Akademik litseylarda “Oqsillar” mavzusini o’qitish metodikasi - Pedagogika - Slaydlar

Akademik litseylarda “Oqsillar” mavzusini o’qitish metodikasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2032.9208984375 KB

Ko'chirib olish

BITIRUV MALAKAVIY ISHI Akademik litseylarda “Oqsillar” mavzusini o’qitish metodikasi.

Bitiruv ishining dolzarbligi Akademik litseylarning kimyo darslarida zamonaviy pedagogik texnologiya elementlarini qo’llagan holda “Oqsillar” mavzusiga doir dars ishlanmalarning yaratilganligi. Bitiruv malakaviy ishining maqsadi. O’zbekiston Respublikasida, Rossiya va boshqa mamlakatlarda nashr qilingan darslik, o’quv qo’llanma va internet saytlardan foydalanib oqsillar va uning xossalariga oid materiallarni o’rganish, tahlil qilish umumlashtirish va ulardagi ma’lumotlarni kelajak avlodga yetkazishdan iborat. Akademik litseylarda oqsillar mavzusini o’qitish jarayoniga yangicha yondashish va o’qitishning samarali usullarini o’rganish, hamda kelajakdagi pedagogik faoliyatimda dars jarayoniga tadbiq etish.

Didaktik o’yinlar • Ta’lim tizimida didaktik o’yinlardan foydalanish o’quvchilarni muloqotga kirishish ko’nikma va malakasini shakllantiradi, hamda o’quvchilarni bilim saviyasini oshirishga xizmat qiladi. Didaktika yunoncha “ didaktikos ” so`zidan kelib chiqqan bo`lib, o`qitish, o`rgatish ma`nosini bildiradi. Talabalarning ta’lim olish faoliyati o`yin faoliyati bilan uyg`unlashgan darslar , didaktik o`yinli darslar deb ataladi. Didaktik o`yinlarning asosiy turlari intellektual ( aqliy ) va harakatli hamda aralash o`yinlardan iborat. Bu o`yinlar ishtirokchilarda aqliy – jismoniy, axloqiy, psixologik, estetik, badiiy tadbirkorlik, mehnat va boshqa ko`nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi. Didaktik o`yinlar nazariy, amaliy, jismoniy, ro’lli, ishchanlik va boshqa yo`nalishlar bo`yicha turlarga ajratiladi.

• Ishchanlik o`yin darsi • Rolli o`yin darsi • Teatrlashtirilgan dars • Kompyuter darsi • Kim oshdi savdosi darsi • Yamarka darsi • Formulalar darsi • Sud darsi • Konsert darsi • Tergovchi bilimdonlar olib boradigan darsi • Mo`jizalar maydoni darsi

№ Mavzular nomi Ajratilgan soatlar 1. Oqsillar sinflanishi, peptid va oqsillarning tuzilishi, oqsillarning birlamchi strukturasi, oqsillarning ikkilamchi strukturasi, oqsillarning uchlamchi strukturasi, oqsillarning to‘rtlamchi strukturasi, denaturasi, muhim vakillari. 2 Ma’ruza 2. Oqsillarning tuzilishi va xossalariga doir masala va mashqlar yechish. 2 Amaliy 3. Oqsillarning xossalari (labaratoriya ishi № 15) 2 Labaratoriya ishi Akademik-litseylarning tabiiy fanlar yo’nalishlariga ‘’Oqsillar’’ mavzusiga davlat ta’lim standartlarida 6 soat ajratilgan. Ular quyidagicha taqsimlangan .

• Dastlab talabalarga mavzu tushuntiriladi, ya’ni oqsillar, ularning siflanishi, birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi, to’rtlamchi strukturalari, denaturatsiyasi, biologik funksiyalari haqida ma’lumot beriladi. • Oqsillar – yuqori molekulyar biopolimerlar bo‘lib, organizmlardagi biokimyoviy jarayonlarning amalga oshishida muhim rol o‘ynaydi. Ularsiz hayotni tasavvur etib bo‘lmaydi. • Oqsillar oddiy va murakkab oqsillarga bo‘linadi. Oddiy qsillar – albuminlar, globulinlar, prolaminlar, protenoidlar, protaminlar, glyutelinlar. • Murakkab oqsillar – xromoproteidlar, nukleoproteidlar, glikoproteidlar, lipoproteidlar.

• Oqsillarning birlamchi strukturasi. Oqsillarning birlamchi tuzilishi deganda, polipeptid zanjiridagi aminokislotalar qoldiqlarining soni va joylashish tartibi tushuniladi. Bu tartib irsiy belgilangan bo‘lib, avloddan avlodga o‘zgarmasdan o‘tadi. • 1958-yilda P.Zanger 51ta aminokislota qoldig‘ini saqlagan insulin oqsilida aminokislotalarning umumiy ketma-ketligini (joylashish tartibini) aniqlagani uchun Nobel mukofotini oldi. Insulin pоlipеptid zаnjiri bo’lаgining tuzilishi.

• Oqsillarning ikkilamchi strukturasi. Vodorod bog‘lar tufayli hosil bo‘ladigan polipeptid zanjirning spiral konfiguratsiyasi oqsil tuzilishining ikkilamchi tartibi yoki oqsillarning ikkilamchi tuzilishi deyiladi. • Polipeptid zanjir α-spiral va β-struktura ko‘rinishida bo‘lishini 1950-yilda AQSH olimlari L.Poling va R. Korilar rentgenstrukturaviy analizi yordamida aniqladilar. • Polipeptid zanjirning α-spirallanishida har bir aylanishiga 3,6ta aminokislota qoldig‘i to‘g‘ri keladi. Spiral qismining to‘liq takrorlanishi 18ta aminokislota qoldig‘idan keyin ro‘y beradi. • Oqsil molekulalarida β-struktura, odatda polipeptid zanjiri yonma-yon kelganda hosil bo‘ladi. Bunda vodorod bog‘lar parallel yoki antiparallel holda polipeptid zanjirlar takrorlanib qat-qat bo‘lib joylashadi.

