Kichik biznes va tadbirkorlikning davlat tomonidan qo’llab-quvvatlanilishi (Хитой тажрибаси) - Iqtisodiyot - Slaydlar

Kichik biznes va tadbirkorlikning davlat tomonidan qo’llab-quvvatlanilishi (Хитой тажрибаси)

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

12356 KB

Ko'chirib olish

1Kichik biznes va tadbirkorlikning davlat tomonidan qo’llab- quvvatlanilishi (Xitoy tajribasida)

“ Biznes” so‘zi ingilizcha so‘z bo‘lib, u tadbirkorlik faoliyati yoki boshqacha so‘z bilan aytganda kishilarni foyda olishga qaratilgan faoliyatidir.

3 Mashhur am е rikalik iqtisodchi Yoz е f Shump е t е r(1883-1950) o‘ zining “Iqtisodiy rivojlanish nazariyasi” kitobida tadbirkorni novator, ya'ni yangilik yaratuvchi odam sifatida ta'riflagan.

4 Tadbirkorlik va biznes iqtisodiy faoliyatning bir turi bo‘lib, bu tushunchalar xususiy shaxslar, korxona, tashkilotlar tomonidan daromad olish maqsadida o‘zining va shartnomadagi sheriklarining manfaatlarini ko‘zlab, ishlab chiqarish, tovar sotib olish va sotish yoki boshqa tovarlar, xizmatlarni amalga oshiri yoki pulga ayirboshlash kabi erkin xo‘jalik yuritish faoliyatini yuritishni bildiradi.

5 Xitoy Xalq Respublikasi Osiyo mintaqasining sharqiy qismida, Tinch okeanining g'arbiy qirg'og'ida joylashgan bo'lib, uning maydoni 9,6 mln.kv. km tengdir. Maydonining kattaligi jihatidan u dunyoda Rossiya va Kanada davlatlaridan so'ng 3-o'rinda turadi. Uning quruqlikdagi chegara uzunligi 22,8 ming km.ni tashkil etadi va u 15 ta davlat bilan chegaradoshdir. Xitoy sharqda Koreya Xalq Demokratik Respublikasi bilan, shimolda - Rossiya Federatsiyasi va Mongoliya Xalq Respublikasi bilan, shimoliy-g'arbda - Kozog'iston, Kirg'iziston, va Tojikiston bilan, g'arbda va janubiy-g'arbda Afg'oniston, Pokiston, Hindiston, Nepal, Sikkim va Butan davlatlari bilan, janubda esa, Myanma, Laos va Vetnam davlatlari bilan chegaradoshdir.

6 Xitoy hududida 1500 ta daryolar mavjud bo'lib, ularning umumiy maydoni 1000 kv.km.ni tashkil etadi. Bu daryolardan Xitoy o'zining gidroenergetik resurslarining 680 mln.k.Vt.ini ishlab chiqadi va bu ko'rsatkich bo'yicha u dunyoda birinchi o'rinda turadi. Xitoyning yirik daryolariga Yanszi, Xuanxe, Xeylunszyan, Chjuszyan, Lyaoxe, Xayxe,Xuayxe va boshqalar kiradi.

7 Xitoyning asosiy davlat siyosati – mamlakatning barqaror rivojlanish strategiyasi hisoblanadi; Xitoy iqtisodiyotining yutuqlari uning mintaqaviy farqlanishini ular qarama-qarshilikka o‘sib ketmasdan yetarlicha disproporsiaonal chegarasi doirasida ushlab turishidadir; Markaziy hukumatning boshqarish vazifasi - iqtisodiy faoliyatni tashkil etish va ularni birlashtirishdan, qoloq mintaqalarning yuqori o‘sish sur’atlarini ta’minlashdan, izchillik bilan mintaqalar notekis rivojlanishini yengishdan iboratdir.

