Sanoatda tannarx foyda va ishlab chiqarish rentabelligi - Iqtisodiyot - Slaydlar

Sanoatda tannarx foyda va ishlab chiqarish rentabelligi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1111.6611328125 KB

Ko'chirib olish

Sanoatda tannarx foyda va ishlab chiqarish rentabelligi .

Kiymat va tannarx nazariyasi, ishlab chikarish sarflarini kamaytirishning ilmiy asoslari  Iqtisodiyot nazariyasida kiymat va tannarx masalasi aloxida axamiyat kasb etadi. Jumladan, kiymat tushunchasi borasida bir kator munozarali fikrlar mavjud. Ayrim iktisodchi olimlar tovarning kiymatini uning natijaliligi bilan boglasalar, ayrimlari tovar kiymati – tovar ishlab chikaruvchilarning tovarda gavdalangan va unda moddiylashgan ijtimoiy mexnati, deb xisoblaydilar. Boshkalari esa, tovarning kiymatini ushbu tovarga bulgan talab va taklif, ya’ni tovarning noyobligi belgilaydi, deyiladi.

 Iktisodiyotda maxsulot ishlab chikarish tannarxi kategoriyasidan xam keng foydalaniladi. kiymat va ishlab chikarish tannarxi urtasidagi tafovut ishlab chikarish sub’ektining daromadi yoki foydasi xisoblanadi.

 Tannarx strukturasi tarmoklar va korxonalarning xususiyatiga, ishlab chikarish texnologiyasi va ishlab chikarishning tashkil kilinishiga boglikdir.  Maxsulot tannarxining strukturasi uzgarmas mikdor xisoblanmaydi. Sanoatning usishi, texnika va ishlab chikarish texnologiyasi takomillashishi, asosiy va aylanma fondlardan foydalanishning yaxshilanishi, ish xaki mikdorining uzgarishi, iste’mol buyumlari baxolarining tartibga tushishi va transport tariflarining uzgarishi bilan maxsulot tannarxi strukturasi xam uzgaradi.

Foyda va uni maksimallashtirish  Sanoat va uning barcha buginlari ishini tavsiflovchi muxim sifat kursatkichlaridan biri foyda va rentabellikdir. Foyda bozor munosabatlarining muxim kategoriyasi sifatida iktisodiyotda ma’lum funkstiya (vazifa)larni bajaradi:  -ishlab chikarish faoliyatining natijasidan olingan iktisodiy samarani tavsiflaydi, chunki u sunggi moliyaviy natijani ifodalaydi;  -turli darajadagi byudjetlarni shakllantiradi;  -xodimlarning manfaatlarini ximoya kiladi va bu borada iktisodiy dastak va stimul rolini uynaydi;  -ilmiy – texnikaviy, tashkiliy va ijtimoiy ishlarni amalga oshirishga imkoniyat beradi.

 Foyda sanoat, tarmok va korxonaning xamma ishlab chikarish-xujalik faoliyati natijalarini umumlashtiruvchi kursatkichdir. Balansdagi foyda yoki foydaning umumiy summasi – korxona balansidagi mavjud ishlab chikarish va ishlab chikarishdan tashkari, xujaliklarning moliya- xujalik faoliyatlari natijasida olingan foyda summasidir. Foydaning umumiy summasi tovar maxsulotini sotishdan, ishlab chikarishdan tashkari, bajarilgan ishlar va xizmatlardan olingan daromadlardan, korxona yordamchi xujaliklarining maxsulotlarini sotishdan olingan daromadlardan, realizastiyadan tashkari foyda va uy-joy kommunal xujaligi, xar xil jarimalar, penya va xokazolardan tashkil topadi.

 Xakikiy foyda – bu, xakikatda xisobot ma’lumotlari, ya’ni xakikiy xarajatlar asosida aniklangan foyda xisoblanadi. Bu foyda korxona moliyaviy faoliyatini tashkil etishda asosiy manbadir.  Urtacha foyda deganda, boshka xamma korxonalar kabi sarflangan kapitalga bir xil foyda olish yoki bir xil rentabellikka ega bulish tushuniladi. Urtacha foyda korxona (firma)ning faoliyat kursatayotgan soxada, tarmokda kolishini ta’minlaydi. Bunday foydaning yuzaga kelishi bozorning uzok muddatli barkarorlikka erishganidan dalolat beradi. Urtacha foydani kupincha iktisodiy foyda deb ataydilar.