• Α – spirаl sхеmаsi. • Оqsillаrning β-strukturаsi. • А- β-strukturаning hоsil bo’lishi, V-ipаk fibrоinning tuzilishi.

• Oqsillarning uchlamchi strukturasi. Oqsillarning uchlamchi strukturasi deyilganda, polipeptid zanjirning ixcham (yig‘iq) fazoviy konformatsiyasidir. Oqsil molekulalarning uchlamchi strukturasini saqlab turishda kovalent (disulfid) bog‘lar hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Lekin polipeptid zanjir qismlarining bir-biriga yaqinlashishi bilan kelib chiqadigan radikallararo (ion, vodorod va boshqa tartibdagi) bog‘lanishlar ham muhim ahamiyat ega. • Oqsillarning uchlamchi strukturasi faqat rentgenstrukturaviy analizi sezgirligining ortishi tufayli aniqlanadigan bo‘ldi.

• Mioglobin (A), lizotsim (B), ribonukleaza (D), • Ximotripsinogen (E) oqsillarining uchlamchi strukturasi

• Oqsillarning to‘rtlamchi strukturasi. Har bir polipeptid zanjir protomer yoki kichik birlik deb ataladi. Ana shunday kichik birliklardan tashkil topgan oqsil molekulalarining fazoviy konfiguratsiyasiga oqsillarning to‘rtlamchi strukturasi deyiladi. Oqsillarning to‘rtlamchi strukturasi tashkil topishida asosan ion, vodorod va gidrofob bog‘lar ishtirok etadi. Gеmоglоbinning to’rtlаmchi strukturаsi (оldindа ikkitа gеm guruhi kislоrоd bilаn birikkаn hоldа ko’rsаtilgаn ).

• Oqsillar denaturatsiyasi. Turli kimyoviy va fizikaviy ta‘sirlar natijasida oqsil molekulalarining tabiiy tuzilishi va biologik xossalarini yo‘qotish oqsil denaturasiyasi deyiladi. Oqsil denaturatsiyasi jarayonida uning birlamchi tuzilishi saqlanib, ikkilamchi, uchlamchi va to‘rtlamchi tuzilishlari buziladi. • Biologik funksiyalari . Oqsillar tirik organizmlar uchun xos xilma-xil funksiyalarni bajaradi. Ular bajaradigan funksiyalar faqat oqsil molekulalari uchun xos bo‘lib, aksariyati takrorlanmasdir. Ular quyidagilar: • Fermentativ faolligi • Zaxira oziq moddasi • Transport funksiyasi • Himoya funksiyasi • Qisqarish funksiyasi • Oqsil-gormonlar

• Mavzuni mustahkamlashda ’’Qor bo’ron usuli’’ dan foydalanaman. Buning uchun talabalarni ikki guruhga ajrataman. Har ikki guruhga bitta savol yoki situatsion vazifa muhokama qilishga beraman. Qaysi guruh birinchi tayyor bo’lsa o’sha guruh javob beradi. Har bir berilgan to’g’ri javob uchun bir ball (qor parchalari) beraman. Qaysi guruh yutgani aniqlanadi. Dars so’ngida har ikkala guruhdan faol qatnashgan talabalarni baholayman .

• Masala yechish darsida dastlab talabalarga oqsillar mavzusida masala yechish usullarini o’rgataman. " Kim chaqqon " o’yinidan foydalanib mana shu usulga doir misollar, masalalar beraman. Qani kim tez va oson yo’l bilan yecha oladi. • Mavzuni mustahkamlashda “ Qadamma - qadam ” o`yinidan foydalanaman. Bu o`yinni tashkil qilishdan oldin faol qatnashgan oltita talabani tanlab olaman va ularga mavzu yuzasidan savollar beraman. Savollarga javob bergan talaba bir qadam oldinga siljiy boshlaydi. Belgilangan masofani qaysi talaba birinchi bosib o`tsa o`sha talabaga eng yuqori baho qo`yiladi.

Xulosa • 1. O’zbek va rus tillarida nashr qilingan darslik, o’quv-uslubiy qo’llanma va boshqa adabiyotlar, internet saytlardagi “ Oqsillar ” mavzusiga oid materiallar o’rganildi va umumlashtirildi. • 2. Adabiyotlar tahlilida kimyo darslarida didaktik o’yin texnologiyalari turlari keltirildi. • 3. “Oqsillar” mavzusi akademik-litseylarning tabiiy fanlar yo’nalishining asosiy mavzularidan biri bo’lganligini inobatga olib, uni o’qitishning samarali usullari tavsiya etildi. • 4. Mavzuni o’qitish uslubiyoti dars ishlanmalar shaklida bayon etildi, oqsillarning tuzilishi va biologik funksiyalari, xossalariga oid labaratoriya mashg’ulotlari va talabalar bilimini nazorat qilish maqsadida masala va mashqlar kiritildi. • 5. Mavzuni yoritishda 1 ta sxema, 2 ta jadval va 6 ta rasmdan foydalanildi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

O'xshashlar

Akademik litseylarda kimyo eksperimentidan foydalanib o’qitish metodikasi

Akademik litseylarda zamonaviy o’zbek hikoyachiligini o’rganish

Leksikologiyani o’qitish metodikasi

So’z turkumlarini o’qitish metodikasi

Ona tili o’qitish metodikasi ma’ruzasidan