Tadbirkorlik faoliyati. Tadbirkorlik sarf-xarajatlari va foyda - Iqtisodiyot - Slaydlar

Tadbirkorlik faoliyati. Tadbirkorlik sarf-xarajatlari va foyda

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

118.3486328125 KB

Ko'chirib olish

Tadbirkorlik faoliyati. Tadbirkorlik sarf-xarajatlari va foyda Reja:  Tadbirkorlikning moxiyati, asosiy tamoyillari.  Tadbirkorlik faoliyatining shakllari.  Firma (korxona) – xo`jalikning boshlang`ich bo`gini ekanligi.  Ishlab chiqarish xarajatlari tushunchasi va uning tarkibi.  Foydaning mazmuni. Foydaning normasi va massasi. Foydaning taqsimlanishi va ishlatilishi.

I.Tadbirkorlikning mohiyati, asosiy tamoyillari.  Bozor iqtisodiyoti biznesga asoslanadi. Biznes inglizcha (BUSINESS) so`z bo`lib, ish, faoliyat, mashg`ulot degan ma'noni bildiradi. Biznes – bu ayrim kishilarning yoki korxona - tashkilotga birlashgan kishilarning tavakkaliga pul qo`yib, undan foyda ko`rishga yoki puldan pul chiqarib olishga qaratilgan iqtisodiy faoliyatidir.

Biznes – avvalo qonuniy yo`l bilan, ruxsat berilgan ish bilan shug`ullanib pul topishdir. O`zining xarakteriga qarab biznes ochiq – qonuniy va yashirin – g`ayriqonuniy bo`ladi. Ochiq biznes – bu kishilar xayotini farovon qilgan faoliyatdir. Yashirin biznes esa qonun yo`li bilan taqiqlangan biznesdir.

Biznes turlari:  Sanoat biznesi  Agrobiznes (qishloq xo`jaligi)  Moliya biznesi  Tibbiyot biznesi  Shou (tomosha) biznesi  Sport biznesi  Savdo biznesi  Sayohat biznesi

Biznes bilan shug`ullanuvchilar har xil:  Individual yoki yakka tartibda yoki shaxsan o`zi va oilasi bilan biznes qiluvchilar.  Jamoa tarkibida yoki sherik bo`lib biznes qiluvchilar.  Davlat biznesi – davlat nomidan biznes qilish.

 Tadbirkorlik – kishilar (mulk sub'ektlari) ning moddiy va pul mablag`larini (kapitalni) amalda xo`jalik aborotiga tushirib, daromad topishga mo`ljallangan iqtisodiy faoliyatdir.. 

Tadbirkorlikning o`ziga xos tamoyillari mavjuddir:  Mulkiy munosabatlarning ishtirokchisi bo`lishi.  Iqtisodiy faoliyat erkinligi va faoliyat maxsulini taqsimlash mustaqilligi.  Foyda olishga intilish.  O`z faoliyatidagi iqtisodiy ma'suliyatni his qilish.  Iqtisodiy tavakkalchilikni o`z bo`yniga olish.

Tadbirkorlikning o`ziga xos tamoyillari mavjuddir:  Tadbirkorlik qoidalari va qonunlarining ustuvorligiga rioya qilish.  Raqobat muxitining rivojlanishida va uning kurashida qatnashish.  Tadbirkorlik siri (tijorat siriga ega bo`lish).  Xalollik bilan ish yuritish.  Nufuz (amalga) ega bo`lish.

Tadbirkorlik faoliyati – mavjud qonunlar doirasida, mulkiy ma'suliyat ostida va foyda olish maqsadida taxlika bilan amalga oshirilgan iqtisodiy faoliyatdir.

