logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Pedagogika
  4. 1917-1990 йилларда Ўзбекистонда мактаб ва педагогика фани

1917-1990 йилларда Ўзбекистонда мактаб ва педагогика фани

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1139.5 KB
Ko'chirib olish
OO ’’ zbekiston Respublikasi Xalq Tazbekiston Respublikasi Xalq Ta ’’ limi Vazirligilimi Vazirligi Muqimiy nomidagi Qo’qon Davlat Pedagogika InstitutiMuqimiy nomidagi Qo’qon Davlat Pedagogika Instituti Pedagogika fakulteti MT yo’nalishiPedagogika fakulteti MT yo’nalishi 4 «4 « AA » guruh » guruh talabatalaba si Nazarova Shahloning si Nazarova Shahloning «Tabiat bilan tanishtirish metodikasi» fanidan tayyorlagan«Tabiat bilan tanishtirish metodikasi» fanidan tayyorlagan Qo’qon– 201 4O’qituvchi:O’qituvchi: Esonova M.Esonova M. www.arxiv.uz 1917-1990 йилларда 1917-1990 йилларда Ўзбекистонда мактаб ва Ўзбекистонда мактаб ва педагогика фани.педагогика фани. www.arxiv.uz РЕЖА: 1. 1917-1990 йиллар оралиғида Ўзбекистон республикаси мустақилликга эрушгунга қадар бўлган даврда Ўзбекистон халқ таълим тизими ва педагогика фани ҳақида . 2. 70 йил давомида халқ таълимида адолатсиз, миллий сиёсатнинг амалга оширилиши. 3 . Халқ маорифи соҳасида мактаб дарсликлари ва ўқув қулланмаларининг ёритилиши. 4.Таълим-тарбия жараёнида мустабид тузим мақсадига мувофиқ ташкил этилиши ва тарбиявий оқибатлар. www.arxiv.uz • Ўзбекистонда 19917-1990 йилларда ижтимоий ҳаёт, таълим-тарбия 1917 йилги инқилобдан кейин Марказий Осиё халқларининг ҳаётида ижтимоий- сиёсий иқтисодий, маънавий-мафкуравий, жумладан халқ маорифи соҳаларида кескин ўзгариш юз берди. Жамиятни коммунистлик асосда қайта қуриш бошланди. Коммунистлик мафкура таълим- тарбиянинг асоси қилиб қуйилди. Бу тадбир жорий этилиши натижасида ўлкада (синфий кураш) кучайди . ўқитувчилар сафи шура ҳукумати (душмонлари)дан тозалана бошлади. www.arxiv.uz www.arxiv.uz • 1919 йии булиб ўтган партия VIII қурултойи қабул қилган коммунистлик партия дастурида совет ҳукуматининг мактаб ва маориф ҳақида курсатмаларини жойларда амалга ошириш зарурий вазифа қилиб қуйилди. Туркистан партия ва совет ташкилотлари ана шу йул-йуриқлар асосида маориф тизимини ишлаб чиқди ва қуйилган вазифаларни амалга ошира бошлади. • 1918-1920 йиллари шаҳарва туман маориф бўлимларида тўзилган ўқув режалари ва дастурлар асосида мактаблар да дарс ўтилди. Ссинфдан ташқари машғулотлар уюштирилди. www.arxiv.uz • 1921-1925 йилларда Туркистон маориф комиссарлиги тузган дастур ва методик қулланмаларда асосий эътибор ҳарбир ўқув фани курсини назарий жиҳатдан асослашга қаратилди. Дастур ва қулланмаларни яратишда маҳаллий зиёлилардан Фитрат, Мунаввар ори Абдирашидхонов, ҳамза Ниёзий, С.