Shaxsiy kompyuterning kiritish-chiqarish qurilmalarining tavsifi - Iqtisodiyot - Slaydlar

Shaxsiy kompyuterning kiritish-chiqarish qurilmalarining tavsifi

Yuklangan vaqt:

19.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6828.1943359375 KB

Ko'chirib olish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI “ Iqtisodiyotda axborot kommunikatsion texnologiyalari va tizimlari” fanidan ORALIQ NAZORAT ISHI IQTISODIY XAVFSIZLIK- 75 IQTISODIYOT FAKULTETI Taqdimot mavzusi: Shaxsiy kompyuterning kiritish-chiqarish qurilmalarining tavsifi

MUNDARIJA: 1. Shaxsiy kompyuter haqida ma’lumot. 3. Shaxsiy kompyuterning kiritish qurimalari.ASOSIY QISMKIRISH 2. Shaxsiy kompyuterning texnik vositalari. Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar.4. Shaxsiy kompyuterning chiqarish qurilmari. 01 17020304 1008 0607 1A020304 14 2F 1C020304

KIRISH. O’zbekiston Respublikasinin Prezidentining 2018-yil 19-fevraldagi farmoniga ko’ra:  O’zbekiston Respublikada axborot texnologiyalari sohasini rivojlantirish uchun shart-sharoitlarni tubdan yaxshilash chora-tadbirlari to’g’risidagi;  Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida loyiha boshqaruv tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida;  O’zbekiston Respublikasinin Prezidentining “O’zbekistonlik dasturiy ta’minot ishlab chilqaruvchilarini rag’batlantirishni yanada kuchaytirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi qarori;  O’zbekiston Respublikasinin Prezidentining “Respublika aholisini axborot-kutubxona bilan ta’minlashni tashkil qilish”;  O’zbekiston Respublikasinin Prezidentining “Axborot texnologiyalari sohasida kadrlar tayorlash tizimini takomillashtirish to’g’risida”gi qaror Shunga o’xshash juda ko’plab qarorlar qabul qilindi. 06

EHM ( Elektron Hisoblash Mashinasi ) — oldindan berilgan dastur (programma) boʻyicha ishlaydigan avtomatik qurilma. Elektron hisoblash mashinasi (EHM) bilan bir xildagi atama. Biroq, kompyuter hisoblash ishlarini bajarishdan tashqari uning funksiyasi ancha keng . EHMlarning rivojlanishida kompyuterning bir necha avlodlarini koʻrsatish mumkin. Bu avlodlar element turlari, konstruktiv-texnologik xususiyatlari, mantiqiy tuzilishi, dastur taʼminoti, texnik tafsilotlari, texnikadan foydalanishning qulaylik darajasi bilan bir-biridan farq qiladi. Avlodlar Asosiy element Amal bajarish tezligi (1 sek.) Kiritish chiqarish qurilmasi Qo’shilgan dasturiy ta’minot Shu avlod EHM lariga misol 1-avlod 1946-1955 Elektron lampa 10-20 ming Boshqarish pulti, perfo karta Mashina tili, dasturlash tili ENIAC, MESM, URAL 2-avlod 1956-1965 Tranzistor 100-500 ming Perfolenta, Magnitli baraban Dispetchor, Paket sistemasi IBM 707, BESM-6, MINSK-22 3-avlod 1966-1974 Integral sxema Videoterminal Sistemasi Operatsion sistemalar IBM 360, EC-1030 4-avlod 1975-… Katta integral Sxema Rangli grafik displey Ma’lumotlar ombori PRZVETS, IBM, PENTIUM.1. Shaxsiy kompyuter haqida ma’lumot. 05 032E 01 2F 09 35 32 061B16 10 13 32

Jon Mouchli va Jon Ekkert AQSHning Pensilvaniya universitetida 1946- yilda 1-elektron hisoblash mashinasini: ENIAC (70 tonna 18 ming elektron lampa, 300 ni yaratishdi. Sekundiga 300 ta ko’paytirish 5000 ta qo’shish amalini bajara olar edi. 460C 0A 05 29 0318 06

Kompyuter – so’zi ingliz tilidan olingan bo’lib, hisoblagich degan ma’noni anglatadi. Birinchi shaxsiy kompyuter 1973 yilda Fransiyada Nruohg Trohg Ti tomonidan yaratilgan. 061D 03 06 350912 1C1D1E1F 03 0A0612

