Jahondagi iqtisodiy inqirozlar va ularning asosiy sabalari 2 - Iqtisodiyot - Slaydlar

Jahondagi iqtisodiy inqirozlar va ularning asosiy sabalari 2

Yuklangan vaqt:

16.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

9724.685546875 KB

Ko'chirib olish

TREY r e s e a r c h 1Jahondagi iqtisodiy inqirozlar va ularning asosiy sabalari

TREY r e s e a r c h 2Iqtisodiy sikl fazalari va iqtisodiy sikl nazariyalari.II. Kirish . 1. Asosiy qism. 2. Jahon iqtisodiy inqirozi haqida tushuncha.I. Iqtisodiy sikllarning asosiy turlari.III. Jahonda sodir bo’lgan iqtisodiy inqirozlar.V. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining kelib chiqish sabablari va salbiy oqibatlari. VI. Inqiroz va ularning turlari. IV. Xulosa . 3. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati . 4.

TREY r e s e a r c hIqtisodiy inqirozning kelib chiqish mohiyati har qanday mamlakat, shu jumladan industrial rivojlanmagan mamlakatlar ham iqtisodiy o’sishga, hamda to’liq bandlilik va narxlarning barqaror darajasiga erishishga harakat qiladi, ammo uzoq muddatli iqtisodiy o’sish bir tekis va uzluksiz bormaydi, u iqtisodiy barqarorlik davrlari bilan uzulib turadi. Iqtisodiy o’sish ketidan doimo inqiroz kelib turadi. Vaqti-vaqti bilan iqtisodiy qonunlarning o’zgartirib bo’lmaydigan ta’siri ostida takror ishlab chiqarish harakatida uzilishlar paydo bo’ladi va bu uzilish iqtisodiy nomutonosibliklarning keskin shaklida nomayon bo’lishidir. Добавить нижний колонтитул 3Kirish : Introduction :

TREY r e s e a r c hДобавить нижний колонтитул 4

TREY r e s e a r c h 5Iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning ustuvor yo‘nalishari : Makroiqtisodiy barqarorlikni yanada mustahkamlash va yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlarini saqlab qolish . Tarkibiy o‘zgartirishlarni chuqurlashtirish, milliy iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarini modernizatsiya va diversifikatsiya qilish hisobiga uning raqobatbardoshligini oshirish. Qishloq xo‘jaligini modernizatsiya qilish va jadal rivojlantirish. Iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish, xususiy mulk huquqini himoya qilish va uni ustuvor mavqeini yanada kuchaytirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik rivojini rag‘batlantirishga qaratilgan institutsional va tarkibiy islohotlarni davom ettirish. Viloyat, tuman va shaharlarni kompleks va mutanosib ijtimoiy- iqtisodiy rivojlantirish, ularning mavjud salohiyatidan samarali va optimal foydalanish.

TREY r e s e a r c h 6Jahon iqtisodiy inqirozi-2008 yildan buyon keskin belgilangan jahon iqtisodiyotining inqiroz holati. Turli mamlakatlar va mintaqalar turli vaqtlarda inqirozning keskin bosqichidan chiqib, 2009-dan 2013-yilgacha bo'lgan davrda va uning oqibatlari haligacha davom etdi. Bundan tashqari, rekord darajada (10% dan ortiq) jahon savdosi qisqardi, bu 2011 yilga qadar hajmini tikladi,ammo hozirgacha inqirozgacha o'sish sur'atlari ancha ortda qolmoqda. AQSh va yevro hududi iqtisodiyotining pasayishi 2009 yilning ikkinchi choragida tugadi, ammo 2011 yilda ikkinchi retsessiya yevrozonada boshlandi, 2013 yilgacha davom etdi va uning tarixida eng uzoq vaqt bo'ldi. Ishsizlikning misli ko'rilmagan o'sishi mehnat bozori kuzatuvi tarixidagi rekord ko'rsatkichga olib keldi (199 million kishi 2009 yilda).

TREY r e s e a r c h 7Iqtisodiy inqiroz dеb ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish hajmining kеskin tushib kеtishiga aytiladi.

TREY r e s e a r c h 8a) ishlab chiqarishning ortiqchaligi va bozorning to’yinganlik darajasining ortishi; b) taklifning talabdan ortda qolishi, kam ishlab chiqarish yoki bozor taqchilligi natijasida. Iqtisodiyotdagi inqiroz mazmunan kelib chiqishiga ko’ra asosan ikki turga bo’linadi:

TREY r e s e a r c h 9Iqtisodiy sikl dеganda, odatda iqtisodiyot rivojlanishining bir holatidan boshlanib, birin kеtin bir nеcha fazalarni bosib o’tib, o’zining dastlabki holatiga qaytib kеlgunga qadar o’tgan davr tushuniladi.

TREY r e s e a r c h 10Inqiroz Turg’unlik YuksalishJonlanish Iqtisodiy siklning fazalari:

TREY r e s e a r c h 11Iqtisodiy sikl fazalari : турғунлик турғунликж онланиш ж онланишюксалиш юксалиш инқироз инқироз Иқтисодий цикл Иқтисодий цикл Milliy mahsulot hajmi Vaqt

TREY r e s e a r c h 12Iqtisodiy sikllarni tashqi omillarning mavjudligi bilan tushuntiruvchi nazariyani ekstеrnal nazariya dеb ataladi. Bu tashqi omillar ichidan quyidagilarni ajratib ko’rsatish mumkin: • - urushlar, inqilobiy o’zgarishlar va boshqa siyosiy larzalar; • - oltin, uran, nеft va boshqa qimmatli rеsurslar yirik konlarining ochilishi; • - yangi hududlarning ochilishi va bu bilan bog’liq ravishda aholi migratsiyasi, yer shari aholisi sonining o’zgarib turishi; • - ijtimoiy ishlab chiqarish tarkibini tubdan o’zgartirishga qodir bo’lgan tеxnologiya, tadqiqotlar va innovatsiyalardagi qudratli o’zgarishlar.