Айний, Адулла Авлоний, қори Ниёзов ва бошалар фаол иштирок этиб Туркистонда бошланган маданий қурилишни амалга оширишга, маориф тизимини барпо этишга салмоқли ҳисса қушдилар. www.arxiv.uz www.arxiv.uz • Туркистон Респуликасида маҳаллий миллатлардан ў қ итувчи кадрлар таёрлаш соҳасида қилинган ишлардан муҳими шу бўлдики, Тошкент, Самарқанда ва бошқа шаҳарларда қисқа муддатли курслар, педагогика билим юртлари, халқ маориф институти ташкил этилди, ошлангич, тўлиқсиз ўрта ва ўрта мактаблар сони ортди, уларда таълим мазмуни ҳам ўзгарди, тарбия ишлари янги тартибда оли орилди. www.arxiv.uz • Совет мактабида таълим-тарбия ишларининг асосий цикли дарс ҳисобланади. Аммо, таълим-тарбия масалаларига б а ғишланган қурултой ва кенгашлар боғли ҳолда ўтказилди. Педагогика матбуотда умумий бошлангич таълимни, умуман мактаб таълимини амалга ошириш муаммоларини, педагогика фанининг мазмуни, унинг вазифаларини ёритишда ҳам, икки йил давомида ўрта мактаб тури, ўқув режа ва дастурлари ҳақида мактабларда политехник таълим ва меҳнат, умумий ва махсус мутахассислик таълими, эстетик тарбия ва бошқа масаллалар юзасидан мунозараларда ҳам синфийликка эътибор бериш талаб этилди. www.arxiv.uz • Иккинчи жаҳонуруш йилларида, халқ таълимиини ривожлантириш комил инсонни шакллантиришда ёшларни инсонийлик, ватанпарварлик руҳида тарбиялаш иши ғалабанинг аҳамиятли усулларидан ҳисобланади. • Халқ таълими комиссариати мактабларда тарбиявий ишларнии яхшилаш, такомиллаштириш бўйича чора ва тадбирлар кўрилмоқда. • (Мактабларда тартиб-интизомни мустаҳкамлаш), (Бошлангич тўла эмас ўрта ва ўрта мактабларда педагогик кенгашларнинг шароити), )Ота-оналар комитети ишини йулга қуйиш(, )қишлоқ ёшлари учун кечки мактаблар( ва бошқа методик кўрсатмалар яратилди. • 1941 йилда ўзбекисстонда етти йиллик мактаблар сони 100 та, 194 3 йилда эса 1791 га кўпайди. www.arxiv.uz www.arxiv.uz • Уруш йилларида мактабларнинг олдида куйидаги вазифалар қуйилди` • 1. Мактаб ёшидаги болаларни умумтаълимга тортиш ишларини давом эттириш. • 2. ўқув тарбия ишларини қайта қуриш ва сифатини яхшилаш, фан асосларини юқори сиёсий ғояявиий даражада ўқитишш, ўқувчиларни ижтимоий-фойдали ишларда иштирок эттириш. • Халқ орасида сиёсий-маъифатт ишларини олиб бориш. • Урушдан сўнги йилларда мактаблардаги таълим мазмуни ва ўқитиш методлари тубдан ўзгарди. 1946- 1948 йилларда партиянинг мафкура масалаларига боғлиқанча қарорлари қабул қилинди. www.arxiv.uz • 1951-955 йилларга белгиланган бешинчи беш йиллик режасида политехника таълимига катта эътибор берилди. Шу соҳа буйича 1954-55 йиллардан бошлаб янги ўқув дастури қабул қилиниш шу дастур асосида I - IV синфларда меҳнат дарси, 5-7 синфларда устахоналар ва ўқув тажриба майдончаларида амалий ммашқлар, 8-9 синфдарда машинасозлик, электротехникага тегишли практикумлар ўткизилди. • ўқитувчиларнинг илмий ва махсус тайёргарлигига боғлиқ талабниинг ўсиши билан 1952 йилдан бошлаб ўқитувчилар институтларига айлантирилди. • СССР Олий мажлиси (Халқ таълими ҳақида) қонунни тасдиқлади ва 1974 йил январьдан бошлаб амалга оша бошлади. Бошлангич мактабларда тўрт йиллик бошлангич таълим уч йиллик бўлди. Тўлиқэмас етти йиллик урта мактаб ташкил қилиниб, умумий мажбурий саккиз йиллик мактабни тамомлаган ўқувчилар куйидаги ўқув юртларида ўқиши мумкин` www.arxiv.uz www.arxiv.uz • 1. Тўла умумтаълим урта мактаблари (9-10 синф) • 2. ўқув муддати 3- 4 йил бўлган техникумларда • 3. Профессионал ва умумий таълимни берадиган профессионал-техника билим юртлари. • 4. Ишчи ва қишлоқ ёшлари мактабларида. • Педагогика тарихи ва назарияси бўйича Н.