Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlari - Maktabgacha va boshlang'ich ta'lim - Slaydlar

Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

25.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1481.751953125 KB

Ko'chirib olish

T A Q D I M O T IYO`LDOSHEVA XOSIYAT BAHODIROVNA MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLA SHAXSI HIMOYA MEXANIZMLARINI PSIXOLOGIK SALOMATLIKKA TA’SIR XUSUSIYATLARIO’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI TERMIZ DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI PSIXOLOGIYA KAFEDRASI mavzusida 70110102-Pedagogika va Psixologiya mutaxassisligi bo’yicha magistr darajasini olish uchun tayyorlangan dissertatsiya ishi

DISSERTASIYA MUNDARIJASI I BOB. Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlarining psixologiyada o’rganilishi II BOB. Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarining psixologik salomatligiga ta’sir etish xususiyatlarini aniqlashning metodlari, usullari va tashkil etish shakllari III BOB. Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlari tajriba–sinov ishlari Xulosalar. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati Ilovalar05 01 071A

MAVZUNING DOLZARBLIGI Respublikamizning maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ta’lim-tarbiya jarayonida psixologik xizmatni tashkil etish, hamda o’sib kelayotgan yoshlarning ongu shuurini, tafakkurini ma’rifat asosida shakllantirish va tarbiyalash masalalariga bag‘ishlangan ilmiy izlanishlarda jahon ilmu fan rivojiga ulkan hissa qo’shgan psixolog olimlarning qarashlaridan yoshlar tarbiyasida samarali foydalanish, bilim olish jarayonida dunyoqarash, intellektual salohiyatni kengaytirish amaliy ahamiyat kasb etib, kelajakni belgilab beruvchi asosiy psixologik omil sifatida baholanmoqda.Jahon maktabgacha ta’lim tizimida psixologlarni tayyorlashda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish psixologlarda axloqiy madaniy kompetentlikni rivojlantirishni taqozo etmoqda. Shu bilan birga, psixologlarni tajribalarini oshirish, ta’lim texnologiyalarini samarali tatbiq etishga tayyorlash orqali maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini aniqalash va baholash, uni psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlarini o’rganilishida muhim ahamiyat kasb etmoqda. O’sib kelayotgan maktabgacha yoshdagi bola shaxsining shakllanishida ularning ongu shuurini, tafakkurini ma’rifat asosida shakllantirish va tarbiyalash masalalariga bag‘ishlangan ilmiy izlanishlarda jahon ilmu fan rivojiga ulkan hissa qo’shgan psixologlarning ilmiy-nazariy qarashlaridan yoshlar tarbiyasida samarali foydalanish, bilim olish jarayonida dunyoqarash, intellektual salohiyatni kengaytirish orqali psixologik salomatlikni ta’minlash amaliy ahamiyat kasb etib, kelajakni belgilab beruvchi asosiy psixologik omil sifatida baholanmoqda. Mazkur vazifa maktabgacha ta’lim tashkilotida psixologik xizmatini tashkil etishning samaradorligini oshirish orqali maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlarini o’rganilishi pedagogik imkoniyatlarini topish va ularni takomillashtirishni taqozo qiladi. Shuning uchun ushbu sohada ilmiy izlanishlar olib borish g‘oyatda dolzarblik kasb etadi. 1 3 2 4

Tadqiqot ishi ob’yekti: Termiz shahridagi 11-, 31-DMTT larida va Muzrabot tumanidagi 3-, 8-DMTT larida tajriba–sinov ishlari o’tkaziladi.Tadqiqot predmeti: Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlari metodik asoslari mazmuni, imkoniyatlari, modeli va texnologiyasi. Tadqiqotning maqsadi: Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlarini o’rganish hamda mazkur jarayon samaradorligini oshiri shga yo’naltirilgan metodikalarni o’rganib chiqish va ularni amaliyotga tadbiq etish.

