A. Shakuriyning ta'lim tarbiyani rivojlantirishda tutgan o‘rni - Pedagogika - Slaydlar

A. Shakuriyning ta'lim tarbiyani rivojlantirishda tutgan o‘rni

Yuklangan vaqt:

31.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5045.64453125 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: A. SHAKURIYNING TA'LIM TARBIYANI RIVOJLANTIRISHDA TUTGAN O‘RNI REJA KIRISH I-BOB. ABDUQODIR SHAKURIYNING HAYOTI VA IJODI 1.1.SHAKURIYNING HAYOT YO‘LI 1.2.TA'LIM FAOLIYATI II-BOB.TA’LIM VA MAORIF SOHASIDAGI ISLOHOTLAR 2.1. SHAKURIY JADIDCHILIK HARAKATI FAOLI 2.2. SHAKURIYNING PEDAGOGIK ISLOHOTLARI XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

• KIRISH • O‘ZBEKISTONDA SO‘NGGI PAYTLARDA JADIDLAR MAVZUSI TEZ-TEZ TILGA OLINA BOSHLADI. BU HAQDA PREZIDENT SHAVKAT MIRZIYOYEV HAM GAPIRDI. • “ BU KIMGADIR YOQADIMI YOKI YO‘QMI, XALQIMIZ JADID BOBOLARIMIZ KO‘RSATIB BERGAN YO‘LDAN OG‘ISHMAY BORISHI KERAK. CHUNKI ULARNING G‘OYA VA DASTURLARI YANGI O‘ZBEKISTONNI BARPO ETISH STRATEGIYASI BILAN HAR TOMONLAMA UYG‘UN VA HAMOHANGDIR”, - DEDI PREZIDENT SO‘NGGI CHIQISHLARIDAN BIRIDA . • MIRZIYOYEV BU FIKRLARINI 22-DEKABRDA RESPUBLIKA MA´NAVIYAT VA MA´RIFAT KENGASHINING KENGAYTIRILGAN MAJLISIDA BILDIRDI. • PREZIDENT O‘Z CHIQISHIDA ANIQ TOPSHIRIQLAR BELGILADI, JUMLADAN, JADIDLAR G‘OYASINI O‘RGANISH VA RIVOJLANTIRISH KO‘ZDA TUTILGAN PREZIDENT QARORINI QABUL QILISH, “JADID” NOMLI GAZETA CHOP ETISH. • PREZIDENT QARORI HALI QABUL QILINGANICHA YO´Q, AMMO SHAVKAT MIRZIYOYEVNING MUSHTARIYLARGA BILDIRGAN TILAKLARI JOYLANGAN “JADID” GAZETASINING ILK SONI CHOP ETILDI.

Prezident qarori hali qabul qilinganicha yo´q, ammo Shavkat Mirziyoyevning muShtariylarga bildirgan tilaklari joylangan “Jadid” gazetasining ilk soni chop etildi.[1] “Jadid” gazetasi ezgu an’analarni davom ettirib, ulug‘ ajdodlarimizning Yangi O‘zbekiston taraqqiyot strategiyasi bilan muShtarak bo‘lgan g‘oya va dasturlarini atrof¬licha yoritiSh, bu qutlug‘ merosni el-yurtimiz, birinchi navbatda, yoshlarimining qalbi va ongiga yetkazishda, jamoat¬chilik fikrini shakllantiriShda o‘ziga xos erkin minbar bo‘ladi, deb ishonaman”, deb tilak bildiradi Mirziyoyev gazeta mushtariylariga. Mamlakatdagi bir qator faollar gazeta lotin yozuvida emas, kirillcha chiqqanidan norozi bo‘ldi. Shoir Iqbol Mirzo boSh muharrirlikka tayinlangan “Jadid” gazetasi mamlakatdagi eng ko‘hna naShrlardan bo‘lgan “O´zbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasi negizida taShkil qilingan. Bu ayrim ziyolilarda allaqachon e’tirozlar uyg‘otgan, “Jadid” gazetasi jadidlar g‘oyasini taqdim qiluvchi ijtimoiy siyosiy minbarga emas, adabiy- ma’rifiy nashrga aylantiriliShi taxmin qilinmoqda.

