Hozirgi zamon oilalarning turlari va vazifalari - Pedagogika - Slaydlar

Hozirgi zamon oilalarning turlari va vazifalari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

484.5 KB

Ko'chirib olish

Hozirgi zamon oilalarning turlari va vazifalari

 Hozirgi zamon oilalarining qanday turlarga ega ekanligi va ularning ijtimoiy-psixologik xususiyatlarini bilish, ularga xos muammolarni o`rganish, oilaviy hayotda ro`y berishi mumkin bo`lgan noxushliklarning oldini olish imkonini beradi. Quyida shular haqida qisqacha to`xtalib o`tamiz. Oila uni xarakterlovchi turli mezonlarga ko`ra quyidagilarga farqlanadi:  1. To`liqligiga ko`ra: to`liq, noto`liq va qayta tuzilgan (ikkinchi nikoh) oilalar.  2. Bo`g`inlar soniga ko`ra: nuklear (ota-ona va bolalardan iborat bo`lgan) va ko`p bo`g`inli (ikki va undan ortiq avloddan iborat oila a`zolari birga yashovchi) oilalar.  3. Bolalar soniga ko`ra: farzandsiz, bir bolali, ikki bolali, 3—4 bolali, 5 va undan ortiq bolali oilalar. Turli mamlakatlarda bu mezonlar turlichadir. Masalan, AQSH, Fransiya, Germaniya, Gretsiya, Rossiya va boshqa rivojlangan davlatlarda 3—4 bolali oilalar ko`p bolali oilalar hisoblanadi.

 Har bir oila ijtimoiy tizim struktura sifatida jamiyat oldida ma`lum bir vazifalarni bajaradi. Oilaning ijtimoiy vazifalari haqida gapirganda, bir tomondan jamiyatning oilaga ta`sirini, ikkinchi tomondan esa umumiy ijtimoiy tizimda oilaning o`rnini, oilaning hal qiladigan ijtimoiy (jamoatchilik) vazifalarini hisobga olish lozim.  Barcha oldingi jamiyatlarda oila quyidagi asosiy vazifalarni bajargan: iqtisodiy, reproduktiv, tarbiyaviy, rekreaktiv, kommunikativ, regulyativ (boshqaruv). Bu haqda Sharq allomalari Yusuf Xos Hojib, Ibn Sino, Amir Temur, Alisher Navoiy, Ahmad Donish va boshqalar o`z asarlarida yozib qoldirganlar. Albatta, bu sanab o`tilganlar hozirgi zamon oilasini asosiy vazifalarining yagona klassifikatsiyasini tashkil eta olmaydi.

 Chunki ayrim manbalarda: naslni davom ettirish, tarbiyaviy, xo`jalik va o`zaro yordam kabi vazifalar hozirgi zamon oilasining muhim vazifalari sifatida ko`rsatib o`tilgan, sotsiolog olimlar (U.M.Sverdlov, V.A.Ryasensov, V.P.Klyuchnikov) esa inson zotini davom ettirish, bolalarni tarbiyalash va xo`jalik vazifalarini farqlaydi; S.D. Laptenok xo`jalik-maishiy, aholi sonini qayta tiklash, tarbiyaviy va oila a`zolari dam olishi — hordig`ini tashkil etish; N.G.Yurkevich — ma`naviy muloqot, seksual, bolalarni dunyoga keltirish, tarbiya jarayonidagi hamkorlik, uy xo`jaligini yuritish uchun zarur vositalarni ta`minlash, dam olishni tashkil qilish, o`zaro moddiy va ma`naviy qo`llab-quvvatlash; A.G. Xarchev — aholi sonini qayta tiklash, ijtimoiylashuv, xo`jalik, iste`mol va dam olishni tashkil qilish kabilarni farqlaydi. Mana yuqoridagilardan ko`rinib turibdiki, qator oilashunos mutaxassislar tomonidan oilaning asosiy vazifalari turlicha klassifikatsiya qilinmoqda.