TADQIQOT VAZIFALARI: Tadqiqot mavzusiga oid ilmiy-pedagogik, falsafiy, psixologik manbalarni tahlil qilish orqali muammoning dolzarb pedagogik ahamiyatga ega ekanligini asoslash. Maktabgacha ta’lim tashkilotida psixologik xizmatni tashkil etishni baholash. Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlarini aniqlash Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlarini aniqlash va uni amaliyotga tadbiq etish. 29 04 12 01 02 05 01 0C 01 0C

Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlarini aniqlash va baholash usullari aniqlandi; Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlari o’rganildi va uslubiy ko’rsatma tayyorlandi; Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlari bo’yicha psixologik, metodlar takomillashtirildi va tajriba-sinov ishlari bilan samaradorligi tasdiqlangan.TADQIQOTNING ILMIY YANGILIGI: 01 0C 02 01 0C 01 0C 04 04

TADQIQOTNING ASOSIY MASALALARI VA FARAZLARI :  Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi shakllanishida psixologik salomatlikka ta’sir etuvchi turli psixologik xavflarni oldini olish va bartaraf etish;  Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini aniqlash va baholashda psixologlar uchun dasturlar ishlab chiqish va amaliyotga targ’ib etish;  Ota-onalar va psixologlarning hamkorligini kuchaytirish orqali turli xil korreksion treninglar tashkil etish. 01 01 020304010A 01060B 010C 010C 01 12 010C 0105 0116 0105 0112 01 10 010B 010B 0118 0106 0116 01 01 020304 010A 01060B 010C 0109 01 13 0103110E 0118 010603090B 0112 0117 01 0D 010E0C 0108 0118 010313 0105 0116 01 1F 0118 0112 0109 0104 01 0B 0105 0110 0104 0105 0105 0116

I BOB. MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLA SHAXSI HIMOYA MEXANIZMLARINI PSIXOLOGIK SALOMATLIKKA TA’SIR XUSUSIYATLARINING PSIXOLOGIYADA O’RGANILISHI 1.1.§ Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi shakllanishi haqidagi qarashlar, nazariy yondashuvlar 1.2.§ Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi shakllanishiga ta’sir etuvchi omillarning ahamiyati 1.3. Maktabgacha yoshdagi bolalarda psixologik himoya mexanizmlari va psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlari 070B 11 1B 0D 09 0D 1C19 2126 241E2D29281E22 25

Psixologik himoya – bu ruhiy salomatlikni saqlash uchun ongni yoqimsiz, travmatik tajribalardan himoya qilishga qaratilgan shaxsiy barqarorlikni saqlashning maxsus tizimi . Zigmund Freydning qizi Anna Freyd 1940-yillarning oʻrtalariga kelib toʻplangan psixologik himoya mexanizmlari haqidagi bilimlarni birinchi marta o’zining “Oʻzini - oʻzi va himoya mexanizmlari psixologiyasi” monografiyasida umumlashtirish va tizimlashtirishga harakat qildi. P S I X O L O G I K H I M O Y A N I M A ? Birinchi marta Zigmund Freyd tomonidan 1894-yilda o‘zining “Himoya mexanizmlari” asarida tasvirlangan. 260E0127 011E0E 012811 0127 01 292A2B 010B 0104 01 05 0112 01090E 01 13 0109031E 0106 01 06 0113 010B 012E 0120010B 0118 01 090E 0113 0112 01 13 011713 0118 01 1B1D 0109 011E0E 30 04 3435 020C0215

1. ota-onalar tomonidan ko’rsatilgan himoya xatti-harakatlarining namunalarini o’zlashtirish;BOLADA HIMOYA MEXANIZMLARI QUYIDAGILAR NATIJASIDA YUZAGA KELADI: 2. ota- onalarning salbiy ta’siri.Anna Freyd : bolalardagi himoya mexanizmlari himoya xarakteriga ega va shaxsning normal psixologik holatini saqlab turadi, uning tartibsizlanishini oldini oladi. Bolada har bir himoya mexanizmi birinchi navbatda o’ziga xos instinktiv impulslarni o’zlashtirish uchun shakllanadi va shuning uchun individual rivojlanishning ma’lum bir bosqichi bilan bog’liq, deb ta’kidlaydi.

II BOB. MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLA SHAXSI HIMOYA MEXANIZMLARINI PSIXOLOGIK SALOMATLIKKA TA’SIR XUSUSIYATLARINI ANIQLASH METOD, USULLARI VA TASHKIL ETISH SHAKLLARI 2.1. Maktabgacha yoshdagi bola shaxsining salomatlik darjasini aniqlash va uning ko’rsatkichlarini belgilash usullari 2.2. Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi shakllanishida sog’lom turmush tarzini tashkil etishning psixologik salomatlikka ta’sir mexanizmlarini ishlab chiqish uni amaliyotga tatbiq etishning ahamiyati 2.3. Maktabgacha ta’lim tashkilotida psixolog va ota-onalar bilan bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlarining diagnostika qilish metod, usullarini tashkil etish 07 1210 11 08 1205 0D08 08 180E 10 0E 05 32 27 31 30

