Maktabgaсha ta’limda bolalarni tabiat bilan tanishtirishning nazariy asoslari va tabiat haqida tuchuncha - Maktabgacha va boshlang'ich ta'lim - Slaydlar

Maktabgaсha ta’limda bolalarni tabiat bilan tanishtirishning nazariy asoslari va tabiat haqida tuchuncha

Yuklangan vaqt:

17.06.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1637.9599609375 KB

Ko'chirib olish

Maktabgaсha ta’limda bolalarni tabiat bilan tanishtirishning nazariy asoslari va tabiat haqida tuchuncha Reja: 1. Tabiat bilan tanishtirish nazariyasi va texnologiyalari fanining maqsad va vazifalari. 2. Tabiat, inson va jamiyat haqida tuchuncha. 3. Inson rivojlanishida tabiatning roli haqida qadimgi qo‘lyozmalarda yoritilishi.

 Tabiat bilan tanishtirish nazariyasi va texnologiyalari fanining maqsadi  Tabiat bilan tanishtirish nazariyasi va texnologiyalari fanining maqsadi, maktabgacha ta'lim yoshidagi bolalarni maktabga tayyorlash, tabiat bilan tanishtirish jarayonida tabiatga ehtiyotkorona munosabatda bo’lish, Vatanga mehrli bo'lish, ekologik ta'lim-tarbiyani amalga oshirish, tabiat haqida mukammal bilimga ega bo'lgan yosh avlodni tarbiyalashdir.  Tabiat bilan tanishtirish nazariyasi va texnologiyalari fanining vazifasi  Tabiat bilan tanishtirish nazariyasi va texnologiyalari fanining vazifasi talabalarni tabiat bilan tanishtirish usullari, ish shakllari, shuningdek pedagog, psixolog olimlar va mutafakkirlarning tabiatning inson hayotidagi ahamiyati haqidagi bilimlari bilan tanishtirish va nazariy bilimlar berishdan iborat. 06/17/2024 2

06/17/2024 3 Tabiat bilan tanishtirish nazariyasi va texnologiyalari fanining boshqa fanlar bilan aloqasi Bola a'zolarining tuzilishi — oliy nerv sistemasi, ichki a'zolari, tana tuzilishi, yoshga qarab hosil bo'ladigan o'zgarishlar tabiat bilan tanishtirishda muhim ahamiyatga ega. Bundan ko'rinib turibdiki, bu kurs bolalar fiziologiyasi fani bilan ham bevosita bog'langan. Biologiya fani tabiat bilan tanishtirish metodikasining asosini tashkil etadi. Chunki biz bolalarni jonli va jonsiz tabiat, tabiat hodisalari, yilning turli fasllari bilan tanishtiramiz. Tabiat bilan tanishtirish fani falsafa, biologiya, pedagogika, psixologiya, fiziologiya va barcha metodikalar bilan bog'liq holda bir-birini to'ldirib, mustahkamlaydi.

06/17/2024 4 Tabiat va uning odamlar hayotidagi ahamiyati. Tabiat - bu organik (tirik) va noorganik (notirik) dunyoni o‘zida qamrab olgan bir butun olam. Tirik organizmlarning ma’lum bir muhitda yashash qonuniyatlarini, ya’ni organizmlarning o‘zaro va ularni o‘rab turgan atrof-muhit bilan bog’liq bo‘lgan hayot tarzini o‘rganadigan fan ekologiya deb ataladi . Ekologiya (grekcha "oikos" - yashash, uy, makon, "logos" - ta’limot) - umumiy tarzda u organizmlarning yashash joyi, makoni degan ma’noni anglatadi.22 25 14 11 14

Populyastiyalar, turlar, biostenozlar, biogeostenozlar va biosfera kabi tuchunshalar ekologiya fanining manbai hisoblanadi. Shuning uchun umumiy ekologiya to‘rt bo‘limga bo‘lib o‘rganiladi: autekologiya, populyastiyalar ekologiyasi, sinekologiya va biosfer a. 06/17/2024 51.Autekologiya ( “ autos ” — yunoncha so ‘ z bo ‘ lib, “ o ‘ zi ” degan ma ’ noni bildiradi) ayrim turlarning ular yashab turgan muhit bilan o ‘ zaro munosabatini, ularning qanday muhitga ko ‘ proq va uzviy moslashganligini o’rganadi.0102 25 0A 021C051109 0B 06 0C 06 0D 0C06 0D 07040317 0A 11 0D 0C 0B 06 0E 08110804 0304 0D 0C02 14 0D 210B111506 14