• I-BOB. ABDUQODIR SHAKURIYNING HAYOTI VA IJODI • 1.1. SHAKURIYNING HAYOT YO‘LI • ABDUQODIR SHAKURIY – TOJIKISTONLIK MA’RIFATPARVAR VA SAMARQANDLIK O‘QITUVCHI , YANGI USUL MAKTABLARI UCHUN QATOR DARSLIKLAR MUALLIFI, JURNALIST, SAMARQANDLIK JADIDCHILIKNING MASHHUR NAMOYANDALARIDAN BIRI. • 1875 YILDA SAMARQAND CHEKKASIDAGI RAJABAMIN QISHLOG‘IDA BOG‘BON VA DINDOR OILASIDA TUG‘ILGAN. UNING OTASI IMOM BO‘LGANLIGI HAQIDA MA'LUMOTLAR BOR . UNING ONASI OTIN BO‘LIB, QIZLAR UCHUN UY ISLOM MAKTABIDA DARS BERGAN. U BOSHLANG‘ICH MA'LUMOTNI MAHALLIY ESKI USUL MAKTABIDA OLGAN , SO‘NGRA SAMARQANDGA KO‘CHIB O‘TGAN VA ORIFJONBOY MADRASASIGA O‘QISHGA KIRADI.

Yoshligida u o‘qituvchilik qila boshladi va o‘zining yangi metodik maktabini ochishni orzu qildi. U adabiyot, she'riyat va tarixni yaxShi ko‘rardi. O‘zining ona tili tojik (fors) tilidan tashqari o‘zbek va arab tillarini ham bilgan . Keyinchalik rus va turk tillarini ham o‘zlashtirgan . U Rossiya jadidlarining gazetalarini, xususan, Ismoil Gasprinskiyning materiallarini o‘qigan. Yoshligida u jadidchilik gʻoyalari bilan bir qatorda Samarqand va boShqa Oʻrta Osiyoning koʻzga koʻringan jadidlari bilan ham tanishdi. Mahmud Behbudiy, Abdurauf Fitrat, Saidahmad Vasliy, Said Rizo Alizoda, Xoja Muin, Sadriddin Ayniy, Siddiqiy Ajziy, Abdulqayum Qurbiy, Toʻraqul Zehniy, Hamza Niyoziy va boshqalar bilanshaxsan tanish boʻlgan.[6.304b]

• TATAR PEDAGOGI MAQSUDIY O‘Z MAKTABI UCHUN DARSLIKLAR TUZGANDA, ARAB TILI QOIDALARI VA ALFAVITINI O‘QITISHGA ALOHIDA E’TIBOR BERGAN. SHAKURIY HAM O‘Z MAKTABIDA BUNGA RIOYA QILGANDI. O‘QITISHDAGI BU USUL ESKI MAKTABLARDAGI O‘QITISH USULLARIGA QARAGANDA SAVOD CHIQARISHNI ANCHA YENGILLASHTIRAR EDI. • SHAKURIY O‘Z O‘QUVCHILAR UCHUN BIR YILDA BIR MARTA IMTIHON UYUSHTIRAR EDI. IMTIHONDA U OTA-ONALAR OLDIDA O‘QUVCHILAR BILIMINING NATIJALARINI NAMOYISH QILDIRAR EDI, OTA-ONALAR ESA O‘Z BOLALARINING QISQA MUDDAT ICHIDA XAT-SAVODLI, HISOB, GEOGRAFIYA VA TIBBIYOTDAN MA’LUMOTGA EGA BO‘LGANINI KO‘RIB HAYRATLANARDILAR. SHAKURIY MAKTABINING SHUHRATI KENG TARQALA BOSHLADI , O‘RTA OSIYODAGI BOSHQA MA’RIFATPARVAR KISHILARNING DIQQATINI JALB ETDI.

