Ўлчамлар занжирлари ва занжирларга кирувчи ўлчамлар допускларини хисоблаш - Metrologiya - Slaydlar

Ўлчамлар занжирлари ва занжирларга кирувчи ўлчамлар допускларини хисоблаш

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

509 KB

Ko'chirib olish

Ўлчамлар занжирлари ва занжирларга кирувчи ўлчамлар допускларини хисоблаш. www.arxiv.uz

• Ўлчамлар занжири деб бир детални (детал занжири) ёки бир нечта детални (йиғма занжири) ўқлари ва сиртлари жойлашув и аниқлигини билдирадиган ва берк контурҳосил қиладиган ўлчамлар йиғиндисига айтилади. Ўлчамлар занжири ни ҳосил қилувчи ўлчамларга занжир звено лари дейилади. • Звено ларни нисбий жойлашув и бўйича ўлчамлар занжирлари чизиқли, ясси ва фазовий бўлиши мумкин. Чизиқли ўлчамлар занжири ни барча звено лари номиналҳолда бир бирига параллел бўлади. Занжир звено лари бир ёки бир нечта параллел текисликларда жойлашса ясси ўлчамлар занжири ҳосил бўлади. Фазовий ўлчамлар занжирининг звено лари параллел бўлмаган текисликларда жойлашади. Звено лар бурчак кўринишида бўлса бу бурчак ўлчамлар занжири бўлади. • Ўлчамлар занжири звено лари ташкил қилувчи ва битта беркитувчи звено ларга бўлинади. Беркитувчи деб деталга ишлов беришда ёки кисмни йиғишда охирги бўлибҳосил бўладиган А0 ўлчамга айтилади. Унинг қиймати ва аниқлиги колган барча ташкил қилувчи звено лар қиймати ва аниқлигига боғлиқ. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• Механизм ишлашини белгиловчи ўлчам занжирининг звеносига дастлабки (функционал) ўлчам дейилади. Шу звено аниқлигини таъминлаш мақсадида ўлчамлар занжири тузилади ваҳисобланади. Звенолар катталаштирувчи ( A 1) ва кичиклаштирувчиларга ( A 2) ҳам бўлинади. Катталаштирувчи звено катталашса беркитувчи звеноҳам катталашади. Кичиклаштирувчи звено катталашса беркитувчи звено кичиклашади. • Ўлчамлар занжирини ечиш мохияти конструкция ва технология талабларига биноан барча звенолар допускларини ва оғишларини топишдан иборат. Бу ерда икки хил масала учраши мумкин. Тўғри масалада ташкил қилувчи звеноларни номинал ўлчамлари ва чекли оғишлари берилган бўлиб, беркитувчи звенони номинал ўлчамини ва чекли оғишларини топиш керак. Тескари масалада барча звенолар номинал ўлчамлари ва дастлабки звенони чекли оғишилари берилган бўлиб, ташкил қилувчи звенолар чекли оғишларини топиш керак. • Ўлчамлар занжирлари тўлиқ ёки чекланган ўзароалмашинишни таъминловчи усуллар билан ёки эхтимолликлар назарияси асосидаги усул ёрдамида ечилиши мумкин. www.arxiv.uz

Ўлчамлар занжирини максимум- минимум усули ёрдамида ечиш • Расмда кўрсатилган детални ишлаш технологияси қуйидагича бўлади. Бошда 1 база текислиги ишланади. Кейин бу текисликга нисбатан, А2 ўлчамга созлаб, 2 текисликга ва, А1 ўлчамга созлаб, 3 текисликларга ишлов берилади ва шуни билан тайёр детал чивикдан киркиб олинади. www.arxiv.uz

• Бунда уч звено ли ўлчам занжириҳосил бўлади. Технологияга кўра охирида пайдо бўлган А0 звено си беркитувчи бўлади ва занжир схемасига кўра уни номинал қиймати • Агар умумийҳолда барча звено лар сони m , катталаштирувчи звено лар Акт сони n , кичиклаштирувчи звено лар Акч сони p бўлса, ташкил қилувчи звено лар сони n + p = m -1 • Ташкил қилувчи звено лар ўлчамлари допуск чегарасида ўзгариб тўрганлиги сабабли беркитувчи звено ни чекли қийматлари қуйидагича бўлади2 1 0 A A A �           n i pn nj кчj ктj А A A 1 1 0 )1( www.arxiv.uz

• Беркитувчи звено допуск ини (2) нчидан (3) нчини айириб топамиз • Бу тенглама энг кисқа занжир принципини ифодалайди. Бу принципга кўра ўлчамлар занжирларида звено лар сони канча кам бўлса, шунча беркитувчи звено аниқлиги баланд бўлади. Бундан ташкари (4) тенгламага кўра деталга ишлов беришни ёки узел йиғишни беркитувчи бўлиб энг паст аќамиятга эга бўлган звено келиб чиқишини назарда тутиб олиб бориш керак. • Хохлаган звено Aq ни допуск и (4) кўра • Агар Aj ўлчами допуск майдонининг ўртаси координатасини Ес ( Aj ) деб белгиласак бу ўлчамни чекли оғишлари • Es ( Aj )= Ec ( Aj )+ TAj /2 (6) Ei ( Aj )= Ec ( Aj )- TAj /2 (7)          n i pn nj кчjктjn i pn nj кчjктj AAA AAA 1 1 maxminmin0 1 1 minmaxmax0 )3( )2(           n i j n о pn nj кчj ктj TA TA ёки TA TA TA 1 0 1 1 0      2 1 0 m j j q TA TA TA www.arxiv.uz

