Жадидчилик ҳаракати ва маънавият - Manaviyat asoslari - Slaydlar

Жадидчилик ҳаракати ва маънавият

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

179 KB

Ko'chirib olish

Жадидчилик ҳаракати ва маънавият

Ж адидчили к ҳаракати ва унинг моҳияти  XIX аср охири- ХХ асрнинг бошларида сиёсий, маданий, иқтисодий жиҳатдан инқироз ҳолатига тушиб қолган мусламлака туфайли ривожланиш паст даражада бўлган ўлкада Туркистон зиёлилари чор Россиясининг мустамлакачилик зулмидан қутулиш, ўз миллий давлатчилигини тузиш, иқтисодий ва маданий тараққиётга йўл очиш, халққа зиё тарқатиш чораларини кўрди. Бу борада жадидчилик ҳаракати катта рол ўйнади.

Демократик ҳаракат  Жадидчилик рус мустамлакачилигига қарши миллий демократик ҳаракат бўлиб, у ўша давр Туркистондаги қолоқ иқтисодий, ижтимоий ва маданий шароитда яшаётган халқларни маърифатлаштириш, жамият ҳаётида ижтимоий ва маданий ислоҳотлар ўтказиш, пировардида миллий мустақиллик Қояларини ҳаётга тадбиқ этиш мақсадини ўз олдига қўйган эди.  Туркистонда жадидчилик ғ оялари XIX асрнинг 90-йилларидан ёйила бошлади. Бу ҳаракат ХХ асрнинг 30-йиллари охирларигача ўлка ижтимоий-сиёсий ҳаётида муҳим рол ўйнади. Бугунги кунда республикамиз тарихчи олимлари жадидчилик ҳаракатида қуйидаги учта босқични фарқлашмоқда: 1) ХIХ аср охирларидан 1915 йилгача- маърифатчилик; 2) 1915 йилдан – 1918 йил февралигача- мухториятчилик; 3) 1918 йил февралидан - 20-йиллар охирларигача мустабид советлар давридаги фаолияти.

 Бухорода амир Абдулаҳадни жадид мактаби очишга кўндиради. Бу мактабга «Музаффария» номи берилади. 1898 йилда Тўқмоқда (ЈирҚизистон) ҳам шундай мактаб очилди. 1899 йилда Андижонда Шамсуддин домла, 1901 йилда Қ ўқонда Салоҳиддин домла, Тошкентда Мунавварқори Абдурашидхонов ва Самарқандда Абдуқодир Шакурийлар биринчи бўлиб жадид мактабларини очадилар. Жадидчилик ҳаракатининг йирик намояндалари жадид мактаблари учун дарсликлар ҳам яратганлар. Мунавварқори Мунавварқори АбдурашидхоновАбдурашидхонов

Х алқ маърифати учун кураш  Жадидларнинг халқ маърифати учун кураш дастури уч асосий йўналишдан иборат бўлган:  Янги усул мактаблари тармо ғ ини кенгайтириш. Умидли, иқтидорли ёшларни чет элга ўқишга юбориш. Турли маърифий жамиятлар тузиш ҳамда зиёлиларнинг кучли фирқасини ташкил этишга қаратилган газеталарни чоп этиш.

Янгича ўқитиш  Шу дастурни амалга ошириш борасида Маҳмудхўжа Беҳбудий , Абдурауф Фитрат , Мунавварқори Абдурашидхонов , Убайдуллахўжа Асадуллахўжаев , Абдулла Авлоний , Абдулҳамид Чўлпон ва бошқа зиёлилар жонбозлик кўрсатишди . Янгича ўқитиш мусулмон болаларига қисқа вақт ичида дунёвий , диний таълим бериш дастури асосида олиб борилди . Бу дастурга кўра мактабларда ўқитиш тизими икки босқичдан иборат бўлган . Биринчи босқич ибтидоий қисм деб аталиб , унинг таҳсил муддати 4 йил бўлган . Биринчи босқични тугатган шогирд эски мактабда 10 йил ўқигандан кўра яхшироқ савод чиқарган . Иккинчи босқични муваффақиятли тугатган шогирд арабча , форсча , туркий тилда бемалол сўзлашиб , русчада эркин гаплаша олар эдилар .

У лкан маънавий-маърифий-ахло қ ий мерос  Шу ўринда яна бир нарсани таъкидлаб ў тмо қ жоиз. Жадидчилик ҳ аракати нафа қ ат улкан маънавий-маърифий-ахло қ ий мерос қ олдирди. Айни пайтда у биз ва биздан кейинги авлодлар учун ахло қ ий намуналар сифатида хизмат қ иладиган, идеалга айлантирилиши лозим бўлган шахсларни вояга етказди. Биз ю қ орида тилга олиб ў тган жадид мутафаккирларидан таш қ ари яна шундай сиймолар борки, улар ў з ҳ аётларини миллий озодлик ҳ аракатини уюштиришга ба ғ ишладилар.

O'xshashlar

Монийлик ҳаракати ва маънавият

Маънавият хонаси

Маънавият-миллий ва умуминсоний қадриятлар муштараклиги

Оила – маънавият қўрғони

Маънавият ва маърифат Ўзбекистон сиёсатининг устивор йўналиши