• 2.1. TA'LIM FAOLIYATI • 1890-YILLARNING OXIRLARIDA JADIDLAR TAKLIFIGA BINOAN QOʻQONGA JOʻNAB KETADI VA JADIDLAR TOMONIDAN OCHILGAN MAHALLIY YANGI USUL MAKTABLARI BILAN TANISHADI. SAMARQANDGA QAYTIB, 1901-YILDA O‘ZI TUG‘ILIB O‘SGAN RAJABAMIN QISHLOG‘IDA ASOSAN DUNYOVIY FANLAR VA FANLAR O‘QITILADIGAN ZAMONAVIY MAKTAB OCHADI. ABDUQODIR SHAKURIY O‘Z MAKTABIDA DARS BERISHDAN TASHQARI DARSLIKLAR HAM YOZGAN VA ULARNI O‘Z MABLAG‘I HISOBIDAN CHOP ETGAN. UNING MASHHUR DARSLIKLARIDAN BIRI FORS TILIDAGI "SAVOD O‘RGATISH YO‘RIQNOMASI" ( TOJ. RAHNAMOI SAVOD )DIR. “JOMI’-UL-HIKOYAT” (1907), “ZUBDAT-UL-ASH’AR” (1907) KABI DARSLIKLAR HAM YOZGAN. DARSLIKLARNING BIR QISMI HAM SAIDAHMAD VASLIY VA MAHMUD BEHBUDIY BILAN HAMKORLIKDA YOZILGAN.

• II-BOB. TA’LIM VA MAORIF SOHASIDAGI ISLOHOTLAR • 2.1. SHAKURIY JADIDCHILIK HARAKATI FAOLI • MA’NAVIYAT, ODOB-AXLOQ, MADANIYATNING KELIB CHIQISHI HAR BIR XALQNING O‘TMISHDAGI BOY MEROSI QA’RIDADIR. ULAR AVLODDAN- AVLODGA O‘TIB BORADI VA HAR BIR AVLOD ULARNING XILMA-XILLIGI VA ILG‘ORLIGIGA HISSA QO‘SHADI. O‘ZBEKISTON XALQI MUSTAQILLIKKA ERISHGACH, DAVLAT VA JAMIYAT TARAQQIYOTINING O‘ZIGA XOS YO‘LINI TANLADI, MA’NAVIY QADRIYATLARNI TIKLASHGA E’TIBOR QARATDI. SHARQDA AXLOQIY VA MA'NAVIY QADRIYATLAR SHUNCHAKI SO‘Z EMAS - ULAR HAYOT TARZI, XATTI-HARAKATLAR ME'YORI, HATTO BORLIQNING MA'NOSI, BORLIQNING MA'NOSI DEYISH MUMKIN. TARIXIY JIHATDAN MA’NAVIY-AXLOQIY ASOSLARNI RIVOJLANTIRISH, AN’ANALAR, URF-ODATLAR, MADANIYATNI TIKLASH, DUNYOVIY BILIMLARNI TARG‘IB ETISHGA IJTIMOIY-SIYOSIY OQIM – JADIDCHILIK VAKILLARI SALMOQLI HISSA QO‘SHDILAR. YIGIRMANCHI ASRNING YETMISHINCHI YILLARINING OXIRIGACHA JADIDCHILIK HARAKATI VA UNING SADRIDDIN AYNIYDAN BOSHQA YETAKCHILARI SO‘QUT SAQLADILAR.

