Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i 3 - Iqtisodiyot - Slaydlar

Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i 3

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

250.60546875 KB

Ko'chirib olish

Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i

1) Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’ining iqtisodiy mohiyati va ahamiyati. 2) Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’ini to’lovchilari, soliq solish ob’ekti va soliq bazasini shakllantirish tartibi. 3) Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’I bo’yicha imtiyozlar va foyda solig’i stavkalari. 4) Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’ini hisoblab chiqarish va soliqni to’lash tartibi. REJA:

Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’ining iqtisodiy mohiyati va ahamiyati Foyda iqtisodiy kategoriya sifatida tadbirkorlik faoliyati jarayonida yaratilgan sof daromadni ifodalaydi. Foyda tijorat asosida faoliyat yuritayotgan xo’jalik sub’ektlarining so’nggi moliyaviy natijasi bo’lishi bilan birga, davlat byudjetining asosiy moliyaviy manbalaridan biri, shuningdek tadbirkordlik faoliyatining asosiy maqsadi hisoblanadi. Narxlar barqaror bo’lganda foydaning o’sishi korxonananing samarali faoliyat yuritayotganligidan dalolat beradi. Foyda hajmining o’sishi korxonaning moliyaviy salohiyati, ishlab chiqarishni rivojlantirish, ishchi va xizmatchilarni moddiy rag’batlantirish imkoniyatlarini kengaytiradi. Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i o’zining mohiyatiga ko’ra to’g’ri soliq, byudjetga tushishiga ko’ra esa umumdavlat solig’i hisoblanadi.

Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’ining iqtisodiy mohiyati va ahamiyati Foyda solig’ining mohiyati yuridik shaxslarning foydasini soliqqa tortish, ular foydasining bir qismini byudjetga undirish jarayonidagi moliyaviy munosabatlarda namoyon bo’ladi. Yuridik shaxslar foydasi buxgalteriya qonunchiligida belgilangan moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibiga asosan aniqlanadi. Yuridik shaxslardan olinadigan daromad (foyda) solig’i 1991 yil 15 fevraldagi “Korxonalar, birlashmalar va tashkilotlardan olinadigan soliqlar to’g’risida”gi Qonunga asosan joriy qilingan va 1992 yildan boshlab daromad solig’i sifatida undirilgan. 1995 yildan mazkur soliq to’lovchilari quyidagilardan birini to’lashi belgilandi, ya’ni: A) Foyda solig’i; B) Daromad solig’i (tijorat banklari, sug’urta kompaniyalari, ko’ngil ochar o’yinlar, birjalar va boshqalar).

Yuridik shaxslardan undiriladigan foyda solig’ining O’zbekiston Respublikasi davlat byudjeti soliqli daromadlari tarkibidagi ahamiyati Ko’rsatkichlar 2011 yil 2012 yil 2013 yil (prognoz) mlrd.so’m foiz mlrd.so’m foiz mlrd.so’m foiz JAMI SOLIQLI DAROMADLAR 16178,6 100,0 20614,1 100,0 25104,9 100,0 To’g’ri soliqlar 4238,7 26,2 5196,4 25,2 6583,1 26,2 Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i 825,0 5,1 917,2 4,4 1239,0 4,9

Foyda solig’ining asosiy stavkalarini o’zgarishi: 1995 yil – 38 % 1998 yil – 35 % 1999 yil – 33 % 2000 yil – 31 % 2001 yil – 26 % 2002 yil – 24 % 2003 yil – 20 % 2004 yil – 18 % 2005 yil – 16 % 2006 yil – 12 % 2007 yil – 10 % 2008 yildan – 9 %

