Kislorod — kimyoviy element. Kislorodning kimyoviy belgisi, atom massasi (dars ishlanma) - Kimyo - Slaydlar

Kislorod — kimyoviy element. Kislorodning kimyoviy belgisi, atom massasi (dars ishlanma)

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

559.5 KB

Ko'chirib olish

KISLOROD — KIMYOVIY ELEMENT.KISLOROD — KIMYOVIY ELEMENT. KISLORODNING KIMYOVIY BELGISI, ATOM KISLORODNING KIMYOVIY BELGISI, ATOM MASSASIMASSASI KISLORODNING TABIATDA TARQALISHIKISLORODNING TABIATDA TARQALISHI Dars maDars ma qsadi:qsadi: A) ta`limiy maqsad –– o’quvchilarga kislorod kimyoviy elementi haqida umumiy ma`lumotlar berish. B) tarbiyaviy maqsad –– o’quvchilarni ekologik ruhda tarbiyalash V) rivojlantiruvchi maqsad –– o’quvchilarni mustfqil fikrlashga o’rgatish , dunyo qarashini kengaytirish.

Mavzuga oid DTS Mavzuga oid DTS talabi:talabi:  Kislorod –uning belgisiKislorod –uning belgisi ,, atom atom massasimassasi ,, tabiatda tarqalishi tabiatda tarqalishi haqida bilish.haqida bilish.

Dars usuli : zamonaviy pedagogik texnologiya usuli. Dars jihozi: Kompyuter , proektor ekran.

Darsning borishi.Darsning borishi. Tashkiliy qismTashkiliy qism :: O’O’ quvchilar bilanquvchilar bilan ss alomlashish, alomlashish, sinf honasini tozaligini tekshirishsinf honasini tozaligini tekshirish ,, intizomga intizomga etibor berishetibor berish ,, davomatni aniqlash, o’quvchilarni davomatni aniqlash, o’quvchilarni darsga tayyorligini tekshirish.darsga tayyorligini tekshirish. O’tilgan mavzuni takrorlash. 1. Kimyoviy reaksiyalarning har bir turiga misollar keltiring. 2. Avagadro qonunini aytib bering. 3. Ekvivalent tushunchasi nimani bildiradi ?

Yangi mavzu bayoni : REJA: 1. Kislorod haqida umumiy ma ’ lumot . 2. Kislorodning kashf etilishi.

Kislorod Yerda eng ko'p tarqalgan Kislorod Yerda eng ko'p tarqalgan element.element. Nafas olish, yonish, jonsiz va jonli Nafas olish, yonish, jonsiz va jonli tabiatdagi hamda texnikadagi tabiatdagi hamda texnikadagi ko'pgina jarayonlar oddiy modda ko'pgina jarayonlar oddiy modda sifatidagi kislorod ishtirokida boradi.sifatidagi kislorod ishtirokida boradi. Kislorod - Yer po'stida eng ko'p Kislorod - Yer po'stida eng ko'p tarqalgan element bo'lib, Yerdagi tarqalgan element bo'lib, Yerdagi hayotiy faoliyat uchun eng zarur hayotiy faoliyat uchun eng zarur kimyoviy elementlardan hisoblanadi.kimyoviy elementlardan hisoblanadi. KislorodKislorod 1774- 1774- yil yil 11 -- avgustda Javgustda J .. Pristli Pristli va undan bexabar holda shu yilva undan bexabar holda shu yil 30- 30- sentabrda Ksentabrda K .. Sheele tomonidan kashf Sheele tomonidan kashf etilgan boetilgan bo '' lsalsa -- dada , , uni yangi modda uni yangi modda sifatida Lavuaze batafsil izohlab sifatida Lavuaze batafsil izohlab berdiberdi ..