• TURKISTON JADIDLARI FAOLIYATINING OʻZ DAVRI UCHUN MUHIM BOʻLGAN YANA BIR SOHASI TEATR IJODI EDI. JADIDLAR TEATRNI G‘OYAVIY KURASHNING O‘TKIR QUROLI SIFATIDA DARHOL BAHOLADILAR. 1911-YILDAN BOSHLAB ULAR DAVRIY MATBUOTDA MUNTAZAM RAVISHDA MAQOLALAR E’LON QILIB, TEATRNING MA’NAVIY-MA’RIFIY ISHDA NAQADAR FOYDALI EKANLIGINI ISBOTLADILAR. Tarixiy jihatdan ma’naviy-axloqiy asoslarni rivojlantiriSh, an’analar, urf-odatlar, madaniyatni tiklaSh, dunyoviy bilimlarni targ‘ib etishga ijtimoiy-siyosiy oqim – jadidchilik vakillari salmoqli hissa qo‘shdilar. Yigirmanchi asrning yetmishinchi yillarining oxirigacha jadidchilik harakati va uning Sadriddin Ayniydan boshqa yetakchilari so‘qut saqladilar. Oʻzbekiston Respublikasi suverenitetini eʼlon qilgandan keyin esa jadid kitoblari nashr etila boShlandi. Jadidchilik harakati (arabcha «jadid» — yangi) hozirgi Tatariston Respublikasi hududida vujudga kelib, oxir-oqibat Buxoro, Xiva va Turkistonga tarqaldi. XIX - erta. XX asr. Turkiston jadidlariga Mahmudxoʻja Behbudiy, Abduqodir Shakuriy, Munavvarqori Abdurashidxonov, Abdulla Avloniy va boshqa oʻnlab maʼrifatparvarlar boshchilik qilganlar. O‘rta Osiyoning ijtimoiy-madaniy rivojlanishini yangi yo‘naliShda ko‘zda tutgan jadidlar yetakchilari maorif, tarixShunoslik, adabiyot, matbaa, din, san’at sohalarida qator islohotlar o‘tkaziShni taklif qildilar.

• 2.2. SHAKURIYNING PEDAGOGIK ISLOHOTLARI • SHAKURIY OʻZ XOTIRALARIDA TATAR PEDAGOGI ABDULKODIY MAQSUDINING “MUALLIMI”, “MUALLIMI SONIY” KABI DARSLIKLARIDAN OʻZ VAQTIDA FOYDALANGANLIGINI KOʻP MARTABA ESLAYDI. • CHOR XO‘QUMATINI MAXALLIY AMALDORLARI BU MAKTABINI OCHILISHIGA RASMANQARSHI BULIB, UNING OʻKUV DASTURINI QATTIQ NAZORAT QILARDILAR. ULAR MAKTABDA OʻTILADIGAN DINIY DARSLIKLARGA HECH QANDAY TOʻSQINLIK QILMAS AMMO DUNYOVIY FANLARNI OʻQITILISHIDAN TASHVISHLANAR EDILAR. • SHOGIRDLARINING AYTISHICHA, SHAKURIY QIYINCHILIKLAR BILAN QOʻLGA KIRITGAN YAGONA YAGONA GLOBUSNI FAQAT MAXSUS VAQTDA SINFGA OLIB KIRAR VA BOSHQA VAQTDA ESA YASHIRIB QOʻYAR EKAN.

• XULOSA • SHAKURIY SHUROLAR DAVRIDA HAM PEDAGOGIK FAOLIYATINI DAVOM ETTIRDI. 1918-YILDAN 1925-YILGA QADAR OʻZI TASHKIL QILGAN 11- ZA 41- MAKTABLARDA DIREKTOR , ONA TILI VA ADABIYOT O‘QITUVCHISI SIFATIDA FAOLIYAT KURSATDI, OʻNLAB O‘QITUVCHILARNI TARBIYALADI. 1923-YILDA “PRAVDA” GAZETASI SOBIQ ITTIFOQ BUYICHA ENG TAJRIBALI, ENG ILGOR O‘QITUVCHI UCHUN (KONKURS) ELON KILDI VA 27 G‘OLIB OʻQITUVCHILARINING ISMI-SHARIFLARI USHBU GAZETANI 1923-YILGI SONIDA ELON QILINDI. ULAR ORASIDA A. SHAKURIY HAM BULIB, “ШАҲУРИ. ЗАВЕДУЮЩИЙ 13-Й ШКОЛУ В САМАРКАНДЕ” NOMLI KICHIK MAQOLA HAM BOSILGANDI. Ammo A. Shakuriy maShʼum 37- yilgacha ham oʻqituvchilik qila olgan emas. 1920- yillarning ikkinchi yarmidan boShlab uz mavqeini mustahkamlab olgan Shoʻrolar ziyolilarni taʼqib qiliSh, ularni maʼnan va jisman sindiriSh, zoʻravonlik kuliga utdi. Kechagina ittifoqning eng ilgor eng tajribali muallimi deb eʼtirof etilgan Shakuriyni 1925- yildan eʼtiboran uzi sevgan, hatto xayotini baxshida etgan, millat farzandlarini maʼrifatli qilish ishidan maxrum etdilar, u tashkil qilgan maktabni yopdilar. 1925-yildan boShlab to qatagonga qadar bog‘bonlik bilan maShgʻul boʻldi. A. Shakuriy 1937-yil 5-avgustda aksilinqilobiy millatchilik “Milliy Ittifoq taShkilotining aʼzosi, antisovet targʻibotchisi sifatida kichik letenantlar Xotyakov hamda Afanasyevlar imzosi bilan qamoqqa olinadi va 1937-yil 21-noyabrida NKVDning “uchlik” komissiyasi qaroriga binoan un yil ozodlikdan maxrum etiladi. Bu vaqtda u 62 yoShda edi. Abduqodir Shakuriy 1943-yilda Stalin qatagʻonining qurboni buldi. Atoqli pedagog Abduqodir Shakuriy 1956-yilda mutlaqo aybsiz sifatida oqlandi. Samarqand hududida yetiShib chiqqan Vadud Mahmud. Ismatullo Raxmatullayev kabi koʻzga koʻringan oʻnlab olim shogirdlaridir.

• FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YHATI • 1. MIRZIYOEV SH.M. MILLIY TARAQQIYOT YO‘LIMIZNI QAT’IYAT BILAN DAVOM ETTIRIB, YANGI BOSQICHGA KO‘TARAMIZ. TOM I. T.: O‘ZBEKISTON NMIU, 2018. – 592 B. • 2. MIRZIYOEV SH.M. XALQIMIZNING ROZILIGI BIZNING FAOLIYATIMIZGA BERILGAN ENG OLIY BAHODIR. TOM II. T.: O‘ZBEKISTON NMIU, 2018. – 508 B. • 3. MIRZIYOEV SH.M. OLIY MAJLISGA MUROJAATNOMA. T.: O‘ZBEKISTON, 2018. – • 4. DOLIMOV U. TURKISTANDA JADID MAKTABLARI. T.: UNIVERSITET, 2006. • 5. SHARIPOV R. TURKISTON JADIDCHILIK HARAKATI TARIXIDAN. –T.: O‘QITUVCHI, 2002. • 6. O‘ZBEK PEDAGOGIKASI ANTOLOGIYASI (IKKI JILDLIK) I JILD. T.:O‘QITUVCHI, 1994. -272 BET. • 7. O‘ZBEK PEDAGOGIKASI TARIXI. OLIY O‘QUV YURTLARI UCHUN QO‘LLANMA. T.: O‘QITUVCHI, 1997. -194 BET. • 8. HOSHIMOV K., NISHONOVA S. PEDAGOGIKA TARIXI 2 KISM DARSLIK. T.: ALISHER NAVOIY NOMIDAGI O‘ZBEKISTON MILLIY KUTOBXONASI, 2005. - 304 BET. • 9. MUHAMMAD ALI BALJUVONIY. TARIXI NOFEIY. (FOYDALI TARIX). TOJIK TILIDAN TARJIMA SO‘Z BOSHI VA IZOHLAR MUALLIFLARI SH.VOXIDOV VA Z.CHORIEV. T.: AKADEMIYA, 2001. - 122 BET. • 10. SO‘FI OLLOYOR. SABOT UL - OJIZIN. - T.: MEHNAT, 1991. - 94 BET. • 11. FAYZULLA XO‘JAEV. YOSH BUXOROLIKLAR TO‘G‘RISIDA // ULUG‘ TURKISTON, 1918 YIL 11 IYUN SAROB IMLOSIDA.

O'xshashlar

Ta'lim qonuniyatlari

Muammoli ta'lim 3

Ta'lim tarbiya gigiyenasi

Ta'lim tizimini boshqarish

Braziliyada ta'lim tizimi