Autizm spektri buzilishlari bo'lgan bolalarni inkluziv ta’limga jalb qilishning pedagogik-psixologik xususiyatlari - Pedagogika - Slaydlar

Autizm spektri buzilishlari bo'lgan bolalarni inkluziv ta’limga jalb qilishning pedagogik-psixologik xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

29.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3939.6376953125 KB

Ko'chirib olish

A U T I Z M S P E K T R I B U Z I L I S H L A R I B O L G A N B O L A L A R N I ’ I N K L U Z I V T A L I M G A J A L B ’ Q I L I S H N I N G P E D A G O G I K - P S I X O L O G I K X U S U S I Y A T L A R I

Har yili tug'ma va orttirilgan nuqsonlari bo'lgan bolalar ko'paymoqda. O‟zbekistonning BMTning “Nogironlar huquqlari to'g'risida”gi konvensiyasiga qo'shilishi o‟zbek ta'limini inklyuziv ta‟limga aylantirishga olib keldi. Alohida ta‟limga muxtoj o'quvchilar uchun boshlang'ich umumiy ta'lim bo'yicha davlat ta'lim standarti (keyingi o'rinlarda standart deb yuritiladi) birinchi marta autizm spektrining buzilishi (ASD) bo'lgan barcha bolalar uchun ta'lim olish imkoniyatini berdi.

Zamonaviy o‟zbek maktabi uchun umumta'lim maktablariga kiradigan ASD bilan o'quvchilar sonining sezilarli darajada oshishiga olib keldi. Davlat bolalarda rivojlanishdagi og'ishlarni erta tashxislash va tananing kompensatsion funktsiyalari tufayli bu og'ishlarni erta tuzatish vazifasini qo'yadi.

O'z navbatida, ta'lim tizimi, imkoni bo'lsa, ushbu toifadagi bolalarni ommaviy bog'chalar, maktablar, litseylar va oliy o'quv yurtlaridagi o'quv jarayoniga kiritishi kerak.

Maktabdagi inklyuziv ta'lim - bu bolalarning intellektual yoki jismoniy xususiyatlaridan qat'i nazar, ta'lim muassasasidagi teng huquqli o'zaro ta'sirini nazarda tutadigan ta'lim tizimi, bu umumiy ta'lim jarayoni doirasida barcha o'quvchilarning imkoniyatlarini ochib berish, uning dasturi bolaning individual qobiliyatiga mos keladi.

Ayni paytda dunyoda inklyuziv ta‟limning rivojlanishi juda katta yutuqlarga erishmoqda. Bizning odatiy muhitimizda nafaqat tayanch-harakat tizimi, eshitish, ko'rish qobiliyati buzilgan bolalar, balki oddiy hayot sharoitlariga moslashish juda qiyin bo'lgan - autizm spektrining buzilishi (ASD) bo'lgan bolalar ham bor. Autizmli bolalarning ota-onalari uchun faol erta aralashuvning asosiy maqsadi bolani umumiy ta'lim maktabida o'qitishdir: "Birinchi sinfga, me‟yorda rivojlangan bolalar bilan oddiy maktabga borish"dir .

O‟zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga muvofiq (5-modda, ta'lim olish huquqi) ota-onalar asosiy umumiy ta'lim olish uchun mas'uldirlar va farzandlari qaysi muassasada ushbu ta'limni olishlari haqida qaror qabul qilishlari kerak. "O‟zbekiston Respublikasida ta'lim to'g'risida" gi yangi qonun (2020 yil 24- sentyabrda kuchga kirgan) inklyuziv ta'limni hamma uchun mumkin va ochiq qildi: ota-onalar va qonuniy vakillar ta'lim shaklini ham, ta'lim muassasasini ham tanlash huquqiga ega. Oilaning yashash joyiga ko‟ra ta‟lim muassasasini tanlash – 6-Bob 47-moddaga muvofiq belgilab qo‟yilgan.

Tajribaning etishmasligi - o'qituvchilar har doim ham ASD bolalarning barcha maxsus ehtiyojlarini to'liq bilishmaydi. Barcha o'quvchilarni turli xil faoliyat shakllariga kiritish - o'qituvchilar sinfning bir-biri bilan qanday aloqa qilishini hal qilishlari va ishtirok etishni rag'batlantirishlari kerak. Moslashuvchan asbob-uskunalar yoki moslashtirilgan aloqa va til vositalari bo'lmasa, bu o'qituvchilarning bitta sinfda ishlashini qiyinlashtiradi. Tyutorlarning etishmasligi - odatda inklyuziv sinflarda asosiy o'qituvchi va tarbiyachi ("maxsus bolalar" bilan ishlash bo'yicha o'qituvchining yordamchisi) mavjud bo‟lishi kerak. Sinfning tabiati va hajmidan kelib chiqqan holda, o'qituvchi yordamchilarining tegishli soni bo'lishi shart.