Soliq kodeksiga ko’ra yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i to’lovchilari bo’lib, moliya yilida soliqqa ortiladigan foydaga ega bo’lgan yuridik shaxslar hisoblanadi. Foyda solig’i to’lovchi yuridik shaxslar (O’zR SK 126-modda)O’zbekiston Respublikasining rezidentlari O’zbekiston Respublikasining norezidentlari O’zbekistonda ta’sis etilgan yoki ro’yxatdan o’tgan hamda bosh korxonasi O’zbekistonda joylashib, O’zRdan tashqarida ro’yxatdan o’tgan yuridik shaxslar O’zR rezidentlari hisoblanadi O’zbekiston Respublikasi rezidenti bo’lgan yuridik shaxslar O’zbekistonda va undan tashqaridagi faoliyatdan olgan daromadlaridan foyda solig’iga tortiladilar O’zbekiston Respublikasining norezidentlari faqat O’zbekiston Respublikasida faoliyat ko’rsatishdan olgan daromadlari bo’yicha soliqqa tortiladilar

Soliq kodeksining 127-moddasiga ko’ra yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’ining ob’ekti bo’lib, O’zbekiston Respublikasi rezidentlarining va norezidentlarining foydasi hamda rezident va norezidentlarning chegirmalar qilinmagan holda to’lov manbaidan soliq solinadigan daromadlar hisoblanadi. Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’ining ob’ekti (O’zR SK 127-modda) O’zbekiston Respublikasi rezidentlarining, shuningdek O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi O’zbekiston Respublikasi norezidentlarining foydasi O’zbekiston Respublikasi rezidentlari-ning va O’zbekiston Respublikasi norezidentlarining chegirmalar qilinmagan holda to’lov manbaida soliq solinadigan daromadlari

Soliq solinadigan baza jami daromad bilan chegirib tashlanadagan xarajatlar o’rtasidagi farq sifatida soliq solinadigan foydaning kamaytirilishi hisobga olingan holda hisoblab chiqarilgan soliq solinadigan foydadan kelib chiqib belgilanadi. Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i bazasi quyidagicha aniqlanadi. Foyda solig’i bazasi =  Daromadlar -  Xarajatlar + Chegirilmaydigan xarajatlar - Hisobot davrining soliq solinadigan bazadan kelgusida chegiriladigan xarajatlari - Imtiyozlar Yuridik shaxslarning foydasi respublikamiz buxgalteriya qonunchiligiga muvofiq aniqlanadi. Respublikamizda xo’jalik yurituvchi sub’ektlar-yuridik shaxslarning mahsulot (ish, izmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarini aniqlashning yagona metodologik asosini O’zR VMning 1999 yil 5 fevraldagi 54-son qarori bilan tasdiqlangan “Mahsulot (ish, xizmatlar) ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to’g’risida”gi Nizom belgilaydi.

Xo’jalik yurituvchi sub’ekt faoliyatining moliyaviy natijalari YaF = SST – IT; (1) bunda, YaF –yalpi foyda; ST – sotishdan olingan sof tushum; IT – sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi AFF = YaF – DX + BD – BZ; (2) bunda, AFF – asosiy faoliyatdan olingan foyda; DX – davr xarajatlari; BD – asosiy faoliyatdan olingan boshqa daromadlar; БЗ – asosiy faoliyatdan kurilgan boshqa zararlar UF = AFF + MD – MZ; (3) bunda, UF – umumxo’jalik faoliyatidan olingan foyda; MD – moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlar; MX – moliyaviy faoliyat xarajatlari STF = UF + FP – FZ ; (4) bunda, STF = soliq tulangungacha olingan foyda; FP – favqulodda vaziyatlardan olingan foyda; FZ – favqulodda vaziyatlardan ko’rilgan zarar SF = STF – FS – BS; (5) bunda, SF – sof foyda; FS – foydadan to’lanadigan soliq; BS – boshqa soliqlar