06/17/2024 6 2. Populyatsiyalar ekologiyasi ( “ populyatsion ” — fransuzcha so ‘ z bo ‘ lib, “ aholi ” degan ma ’ noni bildiradi) populyatsiyalar tuzilmasi va dinamikasini, ma ’ lum sharoitda turli organizmlar sonining o ‘ zgarish (biomassa dinamikasi) sabablarini tekshiradi. 3.Sinekologiya ( “ sin ” -yunoncha so ‘ z bo ‘ lib, uning ma ’ nosi “ birlikda ” demakdir) biogeotsenozlarning tuzilishi va xossalarini, ayrim o ‘ simlik va hayvon turlarini o ‘ zaro aloqasini hamda ularni tashqi muhit bilan munosabatini o ‘ rganadi. 0E 0F020E 0F 0A 2111211C07 0B 06 0C 06 130B0208091C0C19 0D 0C 0D 07 0A 02 0B 06 0E 0811080406 2111211C070D0205 0E 071C14 09 0D 0C1202 1604080214 0E 0E 0E 140215 06 0A 09 0B 1F0D1C08110819 0D 0C 0D 07 1C0804 0E 081109 0A 0304 0B 06 0304 02 0D 09 0D 0C 02 14 0D 0B 06

06/17/2024 7 4. Ekotizimlarning tadqiq qilishning rivojlanishi biosfera haqidagi ta’limotni vujudga keltiradi. 17 17 0E 25 062C 03 0606 2D

Muhitning organizmni harakatlantiruvshi alohida tarkibiy qismlari (havo, yorug‘lik, issiqlik, suv, oziq-ovqat) ekologik omillar deb ataladi. A.S.To‘xtaev fikrisha, "ekologik muhit deganda tirik organizmni o‘rab turgan fizik qurshov e’tiborga olinadi. Aniqroq so‘z borganda muhit tevarak-atrofdagi o‘zaro bog‘lanishlardagi shart-sharoitlar va ta’sirlar majmuidir (tabiiy va sun’iy muhit)". Ekologik omil esa tirik organizmlarga to‘gridan-to‘g‘ri ta’sir etuvshi muhitning ayrim bir tarkibiy qismidir. Tadqiqotshi A.R.Meliboevning fikrisha, tabiat va jamiyat orasidagi munosabatlar sohasida ekologik muammolar paydo bo‘ladigan yo‘nalishlarni aniqlash favqulotda muhim pedagogik va psixologik muammo hisoblanadi. 06/17/2024 8

Bunday munosabatlar tabiat zahiralaridan oqilona foydalanish maqsad va usullarini baholash zarurati paydo bo‘lganda yuzaga keladi:  insoniyatning tabiatga nisbatan munosabatlarining xususiyati (maqsadsiz, shaxsiy qiziqish, atrof-muhitga nisbatan loqaydlik, ma’lum bir maqsadga yo‘naltirilgan, iste’molshilik, ehtiyotkorona, faol-ijodiy)ni;  tabiat zahiralaridan foydalanish maqsad va usullarini baholash zarurati paydo bo‘lgandagina yuzaga keladi. Bunday baholashga zarurat tabiiy omilning inson va jamiyat uchun ham muhim insoniy qadriyat ekanligidan hosil bo‘ladi. Jamiyat a’zolarining farovonligi va huzur-halovati atrof-muhit holatiga bevosita bog‘liq.  06/17/2024 9

Bolalarni tabiat bilan tanishtirishning ahamiyati. Tabiatga muhabbat - juda keng qamrovli va murakkab his-tuyg‘udir. U yuksak ruhiy va akliy qatlamlarni o‘z ishiga oladigan murakkab bir butunlikni tashkil etadi. Maktabgacha yoshdagi bolalarda atrof- muxitga mas’uliyatli munosabatni shakllantirishga doir tadqiqot ishlarini olib brogan. M.Umarovaning fikrisha, bu hissiyotni tarbiyalashni bolalikning erta yoshidan boshlash muhim pedagogik ahamiyat kasb etadi. Har bir bolada o‘zi yashab turgan mahalliy o‘lka va O‘zbekiston tabiatiga muhabbat bilan qarash, unga ko‘ngil qo‘yish ishtiyoqi o‘sib boradi. Bolalikda tug‘ilgan bu tuyg‘u maktab yillarida rivojlanib, boyib boradi. 06/17/2024 10

