Turli xil muhitda sportchining ish qobiliyatining o`zgarishi - Jismoniy tarbiya - Slaydlar

Turli xil muhitda sportchining ish qobiliyatining o`zgarishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

640.5 KB

Ko'chirib olish

Turli xil muhitda sportchining ish qobiliyatining o`zgarishi

• Sportchilarni tayyorlashning asosiy turi bo’lgan sport trenerovkasi jismoniy mashqlar bilan muntazam ravishda shug’ullanishni taqozo etadi. Bu esa organizmning fiinktsional imkoniyatlari va qobiliyatini takomillashtiradi. Trenirovka davrida organizmning yuqori ko’rsatkichlarga erishishga qaratilgan umumiy va ixtisoslash-gan takomillashuvning murakkab masalalari xal etiladi. Shu bilan bir qatorda trenerovka sog’liqni saqlash jismoniy rivojlanishni yaxshilash, organizmning tashqi muxit ta’siriga qarshilik ko’rsatish qobiliyatini oshirishga qaratilgan bo’lishi kerak. Trenerovka protsess to’g’ri toshkil etilishi o’zini ijobiy natijasini beradi. Trenirovka protsessi noto’g’ri uyushtirilishi natijasida sportchi organizmning toliqishi va turli o’zgarishlar,. ya’ni xaddan tashqari charchash, zo’riqish va o’ta zo’riqish ro’y berishi mumkin.

• Bu h ollar uzoq davom etadigan ish qobiliyatning pasayishi, funktsional holat va salomatlikning yomonlashuvi bilan tarifla-nadi. Butun organizm organ yoki to’qima ishlagandan keyin ish qobi- liyatining vaqtincha pasayishi charchash deb ataladi. Odatda charchash sportchilarda toliqish paydo bo’lishi, ish qobiliyati pasayishi, xarakat koordinatsiyasi va bir necha funktsional ko’rsatkichlarning o’zgarishi bilan tariflanadi. Bu normal fiziologik holat xar bir trenerovka mashg’ulotlarining bajarilishi davomida sodir bo’lib. bir qadar uzoq dam olishdan keyin charchash bosiladi. Charchashni tushuntirish uchun bir necha nazariya bayon qilingan.

• Ba’zi olimlar charchashning sababi ish natijasida zapaslarning tugashidan iborat deb izox berishsa, boshqa olimlar parchalanish maxsulotlarining muskulni to’ldirib yuborish charchashga sabab bo’ladi deb o’ylashadi. Ammo bayon qilingan nazariyaning ikkalasi ham charchash xodisasini mukammal tushuntirib bermaydi. Ish qobiliyatning uzoq saqlanishida va charchashning boshlanishida markaziy nerv sistemasining xal qiluvchi rol' o’ynashini I.M.Sechenov, I.P.Pavlov, N.E.Vvedenskiy va A.A.Uxtomskiylar o’z tekshirishlarida ko’rsatib berdilar. Charchashning rivojlanishida markaziy nerv sistemasi faoliyatining asta-sekin susayishi muxim o’rin tutadi. Xar qanday jismoniy ish vaqtida charchashning rivojlanishida eng avvalo markaziy nerv sistemasi funktsional holatining o’zgarishiga bog’liq bo’ladi.

• Agar nagruzkadan nagruzkagacha organizm uzoq vaqt davomida tiklanmasi (va dam olishning noto’g’ri rejimi hamda kasallik na- tijasida sportchi holatining o’zgarishi va boshqa sabablarga aloqa-dor bo’lishi mumkin) tiklanmaslik alomatlari yio’ilaversa fiziologik charchash o’ta charchash holatiga o’tadi.