Me‟yorda rivojlanayotgan bolalarning ASD bilan og'rigan bolalarni idrok etishga psixologik tayyorligi - o'qituvchilar beozorlik va shafqatsizlikka dosh bermasliklari kerak, ularning maqsadi tushunish, hamdardlik, hurmat va jamoaviy yordamni o'rgatishdir. Ota-onalarning psixologik tayyorgarligi - bu alohida ehtiyojli bolalarning otaonalariga o'z farzandlariga hech narsa tahdid solmasligini va umumiy ta'lim jarayonida ishtirok etish ularning rivojlanishi va ijtimoiylashuvini rag'batlantirishini ko'rsatish uchun o'qituvchining roli muhimdir. Me yorda rivojlanayotgan ‟ bolalarning otaonalariga kelsak, o'qituvchilar jamoasi va maktab ma'muriyati yangi ta'lim standartlarini joriy etishning barcha afzalliklarini ko'rsatishi kerak.

Autizm spektrining buzilishi (ASD) bo'lgan bolalar bilan ishlashning xususiyatlari 1. ASD bilan og'rigan bola bilan aloqa o'rnatish. Birinchi barqaror aloqalar o'qituvchini bolani egallagan yoqimli his- tuyg'ular va his-tuyg'ular bilan tanishtirish, u bilan bo'lishish va uning odatiy zavqini, hissiy reaktsiyasini oshirish asosida yuzaga keladi. Samarali va ajralmas usullardan biri darsga o'yinni kiritish (rivojlantirish, o'qitish, ijodiy, o'yin vaziyatini yaratish) bo'ladi. Aniqrog'i, o'qituvchining darsda bolaning ishtiyoqi bo'lgan o'yin faoliyatidagi ishtirokini ta‟minlashidir. ASD bilan og'rigan bolalarni o'rgatishda asosiy qiyinchilik shundaki, bola qaraydi, lekin ko'rmaydi, eshitmaydi, tinglamaydi. O'yin tufayli biz bolaning individual xususiyatlarini va mavjud bilim darajasini hisobga olgan holda, bolaning e'tiborini qaratishga harakat qilamiz, unga ko'rishga, tushuntirishga va o'rgatishga, ko'nikma va qobiliyatlarni shakllantirishga va mustahkamlashga yordam beramiz.

2.Autizm sindromli bolalarning ko'pchiligida intellektual rivojlanish notekis kechadi: ularning kuchli tomonlari- ko'pincha vizual idrok, tafsilotlarga e'tibor, yetarlicha katta miqdordagi mexanik xotiradir. Zaif tomonlari ko'pincha matnning umumiy ma'nosini tushunmaslik va o'qilgan narsalarni yodlangan iboralar yoki og'zaki nutqni qisman idrok etish orqali takrorlash bo'lib chiqadi, bu, masalan, matematikani bajarishda qiyinchiliklarga olib kelishi mumkin, chunki bunday bo'lsa-da o‟quvchi arifmetik amallarni bajarishni biladi, masalaning shartini tushunolmaydi. 3. ASD bilan og'rigan ko'plab bolalarda sensorli sohasinining kuchli rivojlanish xususiyatiga ega. Ulardan ba'zilari baland tovushlarga yoki yorqin nurlarga toqat qilmaydilar, ba'zilari hid yoki teginish ham kuchli tirnash xususiyatini keltirishi mumkin (va bularning barchasi, qoida tariqasida, atrofdagilarga hech qanday noqulaylik tug'dirmaydi).

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 3- fevraldagi PF-6155-son Farmoni bilan tasdiqlangan “2017 — 2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini “Yoshlarni qo‘llab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash yili”da amalga oshirishga oid davlat dasturi” hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalarga ta’lim-tarbiya berish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2020-yil 13-oktabrdagi PQ-4860-son qarori ijrosini ta’minlash maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:

O'xshashlar

Ta’limga pedagogik texnologiyalarni qo’llash

O’qituvchining psixologik va pedagogik xususiyatlari

Pedagogik psixologiyada xulqi og’og\\'ishgan bolalarni psixologik tarbiyalash

Inkluziv ta’lim

Inklyuziv ta’lim va tarbiya