 “ Avesto”yer, suv, zamin, xona, badan, kiyim-kechak, oziq- ovqatlarni toza tutish va saqlashga alohida e’tibor berilgan. «Avesto»da qabristonlarni shahar va qishloqlardan yiroqda tashkil etish, uni o’rab qo’yish, maxsus tozalikka rioya qilish, murda tekkan libos, yerlarni qatron qilish xususida fikrlar mavjud. Inson yoki hayvon o’ligi tushgan soy, ariq, hovuz, quduqlarni bir necha marta qatron qilish (suvga to’ldirib bo’shatish) ta’kidlanadi. Shuningdek, tuproqni iflos qilgan va uni asrash qoidalarini buzgan shaxslar “400 qamchi jazosi”ga giriftor qilingan.  “ Avesto” da muhit tozaligini saqlash va kasalliklarning oldini olish vositalari sifatida quyidagilar ta’kidlangan:  1.Axlatlarni berkitish, ifloslangan joylarni tuproq, tosh, kul bilan ko’mib tashlash.  2. Otash va sovuqlik bilan ofat va balolarni yo’qotish.  3.Kul, sirka, sharob, turli giyohlar (isfand, misxak, sadaf, piyoz, sandal) tutatish. 06/17/2024 11

TARBIYACHI MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI TABIAT BILAN TANISHTIRISH JARAYONIDA QUYIDAGI VAZIFALARNI HAL ETISHI ZARUR: 1.Jonli va jonsiz tabiat haqida aniq bilimlar berishi, ularning o‘zaro aloqadorligini ochib berishi 2.Inson organizmi va uning salomatligi haqida ma’lumot berishi 3.Maktabgacha yoshdagi bolalarni tabiatdagi o‘zgarishlarni kuzatishga doir xulq-atvor ko‘nikma va malakalari bilan qurollantirish 4.Tabiatdan oqilona foydalanish va uning boyliklarini ko‘paytirishga yo‘naltirilgan inson mehnat faoliyati bilan tanishtirish  5.Ona-tabiatga muhabbat, uni asrab-avaylashga doir ishtiyoqni tarbiyalash.  06/17/2024 12

 Qur’oni Karim va Hadislarda ham tabiat va insonni asrash, ular o’rtasidagi munosabatning oqilona bo’lishiga erishish masalalariga alohida o’rin berilgan. Xususan, mazkur manbalarda inson omili (demakki, inson ekologiyasi) masalasiga alohida o’rin ajratilgan bo’lib, bu boradagi g‘oyalarni mazmuniga ko’ra quyidagi yo’nalishlar bo’yicha turkumlashtirish mumkin:  O’simlik va hayvonot dunyosini muhofazalash (masalan, “Soyasidan xalq foydalanib turgan daraxtni kesib yurgan odamni Tangri do’zaxga mahkum etadi”, “Bu dunyoda jonivorlarga qattiq azob beradigan kishilarni Tangri qiyomat kuni qattiq azoblaydi”, “Yoqmoq niyatida qo’lingizda ko’chat turgan paytda behosdan qiyomat-qoyim bo’lishi aniq bo’lganida ham ulgursangiz uni ekib qo’yavering», “Agar hayvonlarga berayotgan azoblaringiz kechirilsa, sizning ko’p narsalaringiz kechirilgan bo’ladi”, “Joni bor narsani o’q otishda nishon qilmanglar”, “Qo’y boq, zero, u ayni barakadur”, “... tilsiz hayvonlar to’g‘risida allohdan qo’rqinglar. 06/17/2024 13

O'xshashlar

Kichik guruhlarda ilm-fan va tabiat markazlarida olib boriladigan tajribalar

Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni axloqiy tarbiyalash asoslari

Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni axloqiy tarbiyalash asoslari

Maktabgacha yoshdagi bolalarni tasviriy san'at asarlari bilan tanishtirish

Maktabgacha yoshdagi bolalarning mehnat tarbiyasi