• Беркитувчи звено ни чекли ўлчам лари (2) ва (3) дан қуйидагича ёзилиши мумкин: • (8) ва (9) тенгламалардан аъзома аъзо (1) тенгламани айирсак беркитувчи звено ни чекли оғишини топамиз:           n i pn nj кчjjктjjj n i pn nj кчjjктjj AEsAAEiAAEiA AEiAAEsAAEsA 1 10 1 100 )9()]([)]([)( )8()]([)]([)(              n i pn nj кчjктjj n j pn nj кчjiктj A Es A Ei A Ei A E A Es A Es 1 11 10 ) 11( )] ( )] ( ) ( ) 10( ) ( ) ( ) ( Тескари масала (лойиќаҳисоби). Бу масалани ечишда бир тенгламага кўп гина номаълумлар тўғри келади . Шунинг учун бу масалада ечимлар сони чексиз бўлади .ҳ исоб натижасида беркитувчи ўлчам ани қ лигини таъминловчи ташкил қ илувчи ўлчамлар ани қ лигини топиш зарур бўлгани сабабли масалага қ ўшимча шартлар киритиб кўниктирадиган ечимга келиш мумкин . Агар ташкил қ илувчи ўлчамлар қ ийматлари бир тартибда бўлса масалани тенг допуск лар бериш усули билан ечиш мумкин . Бунда шартли равишда қ уйидаги шартни қ абул қ иламиз : TA1=TA2=…=TAm-1=TmAJ (12) www.arxiv.uz

• Унда (4) тенгламага биноан • TA 0 = ( m -1) TmAj (13) • Бу ердан ўртача допуск Т m А J топамиз • TmAj = TA 0 / m -1 (14) • Аниқланган ўртача допуск қиймати баъзи ўлчамлар учун коррекция қилинади, лекин қуйидаги нотенглик бажарилиши шарти билан: • Агар ташкил қилувчи ўлчамлар қиймати бир тартибда бўлмаса, масалани бир хил квалитет даги допуск лар бериш усули билан ечиш мумкин. Бунда барча ташкил қилувчи ўлчамлар бир квалитет бўйича ишланади деб фараз қиламиз. • Маълумки ўлчам допуск и • TAj = aji • 1-500 мм ўлчамлар диапазони учун допуск бирлиги i қиймати •     1 1 0 ) 15( m j j TA TA ) 001,0 45,0( ) 17( 001,0 45,0 33 jjj D D a TAj демак D D i     www.arxiv.uz

• бу ерда aj - j – чи ўлчамнинг допуск бирликлари сони. • Унда (4) тенгламага биноан • TA0=a1i1+a2i2+…+am-1im-1 (18) • Қ абул қ илинган шартимизга кўра • a 1= a 2=…= am -1= ат (19) • бўлгани учун • унда ўртача допуск бирликлар сони am • Топилган am қ иймати бўйича энг я қ ин квалитет топилади , яъни а қ ийматига эга бўлган энг я қ ин квалитет . Квалитет номерига ва номинал ўлчам ларга қараб СТ СЭВ 145-75 дан ташкил қилувчи ўлчамларни допуск лари топилади. Допуск лар аниқланганда ўлчамлар характерига қараб уларни асосий вал ёки асосий тешик деб фараз қилинади. ТА1, ТА2,....ТАм-1 допуск лари аниқлангандан кейин берилган Ei ( A 0) ва Es ( Ao ) га қараб ташкил қилувчи ўлчамларнинг юқори ва пастки чекли оғиш лари (10) ва (11) тенгламалар бажарилиши шарти билан аниқланади.) 20( ) 001,0 45,0( 1 1 3 0     m i jjm D D a TA ) 21( ) 001,0 45,0( / 1 1 3 0    m i jjm D D TA a www.arxiv.uz

АДАБИЁТЛАР 1. Исматуллаев П.Р., Максудов А.Н., Абдуллаев А.Х., Ахмедов Б.М, Аъзамов А.А. Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш. Тошкент, «Узбекистон», 2001. 2. «Метрология тўғрисида»ги Узбекистон Республикасининг қонуни (28.12.1993 й. №1004- Х11). 3. Абдувалиев А.А. и др.Основы стандартизации, сертификации, метрологии и управления качеством продукции Ташкент, 2002. 4. Ким К.К. и др. Метрология, стандартизация, сертификация и электроизмерительная техника. Москва – Санкт Пертербург, «Питер», 2006. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Калибр ва улар ҳақида маълумот

Ўзаро алмашинувчанлик асослари ва вазифалари

Ички водопровод совук сувини гидравлик хисоби

Шпонкали бирикмаларнинг деталларини ўлчаш ва назорат қилиш

Метрология ва стандартлаштириш ва серификация фанинг мақсад ва вазифалари