Kislorod nomi Lavuaze taklifi bilan lotincha Kislorod nomi Lavuaze taklifi bilan lotincha oxygenium oxygenium — — kislota kislota yaratuvchi soyaratuvchi so '' zidan olingan va zidan olingan va shu soshu so '' zning birinchi harfi O uning kimyoviy belgisi zning birinchi harfi O uning kimyoviy belgisi qilib olinganqilib olingan . . Kislorodning Davriy sistemadagi Kislorodning Davriy sistemadagi oo '' rnirni 8, 8, nisbiy atom massasinisbiy atom massasi 15,9994≈16 15,9994≈16 ga tengga teng .. Kislorod erkin holda atmosfera havosidaKislorod erkin holda atmosfera havosida , , bogbog '' langan yalangan ya '' ni birikma holida suvni birikma holida suv , , minerallarminerallar , , togtog ' ' jinslari va ojinslari va o '' simlik hamda hayvon simlik hamda hayvon organizmlarini tashkil qiluvchi barcha moddalar organizmlarini tashkil qiluvchi barcha moddalar tarkibida uchrayditarkibida uchraydi . . Yer qobigYer qobig '' iningining 47% 47% ogog '' irlik irlik qismini kislorod tashkil etadiqismini kislorod tashkil etadi . . Molekulyar kislorod Molekulyar kislorod havodahavoda 20,94% 20,94% hajmiy ulushni egallaydihajmiy ulushni egallaydi . . Suvning Suvning tarkibida bogtarkibida bog '' langan kislorodlangan kislorod 89% 89% ogog '' irlik qismini irlik qismini tashkil etaditashkil etadi ..

Oddiy modda formulasiOddiy modda formulasi — — OO 22 . . Nisbiy atom massasi ≈ 16.Nisbiy atom massasi ≈ 16. Nisbiy molekulyar massa — 32.Nisbiy molekulyar massa — 32. Birikmalarida valentligi 2 ga teng.Birikmalarida valentligi 2 ga teng. Kislorodning kimyoviy belgisiKislorodning kimyoviy belgisi - - OO . . Ekvivalent massasi 8 Ekvivalent massasi 8 g/molg/mol ga, hajmiy ga, hajmiy ekvivalenti 5,61 ekvivalenti 5,61 l/moll/mol ga teng.ga teng.

IV. IV. Mustaxkamlash uchun savollarMustaxkamlash uchun savollar 1.1. Kislorodning tabiatda tarqalishi haqida Kislorodning tabiatda tarqalishi haqida nimalarni bilasiznimalarni bilasiz ?? 2.2. Kislorodning nisbiy atjm massasi va Kislorodning nisbiy atjm massasi va nisbiy molekulyar massasi nechaga nisbiy molekulyar massasi nechaga tengteng ?? 3.3. Kislorod tabiatda qanday birikmalar Kislorod tabiatda qanday birikmalar tarkibida uchrashi mumkintarkibida uchrashi mumkin ??

VV . . Darsni yakunlash.Darsni yakunlash.  Faol ishtirok etgan o’quvchilarni Faol ishtirok etgan o’quvchilarni baholash.baholash.  Uyga vazifa berish. Mavzuni o’qib, Uyga vazifa berish. Mavzuni o’qib, takrorlab kelish. takrorlab kelish.

MAVZUMAVZU : : KISLOROD — ODDIY MODDA. OLIN1SHI,KISLOROD — ODDIY MODDA. OLIN1SHI, FIZIK XOSSALARI. OZON — ODDIY MODDA.FIZIK XOSSALARI. OZON — ODDIY MODDA. KISLORODNING ALLOTROPIK SHAKL O'ZGARISHIKISLORODNING ALLOTROPIK SHAKL O'ZGARISHI Dars maDars ma qsadi:qsadi: A) ta`limiy A) ta`limiy maqsadmaqsad –– o’quvchilarga–– o’quvchilarga kislorod –oddiy kislorod –oddiy moddamodda ,, olinishiolinishi ,, fizik xossalarifizik xossalari ,, ozon –kislorodning allatropik ozon –kislorodning allatropik shaklshakl o’o’ zgarishizgarishi haqida ma`lumotlar berish. haqida ma`lumotlar berish. B) tarbiyaviy B) tarbiyaviy maqsadmaqsad ––o’––o’ z xalqining tarixan shakllangan an z xalqining tarixan shakllangan an analariga sodiq banalariga sodiq b o’o’ lishlish ,, insonlar qadriga etish insonlar qadriga etish ,, vatanparvar vatanparvar bb o’o’ lib etishish.lib etishish. V) rivojlantiruvchiV) rivojlantiruvchi maqsad maqsad –– o’ –– o’ quvchilarni mustaqil quvchilarni mustaqil fikrlashga fikrlashga o’o’ rgatishrgatish ,, dunyo qarashini kengaytidunyo qarashini kengayti rish.rish. Dars jihozi:Dars jihozi: darslik. darslik. Dars usuli:Dars usuli: - - o’qituvchi bayonio’qituvchi bayoni

