logo

Шуртан газ кимёси чиқиндилари таркибидан депрессор қўндирмалари олиш технологиясини яратиш

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

926 KB
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТА Ь ЛИМ ВАЗИРЛИГИ   ҚАРШИ ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ КИМЁ КАФЕДРАСИ Ибодуллаева Ирода Шуртан газ кимёси чиқиндилари таркибидан депрессор қўндирмалари олиш технологиясини яратиш м авзусида ги   ТАҚДИМОТИ KIRISH  Президент Ислом Каримов 2012 йил 17 февраль куни Тошкентдаги Симпозиумлар саройида «Юксак билимли ва интелектуал ривожланган авлодни тарбиялаш – мамлакатн и барқарор тараққий эттириш ва модернизация қилишнинг энг муҳим шарти» халқаро конференцияси-даги маърузаларида “Кадрлар тайёрлаш миллий дастури деб ном олган Таълим соҳасини ислоҳ қилиш дастури мамлакатимизда янги жамият қуришнинг босқичма-босқич ва тадрижий ривожланиш принципига асосланган иқтисодий ва сийсий ислоҳатларнинг биз танлаган “ўзбек модели”- ўз тараққиёт йўлимизнинг ажралмас таркибий қисмидир. Ушбу дастур жиддий изланиш тадқиқотларнинг, жаҳондаги тараққий топган илҳор тажрибасини умумлаштиришнинг натижаси сифатида ўтмишдан мажбуран сингдирилган комунистик мафкуранинг қолип ва андозаларидан бутунлай воз кечиш, одамларнинг, биринчи навбатда, униб-ўсиб келаётган авлоднинг онгида демократик қадриятларни мустаҳкамлашга қаратилган бўлиб, қисқача айтганда, бу дастур ҳаётда ўз фикрига, ўзининг қарашлари ва қатъий гражданлик позициясига эга бўлган, ҳар томонлама етук ва мустақил фикрлайдиган шахсни шакллантиришни мақсад қилиб қўяди.  Mavzuning dolzarbligi Ўзбекистон республикаси мустақилликка эришгандан сўнг нефт ва газ саноати ҳам кескин ривож топди. Нефтни қайта ишлаш буйича қуввати йилига 11,9 млн. тоннадан ошиб, ишлаб чиқараётган маҳсулотларининг анчагина қисмини дизел ёқилғилари ташкил этмоқда. Ёқилғи мустақиллигига эришган давлатимизда соҳа мутахассисларининг галдаги асосий вазифаси ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларнинг сифатини жаҳон стандарлари талабларига қадар яхшилаш бўлиб қолмоқда. Депрессорли қўндирмакалар ёқилғи ва мойларнинг фойдаланиши хусусуятини анча яхшилаш мақсадида минимал миқдорда кўшилади. Шулардан келиб қиқиб, Шуртан газ кимё мажмуаси маҳаллий хом -ашё ва уларнинг чи қ индилари дан фойдаланиб, кам ми қ дорда қў шиб , дизель ёқилғилари учун депрессор присадкалар синтез қилиш долзарб вазифалар ҳисобланади.  Қўндирмалар тўғрисидаги умумий маълумотларни йиғиш ва уларни қиёсий таъҳлил қилиш, ҳамда полимер присадкаларнинг физик-кимёвий хоссаларини ўрганиш. Шунингдек, махаллий хом ашё ва уларнинг чиқиндилари асосида дизел ёқилғисини депрессор присадкаларни синтез қилиш ва уларнинг олиниш технологиясини ишлаб чиқишдан иборатдир.  Полиметакрил кислотаси ва полиметилакрилат полимер перепаратлари асосида дизел ёқилғилари учун депрессор присадкалар синтез қилинади ва уларнинг олиниш ва ишлатилиш технологиялари яратилади. Қўйилган мақсадлардан келиб чиқиб вазифалар белгиланди. Ishining maqsadi va vazifalari Ilmiy yangiligi:Ilmiy yangiligi: Мотор ёқилғиларининг детонацион барқарорлигини оширадиган Мотор ёқилғиларининг детонацион барқарорлигини оширадиган присадкалар синтез қилиш.присадкалар синтез қилиш. Дизел ва реактив ёқилғиларнинг ёнишини яхшиловчи Дизел ва реактив ёқилғиларнинг ёнишини яхшиловчи қўндирмалар олиш.қўндирмалар олиш. Ёқилғиларни сақлашда нефт мойларини ишлатишда уларнинг Ёқилғиларни сақлашда нефт мойларини ишлатишда уларнинг кимёвий барқарорлигини яхшилайдиган қўндирмалар олиш.кимёвий барқарорлигини яхшилайдиган қўндирмалар олиш. Ёқилғиларга қурумга қарши қўндирмалар – двигателларда қурум Ёқилғиларга қурумга қарши қўндирмалар – двигателларда қурум ҳосил бўлишини камайтирадиган присадкалар олиш.