Shaxsiy kompyuter (mikro va -mikro EHM) tushunchasi 20-asr 70-yillar oxiridan boshlab keng tarqala boshladi. Shaxsiy kompyuterning keyingi avlodlarida mikroelektron va biosxemalardan foydalanildi, ularning hajmi kitob kattaligidek hajmgacha kichraydi, massasi esa 3,5 kg gacha kamaydi. 1981 yil IBM (Ay-Bi-Em) firmasi shaxsiy kompyuterning yanada takomillashgan modellarini ishlab chiqara boshladi. Keyinchalik boshqa firmalar IBM bilan PC biriktirilgan kompyuterni, Apple firmasi esa Macintosh ("Makintosh") yoki oddiygina "maki" deb ataladigan. Kompyuterni yaratishdi. 21-asr boshlarida dunyoda oʻnlab mln. shaxsiy Kompyuterlar, 1 mln.ga yaqin EHM (shu jumladan, bir necha oʻn superEHM) boʻlgan. Kompyuterlar masalalarni yechishda foydalaniladigan komponentlar (tarkibiy qismlar) tarkibi va tavsifi jihatdan bir-biridan farq qiladi. Murakkab masalalarni yechishda kuchli qurilmalar oʻrnatilgan kompyuterdan, xujjatlarni bosishda harf bosish qurilmasi boʻlgan kompyuterdan foydalaniladi. 04 200C0805 1B0603 0D06 0B0C0D0E0A0F10 200C0805 2E4B 200C0805 290F0D 270C0A140616 2706121303 070F2929

Stiv Jobs va Pol Allen tomonidan 1976-yil qo’lda ishlangan “Apple-1” kompyuteri va “Apple-2” kompyuterini 1977-yilda yaratilgan bo’lib, mukammal birinchi shaxsiy kompyuter hisoblanadi. 0410091B03 2C 0B0C0D0E

2. Shaxsiy kompyuterning texnik vositalari. Istalgan kompyuter tizimlar bloki, monitor va klaviaturadan iborat boʻladi. Kerak boʻlganda bulardan tashqari boshqa qurilmalar ham ulanadi. Tizimlar blokida kompyuterning ishlashi uchun zarur muhim qismlar (diskni yuritkich, vinchester — qattiq disk, mantiqiy amallarni bajaruvchi mikrosxemalar) boʻlib, unga qolgan qurilmalar ulanadi. Monitor {displey) matn va turli tasvir kurinishidagi axborotlarni ekranda aks ettiradi. Klaviatura kompyuterga buyruq va turli axborotlarni kiritadi. Koʻpincha, kompyuter tarkibiga "sichqon" manipulyatori va printer kiritiladi. "Sichqon" ikki yoki uchta knopkasi (tugmasi) boʻlgan qurilma boʻlib, uning yordamida kompyuter ishini osonlashtiradi. Printer esa axborotlarni qogʻozga tushirish uchun xizmat qiladi. 3A 3B081006 200C3116 0B0C0D 1409 0F16 11 0B0C0D 0F1D 0C080C181606

Zamonaviy kompyuterlar, asosan, toʻrt qurilma: boshqarish, protsessor, xotira va kiritish-chiqarish qurilmalaridan iborat. Boshqarish qurilmasi kompyuterning barcha qurilmalari ishini muvofiklashtiradi va boshqaradi. Protsessor kompyuterning asosiy qurilmasi boʻlib, axborotlarga ishlov beradi, yaʼni hisoblash amallari, solishtirish va uzatish kabi arifmetikmantiqiy amallarni bajaradi. Bu qurilma bajaradigan amallar dasturlar orqali belgilanadi. 4506 07 0B 22 0A 20

Xotira qurilmasi axborotlarga ishlov berish vaqtida uni saqlash uchun xizmat qiladi. Foydalanayotgan dasturlar ichki xotirada, uzoq, muddat saqlanadigan axborotlar tashqi xotira (disketalar)da saqlanadi. Ichki va tashqi xotiralarda axborot almashinuvi kiritish - chiqarish qurilmalari yordamida amalga oshiriladi. 4D 07 0806 07 06