 Bu o`rinda oila vazifalarini shunchaki sanab o`tish emas, balki ularni bir tomondan odamlarning moddiy, xo`jalik-maishiy va ikkinchi tomondan emotsional va ijtimoiy-psixologik ehtiyojlarini qondiruvchi vazifalarga farqlash muhim.  Shuni ham aytib o`tish joizki, hozirgi zamon oilasida emotsional va ijtimoiy-psixologik jarayonlarni qondirish vazifasining ahamiyati ortib bormoqda. Hatto sof moddiy xarakterga  ega bo`lgan vazifalarda ham hissiylik ko`proq tus olib bormoqda. Hissiy, emotsional kontaktlarning ahamiyati shahar oilalarida kuchliroq anglanmoqda. Qishloq oilalari esa uy hayvonlari va tomorqa yerlarining borligi evaziga shahar oilalariga qaraganda jamiyatning ishlab chiqaruvchi bo`g`inini, ishlab chiqaruvchilik vazifasini ko`proq saqlab qolmoqda. Insoniyat taraqqiyotining hozirgi bosqichida bugungi zamon oilasining asosiy vazifalari qatorida quyidagilarni sanab o`tish mumkin: iqtisodiy, reproduktiv, tarbiyaviy, rekreaktiv, kommunikativ, regulyativ (boshqaruv), feliotsitologik kabilar.

 Oilaning muhim bo`lgan vazifalaridan yana biri bu uning reproduktiv (jamiyatning biologik uzluksizligini ta`minlash, bolalarni dunyoga keltirish) vazifasidir. Bu vazifaning asosiy mohiyati inson turini davom ettirishdan iboratdir. Oila faqatgina yangi avlodni dunyoga keltiribgina qolmasdan, ularni insoniyat paydo bo`lgan davrdan boshlab yashab kelayotgan ilmiy va madaniy yutuqlari bilan tanishtirish, ularning salomatligini saqlab turishdan ham iboratdir. Tabiatan berilgan avlod qoldirish instinkti odamda farzand ko`rishga, ularni o`stirishga va tarbiyalashga bo`lgan ehtiyojga aylanadi. Bu ehtiyojlarni qondirmasdan turib, kishi odatda o`zini baxtiyor his qila olmaydi. Shuningdek, er- xotinda, farzand tug`ilishi bilan bog`liq holda butunlay yangi hissiyotlar: ayolda — onalik, erkakda — otalik hissi paydo bo`ladi. Farzand er-xotin munosabatlarini yanada mustahkamlovchi asosiy omil hamdir. Oilaning jamiyat oldidagi reproduktiv vazifasi va uning bajarilishi deyilganda aholi sonining qayta tiklanishi uchun har bir oilada nechtadan farzand bo`lishi lozimligi nazarda tutiladi.

OILANING TARBIYAVIY VAZIFASI  Oilaning muhim ahamiyatga ega bo`lgan yana bir vazifasi tarbiyalashdir. Bolalarning aqliy, jismoniy, axloqiy, estetik tarbiyasiga oilada asos solinadi. Oila inson deb ataluvchi binoni faqat poydevorini qo`yish bilan cheklanmasdan, balki uning so`nggi g`ishti qo`yilguncha javobgardir. Ota- ona — san`atkor, bola — san`at asari, tarbiya jarayoni esa san`atning o`zidir.  Mustaqillikka erishganimizdan so`ng milliy qadriyatlarimizning tiklanishi va xalqimiz azaldan saqlab kelayotgan milliy urfodatlarimiz, an`analarimiz (bola tarbiyasida ota-onadan tashqari, buvi-buva, qarindosh-urug`, mahallaning ham ta`siri) bu borada katta ahamiyatga ega. Lekin ba`zan oilaning tarbiyaviy vazifasining susayishi va targ`ibot-tashviqot ishlarining kamligi natijasida oila a`zolari xulqida yomon odatlarning (ichish, chekish, narkomaniya, turli diniy oqimlar ta`siriga berilish, ma`naviy buzuqlik yo`liga kirish) paydo bo`lishi tashvishlanarli hollardan biridir. Jamiyatning komil fuqarosini shakllantirish, tarbiyalash hozirgi zamon oilasining mazkur vazifasi darajasiga kiradi. Chunki shaxsning ijtimoiylashuvi dastavval oilada amalga oshadi.

