Real gazlar, suyuqliklar va qattiq jismlar xossalari - Kimyo - Slaydlar

Real gazlar, suyuqliklar va qattiq jismlar xossalari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

415.1591796875 KB

Ko'chirib olish

Real gazlar, suyuqliklar va qattiq jismlar xossalari • REJA: • KIRISH. • Moddalarning gaz, suyuq va qattiq xossalari. • Real gazlar. Van –der –Vaals tenglamasi. • Suyuqliklarning bug’lanishi. Kondensatsiya. Suyuqlik bilan bug’ning muvozanati. • Qattiq jismlarning tuzilishi, kristall panjara va ularning turlari. • Xulosa:

Tabiatda moddalarning gaz, suyuq va qattiq holatlarda bo’lish sabablarini molekulyar –kinetik nazariya to’liq tushuntiradi. Gaz molekulalari orasidagi o’rtacha masofa ularning diametriga nisbatan juda katta bo’ladi. shuning uchun gazlar osongina siqiladi, chunki gazni siqqanimizda molekulalar orasida o’rtacha masofa kamayadi. Lekin siqilish jarayonida molekulalarning o’lchamlari (diametri) o’zgarmaydi, chunki molekulalar bir –biriga yaqinlashganda, ular orasida kuchli itarishish kuchi hosil bo’ladi. bu kuch esa molekulalarning bir –biriga tegib, “ezilishiga” yo’l qo’ymaydi. 1. Moddalarning gaz, suyuq va qattiq xossalari.

• Qattiq jismning zichligi suyuqlikning zichligidan ancha katta. Shuning uchun qattiq jismning atom yoki molekulalari suyuqlik molekulalariga nisbatan bir –biriga juda yaqin joylashgan. Shu sababli qattiq jism molekulalari orasidagi o’zaro ta’sir kuchi suyuqlik molekulalari orasidagi o’zaro ta’sir kuchidan ancha katta. Qattiq jism molekulalari biror muvozanat vaziyati atrofida asosan tebranib turadi. Kamdan –kam hollarda qattiq jism molekulalari o’zining muvozanat vaziyatini o’zgartiradi. Shu sababli qattiq jism muayyan hajmga va muayyan shaklda ega bo’ladi. Agar qattiq jismning atom yoki molekulalarining muvozanat vaziyati markazlarini to’g’ri chiziq bilan tutashtirsak, kristall panjara deb ataluvchi fazoviy panjara hosil bo’ladi. Kristall panjarada atomlarning joylashishidagi ichki tartib tufayli uning tashqi ko’rinishi ham muntazam geometrik shaklda bo’ladi. • Modda tuzilishining molekulyar –kinetik nazariyasi uning gaz, suyuqlik va qattiq holatlari orasidagi asosiy farq quyidagilardan iborat ekanligini bildiradi:

1. Gaz molekulalari bir –biridan o’z o’lchamlariga nisbatan juda katta masofada joylashganligi uchun ular orasidagi o’zaro ta’sir kuchi hisobga olinmas darajada kichik. Shuning uchun gaz molekulalari faqat ilgarilanma harakat qiladi. 2. Suyuqlikning zichligi gazning zichligidan ancha katta bo’lganligi uchun suyuqlik molekulalari bir –biriga yaqin joylashgan. Shuning uchun ular orasida kuchli o’zaro ta’sir kuchlari mavjud.

Shu sababli ular biror muvozanat vaziyati atrofida tebranib turib, ahyon bir “o’troq” holatdan boshqasiga sakrab o’tib ilgarilanma harakat qiladi. Demak, suyuqlik molekulalari tebranma va ilgarilanma harakat qilar ekan. 3. Qattiq jism molekulalari bir –biriga juda yaqin joylashganligi uchun ular juda katta o’zaro ta’sir kuchlari bilan bog’langan. Qattiq jism molekulalari qo’shni molekulalarning ta’sir kuchini yengib, o’z o’rnini tashlab keta olmaydi. Shu sababli ular faqat tebranma harakat qiladi.