Yuridik shaxslarning jami daromadi tarkibiga ular tomonidan olinishi lozim bo’lgan (olingan) ortilgan tovar, bajarilgan ish, ko’rsatilgan xizmat haqlari kabi pul va bepul (pulsiz) qaytarmaslik sharti bilan olingan mablag’larni kiritish mumkin . Jami daromadning tarkibi (O’zR SK 129-modda) Tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olinadigan daromadlar Boshqa daromadlar Tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishdan, shu jumladan yordamchi xizmatlar tomonidan realizatsiya qilishdan qo’shilgan qiymat solig’i va aktsiz solig’i chegirib tashlangan holda olingan tushum tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olinadigan daromaddir Boshqa daromadlarga tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) ishlab chiqarish va realizatsiya qilish bilan bog’liq bo’lmagan operatsiyalardan olinadigan daromadlar kiradi

Boshqa daromadlar tarkibi (O’zR SK 132-modda) Asosiy vositalari va boshqa mol-mulki chiqib ketishidan olinadigan daromadlar Mol-mulkni operativ ijaraga berishdan olinadigan daromadlar Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlarni moliyaviy ijaraga berishdan olinadigan daromadlar Tekin olingan mol-mulk, mulkiy huquqlar, shuningdek ishlar va xizmatlar Inventarizatsiya natijasida aniqlangan ortiqcha tovar-moddiy zaxiralar hamda boshqa mol-mulk qiymati tariqasidagi daromadlar Hisobot yilida aniqlangan o’tgan yillardagi daromadlarMajburiyatlarni hisobdan chiqarishdan olinadigan daromadlarTalablardan o’zganing foydasiga voz kechish shartnomasi bo’yicha olingan daromadlar Daromaddan ilgari chegirib tashlangan xarajatlar yoki zararlarning o’rnini qoplash tarzida olingan daromadlar Xizmat ko’rsatuvchi xo’jaliklardan olinadigan daromadlar Birgalikdagi faoliyatda ishtirok etishdan olinadigan daromadlar Undirib olingan yoki qarzdor tomonidan tan olingan jarimalar va penya Valyuta hisobvaraqlari bo’yicha kursdagi ijobiy farq, shuningdek chet el valyutasidagi operatsiyalar bo’yicha olingan daromadlar Dividendlar va foizlar Royalti Tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) ishlab chiqarish va realizatsiya qilish bilan bevosita bog’liq bo’lmagan operatsiyalardan olinadigan boshqa daromadlar

Soliq to’lovchining xarajatlari soliq solinadigan foydani aniqlash paytida chegirib tashlanadi. Xarajatlar xaqiqatda qaysi soliq davrida amalga oshirilgan bo’lsa, o’sha davrda chegiriladi. Soliq kodeksiga ko’ra (141-modda) xarajatlar chegiriladigan va chegirib tashlanmaydigan xarajatlarga bo’linadi Chegirib tashlanadigan xarajatlar (O‘zR SK 141-modda) Moddiy xarajatlar Mehnatga haq to’lash xarajatlari Amortizatsiya xarajatlari Boshqa xarajatlar Kelgusida soliq solinadigan foydadan chegirib tashlanadigan hisobot davridagi xarajatlar

Чегирилмайдиган харажатлар (ЎзР СКнинг 147-моддаси) Солиқ солинадиган фойдани аниқлашда чегирилмайдиган харажатларга қуйидагилар киради: - моддий қимматликларнинг табиий камайиши нормаларидан ортиқча йўқотишлар ва бузилишлар; - белгиланган нормалардан ортиқча харажатлар (хизмат сафарлари, вакиллик харажатлари, ихтиёрий суғурта турлари бўйича ажратмалар); - нодавлат пенсия жамғармаларига ажратмалар; - солиқ тўловчининг фаолиятида талаб этилмайдиган касблар бўйича кадрлар тайёрлаш харажатлари; - ходимларга тўланадиган моддий ёрдам; - суд чиқимлари; - айбдорлари аниқланмаган ўғирликлар ва камомаддан ёки айбдор томон ҳисобидан зарур суммаларнинг ўрнини қоплаш мумкин бўлмаганда кўрилган зарарлар ва бошқалар.

