Eritmalar konsentratsiyalarini ifodalash usullari - Kimyo - Slaydlar

Eritmalar konsentratsiyalarini ifodalash usullari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

552.5 KB

Ko'chirib olish

Eritmalar konsentratsiyalarini ifodalash usullari www.arxiv.uz

Reja: 1.Eritmalar haqida tushuncha. 2.Eritmalarning konsentratsiyasini ifodalash usullari. 3.Elektrolitlar eritmalarida boradigan almashinish reaksiyalari. www.arxiv.uz

 Ikki yoki ibir necha komponentdan iborat qattiq yoki suyuq gomogen sistema eritma deb .ataladi. Odatda eng ko'p tarqalgan Eritmalar bu suyuq eritmalar bo'lgani uchun ko'proq shundaylarga to'xtaliniladi.  Eritmalarning tabiatda ahamiyati juda katta. Odam va hayvonlarning ovqatni hazm qilish jarayoni bu eritma hosil bo’lishidir. Juda ahamiyatli fiziologik suyuqliklar (so'lak va boshqalar) eritmalardir. Nihoyat, kimyoviy reaksiyalarga asoslangan barcha ishlab n chiqarish jarayonlari har xil eritmalarni olishdan iborat. www.arxiv.uz

 Har qanday eritma erigan moddadan yoki erigan har xil moddalar aralashmasidan va erituvchidan yoki har xil erituvchilar aralashmasidan iborat bo'ladi. Ba'zan qaysisi erigan modda va qaysisi erituvchi ekanligini aniqlash qiyin. Odatda, eritmaga o'tganda o'zining toza holdagi agregat holatini saqlab qoluvchi moddaga erituvchi deyiladi (masalan, tuz suvda eriganda suv erituvchi). Agar ikkala modda ham bir xil agregat holatda bo'lsa (masalan, spirt bilan suv aralashmasfi) u vaqtda ko'p miqdorda olingan modda erituvchi hisoblanadi. www.arxiv.uz

 Erish jarayoni avval tez, keyinchalik esa uni tezligi kamaya boradi. Uning sababi shuki, bunda erish jarayoniga qarshi bo'lgan kristallanish ketadi; qattiq moddani erigan ionlari yoki molekulalari erishga ulgurmagan qismini sirtiga yaqinlashganda yana bog'lanib qoladi, ya'ni erjlgan modda kristallana boshlaydi.  Ma'lum vaqtga kelib erish va kristallanishning tezliklari c'zaro tenglashib kojiadi. Ya'ni qattiq moddao erigan modda. Erish va kristallanish jarayonlari tezligi baravarlashgan eritmaga to'yingan eritma deyiladi. Agarda erishni tezligi kristallanishnikidan katta bo'lsa bunday eriimaga to'yinmagan eritma deyiladi. www.arxiv.uz

 Eritmalarning konsentratsiyalarini ifodalash usullari. Eritmalarning konsentratsiyalarini, ko’pincha quyidagicha ifodalanadi:  1. Protsent konsentratsiya- 100 gr eritmada erigan moddaning grammlar soni. Masalan, o’yuvchi natriyning 10 % li eritmasi deganda 100 gramida 10 gr NaOH hamda 90 g suv bor eritma tushuniladi. Ko’pincha eritmaning konsentratsiyasi uning zichlik qiymatiga qarab bilinadi, chunki ayni temperaturada eritmaning muayyan zichligiga eritma tarkibidagi muayyan miqdor modda to’g’ri keladi. Masalan, zichligi 1,2 g/sm 3 bo’lgan sulfat kislotada (1,2 · 10 3 kg/m 3 ) 15ºC temperaturada 27,27 % H 2 SO 4 ya’ni 100g eritmada 27,27 g H 2 SO 4 bo’ladi. zichlik bilan bog’liq bo’lgan hamma hisoblashlarda quyidagi bog’liqlikka asoslanish lozim.  m = V · d bunda, m-eritmaning massasi; V- eritmaning hajmi; d-eritmaning zichligi. www.arxiv.uz

 2. Molyar konsentratsiya , boshqacha aytganda molyarlik-1 eritmada erigan moddaning gr-molekulalar (mollar) soni. Molyar konsentratsiya M harfi bilan belgilanadi. 1 litrida 1 mol erigan modda bor eritma bir molyar yoki to’g’ridan-to’g’ri molyar (1M) eritma deyiladi; agar 1 litrida 2 mol erigan modda bo’lsa, ikki molyar (2M), 1 litrida 0,1 mol erigan modda bo’lsa, detsimolyar (0,1M) eritma deyiladi va h.k. www.arxiv.uz