ҳосил бўлишини камайтирадиган присадкалар олиш. Bitiruv malakaviy ishining ilmiy ligi 23.09.19 6 Қўндирмалар- деб шундай кимёвий моддаларга айтиладиким, уларнинг кам миқдорда қўшилиши нефт маҳсулотларининг эксплутацион хоссаларини анча яхшиланишига олиб келади. Шунингдек присадкалар ёқилғи ва мойларнинг фойдаланиши хусусуятини анча яхшилаш мақсадида минимал миқдорда кўшилади. Антикоррозион присадкалар. Мотор ёқилғилари ва мойларида ёқилғи ва мой қувурлари, насослар, цистерналарда тўпланиши мумкин. Подшипникларнинг рангли металлардан ясалган викладишларининг коррозияси энг хавфли коррозиядир, бу коррозия оксидланиншнинг нордон маҳсулотлари, олтингугуртли бирикмалар таъсирида тузулади. Дизел ва қозонхона ёқилғилари учун диспергент - барқарорлаштирувчилар. Тўйинмаган олтингугуртли бирикмаларни сақлаган дизел ва қозонхона ёқилғиларида сақланиш вақтида баъзан оксидланиш жараёнлари натижасида эримайдиган чўкмалар тушади. Фойдаланиш нуқтаи назаридан бу ҳол нохуш ҳол бўлиб ҳисобланади, суюқ фазадан эримайдиган чўкма олиш учун дисперинт-стабилизатларни қўллаш таклиф қилинган. Эримайдиган оксидланиш маҳсулотларининг ёқилғида тўпланиш вақтида улар коллоид характерига эга ёқилғи эса коллоид система бўлиб ҳисобланади. Демак бу присадкаларнинг вазифаси бу системани барқарорлаштириш, эримайдиган моддаларнинг заррачаларини майда дисперсли ҳолатида заррачаларини майда дисперсли ҳолатида сақлаб туришидан иборат .Мономерлар синтези йўналиши жадал ривожланиши натижасида антиоксидант барқарорлаштирувчи гуруҳини сақлаган комплекс хоссаларга эга бўлган полимерларни олиш имконияти пайдо бўлди. Шундан келиб чиқиб, метакрил кислота гетероҳалқали эфирлари гетероҳалқали бирикмалар N, α -галогенметил ҳосилаларига органик эритувчи муҳитида метакрил кислотанинг натрийли тузини таъсир қилдириш йўли билан қуйидаги схема ёрдамида олинди. Ҳозирги вақтда саноати ривожланган мамлакатларда ҳамма нефт маҳсулотларининг турлари фақат қўндирмалар қўшиб ишлатилади, улар нефт маҳсулотларининг эксплуатацион хоссаларини сезиларли даражада яхшилайди, хамда улар сарфини камайтиради ва механизмлар ишлаш ресурсларини оширади. Шу сабабли юқори самарадорликка эга бўлган депрессор қўндирмаларниларни маҳаллий чиқиндилар асосида ишлаб чиқариш технологиясини яратиш зарур . Полиметилметакрилатлар асосидаги қўндирмалар қўшилган дизел ёқилғилари ёнганида қолдиқ қолмаслиги, захарли эмаслиги, нефт маҳсулотларига кимёвий мойиллиги, кам учувчанлиги билан фарқ қилади. Қуйи молекуляр полиэтилен ва метилметакрилатни чокланган маҳсулотини гидроксиметилбензоксазолтион билан этирефикациялаб депрессор присадкалар синтез қилинди. “Шўртангаз” чиқиндиси полиэтиленни сода эритмасида қайнатиб тозаланди. Сўнгра қуйи молекуляр полиэтилен углерод (IV)-хлоридда эритилди, унга динитрилазоизомой кислотаси инциатори солиб 80 о С гача қиздиргандан сўнг метилметакрилат солинди ва 5 соат давомида аралаштирилди. Ҳосил бўлган этанол ёрдамида чўктирилди, уни фильтрлагандан сўнг доимий оғирликка келгунча 60 о С ҳароратда вакуум қуритиш шкафида қуритилади. 23.09.19 9 . Хулоса 1. Қўндирмалар тўғрисидаги умумий маълумотлар тўпланди ва қиёсий таҳлил этилди. 2. Полимер қўндирмалар хоссалари тавсифланди ва бошқа турдаги қўндирмалардан афзаллиги ўрганилди. 3. Полиметакрил кислотаси билан гетероҳалқали бирикмаларнинг гидроксиметил ҳосиласи билан этерификациялаб полиэфирлар синтез қилинди. Этерификациялаш жараёнига турли омиллар: катализатор концентрацияси ва табиати, жараёни давомийлиги, дастлабки компонентлар нисбати таъсири ўрганилди. Олинган маҳсулотларининг хоссалари потенциометрия, ИҚ- ва ПМР – спектроскопия ёрдамида ўрганилди. 4. Синтез қил ин ган поли метакрилатлар нинг дизель ёқилғиларини қуйи ҳароратдаги хоссаларга таъсири ўрганилди. Тажриба натижалари шуни кўрсатдики, депрессор қўндирмалар ёзги дизел ёқилғилари қуюлиш ҳарорати (10-17 °С) ни 20-27 °С гача пасайтирди, бу ушбу депрессор депрессорлар қўшилаган дизел ёқилгиларни Республикамиз минтақасида ишлатиш мумкин эканлигини кўрсатади.