Tasviriy statistika ko’rsatkichlari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Tasviriy statistika ko’rsatkichlari

Yuklangan vaqt:

20.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

217.1689453125 KB

Ko'chirib olish

“ STATISTIKA ” FANIDAN “ TASVIRIY STATISTIKA KO’RSATKICHLARI” MAVZUSIDA TAYYORLANGAN TAQDIMOT

REJA:  1. Statistik ko'rsatkichlarning mohiyati va ahamiyati.  2. Mutlaq miqdorlar va ularning turlari.  3. Nisbiy miqdorlar to'g’risida tushuncha.  4. Nisbiy miqdorlarning turlari va ularni hisoblash tartibi.

1. Statistik ko'rsatkichlarning mohiyati va ahamiyati . Statistik kuzatish, svodkalash va guruhlash amalga oshirilgandan so'ng o'rganilayotgan hodisa va jarayonlarning hajmini, miqdorini, darajasini ta'riflovchi qator ko'rsatkichlarga ega bo'lamiz. Bunday ko'rsatkichlar boshlang’ich hisob ma'lumotlari asosida umumlashtirilgan va qayta ishlangan miqdorlar bo'lib, ular:  mutlaq;  nisbiy;  o'rtacha ko'rinishda bo'lishi mumkin.

Statistik ko’rsatkich Darajasiga qarab Aniqlash usuliga ko’ra Hodisa birliklarini qamrab olishiga ko’ra Makroiqtisodiy kursatkichlar Jamlama ko’rsatkichlar Hosilaviy ko’rsatkichlar Mutloq son Mutloq qiymat Mutloq NisbiyMikroiqtisodiy ko’rsatkichlar Individual Guruhli Umumiy O’rtacha

 2. Mutlaq miqdorlar va ularning turlari .  Statistik kuzatish natijasida dastlab mutlaq sonlar olinadi, so'ngra shu sonlar asosida nisbiy va o'rtacha miqdorlar hisoblab chiqiladi.  Mutlaq miqdorlar kuzatilayotgan miqdor birliklarini qo'shish yoki ayirish yo'li bilan aniqlanadi. Birinchi holda mutlaq miqdorlar «bir», «ikki», «uch», «to'rt» va hokazo tartibda sanaladi va aniqlanadi. Masalan, guruhda talabalar, jamoa xo'jaligida jamoa a'zolari; zavodda ishlab chiqarilgan mashina, stanoklar soni bevosita sanash yo'li bilan aniqlanadi. Bunday miqdorlar son ko'rsatkichlari deb yuritiladi. Ular butun sonlar ko'rinishida bo'ladi.

naturada; shartli naturada ; kompleks o'lchov birliklari pulda;Mutlaq miqdorlar birliklari s

Natura-o'lchov birligi deyilganda, o'rganilayotgan hodisaning ichki xususiyatini ifodalovchi og’irlik, uzunlik, hajm va boshqa birliklar tushuniladi. Masalan, ishlab chiqarilgan ko'mir – tonna, aholi soni – kishi, ekin maydoni – gektar, bosib o'tilgan masofa – kilometrlarda ifodalanadi. Shartli natura – o'lchov birligi deyilganda bir xil turdagi iste'mol qiymatga ega bo'lgan hodisalarni bir xil birlikka keltiruvchi o'lchov birliklari tushuniladi. Bu birlik (koeffitsientlar) negizida o'rganilayotgan hodisalarning muhim iste'mol qiymatiga asoslangan nisbatlar yotadi.

 3. Nisbiy miqdorlar to'g’risida tushuncha .  Ikkita taqqoslama mutlaq miqdorni bo'lish natijasida olingan umumlashtiruvchi miqdor statistikada nisbiy miqdorlar deb ataladi.  Nisbiy miqdorlar har xil shakllari ifodalanish mumkin. ularning ifodalanish shakli bazis miqdorning (nisbat maxrajini) qanday birlikka tenglashtirib olinishiga bog’liqdir. SHunga qarab, nisbiy miqdorlar koeffitsientlarda, foizda, promilleda, prodetsimilleda ifodalanadi.

4. NISBIY MIQDORLAR QUYIDAGI ASOSIY TURLARGA BO'LINADI:  Reja topshirig’i nisbiy miqdorlari.  Buyurtma (shartnoma) bajarilishi nisbiy miqdorlari.  Dinamika nisbiy miqdorlari.  Tuzilma (struktura) nisbiy miqdorlari.  Koordinatsiya nisbiy miqdorlari.  Intensiv nisbiy miqdorlar.  Ob'ektlararo va hududiy taqqoslash nisbiy miqdorlari.

1 . Reja topshirig’i nisbiy miqdori rejalashtirilayotgan davr ko'rsatkichining oldingi yilning haqiqiy ko'rsatkichiga nisbatan qanday o'zgarishi lozimligini ko'rsatadi va quyidagicha hisoblanadi:  RT nm – reja topshirig’i nisbiy miqdori.  D RT – joriy davr uchun reja topshirig’i.  D o – bazis davrda haqiqiy bajarilgan ko'rsatkich.

 1-misol . Korxonada 2013 yilda 210 mln.so’mlik maxsulot ishlab chiqarish majburiyati olingan bo’lib, u 215 mln. so’mlik qilib bajarilgan va 2014 yilda esa 220 mln. so’mlik maxsulot ishlab chiqarish rejalashtirilgan. Shartnoma majburiyati nisbiy miqdorini hisoblang.  Echish. ya’ni avvalgi yilga nisbatan 2,33 foiz ko’p maxsulot ishlab chiqarish rejalashtirilgan. 33, 102 100 215 220 /    m n ShM

2 . Buyurtma (shartnoma) bajarilishi nisbiy miqdori Muayyan davr ichida shartnomadagi topshiriqlarning qay darajada bajarilganligini tavsiflaydi. Buning uchun haqiqiy bajarilgan ko'rsatkich buyurtmadagi ko'rsatkich bilan taqqoslanadi.  RT nm – buyurtma (shartnoma) bajarilishi nisbiy miqdori;  D 1 – joriy davrda haqiqiy bajarilgan daraja;  D BT – buyurtmadagi topshiriq darajasi.

