logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Iqtisodiyot
  4. Turkiya davlatining iqtisodiyoti

Turkiya davlatining iqtisodiyoti

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2205.4013671875 KB
Ko'chirib olish
Turkiya davlatining iqtisodiyoti Turkiyaning jahon xojaligida tutgan o`rni. • Mamlakat yer osti qazilma boyliklari hayvonot va o'simlik dunyosi xilma-xil ko'p va rang-barangdir. Masalan: bu yerda foydali qazilmalarning 6700 ga yaqin xili mavjud. Jahondagi surma, simob zahiralarining 25 foizi, xromning 8 foizi, uran rudasining 5,4, misning 4,4 foizi Turkiyaga to'g'ri keladi. Xo'jaligi: • 60- 80 yillar boshigacha muddat ichida bozor iqtisodiyotiga o'tishi uchun zamin hozirlash davri bo'ldi. Bu davr Turkiya iqtisodiyotida qisman bo'lsada jonlanish harakterlansada u hamon iqtisodiy inqiroz panjasidan qutila olmagan edi. Inqirozning siyosiy tomoni yechimi 1980 yil sentiyabr oyida amalga oshirilgan harbiy to'ntarishda o'z ifodasini topdi. Harbiylar mamlakatga bir muncha intizom kiritdi. Iqtisodiyotda jonlanish boshlandi. 1983 yilning noyabr oyida o'tkazilgan parlament saylovlari natijasida harbiy dektaturaning tugatilish, davlat tepasiga demokratik kuchlarning kelishi iqtisodiyotning yuksalishiga, ayniqsa ijobiy turtki bo'ldi. Bu mamlakatning bozor iqtisodiyotiga o'tishini tezlashtirdi va o'z yo'lini topishga olib keldiki, bu yil iqtisodiyotda Turkiya modeli nomi bilan mashhur. Sanoati • Turkiya sanoati iqtisodiyoti ziddiyatlar majmuidir. Unda to'liq avtomatlashgan gigant korxonalaridan tortib, faqat qo'l mehnatiga asoslashgan iptidoiy kichchik korxonagacha uchraydi. Turkiya sanoatining o'ziga xos xususiyatlaridan biri uning keyingi o'n yilda yuqori sur'at bilan rivojlanayotganligidadir. • Turkiya o'z qazilma boyliklari zaxiralarining ko'pligi va ularni qazib olishi bo'yicha jahonda oldingi o'rinlardan birini egallaydi. Qazilma boyliklarini izlab topish va ishlab chiqarishini tashkil etish asosan davlat qo'lida. Keyingi yillarda Anqara, Qo'niya, Sinop viloyatlarida neft zahiralari, Ergan, Murg'ul, Zara, Bala kabi joylarda mis va ruda konlari topildi. • Toshko'mir zahiralari miqdori 5,5 mlrd tonna atrofida chamalanmoqda. Ular asosan Qora dengiz yaqinida joylashgan bo'lib, deyarli 200 kmga cho'ziladi. • Neftni qayta ishlash va kimiyo sanoatida yiliga o'rtacha 2,8-3,0 tonnaga yaqin neft olinadi. Bu esa ichki extiyojini to'la qondira olmaydi. Gaz qazib olish. • Turkiyada yosh tarmoq bo'lib, 1985 yildan boshlab qazib olinmoqda. Qishloq xo'jaligi. • Turkiyada qishloq xo'jaligining rivojlanishiga qadimdan katta e'tibor berib kelingan. Mamlakat jami maydonining qismi o'tloq va yaylovlar qismi ishlanadigan yerlardan (25,5 mln gektar) iborat. Ekin maydonlarining 80 foizi donli 15 foiziga yaqinini texnika ekinlari egallaydi. Bog' va tokzorlar 3,3 mln gektarni tashkil etadi. Turkiyada yiliga 20,4 mln tonnaga yaqin bug'doy yetishtiriladi. • Mamlakatda yiliga 616 ming tonna paxta tolasi tola olinadi. Mamlakatda o'rtacha 10-12 mln tonna qandlavlagi yetishtirilmoqda. • Turkiyada chorvachilik rivojlangan bo'lib 3 mlnga yaqin yirik shoxli qora mollar, 17 mln kichik shoxli mollar mavjud. Turkiyada 20 mln bosh angor echkilari boqiladi. Transporti • Turkiyada transport va aloqalarining barcha turlari yetarli darajada rivojlangan. Turkiyada avtomobil trnsporti muammosi to'liq xol etilgan. 1960 chi yildan 1987 yilgacha yengil avtomashinalar miqdori 40 martaga yaqin yuk tashishi mashinalari 7,5 marta, avtobuslar 7,3 marta, mini avtovuslar soni 13,1 marta o'sgan. Temir yo'lning uzunligi 8500 kmga yaqin, ulardan 567 km elektirlashtirilgan, xar yili 150 mlnga yaqin yo'lovchi va 15 mln tonna yuk tashiladi. Dengiz transportida 150 mln tonna yuk tashiladi xavo transportida 4 mlndan ortiq yo'lovchi tashiladi. Tashqi iqtisodiy aloqalari. • Eksporti asosan oziq-ovqat va yengil sanoat va qishloq xo'jaligi mahsulotlaridan iborat. Importning asosini neft, sanoat xom ashyosi, mashina va asbob uskunalar tashkil etadi. Aholisi. • 50,6 mln. kishi Tabiiy o`sish yuqori 2,6% ni tug’ilish 40-50 kishi ŏlish 13- 15 kishi (1000 ming). erkaklar 50,5. 