва унга асосан қуйидаги талабларни ифодалайди: 1. Таълим бериш маҳорати 2. Тарбиялай олиш маҳорати 3. Ўқув-тарбия жараёнида инсон омилини таъминловчи шахсий фазилатлари 4. Таълим олувчиларнинг билимларини холисона бахолай олиш ва назорат кила олиш маҳорати ЗАМОНАВИЙ ЎҚИТУВЧИГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАРЗАМОНАВИЙ ЎҚИТУВЧИГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР www.arxiv.uz

давоми Қўллаб-қувват лаш ва ўқув жараёни муҳити Психологик- педагогик тайёргарлик Хорижий тилларни билиш Билимдонлик, заковатлилик Меъёрий ҳужжатларни билиш АКТни билиш Ахборот негизи бойлиги Манбалар ва имкониятлар билан ишлашИПТни билиш Фаолиятни такомиллашти- риб бориш Илмий-методик ишлар Илмий-тадқи- қот ишлариТаълим бериш маҳорати www.arxiv.uz

давоми Тарбиялай олиш маҳоратиЮ қ ори даражадаги ма ън а в ият ва маданият ли лик Шахсий намунавий хулқ, обрўли бўлиши Ватанпар- варлик ва бурч туйғуси Инсонпарварлик ва ижтимоий тайёргарлик Ўқув-тарбиявий ишларни ташкил этиш www.arxiv.uz

давоми Ўқув-тарбия жараёнида инсон омилини таъминловчи шахсий фазилатлариВиждонлилик Адолатлилик Талабчанлик Хайрихоҳлик Дилкашлик Ҳазил-мутойиба туйғуси Маслаҳатгўй www.arxiv.uz

давоми Таълим олувчиларнинг билимларини холисона баҳолай олиш ва назорат қила олиш маҳоратиРейтинг назоратини билиш ва ўқувчи лар билимини ани қ лашда қў ллай олиш Стандарт б ў йича тестларни ишлаб чи қ иш ва ишлатишни билиш www.arxiv.uz

Ҳамкорлик методикасидан мунтазам фойдаланиш Ўқувчиларни ҳозирги мураккаб, тез ўзгарувчан шароитда мустақил фикрлайдиган баркамол шахс сифатида тарбиялаш Замонавий ўқитувчининг вазифалариЎқитувчининг касбий ижодий изланиши - педагогик фаолият самарадорлиги омили Ўқувчиларнинг шахсий, миллий, умуминсоний тасаввурларини ривожлантиришТаълим тамойиллари ўртасидаги узвийлик ва ўзаро боғланишни таъминлашСинфда, жамоада ижодий муҳитни ташкил этиш www.arxiv.uz

Pedagoglar malakasini oshirish shakllariMalaka oshirish kurslari Pedagogik o’qishlar Murabbiylik maktabi Seminarlar Ilg’or pedagogik tajribalarni o’rganish O’quv- seminarlar Malaka oshirib kelgan o’qituv- chilar ijodiy hisobotlari Ilmiy-nazariy konferensiyalar Pedagogic targ’ibotni tashkil qilish orqali Metodika birlashmalarida bahs munozaralar orqali : «Hozirgi zamon o’qituvchisi»; « Dars jarayonida ilg’or usullar »Tayanch maktablar faoliyati Yosh va metodik yordamga muhtoj o’qituvchilar uchun konsultatsiyalar Masofadan o’qitish Mustaqil bilim olish www.arxiv.uz

Ақлий қобилиятлари Шахсий характер белгилари Орттирилган маҳоратлари  Ақл ва мантиқ  Мулоҳазалилик  Принципиаллик  Оригиналлик  Йўналишлилик  Маълумотлилик  Ишни билиш  Нутқий ривожланганлик  Қизиқувчанлик ва ўрганувчанлик  Ҳис қилишлилик  Ташаббускорлик,  Мосланувчанлик,  Сергаклик, Бунёдкорлик,  Тўғрилик,  Шахс яхлитлиги, Довюраклик,  Ўзига ишонч,  Оғир, вазминлик,  Тобе эмаслик,  Мустақиллик,  Қатъиятлилик, ўткирлик,  Муваффақи я тларга эҳтиёж,  Изчиллик ва тиришқоқлик,  Ҳаракатчанлик, Меҳнаткашлик,  Агрессивлик, Жаҳлдорлик,  Устун туришга интилиш,  Сўзида туриш, Иштирокчилик  Қўллашдан фойдаланиш маҳорати  Ҳамкорлик маҳорати  Забт этиш маҳорати  Одоб ва хушмуомалалик  Жавобгарлик ва хатарни ўз зиммасига олиш  Ташкилотчилик маҳорати  Ўзини ўзгартира олиш маҳорати  Ишончга лойиқ бўлиш  Ҳазил-мутойиба ва юморни тушуна олиш  Одамларни ажрата олиш маҳорати Муваффақиятга эришган раҳбарларнинг энг кўп учрайдиган етакчилик хусусиятлариМуваффақиятга эришган раҳбарларнинг энг кўп учрайдиган етакчилик хусусиятлари www.arxiv.uz

O'xshashlar

Kaсб таълими жараёнида педагогик технологиялар

Инновацион технологиялар

Таълимда инновацион технологиялар

Таълим тарбия жараёнида асосий педагогик тушунчалар

Анъанавий ривожлантирувчи ва инновацион технологиялар