logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Pedagogika
  4. Dislaliya shakllari va turlari

Dislaliya shakllari va turlari

Yuklangan vaqt:

04.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2314.775390625 KB
Ko'chirib olish
Dislaliya shakllari va turlari Tovush talaffuzi kamchiliklari Tovush talaffuzi kamchiliklari – turli sabablarga ko’ra tovushlar talaffuzini adabiy nutq me’yorlaridan turg’un va individual chetga chiqish holati bo’lib, uni bartaraf etish maxsus logopedik yordamni talab etadi. Tovush talaffuzi kamchiliklariga quyidagilar kiritilmaydi: • Ma’lum til tovushlari artikulyasiyasini aniq o’zlashtira olmaslik natijasida yuzaga keluvchi chet elliklarning aksenti . • Ba’zi tovushlarni o’ziga xos talaffuz etish bilan bog’liq dialektiv (shevaga oid) hususiyatlar . • Nutq apparatining funksional yetilmaganligi natijasida va maxsus yordamsiz bola ulg’ayishi zamirida o’z-o’zidan yo’q bo’luvchi bolalar nutqining yosh bilan bog’liq xususiyatlari . Tovush talaffuzi kamchiliklari • Nutqda tovushni yo’qligi - bu hol tovush umuman talaffuz etilmaydi: rasm o’rnida asm, rahmat o’rniga ahmat. • Bir tovushni ikkinchisi bilan almashtirish: aka o’rniga ata, rahmat o’rniga mahmat. • Tovushni noto’g’ri(buzib) talaffuz etish : Tovush talaffuzi kamchiliklari sabablari • Fonematik eshituv va fonematik differensiasiyani buzilishi • Artikulyasion apparat anatomik tuzilishidagi kamchiliklar • Artikulyasion apparatning me’yorda ishlashini buzilishi(artikulyasion a’zolar harakatchanligidagi kamchiliklar) • Atrofdagilarning noto’g’ri talaffuziga taqliq yoki pedagogik qoloqlik Dislaliya shaklari Mexanik dislaliya Funksiona l dislaliya Aralash dislaliya270F0C0402040F 0118 16 23 04 240E 160F Mexanik dislaliya Artikulyasion apparat rivojlanishidagi kamchiliklar bilan bog’liq bo’lib, ko’pincha homila rivojlanishini birinchi uch oyligi davrida, ya’ni yuz skeletini shakllanish davrida yuzaga keladi. Biroq artikulyasion apparat a’zolaridagi kamchiliklar jarohat, kuyish, yaralanish, zararli odatlar(bola doimiy ravishda barmog’ini og’ziga solishi va b.q.), kasalliklar(rahit va b.q.) oqibatida orttirilishi ham mumkin. Artikulyasion apparat tuzilishidagi kamchiliklar Keng tarqalgan kamchiliklaridan biri – noto’g’ri prikus, ya’ni tepa va pastki jag’dagi tishlarni bir-biriga nisbatan noto’g’ri joylashuvidir. Me’yordagi prikusda yuqoridagi tishlar pastki tishlarning tojini 1,5-3mmga yopadi. Prikusdagi kamchiliklar ko’p hollarda jismonan zaif bolalarda va qizlarga nisbatan o’g’il bolalarda ko’proq kuzatiladi. Me’yordagi prikus Prikusdagi kamchiliklar • Chuqur prikus – tepa kesuvchi tishlar pastkilarni chuqur yopib, natijada pastki tishlar deyarli ko’rinmaydi. • Oldingi ochiq prikus – tishlarni birlashtirganda yuqori va pastki kesuvchi tishlar orasida turli kattalikdagi tirqish qoladi. Prikusdagi kamchiliklar • Yon ochiq prikus – kesuvchi(oldingi) tishlarni birlashtirganda yuqori va pastki yon tishlar orasida turli kattalikdagi tirqish qoladi. U bir tomonlama yoki ikki tomonlama bo’lishi mumkin. Prikusdagi kamchiliklar Prikusdagi kamchiliklar • Tik prikus – tishlarni birlashtirganda yuqori va pastki bir-birini ustiga tik turib, bir vertikal tekislikda joylashishadi. Prikusdagi kamchiliklar • Qarama-qarshi prikus – tish yoylarini me’yordagi munosabatini buzilishi bo’lib, bir- biriga nisbatan yonga surilishi kuzatiladi. Prikusdagi kamchiliklar • Prognatiya – yuqori jag’ni oldinda siljishi bilan bog’liq prikus kamchiliklari. Prikusdagi kamchiliklar • Progeniya – pastki jag’ni oldinda siljishi bilan bog’liq prikus kamchiliklari Prikusdagi kamchiliklar Tishlarning kamchiliklari • Tishlarni siyrak joylashishi • Tishlarni jag’ yoyini tashqarisida joylashishi Tishlarning kamchiliklari • Mayda yoki deformasiyalangan tishlar Tishlarning kamchiliklari • Diastemalar Tishlarning kamchiliklari • Tishlarning yo’qligi - to’liq adentiya • Ba’zi tishlarni yo’qligi – qisman adentiyaTishlarning kamchiliklari Til tuzilishidagi anomaliyalar • Makroglossiya • Mikroglossiya Til tuzilishidagi anomaliyalar • Til yuganchasini kaltaligi Til tuzilishidagi anomaliyalar Qattiq va yumshoq tanglay tuzilishidagi kamchiliklar • Juda baland(gotik) tanglay • Juda past, tekis tanglay Lablar tuzilishidagi kamchiliklar • Qalin • Ingichka Tanglay shakllari: 1) ko’ndalang kesimi a) me’yordagi tanglay b) Keng va tekis tanglay c) Baland va tor tanglay 2) Uzunasiga kesimi d) Gumbazsimon tangay e) Qiyasimon tanglay f) Tik tanglay Tanglay kamchiliklari(gotik tanglay) Mexanik dislaliyada tovush talaffuzini buzilishi • Bir guruhga kiruvchi tovushlar talaffuzi buziladi ( oldingi ochiq prukusda til oldi tovushlari s,z,j,ch,t,d,n,l ) • Tovush talaffuzi kamchiliklari tovushni buzib talaffuz etishda namoyon bo’ladi Biroq artikulyasion apparatning anatomik kamchiliklari tovush talaffuzini buzilishlariga moyillik yaratib, ularning 33% dagina talaffuz kamchiliklari kuzatiladi. Funksional dislaliya Funksional dislalaliya asosida bosh miya yarim sharlari ishini funksional buzilishlari tashkil etadi. U ikki shaklga ega: Motor funksional dislaliya – nutq harakat analizatori markaziy bo’limini funksional buzilishlari bo’lib, lab va til harakatlaridagi beso’naqaylikda namoyon bo’ladi. Mazkur beso’naqayliklar tovushlar talaffuzidagi noaniqsizliklarga olib keladi. Funksional dislaliyaning bu turida to’liq almashtirishlar kuzatilmaydi. • Sensor funksional dislaliya – nutq eshituv analizatori markaziy bo’limini funksional buzilishlari bo’lib, akustik va artikulyasion tomondan yaqin tovushlarni farqlashdagi qiyinchiliklarda namoyon bo’ladi. • Funksional dislaliyaning bu turida bir tovushni boshqasi bilan to’liq almashtirishlar kuzatiladi. Masalan, shim emas sim. • Yozma nutq kamchiliklariga sabab bo’lishi mumkin. Funksional dislaliya Aralash dislaliya Bolada ham sensor, ham motor funksional dislaliya kamchiliklari namoyon bo’lgan holda, bolada aralash – sensomotor dislaliya kuzatiladi. Bunda bola ba’zi tovushlarni buzib talaffuz etsa, boshqalarini artikulyator yoki akustik jihatdan yaqinlari bilan almashtiradi. Funksiona dislaliyaning barcha shakllariga xos hususiyatlardan biri – nutq nuqsonini bu turida unli tovushlar talaffuzi BUZILMAYDI. Tovush talaffuzi kamchiliklariga ega bolalarni tekshirish Asosiy vazifalar: 1. Dislaliyani boshqa o’xshash nutq nuqsonlaridan farqlash. 2. Tovush talaffuzidagi nutq nuqsonlarini birlamchi yoki ikkilamchiligini aniqlash. 3. Barcha noto’g’ri talaffuz etiladigan tovushlarni aniqlash. 4. Noto’g’ri talaffuz sabablarini aniqlash. 5. noto’g’ri talaffuz bilan bog’liq ikkilamchi nuqsonlarni mavjudligini aniqlash.

O'xshashlar

Ta’limni tashkil etish turlari va shakllari
Pedagogik beparvolik - sabablari va shakllari
Talimning shakllantiruvchi shakllari va vositalari
Dars tiplari va turlari
Dars tiplari va turlari