Darsning borishi.Darsning borishi.  I. I. Tashkiliy qism.Tashkiliy qism. Salomlashish, Salomlashish, davomatni aniqlash, o’quvchilarni darsga davomatni aniqlash, o’quvchilarni darsga tayyorligini tekshirish.tayyorligini tekshirish.  II. II. O’tilgan mavzuniO’tilgan mavzuni takrorlash.takrorlash.  1.Kislorodning lotincha nomi nima1.Kislorodning lotincha nomi nima ??  2.Kislorodning axamiyati haqida.2.Kislorodning axamiyati haqida.

III. III. Yangi mavzu bayoni.Yangi mavzu bayoni. Olinishi.Olinishi. Laboratoriyada kislorod quyidagi usullar yordamida Laboratoriyada kislorod quyidagi usullar yordamida olinadi:olinadi: 1. Kaliy permanganatni qizdirib parchalash: 1. Kaliy permanganatni qizdirib parchalash: 2KMnO2KMnO 4 4 = K= K 22 MnOMnO 4 4 + MnO+ MnO 22 + O,. + O,. 2. Bertole tuzini katalizator ishtirokida qizdirib parchalash: 2. Bertole tuzini katalizator ishtirokida qizdirib parchalash: 2KClO2KClO 33 = 2KCl + 3O = 2KCl + 3O 22 .. 3. Ishqoriy metallar nitratlarini qizdirib parchalash: 3. Ishqoriy metallar nitratlarini qizdirib parchalash: 2NaNO3 = 2NaNO2 + O2.2NaNO3 = 2NaNO2 + O2. 4. Suvni elektroliz qilish: 4. Suvni elektroliz qilish: 2H2H 22 O = 2H + OO = 2H + O 22 .. 5. Vodorod peroksid katalizator-marganes (IV)-oksid ishtirokida suv 5. Vodorod peroksid katalizator-marganes (IV)-oksid ishtirokida suv va kislorodga parchalanadi:va kislorodga parchalanadi: Sanoatda kislorodni suvni elektroliz qilib yoki suyuq havodan Sanoatda kislorodni suvni elektroliz qilib yoki suyuq havodan olinadi.olinadi.

Katalizatorlar haqida tushuncha.Katalizatorlar haqida tushuncha. Kislorodning oli-nishidagi vodorod peroksidning Kislorodning oli-nishidagi vodorod peroksidning parchalanish reaksiyasiga e'tiborimizni qaratsak, bu parchalanish reaksiyasiga e'tiborimizni qaratsak, bu jarayon MnOjarayon MnO 22 — marganes (IV)-oksid — qora kukun — marganes (IV)-oksid — qora kukun ta'sirida juda tez amalga oshadi. Kislorod shiddatli ta'sirida juda tez amalga oshadi. Kislorod shiddatli ravishda ajralib chiqa boshlaydi va reaksiyadan so'ng ravishda ajralib chiqa boshlaydi va reaksiyadan so'ng idishda suv va shu kukunning o'zi sarflanmasdan qoladi.idishda suv va shu kukunning o'zi sarflanmasdan qoladi. Idish tubidagi kukunni filtrlab quritsak, uning dastlabki Idish tubidagi kukunni filtrlab quritsak, uning dastlabki massasi va xossalari o'zgarmasdan qolganligini massasi va xossalari o'zgarmasdan qolganligini kuzatish mumkin. Undan yana vodorod peroksidning kuzatish mumkin. Undan yana vodorod peroksidning boshqa namunalarini parchalashda foydalanish mumkin.boshqa namunalarini parchalashda foydalanish mumkin.