Tadbirkorlik faoliyatining vazifalari. Ishlab chiqarishning yagona jarayonida iqtisodiy resurslarni birlashtirish; Biznesni yuritish bo`yicha asosiy qarorlarni qabul qilish; Ishlab chiqarishning yangi texnologiyasini va biznesni tashkil qilishning Yangi shakllarini joriy qilishda tashabbuskorlik ko`rsatish; Taxlikaga borish

II. Tadbirkorlik faoliyatining shakllari.

Tadbirkorlik faoliyatining rivojlanish shart- sharoitlari: Tadbirkorlik faoliyati uchun ma`lum huquq va erkinliklar mavjud bo`lishi lozim. Tadbirkor mulkchilik huquqiga ega bo`lishi ( mol mulkni va foydani tasarruf qilishda) zarur Erkin iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishni ta'minlaydigan iqtisodiy muxit va ijtimoiy – siyosiy shart – sharoitlar yetarlicha bo`lishi kerak. Mulkchilik va xo`jalik yuritishning xilma – xil shakllari va turlari taqozo qilinadi.

 Tadbirkorlik faoliyati nixoyatda darajada xilma – xil bo`lib, iqtisodiy fanda va xo`jalik amaliyotida uning quyidagi asosiy turlari e'tirof etiladi.  Shaxsiy tadbirkorlik – shaxsiy mulkka asoslanadi, ishlab chiqarish uning o`zi yoki oila a'zolari mehnati asosida amalga oshiriladi. Odatda tadbirkorlikning bu shakli savdo, umumiy ovqatlanish va xizmat ko`rsatish soxalarida yuqori samarali bo`lib, tez rivojlanadi.  Xususiy tadbirkorlik mulk va ishlab chiqarish natijalari xususiy shaxslarga tegishli bo`ladi, ishlab chiqarish jarayoni yollanma mehnatga asoslanadi.

Jamoa tadbirkorligi jamoa mulkchiligiga asoslanadi va uning iqtisodiy faoliyatida, shu jumladan, boshqarishni amalga oxirishda jamoa a'zolari faol qatnashadi xamda shu orqali jamoa va shaxsiy manfaatlar uyg`unligi ta'minlanadi. Tadbirkorlikni aralash shakli xissadorlik jamiyatlari va ma'suliyati cheklangan jamiyatlar yoki qo`shma korxonalar (milliy va chet el kapitali ishtirokidagi) ko`rinishda bo`ladi. Davlat tadbirkorligi bu davlat mulkchiligiga asoslangan korxonalarni va mulkida davlat ulushi yuqori salmog`ni tashkil qiladigan korporatsiyalarni o`z ichiga oladi.

III. Firma (korxona) – xujalikning boshlang`ich bo`g`ini ekanligi .  Firma inglizcha (FIRM) so`z bo`lib, kommersiya korxonasi degan ma'noni bildiradi. Korxona (firma) – iqtisodiy faoliyatni tashkil qilishning asosiy ijtimoiy-iqtisodiy shakli, milliy iqtisodiyotning birlamchi bo`g`ini va tovarlar ishlab chiqarish (xizmat ko`rsatish) bo`yicha tadbirkorlik faoliyati sub`ekti.

Utish davrida erkinlik darajasiga karab korxonalar 3 toifaga bulinadi :  Davlat buyurtmasi saqlangan korxona.  Xam buyurtma xam bozorga ishlaydigan korxona.  Faqat bozorga ishlovchi korxona

Firma (korxona) larning shakllari quyidagicha bo`ladi.  xususiy firmalar  ma'suliyati cheklangan firmalar  ma'suliyati cheklanmagan firmalar ya'ni shirkatlar  davlat korxonalari – firmalari  aralash korxonalar  korxonalar birlashmasi (konsorsium va konsern)  firmalar shaxobchasi (bulinmasi) va vakolatxonasi

Korxonalarning tashkiliy shakllari Individual (yakka) xo`jalik Sherikchilik asosidagi korxona Korporatsiya (aksioner mulkdorligi asosida tashkil qilinadi). Kartellar Sindikat (maxsulot sotish birlashtiriladi) Konsorsium (yirik moliyaviy loyixalarni amalga oshirish maqsadida birlashuvi) Konsern (katnashish tizimi orqali nazoratni amalga oshiruvchi ko`p tarmoqli uyushma)Tashkiliy huquqiy shakllari Tashkiliy- iqtisodiy shakllari (korxona shakllari)