HIMOYA MEXANIZMLARI MAZMUNI Tajovuzkorlik Individning unga past baho bergan, o’zi haqidagi tasavvuriga ikkilanishga sababchi shaxsga bo’lgan aks ta’sirning namoyon etilishi O’ylash Noxush hissiyot, his-tuygʻularning bir ob’yektdan talabga muvofiq bo’lmagan boshqa ob’ektga ko’chirilishi Tasavvur O’zining hissiyoti, istak-xohishlari va xususiyatlarini o’zi bilmagan holda boshqa kishida ko’rishi Ideallashtirish O’zini “ideallashtirish” o’z xatolarini, kamchiliklarini tan olmaslik Unutish Shaxsning yoqtirmagan, noxushliklarini unutishi: odamlarning timsoli, ismi, muloqot vaqtida noxush yoqimsiz xotiralarning esga tushurilishi kabi holatlar va hokazo Inkor etish Individning voqea va hodisalarni adekvat tarzda idrok qilmasligi, inkor etishi va o’zi haqidagi bilimlarini “men bu haqda hech nimani bilmasdim”, “bu meniki emas”, “menga shunday aytdilar”, “men bunday aytmagan edim” kabi bahonalar bilan ifoda etishi Diskreditatsiya Xabar manbalarining past baholash “men-timsol”, “hamma gapirsa ham, sen gapirma”, “kim hakam?” kabi gaplar bilan shaxsni kamsitish va unga past baho berish Identifikatsiya O’zini boshqa odam bilan va namunali xulq-atvorga ega guruh bilan solishtirish o’z xulq –atvori va munosabatini atrofdagilar bilan taqqoslab, hayot tarzini yengillashtirish Konversiya (o’zgarmoq) “ Men”ligi yuqoriligini saqlab qolib o’ziga noxush holatlarni, vaziyatlarni hazilga yoyadi va muomalada bo’ladi hamda berilgan tanbehlarni hazil, deb qabul qiladi.

III BOB. MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLA SHAXSI HIMOYA MEXANIZMLARINI PSIXOLOGIK SALOMATLIKKA TA’SIR XUSUSIYATLARI BO’YICHA TAJRIBA – SINOV ISHLARI 3.1. Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlari bo’yicha tajriba-sinov ishlarining mazmuni 3.2.§ Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi himoya mexanizmlarini psixologik salomatlikka ta’sir xususiyatlari bo’yicha tajriba-sinov ishlari natijalarining tahlili 07 11 1B 0D08 08 180E 09 36 24 27 20

“ Uylardagi qo’rquv” metodikasi  Mariya Panfilova “Uylardagi qo’rquv” metodikasi muallifi hisoblanadi. Muallif ikkita taniqli texnikaning o’ziga xos sintezini amalga oshirdi: o’zgartirilgan suhbat Aleksandr Zaxarov va test “qizil uy, qora uy” . Keltirilgan metodikalar Termiz shahar 11, - 31- Davlat maktabgacha ta’lim tashkilotlari hamda Muzrabot tuman 3,-8- Davlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarcv di katta va tayyorlov guruhlari tarbiyalanuvchilarining jami 138 nafar sinaluvchisi ishtirok etdi. Shundan, o`g`il bolalar 72 nafarni, qiz bolalar esa 66 nafarni tashkil etdi.

“ UY, DARAXT, ODAM” TEST TAHLILINING NATIJALARI T/r Sinaluvchilar Shkalalar Termiz shahar Muzrabot t JAMI Foizi 11-DMTT 33 nafar 31-DMTT 34 nafar 3-DMTT 35nafar 8-DMTT 36 nafar 138 100% 1 Himoyasizlik 22 12 20 23 82 59,42 2 Xavotirlik 19 21 18 26 84 60,86 3 O’ziga ishonchsizlik 12 16 22 25 75 54,34 4 O’z-o’zidan qoniqmaslik hissi 9 13 21 19 62 44,92 5 G`animlik 12 8 11 14 45 32,60 6 Ziddiyat (frustratsiya) 16 18 21 19 74 53,62 7 Muloqotda qiyinchilik 11 16 19 17 63 45,65 8 Tushkunlik 14 17 22 19 72 52,17