OILANING KOMMUNIKATIV VAZIFASI  Oilaning kommunikativ vazifasi oila a`zolarining o`zaro muloqot va o`zaro tushunishga bo`lgan ehtiyojini qondirishga xizmat qiladi. Psixologik tadqiqotlarda ta`kidlanishicha, turli ijtimoiy yo`nalganlik, ustanovkalar, hissiy madaniyat, odamning axloqiy, ma`naviy va psixologik salomatligi — oiladagi o`zaro, ichki muloqot xarakteri, oiladagi katta a`zolarning muloqotda psixologik ustanovkalarni namoyon qilishlari, oiladagi axloqiypsixologik iqlimga to`g`ridan to`g`ri bog`liqdir.

OILANING REKREATIV VAZIFASI  Insoniyat taraqqiyotining hozirgi bosqichida fan-texnika taraqqiyotining yuksalib, odamlarning kundalik hayotining urbanizatsiyalashuvining (radio, televideniye, video, kompyuter va boshqalar) ortib borishi, oilalarning tobora nuklearlashib borayotganligi bilan oilaning kommunikativ vazifasining ahamiyati, oila a`zolarining bir-birlari bilan «odamlarcha» suhbatlashib olishning ahamiyati tobora ortib bormoqda. Bu o`rinda o`zbek oilasining o`ziga xos xususiyati: ko`p avlodlilik, ko`p farzandlilik kabilar bunday oilalar a`zolari o`rtasida o`zaro muloqot to`laroq amalga oshishiga asos bo`ladi, ularning o`zaro muloqotga bo`lgan ehtiyojlarini qondirishda muhim rol o`ynaydi. Biroq so`nggi yillarda ba`zi oilalarda ota-onalar va bolalar o`rtasida muloqotning kamligi, bir-biriga e`tiborning pasayishi, oila a`zolari o`rtasida fikr erkinligining cheklanganligi (ayniqsa qishloq oilalarida), holatlari ham mavjud, hatto oiladagi o`zaro munosabatlarning yomonlashuvi natijasida oila a`zolarining ayrimlarida stress (asabiy tanglik), suitsid (o`z joniga qasd qilish) kabi noxush holatlarning kelib chiqishi ham kuzatilmoqda.

 Nikoh-oila munosabatlari yuzaga kelgan dastlabki, ibtidoiy zamonlardan buyon unga xarakterli bo`lib kelgan xususiyatlardan biri, undagi shaxslararo munosabatlar talablaridan biri uni o`z a`zolarining axloqiy- psixologik himoyalanishini ta`minlash, shuningdek bolalarga va mehnatga yaroqsiz yoki keksa qarindoshlarga moddiy va jismoniy yordam ko`rsatish kabilardan iborat bo`lib kelgan.  Bu holat o`z navbatida oilaning asosiy vazifalaridan yana birini, uning rekreativ vazifasini tashkil qiladi. Oilaning rekreativ — o`zaro jismoniy, moddiy, ma`naviy va psixologik yordam ko`rsatish, bir-birining salomatligini mustahkamlash, oila a`zolari dam olishini tashkil etish vazifasidir. Bu vazifa keyingi yillarda yanada muhim ahamiyat kasb etmoqda. Oila a`zolari salomatligini mustahkamlash, oila a`zolarining dam olishini tashkil etish.

O'xshashlar

Hozirgi zamon rahbar axloqiy falsafasi

Oilaning turlari. Zamonaviy oilalar rivojining oziga xos xususiyatlari

Dars va uning vazifalari

Tarbiyaning maqsad va vazifalari

Dars tiplari va turlari