• O’ta charchash fiziologik charchashdan farq qiladi. Sportchining umumiy holati ish qobiliyatining o’zgarishi bilan birga uning organizmda kator funktsional buzilishlar ruy beradi. Sportchilar o’zini yomon xis etadi (masalan, Mashg’ulotlardan keyin xaddan tashqari toliqish holati paydo bo’ladi, xarakat koordinatsiyasi, bajarish texnikasi kuchi, tezligi, chidamliligi, moslashish qobiliyati pasayadi va yomonlashadi). Sportchilarda lanjlik, ruxsizlik, uyqu buzilishi, Yurak qon-tomir sistemasi o’zgarishlari (arterial qon bosimining ortishi yoki pasayishi, Yurak ritmining tezlashishi yoki sekinlashishi) shu bilan birga sportchining sport natijalari ma’lum vaqtda o’smay qolishi ham mumkin. o’ta charchash o’z vaqtida aniqlanmasa uni bartaraf etish choralari ko’rilmasa sportchi organizmida bundan ortiq asoratlar bo’lishi, zo’riqish va o’ta zo’riqish holatlari rivojlanishi mumkin.

• Odatda organizm trenerovka protsessi noto’g’ri uyushtirilishi natijasida zo’riqib qoladi. Ko’pincha zo’riqish yuqori darajada chiniqqan va sport maxoratiga erishgan odamlarda kuzatiladi. Bu holat uzoq vaqt davom etadigan ish qobiliyatining pasayishi bilan ta’riflanadi

• Zo’riqish. Odatda organizm trenirovka protsessi noto’g’ri uyushtirilishi natijasida zo’riqib qoladi dedik. Bu organizm markaziy nerv sistemasining faoliyati natijasida zo’riqadi. Bu qo’zo’alish va tormozlanish protsesslarining xaddan tashqari zo’riqishi tufayli sodir bo’lishi mumkin. Zo’riqish davomida yurak faoliyati buziladi, organizmda vitaminlar (ayniqsa askarbin kislota) kamayib ketadi. O’z paytida uning oldi olinmasa o’ta zo’riqish bu esa o’tkir o’ta zo’riqishga o’tishiga sabab bo’ladi. O’ta zo’riqish natijasida odam o’lib qolishi ham mumkin. Surunkali o’ta zo’riqishda esa ko’pincha Yurakdagi o’zgarishlar bilan tariflanadi. Keyingi yillarda sportchilar orasida miokard distrofiyasining soni oshib bormoqda. Bu 1955 yildagi tekshirishlar 0,5 foiz tekshirilgan sportchilarda uchragan bo’lsa, xozirgi ma’lumotlargako’ra 10-12 foiz, yosh sportchilarda, masalan suzuvchilarda 30 foizgacha oshganligi ma’lum buldi.

• Yurak qon -tomir sistemasi kasalliklari qon aylanish etishmovchiligi (yoki Yurak qon etishmovchiligi) vujudga keladi. Buning natijasida qon aylanish sistemasi organizmni etarli miqdorda qon bilan ta’minlay olmaydi qon aylanish etishmovchiligi natijasida qonning urishi va minutlik xajmi kamayib ketadi. Arterial bosim kamayib vendz bosim esa oshadi, aylanayotgan qonning miqdori oshadi va qon aylanishda uning xarakat tezligi kamayib ketadi.

• Bu kasallikning belgilari: tomir urishi tezlashadi (taxikardiya); nafas bo’g’ilishi; bo’shliqlarda suyuqlik to’planishi va shishlar, terini ko’karib ketishi (tsianoz), Yurak maromini buzilishi, Yurak soxasida og’riq paydo bo’lishi, qon tuflash. Ikki xil surunkali Yurak qon —tomir sistemasi etishmovchiligi uchraydi (o’ng va chap korinchali). Birinchisidao’ngqorinchakuchsizlanganbolib. qon to’xtab qolish holati, jigarda, oshqozon-ichakyo’lida, buyrak, oyoqlarda (katta qon aylanish doirasi) uchraydi. Ikkinchidan esa qon to’xtab qolish holati kichik qon aylanish doirasida amalga oshadi.

O'xshashlar

Xotin qizlar sportini rivojlantirish va ular qobilyatini davriy o`zgarishi

Sport faoliyatida organizmda yuzaga keladigan holatlarning fiziologik xususiyatlari

Jismoniy madaniy harakatining turli taqmorlarida milliy harakatli o`yinlarni tashkil qilish

Sport psixologiyasi 2

Organizmlarning turli jismoniy yuklamalarga adaptatsiyasi va zahira qobiliyatlari