Tashkiliy-iqtisodiy shakllari (korxona uyushmalari). Korxona shakllari Xo`jalik faoliyati turi va amalga oshiriladigan operatsiyalarning xarakteri bo`yicha Sanoat, savdo, transport, sug`urta, bank, moliya- investitsion, ilmiy – tadqiqot, innovatsion va boshqa turli xizmatlar ko`rsatuvchi korxonalar Ishlab chikarishning tuplanuv darajasi buyicha Mayday korxonalar O`rta korxonalar Yirik korxonalar

Mulkchilik shakllari bo`yicha Xususiy korxonalar Davlat korxonalari (ishlab chiqarish va byudjet korxonalari xamda aralash kompaniyalar) Jamoa korxonalari (kooperativlar, mulk paychiligidagi shirkatlar) Iqtisodiy faoliyatning natijasi bo`yicha Ishlab chiqarish korxonalari (Xizmat ko`rsatuvchi korxonalar)

IV Ishlab chiqarish xarajatlari tushunchasi va uning tarkibi.  Kapital – foyda topish maqsadida firma tomonidan ishlab chiqarishga qo`yilgan puldir. Korxonadagi pul kapitali va real kapital farqlanadi. Pul kapitali – bu resurslar olish uchun ajratilgan mablag`. Real kapital – bu ishlab chiqarishda tovarlar va xizmatlar yaratishda amaliy qatnashadigan va aniq moddiy shakldagi vositalardir.

 Iqtisodiy faoliyatning xar qanday turini amalga oshirish uchun muayyan iqtisodiy resurs sarf – xarajatlari taqozo qilinadi. Ular iqtisodiy xarajatlar deyiladi. Firmaning iqtisodiy resurslar uchun qilgan sarfi ishlab chiqarish xarajatlari deb yuritilad .

Ishlab chikarish xarajatlarini ikki guruxga bulish mumkin:  1. Ishlab chiqarish xarajatlari deganda maxsulotni bevosita ishlab chiqarish uchun qilinadigan barcha sarflar. Ya'ni ish xaqi, xomashyo sarflari, mineral sarflar, energiya, amortizatsiya…  2. Muomala xarajatlari tovarlarni sotish jarayoni bilan bog`lik bo`lib, shu tovarlarni ishlab chiqaruvchidan iste'molchiga yetkazguncha ketadigan sarflarga aytiladi.

Ishlab chiqarish xarajatlari tarkibi - W Wк P T ( И Х + ч +R + P m ) + A m + A й + Б х Resurslar uchun to`lovlar P T · Ish haqi И Х Renta to`lovlari R · Foiz to`lovlari ч Meyoriy foyda Pm Asosiy kapital amartizatsiyasi A m Aylanma kapital qiymati A й · Xom ashyo va materiallar Yoqilg`i energiya…. Boshqa xarajatlar: · Ijtimoiy sug`urta ajratmalari · To`g`ri soliqlar va boshqalar

Ishlab chiqarish xarajatlari turlari. Tashki xarajatlar – tashqaridan resurslarni jalb qilish natijasida vujudga keladi. Ichki xarajatlar – o`ziga tegishli resurslardan foydalanish natijasida yuzaga keladi.Resurslarni ng jalb qilinish manbaiga ko`ra

Doimiy xarajatlar – ishlab chiqarish xajmiga bog`lik bo`lmaydi, uning xar qanday (xatto nolinchi) darajasida xam mavjud bo`ladi. Ugaruvchi xarajatlar – ishlab chiqarish xajmining o`zgarishiga tug`ridan – tug`ri bog`lik bo`ladi.Ishlab chiQarish xajmining O`zgarishiga boglQklik darajasiga ko`ra