20 ga yaqin xalq yashaydi. 90% Turklar, Turk tili. Davlat. Alfavit –lotin. Sharqda Kurdlar (4 mln.k) Arablar (700 ming) janubda va shimoliy sharqda rayonlarda 1-chi jahon urushigacha Turkiyada 2,5 mln. Armyanlar yashagan. 1915-1922 yillari Turkiyada armyanlarni xaydash va ŏldirish boshlandi. Natijada 1,5 mln. armyanlar ŏldirildi. Hozir 100 ming.ga yaqin yashaydi. Dini – Islom-Sunnat oqimiga mansub ŏrtacha zichligi – 55 kishi 1km2 Dungiz bŏylari zich (100 kishi 1 km2) Sharqida va janubiy rayonlarida kŏchmanchilar. Shahar aholisi 45%, 5ta shaharda aholisi 1 mln.dan ortiq. Stambul, Izmir, Adona, Anqara, Burso. Пул бирлиги (валюта)   • Муомалада турк лираси мавжуд, у 100 қурушга баробардир. Айирбошлаш курси тез-тез ўзгариб туради. Шу сабабли, пулнинг ҳаммасини алмаштириш шарт эмас. Деярли ҳамма жойда тўловлар учун евро ва АҚШ доллари қабул қилинади. Банклар иш кунларида фаолият кўрсатадилар: душанбадан жумагача эрталаб 08:30 дан 12:00 гача ва 13:30 дан 17:00гача. Айирбошлаш шохобчалари эса, деярли ярим тунгача ишлайди, аэропортлардагилари эса, тинимсиз ишлайди. Меҳмонхона ва дўконларда асосан кредит карталари қабул қилинади, улар: Visa, American Express, Master Card ва бошқалар.  O’ZBЕKISTON-TURKIYA: OLIB BORAYOTGAN XALQARO MUNOSABATLARI. • O'zbekiston Respublikasi bilan Turkiya  Respublikasi o'rtasidagi savdo-iqtisodiy hamkorlik bo'yicha ma'lumot • Mamlakatlar o'rtasida ikki tomonlama savdo munosabatlarining shartnomaviy huquqiy bazasini “Savdo va iqtisodiy hamkorlik to'g'risida”, ”Investitsiyalarni rag'batlantirish va o'zaro himoyalash to'g'risida”, “Daromadlarga ikki tomonlama soliq solishga yo'l qo'ymaslik to'g'risida” kabi hukumatlararo bitimlar tashkil etadi.  •   1998 yil 13 aprelda imzolangan Savdo va iqtisodiy hamkorlik to'g'risidagi Bitimga muvofiq O'zbekiston va Turkiya o'rtasida eng ko'p qulaylik yaratish tartibi amal qilmoqda. 2010 yil ma'lumotlariga ko'ra o'zaro  tovar ayirboshlash hajmi 957,8 million AQSH dollariga teng bo'lib, bunda eksport 720,6 million, import 237,1 million  AQSH dollarini tashkil etdi. Respublika eksporti asosan rangli metallar va ulardan yasalgan buyumlar, yigirilgan ip va matolar, plastmassa va undan yasalgan mahsulotlarni yetkazib berish hisobiga oshdi.  •    O'zbekiston Respublikasida tekstil, qurilish, ulgurji va chakana savdo, oziq ovqat, kimyo, ko'nchilik, yog'ochsozlik, go'sht va sut mahsulotlari sanoati, tashqi savdo  faoliyati kabi sohalarda   turk sarmoyasi ishtirokida 579 ta korxona faoliyat yuritayotgan bo'lib, ulardan 133 taisi 100 foiz xorijiy sarmoya hisobiga tashkil  • etilgan. O'zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligida turk kompaniyalarining 84 ta vakolatxonasi akkreditatsiyadan o'tkazilgan. Ikki mamlakat o'rtasida savdo iqtisodiy hamkorlik bo'yicha Hukumatlararo qo'shma komissiya faoliyat yuritadi. Savdo iqtisodiy va investitsiyaviy hamkorlikka  ko'maklashish maqsadida O'zbek Turk ishbilarmonlar kengashi tashkil etilgan. Mamlakatlar o'rtasida biznes seminarlar va ishbilarmon doiralar vakillarining  uchrashuvlari o'tkazib turiladi.    • Turkiya firmalari asosan, to’qimachilik, oziq-ovqat, qurilish, kimyo, charm-galantеrеya, yog’ochga ishlov bеruvchi, go’sht va sut mahsulotlari, ulgurji va chakana savdo sohalariga ko’proq ahamiyat bеryaptilar. • O’zbеkiston Tashqi iqtisodiy aloqalar, igvеstisiya va savdo vazirligi 93 ta turk kompaniyalarini akkrеditasiyadan o’tkazgan. Turkiya hududida esa o’zbеk kapitali ishtrokidagi 8 ta korxona faoliyat olib boryapti.

O'xshashlar

Turkiya respublikasining iqtisodiyoti. Jahon mamlakatlari bilan olib borayotgan iqtisodiy munosabatlari
Turkiya turizmi infratuzilmasi
Xalqaro turizm -Turkiya. Shveysariya
Tailand iqtisodiyoti
Hindiston iqtisodiyoti