 3. Molyal konsentratsiya, boshqacha aytganda molyallik-1000g erituvchida erigan moddaning gr-molekulalar soni. Agar 1000g suvda 0,5 mol modda erigan bo’lsa, bunday eritma yarim molyal eritma deyiladi.  4. Normal konsentratsiya, boshqacha aytganda normallik-1 eritmada erigan moddaning gr ekvivalentlar (g-ekv) soni. Eritmaning normal konsentratsiyasi litrida 1g- ekv erigan modda bor eritma 1 normal yoki to’g’ridan-to’g’ri normal (1N) eritma deyiladi; 1 litrida 0,1g-ekv modda erigan bo’lsa, detsinormal (0,1N), 0,01 g-ekv modda erigan bo’lsa-santinormal (0,01N) eritma deyiladi. www.arxiv.uz

 5. Eritmaning titri -1sm 3 eritmada erigan moddaning grammlar soniga deyiladi.  Tuz, kislota va asoslarning suvdagi eritmalari yana bir muhim xususiyatga ega: ular elektr tokini o’tkazadi. Shuning uchun bu eritmalar elektrolitmaslardan, ya’ni eritmalari elektr tokini o’tkazmaydigan moddalardan farqli o’laroq elektrolitlar deyiladi.  Shved olimi S. Arrenius eritmalarning xossalarini o’rganib (1887) quyidagicha xulosaga keldi: tuz, kislota, asoslar eritmalarida osmotik bosimning ko’tarilishi, muzlash temperaturasining pasayishi va qaynash temperaturasining ko’tarilishi hamda ularning elektr tokini o’tkaza olish xususiyatining hammasi bitta narsadan kelib chiqadi. Bu hodisalarning hammasiga sabab shuki, elektrolitlar suvdagi eritmalarida dissotsilanadi, ya’ni musbat va manfiy zaryadlangan ionlar ajraladi. Musbat zaryadlangan ionlar kationlar, manfiy zaryadlangan ionlar esa anionlar deyiladi. www.arxiv.uz

Elektrolitlar eritmalarida uzluksiz harakatda bo’ladigan ionlarning borligi bu eritmalarning elektr o’tkazuvchanligiga sabab bo’ladi. Elektrolit ionlarga ajralganda bitta molekuladan ikki va undan ortiq ion hosil bo’lishi natijasida eritmadagi zarrachalarning umumiy soni ortadi. Shuning uchun elektrolit eritmasining osmotik bosim, muzlash temperaturasining pasayish va qaynash temperaturasining ko’tarilish kattaliklari xuddi shunday konsentrasiyali elektrolitmas eritmanikidan ancha yuqori bo’ladi.  Ya. Vant-Goff va F.Raul qonunlarini elektrolitlar eritmalariga tatbiq etish uchun eritma xossalarining konsentratsiyaga bog’liqligini ifodalovchi tenglamalarga Vant-Goff koeffitsiyenti yoki izotonik koeffitsiyent deb ataluvchi tuzatma ko’paytuvchi kiritiladi va u i harfi bilan belgilanadi. Bu koeffitsiyent elektrolit eritmasidan molekula va ionlarning umumiy soni erigan molekulalar sonidan necha marta ko'pligini ko'rsatadi. Elektrolit eritmasining osmotik bosimi  P = i · C · R ·T www.arxiv.uz

 Elektrolitlar eritmalarida boradigan almashinish reaksiyalari. Elektrolitlar eritmalarida reaksiyalar erigan modda ionlari orasida boradi. Agar eritmadagi ionlar qiyin eruvchan yoki kam dissotsiyalanadigan yoxud oson eruvchan moddalar hosil qila olsagina reaksiya sodir bo’ladi.  Kumush nitrat eritmasiga HCl yoki uning istalgan tuzi eritmasini ta’sir ettiramiz:  AgNO 3 + HCl = ↓AgCl + HNO 3  AgNO 3 + NaCl =↓ AgCl + NaNO 3  Har ikkala holda ham suvda deyarli erimaydigan, o’ziga xos oq “suzmasimon” cho’kma–kumush xlorid hosil bo’ladi. AgCl dan tashqari barcha moddalar eritmada ionlar holida bo’ladi.  Ag + + NO 3 – + H + + Cl – = ↓AgCl + H + + NO 3 –  Ag + + NO 3 – + Na + + Cl – =↓AgCl + Na + + NO 3 – www.arxiv.uz