 Monopol foyda yoki iktisodiy renta – bu, cheklangan ishlab chikarish omillaridan foydalanish natijasida sodir bulgan foyda xisoblanadi. Masalan, ikkita korxona bir xil erga ega bulib, erni olish bilan boglik xarajatlar bir xil bulishgan sharoitida birinchi er transport tarmogiga yakin bulganligi uchun maxsulotni tashishga 10 mln. sum kam sarf kilinishi mumkin, ana shu 10 mln sum uning kushimcha foydasi xisoblanadi. Iktisodiy renta ishlab chikarish omillari cheklanganligidan kelib chikadi va u yoki bu ishlab chikarish omiliga berish xolatini bildirgan baxo bilan shu omilning eng kam baxosi urtasidagi farkdan iborat buladi.

 Maksimal foyda – bu, bir birlik kushimcha maxsulotni sotishdan olingan daromadni shu bir birlik kushimcha maxsulotga kilingan xarajat mikdori bilan bab-barobar kelishi natijasida olingan foyda. Shu xolda rentabellikning eng yukori darajasiga erishilgan buladi. Shunga kura, foydani maksimallashtirish degani, eng yukori rentabellikni ta’minlash, deganidir.  Bozor iktisodiyoti sharoitida sanoat soxasida utkazilayotgan tub iktisodiy tadbirlar majmuida foydani taksimlash masalalari muxim urin tutadi, zero uni, adolat yuzasidan va tugri taksimlash jamoa va xar bir xodimning manfaatdorligini uygunlashtirish uchun sharoit yaratadi.

Rentabellik va uni oshirish yullari  Sanoat korxonalarining muxim moliyaviy kursatkichlaridan biri rentabellikdir. Ishlab chikarish rentabelligi korxona (firma) ishi samaradorligini umumlashtiruvchi kursatkichlardan biridir. U korxonaning daromad olish darajisini ifodalaydi.  Rentabellik nazariyasida uning bir kancha turlari mavjud bulib, ularga jumlasiga kuyidagilar kiradi:  sotish rentabelligi;  asosiy faoliyat rentabelligi;  xususiy kapital rentabelligi;  asosiy kapital (fondlar) rentabelligi:

 Sotish rentabelligi deganda, xar bir sotilgan maxsulot summasiga kancha xarajat kilinganlik darajasi tushuniladi. Demak, bu kursatkich sotilgan maxsulot kiymati bilan ana shu maxsulotni ishlab chikarishga sarflangan xarajatlarni takkoslash asosida yuzaga keladi. Bunday koeffistient baxolash siyosatidagi uzgarishlarni va sotilgan maxsulot tannarxini nazorat kilish buyicha korxonaning kobiliyatini tavsiflaydi.

Maxsulot tannarxini pasaytirishning manbalari va omillari  Mexnat unumdorligini oshirish, xomashyo va material, yokilgi va elektr energiya xarajatlarini kamaytirish, xizmat kursatish va boshkarish sarflarini kiskartirish, ishlab chikarishdan tashkari, xarajatlarni tejash sanoat maxsuloti tannarxini pasaytirishning eng muxim manbalari xisoblanadi.

 Mexnat unumdorligini oshirish uchun yangi texnika, texnologiya jarayonlarini va ishlab chikarishni ustirish yoki tashkil etishning ilgor usullarini joriy kilish orkali xar bir mexnatchi tomonidan tayyorlanayotgan maxsulotni kupaytirish kerak. Bu xolda xar bir maxsulot birligiga sarflanadigan ish xaki kiskaradi, ammo ishchining umumiy ish xaki esa ortib boradi. Mexnat unumdorligi ish xakiga nisbatan jadal usgandagina tannarx pasayadi.

O'xshashlar

Foyda rentabelligi statistikasi

Mahsulot ishlab chiqarish hajmi, xarajat va foyda aloqadorligini tahlili (CVP tahlil)

Ishlab chiqarish harajatlari

Ishlab chiqarish menejmenti

Kam ishlab chiqarish