Kelib chiqishi ikkilamchi bo’lgan moddalar - Kimyo - Slaydlar

Kelib chiqishi ikkilamchi bo’lgan moddalar

Yuklangan vaqt:

04.09.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

591.5634765625 KB

Ko'chirib olish

KELIB CHIQISHI IKKILAMCHI BO’LGAN MODDALAR

REJA: Ikkilamchi metabolitlar va ulaming o’simliklar biologiyasidagi ahamiyati haqida umumiy ma’lumot.  - Ikkilamchi metabolitlarning tarixi va kelib chiqishi.  Ikkilamchi metabolitlarning asosiy sinflari (alkaloidlar, terpenoidlar, fenollar, glikozidlar, poliketidlar, aminokislota hosilalari, lipidlar va yog’ kislotalari hosilalari va boshqalar) haqida to’liq ma’lumot.  - Har bir sinfning strukturaviy xususiyatlari va biosintetik yo’llari.

IKKILAMCHI METABOLITLAR  Ikkilamchi metabolitlar deb ham ataladigan o’simliklardagi ikkilamchi kelib chiqadigan moddalar o’sish, rivojlanish yoki ko’payishda bevosita ishtirok etmaydigan o’simliklar tomonidan ishlab chiqarilgan organik birikmalardir. Fotosintez, nafas olish va o’sish kabi asosiy hayotiy jarayonlar uchun zarur bo’lgan birlamchi metabolitlardan farqli o’laroq, ikkilamchi metabolitlar ko’pincha atrof- muhit ta’siriga javoban, boshqa organizmlar bilan o’zaro ta’sir qilish yoki himoya mexanizmlari sifatida sintezlanadi.

 Ikkilamchi metabolitlar alkaloidlar, terpenoidlar, fenollar, glikozidlar, poliketidlar va boshqalami o’z ichiga olgan juda ko’p kimyoviy sinflarni o’z ichiga oladi. Har bir sinfda turli xil tuzilishga va biologik faollikka ega bo’lgan ko’plab birikmalar mavjud.  Ikkilamchi metabolitlar o’simliklami o’txo’rlar, patogenlar va raqobatdosh o’simliklardan himoya qilishda hal qiluvchi rol o’ynaydi. Ular boshqa organizmlar bilan o’zaro munosabatlarni tartibga solish uchun kimyoviy to’xtatuvchi, toksinlar yoki jalb qiluvchi moddalar bo’lib xizmat qiladi. Bundan tashqari, ikkilamchi metabolitlar ekotizimlarda o’simlik va changlatuvchi munosabatlarga va ozuqa moddalarining aylanishiga ta’sir qilishi mumkin.

Ko‘pgina ikkilamchi metabolitlar farmakologik faollik va dorivor xususiyatlarga ega. Ushbu birikmalar asrlar davomida an’anaviy tibbiyotda qo’llanilgan va dori- darmonlami kashf qilish uchun  qimmatli manba bo’lib qolmoqda. Masalan, morfin (og‘riq qoldiruvchi xususiyatgaega alkaloid), artemisinin (bezgakni davolashda ishlatiladigan terpenoid) va resveratrol (antioksidant ta’sirga ega fenolik birikma).  Ikkilamchi metabolitlar har bir birikma yoki sinfga xos boMgan murakkab biokimyoviy yoMlar orqali sintezlanadi. Bu yo’llar birlamchi metabolizmdan olingan fermentlar, kofaktorlar va prekursor molekulalarini o’z ichiga oladi. Ikkilamchi metabolitlaming biosinteziga atrof-muhit omillari, rivojlanish bosqichlari va genetik regulyatsiya ta’sir qilishi mumkin.

 Ikkilamchi metabolitlar turli xil sanoat maqsadlarida qoMlaniladi, jumladan, lazzatlar, xushbo‘y moddalar, bo‘yoqlar va tabiiy pestitsidlar ishlab chiqarish. Ular, shuningdek, qishloq xo’jaligida ekinlami himoya qilish, zararkunandalarga qarshi kurashish va o’simliklarning ekologik stresslarga chidamliligini oshirish uchun potentsial foydalanishga ega.  Ikkilamchi metabolitlaming biosintezi, ekologik roli va farmakologik xossalarini tushunish o‘simliklar biologiyasi, biokimyosi va farmakologiyasida faol tadqiqot yo‘nalishi hisoblanadi. Analitik texnika, genetik muhandislik va metabolomika sohasidagi yutuqlar turli xil ilovalar uchun ikkilamchi metabolitlami ochish, tavsiflash va manipulyatsiya qilishni osonlashtirdi.

O'xshashlar

Qattiq moddalar

Tabiiy moddalar manbalari (organik)

Pektik moddalar yoki pektinlar

Fosforli moddalar, ularning energiya almashinuvudagi ahamiyati

Pestitsidlarni qo`llash natijasida kelib chiqadigan oqibatlar