• Eston psixologi G. Xementaskas tomonidan ishlab chiqilgan mashxur “Oila rasmi” testi kattalarga dunyoni bola ko’zi bilan ko’rishga yordam beruvchi vositadir. • Bu test bolaning o’z oilasiga bergan shaxsiy bahosi haqida, oila a’zolari bilan bo’lgan munosabatlari, bola nimalarni idrok qila olmasligi, nimalarni kuchli hayajon bilan his qilishi haqida tushuncha beradi. • Nimalar bolani ongsiz ravishda xavotirga solsa, xuddi shu narsalar bolalarning rasmlarida ifodalanadi.“ OILA RASMI” TESTI ( OILA BOLA KO’ZI BILAN)

• Tadqiqot ishimizning ilmiy ahamiyati maktabgacha yoshdagi bolalar tomonidan qo’llaniladigan psixologik himoyani o’rganish uchun ma’lum bilim va usullarning yetishmasligi tufayli aniq ilmiy muammolarni hal qilish zaruratidadir.• Bugungi turli axborotlar oqimi, texnogen va psixogen ta’sir omillari kuchaygan bir davrda maktabgacha yoshdagi bolalarda psixologik himoya mexanizmining xususiyatlari va umuman maktabgacha yoshdagi bolalarda psixologik himoya bo’yicha tadqiqotlar olib borilishi psixologiyaning fundamental yoki amaliy sohalari tomonidan amalga oshiriladi . • Mazkur muammoning ahamiyatli tomoni shundaki, uni hal qilish uchun, ham amaliyot, ham fan nuqtai nazaridan xarakterlanadi. • Xususan, dissertatsiya ishimizning amaliy ahamiyati yangi ma’lumotlarni izlash zarurati tug’ilganligidadir. Ular mavjud amaliy muammolarni hal qilish yoki mavjud amaliy sohalardagi uslubiy ishlanmalarning ahamiyatini oshirish uchun kerak. XULOSALAR01 29 19 0A 01 30 1B 0D 16 10 0A 05 16 0C 1F 01 01021403 0C 0211 10 01 1E18 0208 1402 0211 0211 0208 10

TADQIQOTIMIZ NATIJALARIGA TAYANGAN HOLDA QUYIDAGI TAVSIYALARNI KELTIRIB O‘TAMIZ: 1. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida pedagoglar hamda psixologlar tomonidan ota-onalar uchun bolaning himoya mexanizlari va uning ahamiyati haqida seminar-treninglar tashkil etish; 2. Maktabgacha katta yoshdagi bolalarning psixologik salomatligini ta’minlovchi asosiy psixologik omillarga oilada, maktabgacha ta’lim tashkilotlarda e’tibor qaratish lozim; 3. Maktabgacha ta’lim tashkilotlari psixologlari kattalarga (ota-onalar, aka- opalar, pedagoglar) maktabgacha yoshdagi bolalarni turli qo’rquvlardan asrash, ularning psixologik salomatliklarini ta’minlash usullari va yo’llarini o’rgatish maqsadga muvofiq. 4. Ota-onalarning pedagogik- psixologik savodxonligini oshirish maqsadida psixologik targ’ibot – tashviqot ishlar ko’lamini kengaytirish lozim. .2901020304 0105 01 05 011216 01090313 01 12 0105 010B 01 1708 01060B 0109 0113 01 18 0117110E1107 0103090313 0109031E 01 0C16 0105 0116 01 3F0102 0104 01 0A 0106 01 12 010C 01 05 01030C0B 0112 01 0B 010B 0113 01 05 0105 0116 01 1E0315 010F0B 3901020304 0105 0105 01 12 0104 01430B 010304 0B 011216 0113 0101 0A 01060B 010105 011E0B 01 030C15 0117 0112 010C030F0B 01 05 01170C 0118 010A 010B 01 13 0113 2B011F05 0112 12 010C 01 0B 0113 0112 0101 05 0123 0105 010E0C090F0315 01 04 0104 010F0B 01 21

E’TIBORINGIZ UCHUN TASHAKKUR

O'xshashlar

Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiyasining shakllari

Aqliy tarbiya va ta’lim

Aqliy tarbiya va ta’lim

Maktabga tayyorgarlik tushunchasi

MTM da Axloqiy va ijtimoiy xulq-atvor asoslarini shakllantirish