3. Kompyuterga axborotlarni kiritish qurilmalari. Ma`lumotlarni kiritish - chiqarish qurilmalari. Kompyuterga turli shakldagi axborotlarni kiritish yoki chiqarish uchun xizmat qiluvchi qurilmalarni ma`lumotlarni kiritish - chiqarish qurilmalari (MKCHQ) deb yuritiladi. Ularni ba`zida maxalliy qurilmalar deb xam ataydilar. Klaviatura - kompyuterga asosiy ma`lumot kiritish vositasi hisoblanadi. Bu ishlar klaviaturaning klavshli tugmalari bosish orqali amalga oshiriladi. Klaviaturada klavshli tugmalar soni 101/105 (hozir undan ham ko`p)ni tashkil qiladi. NoteBook (bloknot) tipidagi kompyuterlarda, klaviaturadagi tugmalar soni 83 ni tashkil qiladi. 39 13173B29201E1D21291723 03420C0D0E0A0F10 0607200C120C1016 0B09120910 130F1209160D 42 0B16061B09 100F190D06 3A 100608050B0916

Kompyuter klaviaturasidagi tugmalar 6 ta guruhdan iborat bo`ladi: Harfli -raqamli tugmalar; Funktsional tugmalar; Raqamli klaviatura;Boshqaruvchi tugmalar; Kursorni boshqaruvchi tugmalar; Manbali indekatorli tugmalar. 08 06 33 490F180B10 21061306 350C08 420F12 340618200616

Birinchi shaxsiy kompyuterlar ishlab chiqarila boshlaginidan beri IBM firmasi uch xil klaviatura ishlab chiqdi. Micrasoft kompaniyaisi yana bitta yangi klaviatura turi ishlab chiqdi. Ular shu qurilma ishlab chiqaruvchi barcha kompaniyalar uchun standart bo’lib qoldi. Windows 95 opretsion tizimi yaratilgandan so’ng 101 klavishali klaviaturalar 104- klavishali kvlaviaturalarga almashtirildi. Klaviaturaning quyidagi turlari mavjud:  101-klavishali kengaytirilgan klaviatura.  104-klavishali kengaytirilgan Windows klaviaturasi.  83- klavishali RS va XT klaviaturasi.  84- klavishali AT klaviaturasi. 3509 0F1D 10 081006 50 0B16 06 01 012301250B1606 01 01231C250B1606 01 24172503 01 241C2503

Tez matn teruvchi ko’pchilik foydalanuvchilar sichqoncha bilan ishlashni yomon ko’radi, chunki bu paytda qo’l klaviaturadan uziladi. Micrasoft firmasi yangi Windows klaviaturasini yaratdi, u yangi klavishalar va klavishalar kombinatsiyalari bilan boyitilgan. Yangi Windows klaviaturasi trilogrammalar sonini oshishini xam ta`minlaydi. Trilogramma – bu maxsus funktsiyani bajarishni ta`minlaydigan uchta klavisha birikmasi xisoblanadi. Masalan, Ctrl+Alt+Delete. 3F 0A0C0D0C1803 50 200916 1006 09 03 20091209

Sichqoncha qurilmasi 1964 yil D.Enjeblat tomonidan kashf etilgan bulib, ilk bor 70-yillar boshlarida Xerox korporatsiyasi tomonidan chiqarilgan. Sichqoncha va trekbol kompyuterga axborotni kiritishning koordinatali qurilmalari xisoblanadi. Ular klaviaturaning o’rnini to’lig’icha almashtira olmasada, ancha qulayliklarga egadir. Bu qurilmalar asosan ikkita yoki uchta boshqaruv tugmalariga ega. Sichqonchani ulashning eng keng tarqalgan usuli bu ketma-ket port orqali ulanishdir. Trekbol – «ag’darilgan» sichqonchani eslatuvchi qurilmadir. Trekbolda uning korpusi emas, balki sharcha xarakatga keltiriladi. Bu esa kursorni boshqarish aniqligini ancha oshirishga yordam beradi. Qo’shimcha qurilmalarga printer, skaner, ovoz kolonkalari, modem, grafokuruvchi, plaNChet, joystik, nurli pero, videokon`ektor va boshqalar kiradi. 04 200C1203 14 0303 1012110B200C16 03 35 0F160608051809181903 09 03 0B0C120E 0618091316 0C1B0C1F03 1B0603