К.Гончаров, И.А.Кайров, И.Т.Огородников ва бошқаларнинг монография, дарслик ва метолик қулланмалари чоп этилди. www.arxiv.uz • Уша даврда етук инсонни тарбиялашда педагогика фани олдига қатор вазифалар қуйилди` • 1. Республикада мактаб ва педагогик фикрлар тарихини ташкил қилиш. • 2. Маҳаллий миллат қизлари билан олиб бориладиган ишларнинг ўзига хос масалалари • 3. Республиканинг регионал шароитларини ҳисобга олган ҳолда ўқитишни ава тарбиянинг саморадорлигини ошириш.. • 4. Ўзбекистонн ҳудудида касбга йуналтириш тизимини яратиш. • 5. Миллий мактабларда рус тилини ўқитишнинг саморадорлигини орттириш. www.arxiv.uz • Урушдан кейинги йилларда республикада илм, фанн ва маданият ррус ва Европа ммаданияти таъсирида ривожланди, лекин ббу авлодларга мерос бўлиб келаётган миллий қадриятлардан ажратилган ҳолда олиб борилди. • Ислом динининг таъсирига қарши атеистлик таргибот кучайирили. Умуман, мунозара ва муҳокамалар давом этган икки йил мактаб таълимини коммунистлик таълимот асосида қуриш учун олиб борилган курашнинг юқори босқичи бўлди. Коммунистлик сиёсат туфайли ўзбек халқи ўз тарихи, миллий урф одати, ан1ана, умуминсоний қадриятларини билиш ва ўрганиш имкониятидан маҳкум бўлди, миллат тақдири, маориф равнақи учун жон фидо қилган, эркин фикр юритганннн аллома маъифатпарварлар-А.Фитрат, М.Абдирашидхонов, Э.Отажон Хошимов, Ш.Сулаймон, А.қодирий қатл этилди. Шорасул Зуннун, Чулпон, Усмон Наср ва бошқалар узоқ Сибирьга сургун қилинди. www.arxiv.uz • 40-50 йилларда коммунистлик партиянинг тоталитар сиёсати тула ҳукмронкучга айланиши билан идеологик кураш кучайди. Имомхон Хусанхужаев, Хамид Сулаймонов, Махсуд Шайхзода каби олим ва шоирлар ана шу мафкуравий йилларнинг қурбони бўлиб қамоқ ва сургунларда азоб ччекдилар. • 60-80 йилларда шаклан миллий, мазмунан социалистлик шиор остида миллатларнинг умуумлашуви тартиб қилинган бўлсада мавжуд имкониятлар дойрасида ўрта Осиё, жумладан ўзбек зиёлилари улуғ мутафаккир шоир ва олимларимизнинг педагогик фикрларини татбиқ эта бошладилар. Масалан 60-70 йилларда ўзбек маъифатпарвар шоир, адибларидан Фуркат, С.Айний, А.Навоий каби шоир ва педагогларнинг таълим тарбия ҳақидаги фикрлари татбиқ этилди. (қалила ва Димна), (қобучома) нашр қилинди. Таниқли педагог олим З.Миртурсинов (ўзбек халқ педагогикси ва унинг оғзаки ижодида акс эттирилиши) (1967) асарида халқ педагогикасини республикада биринчии бор тахлил этди. М.