2-Misol. Konditer fabrikasi va supermarket o’rtasida tuzilgan shartnomaga binoan, konditer fabrikasi supermarketga 1 chorakda 12 tonna shokolad, 9 tonna karamel etkazib berishi kerak. Haqiqatda etkazib berilgan mahsulot tegishli ravishda 10 va 11 tonnani tashkil qilgan. Bu erdan, RTn/m:

%) 7, 16 ( % 3, 83 12 100 10    ёки буйича Шоколад %) 2, 22 ( % 2, 122 9 100 11    ёки буйича Карамель

Bazisli yoki zanjirsimon nisbiy miqdorlar ni qo'llash tahlil oldida qo'yilgan maqsadga bog’liq. Agar faqat bazis davrga nisbatan keyingi davrlar darajasi qancha o'zgarganligini bilmoqchi bo'lsak, u holda bazisli usul, agar har bir keyingi davr o'zidan oldingi davr darajasiga nisbatan qancha o'zgarib borayotganini kuzatmoqchi bo'lsak, u holda zanjirsimon usul qo'llaniladi. 3. Dinamika nisbiy miqdori

Dinamika nisbiy miqdori ; 100 0 Д Д Д i б НМ   . 100 1    i i З НМ Д Д Д

DINAMIKA NISBIY MIQDORI 2-Misol . Jondor-plyus xususiy firmasidagi non do’konining tovar oboroti III-chorakda quyidagicha: iyul - 12,4 mln.so’m, avgust - 13,1, sentyabr – 14,0 mln.so’m. Bu erdan DNM: 

%; 6, 105 100 4, 12 1, 13 :   усулида базис %. 9, 112 100 4, 12 0, 14   %; 6, 105 100 4, 12 1, 13 :   усулда н занжирсимо %. 9, 106 100 1, 13 0, 14  

4. Tuzilma (struktura) miqdorlari deyilganda to'plamdagi ayrim guruhlarning shu to'plamning umumiy yig’indisiga bo'lgan nisbati tushuniladi. Umumiy ko'rinishda bu ko'rsatkich quyidagicha hisoblanadi:  T NM – tuzilma nisbiy miqdorlari;  n – to'plamdagi ayrim guruhlar (bo'laklar);  n – to'plam yig’indisi.

TUZILMAVIY (STRUKTURA) NISBIY MIQDORI 3-Misol . Siz o’qiyotgan fakultetda 375 ta student mavjud. Shulardan 175 tasi qiz bolalar, qolganlari (200) o’g’il bolalar.Jami studentlar soni 100 foizni tashkil qiladi. O’g’il va qiz bolalarning umumiy to’plamdagi hissasini aniqlash kerak.

% 3, 53 375 100 200    хиссаси болалар Ўгил % 7, 46 375 100 175    хиссаси болалар Киз

55 Koordinatsiya nisbiy miqdorlari deyilganda to'plamdagi guruhlar (bo'laklar)ning bir-biriga bo'lgan nisbati tushuniladi. Ular tuzilma nisbiy miqdorlarini to'laroq xarakterlash, shuningdek to'plam birliklari o'rtasidagi zaruriy nisbatlarni nazorat qilish uchun keng qo'llaniladi. Masalan, sanoat mahsulotini ishlab chiqarishda «A» va «B» guruh mahsulotlari, milliy daromad qiymatida iste'mol va jamg’arma nisbati, korxonalarda xodimlar toifalari o'rtasidagi zaruriy nisbatlar koordinatsiya nisbiy miqdorlarini hisoblash yordamida kuzatiladi. 5. KOORDINATSIYA NISBIY MIQDORI

4-Misol . Restoranning bir kunlik oboroti 1160 ming so’m. Shundan 780 ming so’mga o’zida ishlab chiqarilgan mahsulot sotilgan, qolgani (380 ming so’m) sotib olgan tovarlarni sotish bo’yicha oborot. Bu erdan:

сўм КНМ 05 , 2 380 780  

 Demak, Respublika bo’yicha 1 km.kv. ga 75,5 kishi to’g’ri keladi.

7. Taqqoslash nisbiy miqdorlari bitta hodisaning turli ob’ektlar (hududlar) bo’yicha bir xil davrdagi qiyosiy xarakteristikasini ifodalaydi.  6-misol. Joriy yilda “A” viloyat sanoat mahsuloti 2170,7 mlrd.so’mni, “B” viloyat sanoat mahsuloti 3155,8 mlrd. so’mni tashkil etgan bo’lsa, taqqoslash nisbiy miqdorini aniqlang.  Echish. Taqqoslash nisbiy miqdori teng: Demak joriy yilda “A” viloyat sanoat mahsuloti “B” viloyat sanoat mahsulotiga nisbatan 1,454 marta yoki 45,4% ga ko’p ishlab chiqarilgan.  n/m OHT 145,4%. ёки 454,1 7, 2170 3155,8 ОHТ n/m  

E’tiboringiz uchun rahmat.

O'xshashlar

BraziliyadaYaIM ko’rsatkichlari

O’zbekistonda YaIM ko’rsatkichlari

O’zbekistonning xalqaro reytinglardagi ko’rsatkichlari

Walt Disney kompaniyasi - statistika va faktlar

Statistika amaliyotida iqtisodiy indekslarni qo'llash yo’nalishlari