Sichqoncha – kompyuter ekrani bo`ylab kursorning erkin harakatlantirishni ta`minlovchi, oyna tugmalarini, menyu bandlarini, buyruqlarini tez tanlash va ishga tushiruvchi - dasturlarni boshqarish manipulyatoridir. "Sichqoncha"dagi uchta klavishining, asosan ikkitasi ko`proq ishlatiladi. "Sichqoncha"ni chap klavishi asosan kompyuterni boshqarish uchun xizmat qiladi. U Enter klavishini vazifasini bajaradi. "Sichqoncha", odatda, ikki yoki uch klavishli bo`ladi: chap, o`rta (rolik) va o`ng. "Sichqoncha"ni chap klavishi yordamida asosiy amallar bajariladi. "Sichqoncha"ni o`ng klavishi kontekst menyuni chiqarish va u bilan buyruqlar berish uchun xizmat qiladi. Kontekst menyuning vazifasi joriy holatda u yoki bu amalni tezroq bajarish bilan bog’liq. "Sichqoncha"ning o`rta klavishi oynani ish sohasi sahifasini o`tkazish uchun xizmat qiladi. "Sichqoncha"ni o`ng klavishining vazifasi dasturga bog’liq bo`ladi. Ko`p hollarda u Esc tugmasini vazifasini bajaradi. Joystik. Bu sisqoncha o`rnini bosuvchi kompyuterlarda o`ynash qurilmasidir. U sichqonchaga muqobil qurilma hisoblanadi va ayrim kompyuter o`yinlarini o`ynashda juda qulay vosita hisoblanadi. Sensor paneli va maxsus qalam ham sichqonchaga muqobil qurilma hisoblanadi. Bu vosita yordamida qog’ozga qalam yordamida chizish va nuqta qo`yish kabi ma`lumotlar kompyuter ekraniga kiritiladi. Faqat qog’oz o`rnida sensor paneli-touchpad va qalam o`rnida stylus, ya`ni kompyuter maxsus qalamidan foydalaniladi. 0409 10 0D 1D 4B 0B 20 20 20 4B 20 46 13 0411 13 13 13

Sichqonchlar kompyuterga 2xil bluetooth va USB portilar orqali ulanadi. Sichqonchalarning tulari: 04 0F

Skaner - foto rasm, grafik va matn shaklidagi axborotlarni kompyuterga kiritish uchun ishlatiladi. Demak, rasm, shakl yoki matnni albatta bevosita kompyuterda hosil qilish shart emas, balki uni oldin tashqarida tayyorlab olib kompyuterga kiritish sharoitini yaratib, bu rasmdan kompyuterda ko'rsatmali foydalanish imkoniyatini beradi. Hozirda stol usti skanerlari va qo'l skanerlari keng tarqalgan. Stol usti skanerlari o'z navbatida planshet, rulon, proeksion xillarga bo'linadi. Skanerning har bir turi qo'yilgan masalaga mos ravishda bajara oladigan vazifaga qarab o'z joyida qo'llanadi. 08 03 0B 0B 0B 27 0B 07 20

Dastaki Skanerlarning tuzulishi juda oddiydir: ular qo’l bilan tasvir bo’ylab siljitiladi. Ular yordamida bir marta o’tishda tasvir satrlarining ozgina miqdori kiritiladi (ularning qamrab olishi odatda 105 mm dan oshmaydi). Dastaki skanerlarda qayd qiluvchi chiroq bo’lib, u skanerlashning ruxsat еtiladigan tezligi oshganligini operatorga bildirib turadi. Bu skanerlar kichik o’lchamli va past narxdadir. Skanerlash tezligi 5—50 mm/s (o’tkazish qobiliyatiga bog’liq). Masalan, Mustek GS-400L — oq-qora nim rangli, CG-8400T—rangli. 4006081006 080916 2E0F16 13 20 0D 4A 34

Qo’l skanerlariga asosan savdo tarmoqlarida keng qo’llaniladi. Ular mahsulotlarning shtrix yoki QR maxsus kodlari orqali eslab qoladi va mahsulotlarni bir- biridan farqlaydi. 470C151603 0D 2009

4. Shaxsiy kompyuterning chiqarish qurilmari. Chiqarish qurilmalari kompyuterda qayta ishlangan ma’lumotni odam uchun tushinarli bo’lgan shaklga keltiradi. Chiqarish qurilmalariga printerlar, plotterlar ekranlar va audio ma’lumotni chiqaruvchi qurilmalar kiradi. Eng muhim chiqarish qurilmalari printer va monitordir. Bu singari chiqarish qurilmalarining yuzlab va minglab turlari mavjud. 40 3C0509 10 11 13 0D