Fizik xossalari.Fizik xossalari. Kislorod molekulasi ikki atomdan iborat bo'lib, Kislorod molekulasi ikki atomdan iborat bo'lib, oddiy modda sifatida Ooddiy modda sifatida O 22 formula bilan formula bilan ifodalanadi. Nisbiy molekulyar massasi 32 ga ifodalanadi. Nisbiy molekulyar massasi 32 ga teng. Odatdagi sharoitda kislorod — rangsiz, teng. Odatdagi sharoitda kislorod — rangsiz, ta'msizta'msiz va va hidsiz gaz. hidsiz gaz. Havodan biroz og'ir Havodan biroz og'ir (1 l kislorod og'irligi 1,43 g;(1 l kislorod og'irligi 1,43 g; l havo og'irligi l havo og'irligi 1,2931,293 g). g). Kislorod suvda eriydi: 0°C da 1 / suvda Kislorod suvda eriydi: 0°C da 1 / suvda 49 49 ml, ml, 20°C da 1 l suvda 31 ml kislorod eriydi. 20°C da 1 l suvda 31 ml kislorod eriydi. 1500°C atrofida kislorod atomlarga ajray 1500°C atrofida kislorod atomlarga ajray boshlaydi. -183°C da kislorod havorang boshlaydi. -183°C da kislorod havorang suyuqlikka aylanadi. Suyuq kislorod magnitga suyuqlikka aylanadi. Suyuq kislorod magnitga tortilish xususiyatiga ega.tortilish xususiyatiga ega.

Ozon.Ozon. Kislorod yoki havodan elektr uchquni Kislorod yoki havodan elektr uchquni o'tkazilsa (yoki momoqaldiroqda, chaqmoq o'tkazilsa (yoki momoqaldiroqda, chaqmoq chaqqanda) o'ziga xos hidga ega yangi modda chaqqanda) o'ziga xos hidga ega yangi modda — ozon hosil bo'ladi. Ozonni toza kisloroddan — ozon hosil bo'ladi. Ozonni toza kisloroddan olish mumkinligi hamda faqat kislorod olish mumkinligi hamda faqat kislorod atomlaridan tashkil topganligi uni kislorodning atomlaridan tashkil topganligi uni kislorodning allotropik shakl o'zgarishi ekanligini allotropik shakl o'zgarishi ekanligini tasdiqlaydi:tasdiqlaydi: 3O2 = 2O3 — 289 3O2 = 2O3 — 289 kJ.kJ.

Ozon doimiy ravishda stratosferada (Yer Ozon doimiy ravishda stratosferada (Yer yuzasidanyuzasidan 23—25 23—25 km km balandlikdagi havo balandlikdagi havo qatlami) Quyoshning ultrabinafsha qatlami) Quyoshning ultrabinafsha nurlari ta'sirida, ninabargli o'simliklarda nurlari ta'sirida, ninabargli o'simliklarda smolasimon moddalarning oksidlanishi smolasimon moddalarning oksidlanishi natijasida hosil bo'lib turadi.natijasida hosil bo'lib turadi.

 StratosferadaStratosferada 2—4,52—4,5 mm mm li ozon qatlami li ozon qatlami bo'lib, u Yerni quyoshning halokatli bo'lib, u Yerni quyoshning halokatli radiatsiyasidan (zararli nurlaridan) himoya radiatsiyasidan (zararli nurlaridan) himoya qiladi. Ozon qatlamining yemirilishi Yerdagi qiladi. Ozon qatlamining yemirilishi Yerdagi tirik hayot uchun o'ta havflidir. Shuning uchun tirik hayot uchun o'ta havflidir. Shuning uchun olimlar doimiy ravishda ozon qatlami olimlar doimiy ravishda ozon qatlami «teshiklarini» hosil bo'lish sabablari va «teshiklarini» hosil bo'lish sabablari va ularning oldini olish choralari ustida izlanishlar ularning oldini olish choralari ustida izlanishlar olib borishmoqda.olib borishmoqda.