To`g`ri xrajatlar – bevosita tan narxda aks etib, maxsulot narxi tarkibiga kiradi. Egri xarajatlar – tan narxda aks etmaydi va maxsulot narxiga ustama xisoblanadi.Maxsulot narxiga qo`shilish xarakteriga ko`ra

Foydaning mazmuni. Foydaning normasi va massasi. Foydaning taqsimlanishi va ishlatilishi .  Korxona pul daromadlaridan sarflangan barcha xarajatlar chiqarib tashlanganidan keyin qoladiga qismi foyda deb yuritiladi. Korxona foydasining mutloq miqdori ya'ni yil davomida olingan foyda xajmi uning massasini tashkil kiladi. Foyda massasining ishlab chiqarish xarajatlariga nisbati va uning foizda ifodalanishi foyda normasi deyiladi.

Foyda normasini xisoblash: 1. P / = ( P / W ) * 100 bu yerda: P / - foyda normasi P – foyda massasi W – iqtisodiy yoki ishlab chiqarish harajatlari 2. P / = ( P / Kаvаns ) * 100 bu yerda P / - foyda normasi P – foyda massasi K – avans

Foyda va uning miqdorini belgilovchi omillar. Korxona foydasi Korxonaning barcha pul daromadlari va qilingan sarf – xarajatlari o`rtasidagi farq. Korxona sof foydasi Korxona umumiy foydasidan soliqlar va boshqa majburiy to'lovlar chiqarib tashlangandan keyin qolgan qismi.

Bugalteriya Foydasi Sotilgan maxsulot uchun olingan umumiy pul tushumlaridan ishlab chiqarishning tashki xarajatlarini chiqarib tashlash yo`li bilan aniqlanadi. Foyda massasi Korxona olgan foydasining umumiy xajmi yoki mutloq miqdori Foyda normasi Foyda massasi yoki mikdorining ishlab chiqarish xarajatlariga nisbatining foizdagi ifodasi.

Foyda miqdorini belgilab beruvchi asosiy omillar: · Ishlab chiqarish xarajatlari darajasi · Bozor baholari darajasi Yalpi foyda hosil bo`lishi va taqsimlanish Pul daromadlari tushumi Ishlab chiqarish xarajatlari Yalpi foyda

Yalpi Foyda Renta to`lov- lari Foiz to`lov- lari Sof foyda Soliqlar Xayriya va boshqa fondlarga to`lovlar Investit- siyalar Kadr- lar tayyorl ashga Ijtimoiy fondlarg a Ekologiy aga ajratmal ar Korxona egasi va shaxsiy daromad

8-Topic. Busines activity. Business spendings and profit. Main symbols and meaning business activity. types of busines activity:personal,shareholding, community and state business activity. Business activy:small, medim and large business. Prodicing, bisuness activity on trade and finance.

Main and first branch of business avtivity of company. Organization of company activity. Stoch company and stoch capital: organization and the sides of activity. Stoch and its types. Course of stock. Divided and shareholders profit. Control packet. Obligation. Getting stock companied in Uzbekistan nowadats. Menagement- as a system to manage companies. Marketing, its function, principes and meaning.

Costs of company and its types. Meaning of producing coast, contents and types. Permanent and temporary coast. Inner and outer costs. Profit and money depositis of company. The ways to increase the profit of compania. Profit balance and mass. Law of decreasing of profit balance. Aaffective factors to the profit balance. Dviding and usage of profits. Loss concept. The couses of loss. Sonation and bannkruptcy of companies.

O'xshashlar

Tadbirkorlik shakllari va tadbirkorlik faoliyati

Tadbirkorlik faoliyati va menejment

Tadbirkorlik faoliyati va uning shakllari

Tadbirkorlik faoliyati tushunchasi va uning vazifalari

Servis sohasida tadbirkorlik faoliyati va kichik biznes