81979-yildan boshlab, Xitoy iqtisodiy islohotlar tizimiga qadam qo‘ ydi va faqat 1992-yildagina sotsialistik bozor iqtisodiyoti modeli rasmiy tarzda tasdi q landi. O‘tgan 10 yilliklarda Xitoy iqtisodiyotidagi bozorning roli va uning tashqi dunyo uchun ochiqlik darajasi bir muncha oshdi. Uning iqtisodiy rivojlanish sur’atlari sezilarli ravishda tezlashdi. 1979- 2004 yillarda YaMM ning o‘rtacha yillik o‘sishi 9,9%ni tashkil etdi. Natijada , aholining yashash darajasi o‘ s ib bor di. 18 0E 0D0F20 2510 03 0E 0D 0C 07 07 0A 0511 07 07 0A 0E 37 07 250A 2A 07 2502 0F20 03 0A 10

9 1994 yilda sanoat korxonalarida amalga oshirilgan islohotlarda «chuqurlashuv» fazasi boshlandi. 1993 yildagi hukumatning «Sotsialistik bozor iqtisodiyoti tizimi ba’zi masalalarini tashkil etish» qarori zamonaviy korxonalar tizimini tashkil etishga qaratilgan bo‘lib, 1994 yil 1 yanvaridan boshlab, uning soliqqa tortishning yangi tizimi rasmiy ravishda ishga tushirildi. Unda daromad solig‘i stavkasi pasaytirilib, qo‘shimcha qiymat solig‘i unifikatsiyalandi.

101984-1991 yy.- Xitoy og‘ir sanoatini rivojlanishidagi 1-bosqich hisoblanib, unda asosan, mamlakat korxonalaridagi mavjud asosiy fondlar (asbob-uskunalar, jihozlar) qayta baholanib, ularning moddiy va ma’naviy eskirish muddatlari tekshirib chiqildi. Uning natijasida, xitoy og‘ir sanoatining yetakchi tarmoqlariga xorijiy kapitalni va yangi texnika va texnologiyalarni kiritish masalalari ko‘rib chiqildi hamda yangi paydo bo‘lgan tarmoqlarni qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlari ishlab chiqildi. Shular bilan bir qatorda, sanoat sohasida mamlakatda kichik va o‘rta biznesni rivojlantirishga keng imtiyozlar berildi. Yirik korxonalar qoshida kichik sexlar va firmalar tashkil etila boshla n di.18 08 05 0F2220 0B 11 15 0B 29 21 10

11 Mamlakat da asosan, davlat mulki uning og‘ir sanoati tarmoqlarida sa q l l anib qolmoqda. 1990 yillar oxiriga kelib, mamlakat og‘ir sanoatning ishlab chiqarish qiymati 1,106 trln. yuanga yetdi, bu esa, Xitoyda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar o‘z samarasini berayotganligidan dalolat beradi . Sanoatdagi olib borilgan ishlar to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilgandan so‘ng, zamonaviy makroboshkaruv tizimi o’rnat ildi. Unga ko‘ra, soliqqa tortish, sarmoyalarni jalb qilish, ijtimoiy himoya tizimlari davlatni qo‘lida qoldi. 1994 yilda mamlakatda yangi moliya, soliq, bank, valyuta va narxlar tizimi ishlab chiqildi hamda zamonaviy sanoat korxonalari uchun mana shu yangi tizim qo‘llanila boshlandi.

12Yangi tizim bo‘yicha yalpi foydadan 33% i soliqqa tortildi. U ndan tashqari, ayrim korxonalarga muayyan imtiyozlar ham yaratib berildi. Davlat sanoat korxonalarini isloh qilishdan asosiy maqsad - zamonaviy korxonalar tizimini yaratishdan iborat bo’lib, unda asosiy diqqat e’tibor mahsulotning sifatiga qaratildi. Olib borilgan tajribalar shuni ko‘rsatdiki, sanoat korxonalarida olib borilgan ishlar faqatgina xo‘jalik ob’ektlarida emas, balki xususiy korxonalarda ham amalga oshirildi . Islohotlar xo‘jalik sub’ektlaridan, ya’ni sarmoyadorlar va mulk egalari o‘z mulklariga bo‘lgan huquqlarini bilishni talab qilardi. 1993 yilda XXR da «Kompaniyalar to‘g‘risida» gi qonun ishlab chiqdi. Keyinchalik esa, ushbu qonun amalda tadbiq qilinib, u sanoat korxonalarini ochiq turdagi hissadorlik jamiyatlariga aylantirish va investorlar ni milliy iqtisodiyotga jalb qilishda juda qulay iqlimni yaratdi.