Ҳисобот даврининг солиқ солинадиган фойдадан келгусида чегириладиган харажатлари (ЎзР СКнинг 146-моддаси) Солиқ солинадиган фойдани аниқлашда чегирилмайдиган харажатларга қуйидагилар киради: Ушбу харажатлар улар юзага келган пайтда, жорий ҳисобот даврида солиқ солинадиган фойдани ҳисоблаб чиқаришда чегирилмайди, улар кейинги даврларда, солиқ тўловчининг ҳисоб сиёсати билан белгиланган, лекин ўн йилдан кўп бўлмаган муддат ичида чегирилиши лозим. Бундай харажатларга қуйидагилар киради: 1) янги ишлаб чиқаришлар, цехлар, агрегатларни, шунингдек серияли ва оммавий ишлаб чиқариладиган янги маҳсулот турларини ҳамда технологик жараёнларни ўзлаштириш харажатлари; 2) барча турдаги асбоб-ускуналар ва техник қурилмаларни, уларнинг ўрнатилиш сифатини текшириб кўриш мақсадида комплекс синаб кўриш (ишлаб турган ҳолатида) харажатлари; 3) ишчи кучлари қабул қилиш ва янги ишга туширилган корхонада ишлаш учун кадрлар тайёрлаш билан боғлиқ харажатлар; 4) асосий воситалар ва номоддий активларнинг жадаллаштирилган усулда ҳисобланган амортизация суммаси билан СКга мувофиқ белгиланган нормалар бўйича ҳисобланган амортизация суммаси ўртасидаги фарқ.

Mamlakatimizda olib borilayotgan soliq siyosatida soliq imtiyozlari asosan investitsion faoliyatni rag’batlantirishga, ishlab chiqarishni yangi texnik va texnologiya asbob-uskunalar bilan qayta modernizatsiya qilish hisobiga korxonalar moliyaviy holatini faollashtirish, mamalakatimiz eksport salohiyatini ko’paytirishga qaratilgan. Soliq imtiyozlarini belgilashda ayrim toifa soliq to’lovchilarni soliqlardan to’liq yoki vaqtincha ozod qilish yoki soliqlarni kamaytirish bilan birgalikda korxona ixtiyorida imtiyoz hisobiga qoladigan mablag’lardan maqsadli va oqilona foydalanish maqsad qilib qo’yilmoqda. Foyda solig’ini to’lashdan ozod etilgan yuridik shaxslar (O’zR SK 158-modda) Nogironlarning jamoat birlashmalari, «Nuroniy» jamg’armasi va «O’zbekiston chernobilchilari» assotsiatsiyasi mulkida bo’lgan, ishlovchilari umumiy sonining kamida 50 foizini nogironlar, 1941–1945 yillardagi urush va mehnat fronti faxriylari tashkil etgan yuridik shaxslar Jazoni ijro etish muassasalariDavolash muassasalari huzuridagi davolash-ishlab chiqarish ustaxonalari Ichki ishlar organlari huzuridagi qo’riqlash bo’linmalari

Yuridik shaxslarning quyidagi foydasi yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’ini to’lashdan ozod qilinadi (O’zR SK 158-modda) Protez-ortopediya buyumlari, nogironlar uchun inventarlar ishlab chiqarishdan, shuningdek nogironlarga ortopedik protezlash xizmati ko’rsatishdan, nogironlar uchun mo’ljallangan protez-ortopediya buyumlari va inventarlarni ta’mirlash hamda ularga xizmat ko’rsatishdan olingan foydasi Tarix va madaniyat yodgorliklarini ta’mirlash hamda qayta tiklash ishlarini amalga oshirishdan olingan foydasi Shahar yo’lovchilar transportida (taksidan, shu jumladan yo’nalishli taksidan tashqari) yo’lovchilarni tashish bo’yicha xizmatlar ko’rsatishdan olingan foydasi Investitsiya fondlarining xususiylashtirilgan korxonalar aktsiyalarini sotib olishga yo’naltiriladigan foydasi Xalq banki tomonidan fuqarolarning shaxsiy jamg’arib boriladigan pensiya hisobvaraqlaridagi mablag’lardan foydalanishdan olingan foydasi Ishlovchilari umumiy sonining 3 foizidan ko’prog’ini nogironlar tashkil etgan yuridik shaxslar uchun yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i summasi ushbu qismda belgilangan normadan ortiq ishga joylashtirilgan nogironlarning har bir foiziga yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’ining summasi bir foiz kamaytiriladigan hisob-kitob asosida kamaytiriladi