2. Real gazlar. Van –der –Vaals tenglamasi. Ma’lumki molekulayar fizika qonunlarini o’rganishda gaz: O’zaro ta’sirlashmaydigan moddiy nuqtalar majmuasidan iborat: Gaz molekulalarining xususiy hajmi gaz turgan idishning hajmiga nisbatan hisobga olmasa ham bo’ladigan darajada kichik deb qarash mumkin. Bunday shartlarga bo’ysunuvchi gazlarga ideal gazlar deyiladi. Tabiatdagi gazlarni real gazlar deyiladi. Real gazning zichligi ortgan sari uning xossalari ideal gaz xossalaridan keskinroq farq qila boshlaydi.

• Real gazlar uchun holat tenglamasi ifodalashda holat parametrlari orasidagi munosabatni ko’rsatuvchi va ideal gazlar uchun o’rinli bo’lgan Klapeyron – Mendeleev tenglamasidan foydalanish mumkin.

3. Suyuqliklarning bug’lanishi. Kondensatsiya. Suyuqlik bilan bug’ning muvozanati. • Uzluksizlik tenglamasidan o’zgaruvchan kesim yuzali quvur orqali oqayotgan suyuqlikning tezligi o’zgarib turadi degan xulosa kelib chiqadi. Suyuqlik quvurning keng qismidan tor qismiga oqib o’tganda tezligini oshirib, tezlanish oladi. Aksincha, suyuqlik quvurning tor qismidan keng qismiga oqib o’tganda, tezligini kamaytirib sekinlanuvchan harakat qiladi. • Nuytonning ikkinchi qonuniga ko’ra jismlar faqat kuch ta’sirida tezlanish olishi mumkin. U holda suyuqlik quvurning kesim yuzasi S1 bo’lgan qismidan kesim yuzasi bo’lgan qismiga oqib o’tganda, unga tezlanish beruvchi kuning tabiati nimadan iborat degan savol tug’iladi.

4. Qattiq jismlarning tuzilishi, kristall panjara va ularning turlari. • Biz qаttiq jismning — Yer shаrining sirtidа, qаttiq jismlаrdаn yasаlgаn inshооtlаrdа — uylаrdа yashаymiz. Bizning tаnаmiz gаrchi tахminаn 65 % suvdаn ibоrаt bo`lsа hаm (miyadа — 80 % suv) kаttiq jismdir. Mehnаt qurоllаri, mаshinаlаr hаm qаttiq jismlаrdаn yasаlgаn. Qаttiq jismlаrning хоssаlаrini bilish hаyotiy zаrurаtdir • Qаttiq jismlаr suyuqliklаrgа o`хshаb, hаjminiginа emаs, shаklini hаm yo`qоtmаydi. Qаttiq jismlаr аsоsаn kristаll hоlаtdа bo`lаdi. Bu nimа degаni?

Bizga ma’lumki, gazlar qanday idishga solinmasin idishning butun hajmi bo’yicha taqsimlanib idish hajmini butunlay egallaydi, suyuqliklar esa idishning shaklini egallab ma’lum hajmnigina egallaydi. Qattiq jismlar esa gaz va suyuqliklardan aniq geometrik shaklga ega bo’lishi bilan tamomila farq qiladi. Qattiq jismlar fizik xossalariga ko’ra ikki turga: kiristall va amorf jismlarga ajratiladi . Kristall jismlarni eng xarakterli tomoni ularni tashkil etuvchi zarralar aniq geometrik shaklda joylashishidir. Masalan: osh tuzi NaCl kristallari kub shakliga ega. Kristall jismlarning asosiy xarakterli alomati unga anizatropiyaning mavjud bo’lishidir. Anizatropiya deb bir jismli jismni fizik xossalari turli yo’nalishda har xil bo’lishiga aytiladi.

Masalan: kristall jismlarda, issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsenti, yorug’likning, tarqalish tezligi, elastiklik moduli, issiqlikdan kengayish koeffitsenti va boshqa fizik xossalari turli yo’nalishlarda har xil bo’ladi. Kristall jismlarga bir tekisda issiqlik berilsa uning holati quyidagicha o’zgaradi va buni quyidagi holat diagrammasida ko’rish mumkin. Jismning harorati aniq bir qiymatga yetganda u qattiq holatdan suyuq xolatga o’ta boshlaydi va bu haroratga qattiq jismning erish harorati deyiladi.

E’tiboringiz uchun tashakkur

O'xshashlar

Qattiq jismlar xossalari va ulardagi nuqsonlar

Qattiq jismlar va ularning tuzulishi

Real gazlar va ularning ichki energiyasi

Inert gazlar

Nodir gazlar