13Hozirgi kunda Xitoy o‘zining yuqori texnologik tovarlarni ishlab chiqarishi bilan ko‘pchilik ilg‘or davlatlarga, xususan, Yaponiya, AQSh, Janubiy Koreya, Singapur va boshqa mamlakatlar uchun raqobat muhitini yaratmoqda.Ushbu sohani rivojlantirish uchun Xitoyda davlat dasturlari ishlab chiqilgan bo‘lib, ushbu dasturlar orqali, innovatsioon texnologiyali korxonalarga muayyan aniq sharoitlar yaratilgandir. Mana shu dasturlarda ko‘rsatilganidek, Xitoyni ushbu soha bo‘yicha dunyo ishlab chiqaruvchilari qatorining birinchi 10 ligiga kirishida quyidagi omillar katta rolni o‘ynadi: mamlakatda yuqori texnologik mahsulotlarni ishlab chiqaruvchi milliy korxonalarga va qo‘shma korxonalarga maxsus imtiyozlar beriladi (yuqori texnologik mahsulotlar ishlab chiqaruvchi korxonalar maqomi 5 yilga, texnologiyalarni uzoq o‘zlashtirish muddati bilan 7 yilga beriladi); ushbu yuqori texnologik mahsulotlar ishlab chiqaruvchi korxonalar uchun daromad solig‘i 15% ni, o‘z mahsulotining 70% ini eksportga chiqaruvchi korxonalar uchun – 10% stavkada soliq belgilangandir; milliy korxonalar uchun 1 yilga, qo‘shma korxonalar uchun - 2 yilga “imtiyozli soliq ta’tillari” belgilangandir; mamlakatda ilmiy-texnikaviy va tajriba konstruktorlik ishlarni amalga oshirish uchun uskunalar va jihozlar importiga va eksport mahsulotlari uchun materiallarga boj to‘lovlari bekor qilingandir. Mana shu qilingan ishlar natijasida, hozirda mamlakat televizorlar va telefon apparatlarini ishlab chiqarish bo‘yicha dunyoda 1-o‘rinni, kompyuter mahsulotlarini ishlab chiqishda esa, oldingi pozisiyalarni egallashga muvaffaq bo‘ldi.

4 2 5 1 0011 0010 1010 1101 0001 0100 10112001-200 7 yillarda bankrotlikka uchragan Xitoydagi davlat korxonalarining k o‘ payishi va ular bilan bo g‘ li q b o‘ lgan davlat korxonalaridagi bandlar sonining q is q arishi, mamlakatdagi ijtimoiy va siyosiy nobar q arorlikka olib kelish x avfini tu g‘ diradi. O‘ z navbatida, bugungi kunda , Xitoy hukumati ushbu muammolarning oldini olishga q arshi chora–tadbirlar ishlab chi q mo q da, xususan, xorijiy investorlar uchun korxonalarning kontrol paket aksiyalarini sotish k o‘ zda tutilmo q da. Bundan davlat a h amiyatiga molik strategik so h alar istisnodir.

15Hozirgi kunning asosiy iqtisodiy rivojlanish strategiyasi – Xitoy davlati uchun quyidagilardan iborat bo‘lmoqda: xitoy iqtisodiyotini globalizatsiya kursiga qaratish; xususiy mulkdorning xuquqini himoya qilish va qadam-baqadam siyosiy, ammo, xitoy kompartiyasi monopoliyasi chegarasidan chiqmaydigan hukumatni erkinlashtirishga o‘tish; mamlakat iqtisodiy rivojlanish strategiyasini ijtimoiylashtirish (“sotsializatsiya”), ya’ni mamlakatdagi amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar natijalaridan xitoyning kamroq rivojlangan hududlariga, aholining ijtimoiy jihatdan kam ta’minlangan qatlamlariga, adolatliroq ravishda taqsimlashga urinishdan iboratdir.

16 Ushbu taqdimotni Raxmatov Firdavs tayyorladi.

O'xshashlar

O'zbekistonda kichik biznes va tadbirkorlik subyektlarini davlat tomonidan qo`llab quvvatlash shakllari

O’zbekiston Respublikasida kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning rivojlanish holatining tahlili

Kichik biznes loyihasi

Xorijiy mamlakatlarda kichik va biznes va xususiy tadbirkorlik. AQSHda kichik biznes va tadbirkorlik

Kichik biznes va tadbirkorlikda biznesning ahamiyati