 Bu reaksiyalarning mohiyati shundaki, eritmadagi Ag + ionlari Cl – ionlari bilan o’zaro ta’sir etib, AgCl cho’kmasini hosil qiladi. H + , Na + va NO 3 – ionlari ushbu almashinish reaksiyalarida o’zgarmaydi, shuning uchun tenglama tuzishda ularni ko’rsatmasa ham bo’ladi. Yuqorida ko’rsatib o’tilgan protsesslar bitta umumiy formula bilan ifodalanadi:  Ag + + Cl – =AgCl↓  Masalan, quyidagi tenglamalar bilan ifodalanadigan reaksiyalarda Ba 2+ ionlari SO 4 2– ionlari bilan birikadi.  BaCl 2 + H 2 SO 4 = BaSO 4 ↓ + 2HCl  Ba(OH) 2 + K 2 SO 4 = BaSO 4 ↓+ 2KOH  Natijada bariy sulfat BaSO 4 cho’kmasi hosil bo’ladi. Har ikkala reaksiyani bitta umumiy tenglama bilan ifodalash mumkin:  Ba 2+ + SO 4 2– = BaSO 4 ↓ www.arxiv.uz

 Elektrolitlar eritmalarida sodir bo’ladigan reaksiylarning mohiyatini ko’rsatib beruvchi bunday qisqartirilgan tenglamalar deyiladi. eritmadan cho’kma tarzida ajralib chiqadigan qiyin eruvchan birikmalar, kam dissotsilanadigan elektrolitlar hamda oson uchuvchan moddalar ionli tenglamalarda hamma vaqt molekula holida yoziladi. Kam dissotsilanadigan modda hosil qiluvchi reaksiyaga misol tariqasida, kuchli kislotani kuchli asos bilan neytrallash reaksiyasini keltirish mumkin:  HNO 3 + KOH = KNO 3 + H 2 O  Suvdan tashqari, barcha moddalar eritmada ion holiday bo’ladi:  H + + NO 3 – + K + + OH – = K + + NO 3 – + H 2 O  Reaksiyada ishtirok etmaydigan ionlarni tenglamadan chiqarib tashlasak, quyidagi ionli tenglama hosil bo’ladi:  H + + OH – = H 2 O www.arxiv.uz

 Eritmalarda dissotsilanadigan birikmalar hosil bo’ladigan reaksiyaga misol qilib, kuchli kislotalarning kuchsiz kislotalar tuzlari bilan o’zaro ta’sirini keltirish mumkin. Bunday reaksiyalar kuchsiz kislota hosil bo’lish tomoniga qarab boradi. Masalan, HCl ning CH 3 COONa bilan o’zaro ta’siri natijasida kuchsiz dissotsilanadigan sirka kislota CH 3 COOH hosil bo’ladi.  HCl + CH 3 COONa = CH 3 COOH + NaCl  Kuchli kislotaning H + ionlari natriy atsetatning CH 3 COO – ionlari bilan o’zaro birikadi.  H + + Cl – + CH 3 COO – + Na + = CH 3 COOH + Na + + Cl –  Reaksiyada ishtirok etmaydigan ionlarni tenglamadan chiqarib tashlasak, quyidagi ionli tenglama olinadi:  H + + CH 3 COO – = CH 3 COOH www.arxiv.uz

 Eritmadan qisman gaz holida ajralib chiqadigan modda hosil qiluvchi almashinish reaksiyasiga misol qilib, Na 2 S ning HCl bilan o’zaro ta’sirini keltirish mumkin:  Na 2 S + HCl = NaCl + H 2 S yoki ionli ko’rinishda S 2– + 2H + = H 2 S↑ bo’ladi.  Ionlarning birikishi natijasida barqaror, oson parchalanadigan moddalar hosil bo’lsa ham, gaz modda ajralib chiquvchi almashinish reaksiyasi boradi. Masalan, sulfit kislota tuzlariga kuchli kislota ta’sir ettirilsa, sulfit angidrid SO 2 ajralib chiqadi: H 2 O  Na 2 SO 3 + 2HCl = 2NaCl + H 2 SO 3 SO 2  Ionli tenglamasi SO 3 2– + 2H + = SO 2 + H 2 O bo’ladi. www.arxiv.uz

 Kimyoviy reaksiyalar elektrolitlar eritmalarida erkin ionlarning bog’lanish tomoniga boradi. Kuchli elektrolitlar, masalan, KCl va NaNO 3 aralashtirilsa, eritmada na qiyin eruvchan birikmalar, na kam dissotsilanadigan moddalar va na gazlar hosil qiladigan K + , Cl – , Na + , hamda NO 3 – ionlari bo’ladi. Demak, bunday holda ionlar ximiyaviy o’zaro ta’sirlashmaydi, ya’ni reaksiya sodir bo’lmaydi. www.arxiv.uz

 Etiborinngiz uchun raxmat! www.arxiv.uz

O'xshashlar

Eritmalar

Eritmalar

Eritmalar. Noelektrolitlar

Suvning ion ko’paytmasi, Vodorod korsargich, Bufer eritmalar

Elektrolitik dissotsiyalanish nazariyasi. Kimyoviy muvozanat. Bufer eritmalar