Kompyuter monitor – grafik, matnli ma’lumotlarni ekranga chiqarib berish uchun xizmat qiladigan qurilmadir. Ekranga chiqarish monitor displeyi orqali amalga oshiriladi. Raqamli signallar (0 va 1) videokarta orqali video signallarga aylantirilib, monitor orqali odamlar tushunadigan ko’rinishda namoyon bo’ladi. Bundan ko’rinib turibdiki monitor odamlar va mashina orasidagi bog’lovchidir. Monitordagi piksellarning umumiy miqdori monitorning imkon darajasi, deb ataladi. 06 19 20 0C 0809 18 0C 0D

Printer (ing . printer) — kompyuterda matn yoki grafik (rasm, sxema) tarzidagi maʼlumotlarni qogʻozga chiqarish (chop qilish) uchun moʻljallangan bosish qurilmasi. Maʼlumotlar qogʻozga (baʼzan, plyonkaga) oq-qora yoki rangli tarzda chop qilinishi mumkin. Shu jihatdan Printerlar bir-biridan farq qiladi. Ularning koʻp turlari mavjud. 0D 032E 0807 0D 0E 29

Printerlarning uch xili mavjud: Lazer printerlarining ishlashi quyidagicha: kompyuter matn sahilasinmg tasvinni o'z xotirasida aks ettiradi va printerga uzatadi Sahifa haqidagi ma'lumotlar lazer nurlari yordamida yorug'likka о ta sezgir qoplamali aylanuvchan barabanga akslantiriladi. Matritsali printerlarda belgilar rangli tasmaga urilayotgan metall ignachalar yordamida qog'ozga tushiriladi. Har bir belgi 9 18 yoki 24 ta vertikal joylashtirilgan ignalar to'plamidan hosil bo'ladi. Kamchiligi: baland ovoz chiqarib ishlashi, bosma sifatining pastligitezhgining pastligi. Matritsali printerlar. Purkovchi printer belgilarni siyohli nuqtalarning ketma-ketligi sifatida hosil qiladi. Printerda chop etish juda mayda naychalardan tez qotuvchi siyohning varaqqa purkalishi orqali amalga oshiriladi. Buning uchun bu printerlarda yuqori sifatli qog'oz qo'llaniladi Rangli purkovchi printerlarda ranglar to'rtta asosiy rang – havorang qirmizi, sanq va qora ranglarning kombinatsiyasi asosida hosil qilinadi. 0D 0F 09 0806 04 0811 13 2011 1E22211729 03 09 29 1D 0E1209 0D 201116 050C080916 08090A0C051809 0E1209 1206 0B0C0D

Qo’shimcha chiqarish qurilmalari:

Hozirgi glaballashuv jarayonida hayotimizni kompyuter texnologiyalarisiz tasavvur etish judaham qiyin. Kompyuter texnologiyalari shaxsiy hayotimizning har bir javhasida bizning yumushlarimizni osonlashtirib, muammolarimizga tez va aniqroq javob olishimizga juda ham katta yordam beradi. Ayinqsa, shaxsiy kompyuter va uning quilmalari yordamida biz o’z hisob kitobalrimizni va boshqa yumushlarimizni tez va oson bajaramiz. Kompyuter hayotimizdagi har bir sohasiga yanada chuqurroq kirib kelmoqda va muammolarga yechim topmoqda. Xoh u buxgalteriya sohasi, xoh meditsina, xoh qurilish va boshqa sohalar bo’lsin. Shunday ekan bu glaballashuv jarayonida zamonga hamnafas tarzda kompyuter texnologiyalarini chuqur o’rganishga harakat qilishimiz va hayotga tadbiq qilishimiz kerak. XULOSA: 33 10 0805 0C 0B 0A 0C 1D 20 04 0B 05

1. www.webofscience.com 2. www.google.uz 3. www.ziyo.net 4. www.lex.uz 5. www.mitc.uz 6. Informatika va axborot texnologiyalari: Oliy ta’lim muassasalari talabalari uchun darslik. S. S. G’ulomov, B. A. Begalov; FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

O'xshashlar

Ishlab chiqarish harajatlari

Ishlab chiqarish menejmenti

Kam ishlab chiqarish

Iqtisodiy tizimlarda dasturiy ta’minot va ularning ishlash prinsipi

Ishlab chiqarish jarayonlarini boshqarish