Очилов (Нравственное воспитание учителя) (1979) асарида булгуси ўқитувчининг шаклланиши йулларини ифодалади. www.arxiv.uz • Халқ маорифи вазирлигини бошқарган Эминжон қодиров, Сайд Шермуҳаммедов республикада ўқув тарбия ишларини талаб даражасига кутариш кечки ишчи-ёшлар ва қишлоқ ёшлари мактаблари тармоғини кенгайтириш педагог кадрлар тайерлаш каби ишларга раҳбарлик қилдилар. • Таниқли олим Сидиқ Ражабов педагогик муаммоларни ҳал қилишда фаолият кўрсатди, педагогика тарихини урганишда фаолият кўрсатди, педагогика тарихини урганиш ва унинг ривожини тахлил қилиш соҳаларида иш олиб борди. Ўзбекистон мактаблари тарихига педагогика фани тараққиётига доир асарлар яратди. • 60-80-йиллар давомида педагогика фанининг таркибий қисми бўлган фанларни ўқитиш, жумладан адабиёт ва она тилини ўқитиш усулларида ҳам маълум тадқиқот ишлари олиб борилди. Бу соҳада А.Зуннунов, Кудрат Ахмедов, Хасан Зуннунов, М.Аскарова, Н.М.Маллаев ва бошқалар фаоллик курсатдилар. www.arxiv.uz www.arxiv.uz • Умуман, 80 йилларда 1917 йиллардан бошланган ва 1991 йилгача давом эттирилган коммунистлик сиёсатнинг ижтимоий гуманитар илмлар, жумладан илмий педагогик фиикр риивожига тўсиқ бўлишига қарамай халқимизнинг тафаккури, маънавий даражаси, педагогик онги юксала борди. Ўзбекистон мустақил бўлиши биллан миллий онг, миллий рух, миллий маданиятни тараққий эттириш ва тиклаш учун кенг имкониятлар барпо булди. миллий маданиятимизнинг ўзиига хослиги тикланди. ўтмишда яшаб ижод этган, бутун жаҳонга машҳурбўлган алломалар маънавиятини ўрганиш бошланди` (қурони Карим), нинг ўзбекча изоҳли таржимаси, Мухаммед пайғамбаримизнинг (ҳадислари) Абу Исо ат-Термизийнинг (Алжомеъ ассахи) асари, А.Яссавийнинг (ҳикматлари) бир гуруҳ олимлар ёзган (Буюк сиймолар, алломалар) китоблари каби асарлар чоп этилди. www.arxiv.uz • Таълим ўзбекистан халқи маънавиятига яратувчи фаолиятини бахш эта бошлаши билан республикада (ўзбек педагикаси антологиияси), )ўзбек педагогикаси тарихи(, (ўрта Осиёда педагогик фикр тараққиётидан лавҳалар), (Мактаб маънавияти ва миллий тарбия), (МАЪнавий қадриятлар ва миллий тарбия), (ўқувчининг ахлоқий мадданиятини шакллантириш муаммолари), (Мустақиллик маънавияти ва тарбия асослари), (Донолардан сабооқлар) каби педагогик қулланмалар чоп этилди. • Мустақиллик даврида халқ таълимини ислоҳ қилиш таълим тарбия соҳасида энг муҳим воқеа бўлди. www.arxiv.uz www.arxiv.uz Адабиётлар. • 1. Каримов И. Ўзбекистон ўз истиқлол ва тараққиёт йули. Т-1992 • 2. Каримов И. Янги уй қурмай туриб эскисини бузманг. Т-199 3 • 3 . Каримов И. Ўзбекистон миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. Т-199 3 • 4. Каримов И. Тарихий хотирасиз келажак йўқ. • 5. Каримов И. ўзбек халқи ҳеч қачон ҳеч кимга қаром бўлмайди. Т-2005 • 6. Зуннунов А. Педагогика тарихи. Т-2005 • 7. Зуннунов А. Зуннунов А. Т-2006 • 8. С.Очил. Мустақиллик маънавият ва тарбия асослари. Т-1997 www.arxiv.uz

O'xshashlar

1917-1990-yillarda ta’lim-tarbiya, ma’orif va pedagogik fikr
Замонавий педагогика фани ўқитувчиси ва унга қўйиладиган талаблар
Педагогика как наука
Ижтимоий педагогика асослари
Педагогика фанининг мазмуни ва илмий тадқиқот методлар