 Ozon rezinani yemiradi, moylar va Ozon rezinani yemiradi, moylar va qog'ozni oqartiradi, bakteriyalarni qog'ozni oqartiradi, bakteriyalarni o'ldiradi. Sanoatda texnologik o'ldiradi. Sanoatda texnologik jarayonlarni takomillashtirishda, tutun jarayonlarni takomillashtirishda, tutun gazlarini, sanoat va maishiy hayot gazlarini, sanoat va maishiy hayot oqavalarini tozalashda, havo va oqavalarini tozalashda, havo va ichimlik suvlarini dezinfeksiyalashda ichimlik suvlarini dezinfeksiyalashda ishlatiladi.ishlatiladi.

IV. IV. Mustaxkamlash uchun savollarMustaxkamlash uchun savollar 1. 1. Кислороднинг физик ҳоссаларини Кислороднинг физик ҳоссаларини таърифланг?таърифланг? 2. 2. Кислород халқ хўжалининг қайси Кислород халқ хўжалининг қайси соҳаларида ишлатилади?соҳаларида ишлатилади? 3. 3. Озон табиатда қандай ҳосил бўлади?Озон табиатда қандай ҳосил бўлади?

VV . . Darsni yakunlash.Darsni yakunlash. 1. 1. Faol ishtirok etgan o’quvchilarni Faol ishtirok etgan o’quvchilarni baholash.baholash. 2. 2. Uyga vazifa berish. Mavzuni o’qib, Uyga vazifa berish. Mavzuni o’qib, takrorlab kelish. takrorlab kelish.

MAVZU: KISLORODNING KIMYOVИY MAVZU: KISLORODNING KIMYOVИY XOSSALARI. BИOLOG1K AHAMИYATI VA XOSSALARI. BИOLOG1K AHAMИYATI VA ISHLATILISHISHLATILISH II Dars maDars ma qsadi:qsadi: A) ta`limiy –– A) ta`limiy –– o’quvchilarga mavzu haqida o’quvchilarga mavzu haqida ma`lumotlar berish.ma`lumotlar berish. B) tarbiyaviy –– ekologik B) tarbiyaviy –– ekologik V) rivojlantiruvchi –– dunyo qarashini V) rivojlantiruvchi –– dunyo qarashini kengaytirish.kengaytirish. Dars jihozi:Dars jihozi: darslik. darslik. Dars usuli:Dars usuli: - - o’qituvchi bayonio’qituvchi bayoni

Darsning borishi.Darsning borishi. I. I. Tashkiliy qism.Tashkiliy qism. Salomlashish, davomatni aniqlash, Salomlashish, davomatni aniqlash, o’quvchilarni darsga tayyorligini tekshirish.o’quvchilarni darsga tayyorligini tekshirish. II. II. O’tilgan mavzuni takrorlash.O’tilgan mavzuni takrorlash. Озон қавати ва ундаги тешиклар ҳақида нималар Озон қавати ва ундаги тешиклар ҳақида нималар биласиз?биласиз? Кислороднинг физик хоссалари хақида гапиринг.Кислороднинг физик хоссалари хақида гапиринг. Кислороднинг олиниши ҳақида нималарни биласиз (5-Кислороднинг олиниши ҳақида нималарни биласиз (5- усул).усул). III. III. Yangi mavzu bayoni.Yangi mavzu bayoni. • • Kislorod ftordan keyin eng faol metallmasdir.Kislorod ftordan keyin eng faol metallmasdir. • • Kislorod yonishga yordam beradigan gaz.Kislorod yonishga yordam beradigan gaz.

O'xshashlar

Kimyoviy bog’lanish va molekulalarning tuzilishi dars ishlanma

Kimyoviy formula. Valentlik darts ishlanma

Kimyoviy destruksiya

Kimyoviy elementlar

Kimyoviy qonunlar