Soliq solinadigan foydani kamaytirish (O’zR SK 159-modda) Ekologiya, sog’lomlashtirish va xayriya jamg’armalari, madaniyat, xalq ta’limi, sog’liqni saqlash, mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish, jismoniy tarbiya va sport muassasalariga, fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlariga beriladigan badallar summasiga, biroq soliq solinadigan foydaning bir foizidan ko’p bo’lmagan miqdorda Asosiy ishlab chiqarishni yangi qurilish shaklida kengaytirishga, ishlab chiqarish maqsadida foydalaniladigan binolar va inshootlarni rekonstruktsiya qilishga, shuningdek ushbu maqsadlar uchun olingan kreditlarni uzishga yo’naltiriladigan mablag’lar summasiga, tegishli soliq davrida hisoblangan amortizatsiyani chegirib tashlagan holda, biroq soliq solinadigan foydaning 30 foizidan ko’p bo’lmagan miqdordaO’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori asosida kollejlar, akademik litseylar, maktablar va maktabgacha tarbiya ta’lim muassasalari qurilishiga yo’naltirilgan mablag’lar summasiga, lekin soliq solinadigan foydaning 30 foizidan ko’p bo’lmagan miqdorda Ishlab chiqarishni modernizatsiyalashga, texnik va texnologik jihatdan qayta jihozlashga, yangi texnologik jihozlar xarid qilishga, ushbu maqsadlar uchun berilgan kreditlarni uzishga, lizing ob’ekti qiymatining o’rnini qoplashga, tegishli soliq davrida hisoblangan amortizatsiyani chegirgan holda yo’naltiriladigan mablag’lar summasiga Yosh oilalar toifasiga kiruvchi xodimlarga ipoteka kreditlari badallari to’lashga va (yoki) mulk sifatida uy- joy olishga tekin yo’naltiriladigan mablag’lar summasiga, biroq soliq solinadigan bazaning 10 foizidan oshmagan miqdorda Diniy va jamoat birlashmalarining (kasaba uyushmalari, siyosiy partiyalar va harakatlardan tashqari), xayriya jamg’armalarining mulkida bo’lgan korxonalar foydasidan shu birlashmalar va jamg’armalarining ustavda belgilangan faoliyatini amalga oshirish uchun yo’naltiriladigan ajratmalari summasiga

Yuridik shaxslar foydasiga solinadigna soliq stavkalari (O‘zR Prezidentining 2012 yil 25 dekabrdagi PQ-1887-sonli qarori) № To‘lovchilar Soliq solinadigan bazaga nisbatan %da soliq stavkalari 1 Yuridik shaxslar (2-3 bandlardagidan tashqari) 9 2 Tijorat banklari 15 3 Auktsionlar o‘tkazishdan, gastrol-kontsert faoliyati bilan shug‘ullanishga litsenziyasi bo‘lgan yuridik va jismoniy shaxslarni (shuningdek, norezidentlarni) jalb etish yo‘li bilan ommaviy tomosha tadbirlarini tashkil etishdan daromad oluvchi yuridik shaxslar 35 4 O‘zi ishlab chiqargan tovarlar (ish, xizmatlar) eksportining erkin almashtiriladigan valyutadagi hissasi quyidagi miqdorlarni tashkil etadigan eksport qiluvchi korxonalar uchun sotishning umumiy hajmida 15 foizdan 30 foizgacha belgilangan stavka 30% ga pasaytiriladi sotishning umumiy hajmida 30 foiz va undan yuqori belgilangan stavka 50% ga pasaytiriladi 5 1-bandda ko‘rsatilgan xizmat ko‘rsatish sohasi korxonalari uchun, plastik kartalar qo‘llab haq to‘langan ko‘rsatilgan xizmatlar hajmi bo‘yicha belgilangan stavka 10% ga pasaytiriladi

O’zbekiston Respublikasi norezidentining doimiy muassasa bilan bog’liq bo’lmagan va to’lov manbaida soliq solinadigan daromadlariga quyidagi stavkalar bo’yicha soliq solinadi . O’zbekiston Respublikasi norezident-larining daromadlariga to’lov manbaida soliq solish stavkalari (O’zR SK 160-modda) Dividendlar va foizlardan – 10 foiz Sug’urta mukofotlari, sug’urtalash va qayta sug’urtalash – 10 foiz O’zbekiston Respublikasi va boshqa davlatlar bilan Xalqaro aloqa uchun telekommunikatsiya va transport xizmati (fraxta daromadi) – 6 foiz Royalti, ijara daromadlari, xizmat ko’rsatish, shu jumladan boshqaruv xizmati, maslahatlar va boshqa daromadlar – 20 foiz

Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i soliq solinadigan bazadan va belgilangan stavkadan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi . Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i bo’yicha soliq hisoboti turlari Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i hisob-kitobiYuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i bo’yicha joriy to’lovlarni hisoblash uchun ma’lumotnoma

Солиқни ҳисоблаб чиқариш ва ҳисоб- китобларни тақдим этиш тартиби Юридик шахслардан олинадиган фойда солиғи солиқ солинадиган базадан ва белгиланган ставкадан келиб чиққан ҳолда амалга оширилади. Юридик шахслардан олинадиган фойда солиғининг ҳисоб- китоби, давлат солиқ хизмати органларига ортиб борувчи якун билан йилнинг ҳар чорагида ҳисобот чорагидан кейинги ойнинг 25-кунидан кечиктирмай, йил якунлари бўйича эса, йиллик молиявий ҳисобот тақдим этиладиган муддатда тақдим этилади.

Солиқни тўлаш тартиби Юридик шахслардан олинадиган фойда солиғи бўйича жорий тўловларнинг суммасини аниқлаш учун солиқ тўловчилар жорий ҳисобот даври биринчи ойининг 10-кунигача давлат солиқ хизмати органига жорий ҳисобот даври учун тахмин қилинаётган солиқ солинадиган фойдадан ва юридик шахслардан олинадиган фойда солиғининг белгиланган ставкасидан келиб чиқиб ҳисобланган юридик шахслардан олинадиган фойда солиғининг суммаси ҳақида маълумотнома тақдим этадилар. Юридик шахслардан олинадиган фойда солиғи бўйича жорий тўловлар ҳар ойнинг 10-кунидан кечиктирмай йил чораги бўйича юридик шахслардан олинадиган фойда солиғи суммасининг учдан бир қисми миқдорида тўланади. Ҳисобот даврида тахмин қилинаётган солиқ солинадиган фойда энг кам иш ҳақининг икки юз бараваридан кам миқдорни ташкил этадиган солиқ тўловчилар жорий тўловларни тўламайди.

O'xshashlar

Yuridik shaxslardan olinadigan yer solig’i

Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ining iqtisodiy mohiyati va ahamiyati

Jismoniy shaxslardan olinadigan soliqlar

Yuridik shaxslardan undiriladigan daromad (foyda) solig’ining mohiyati soliqqa tortish obyekti

Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i