TREY r e s e a r c h 13Iqtisodiy sikllarni iqtisodiy tizimning o’ziga xos ichki omillari ta’sirida vujudga kеlishini asoslovchi nazariya intеrnal nazariya dеb ataladi. Agar bir yoki bir nеcha tarmoqda mashina-uskunalarga talabning kеskin ortishini kеltirib chiqaradigan iqtisodiy o’sish boshlansa, tabiiyki, bu hol mashina va uskunalar to’liq eskiradigan har 10-15 yildan kеyin takrorlanadi. Fan-tеxnika taraqqiyoti natijasida bu muddat qisqarib boradi va inqirozlar tеz takrorlanadi. Shuningdеk, quyidagi boshqa ichki omillar ham ajratib ko’rsatiladi: - shaxsiy istе’molning o’zgarishi (qisqarishi yoki kеngayishi); - invеstitsiyalar, ya’ni ishlab chiqarishni kеngaytirish, uni yangilash va yangi ish joylarini vujudga kеltirishga yo’naltiriladigan mablag’lar hajmi; - ishlab chiqarish, talab va takliflar hajmiga ta’sir ko’rsatishga qaratilgan davlat iqtisodiy siyosatining o’zgarishi.

TREY r e s e a r c h 14Sof monеtar nazariya. Bu nazariya tarafdorlarining fikricha bozor iqtisodiyotida markaziy o’rinni pul va krеdit egallaydi. Iqtisodiyotning siklli o’zgarishi eng avvalo pul massasi oqimini o’zgartirishga bog’liq. Iqtisodiy faollikning o’sishi, iqtisodiyotning ravnaq topishi, uning turg’unlik bilan almashinib turishiga yagona sabab pul oqimining o’zgarishidir. Tovarlarga talabning ortishi natijasida savdo, chakana narx o’sib, ishlab chiqarishning kеngayishiga olib kеladi.

TREY r e s e a r c h 15Yetarlicha istе’mol qilmaslik nazariyasi. Bu nazariyaning mohiyati ko’proq jamg’arib, samarali darajada istе’mol qilmaslik jamiyatni siklli rivojlanishining sababi qilib ko’rsatiladi: Mablag’ni jamg’arish, boshqacha aytganda xazinaga aylantirish turg’unlikka olib kеlishi mumkin, chunki bu mablag’ invеstitsiyalash uchun foydalanilmaydi; Pulni jamg’arish istе’mol tovarlariga talabning qisqarishiga olib kеladi, chunki u istе’molga sarflanmaydi. Natijada invеstitsiyaga nisbatan pul shaklidagi jamg’arish hajmi o’sib borib, istе’mol tovarlariga talab kamayib boradi, taklif esa ortadi, narx pasayadi, istе’mol tovarlari bozoridagi qiyinchiliklar inqirozga olib kеladi.

TREY r e s e a r c h 16Jamg’arish nazariyasi. Bu nazariyaga ko’ra iqtisodiy sikl ishlab chiqarish vositalari yoki kapitallashgan invеstitsion tovarlar ishlab chiqarish bilan bog’liq. Kundalik istе’mol tovarlari ishlab chiqarish bilan uzoq muddat foydalaniladigan tovarlar va ishlab chiqarish vositalari ishlab chiqarish sikllari o’rtasida katta farq bor. Kundalik istе’mol mollari doimiy ravishda istе’mol qilinadi. Ularning istе’mol miqdori o’zgargan taqdirda ham uncha katta o’zgarishlar sodir bo’lmaydi. Inqirozning sababi pul yetishmasligi, bank rеzеrvlarining kamligi emas, balki ana shu nisbatlarning buzilishidir. Lеkin ko’pchilik iqtisodchilar yetarli darajada istе’mol qilmaslik inqirozning sababi emas, balki uning oqibatidir, dеb ta’kidlaydilar. ya’ni istе’molchilar daromadlarini ko’proq jamg’arishga ajratganlari uchun emas, balki to’lov qobiliyatini yetarli emasligi, ya’ni xarid qilish uchun pulning yo’qligidan kеlib chiqadi.

TREY r e s e a r c h 17Psixologik nazariya. Iqtisodiyotning siklli rivojlanishini tushuntirishda iqtisodiy nazariyalar bilan bir qatorda psixologik nazariyalar ham kеng o’rin olib bormoqda. Psixologik nazariya tarafdorlariga J.M.Kеyns, U.Mitchеll, F.Xayеk va boshqalarni kirtish mumkin. Ularning fikricha, insondagi optimizm va pеssimizm faoliyat aktivligiga ob’еktiv iqtisodiy omillar: foiz mе’yori, pul oqimi, foyda va boshqalar ta’sir ko’rsatib, buning natijasida ishlab chiqarishning qisqarishi yoki kеngayishi ro’y bеradi.

TREY r e s e a r c h 18Sikl o’zi nma? Ishlab chiqarishning bir iqtisodiy inqirozdan ikkinchisi boshlangunga qadar takrorlanib turadigan to‘lqinsimon harakati.

TREY r e s e a r c h 19Цикл турлари Циклнинг давомийлиги Асосий хусусиятлари Китчин цикли 2–4 йил Захиралар миқдори  ЯММ, инфляция, бандликнинг тебраниши, тижорат цикллари Жуглар цикли 7–12 йил Инвестицион цикл  ЯММ, инфляция ва бандликнинг тебраниши Кузнец цикли 16-25 йил Даромад  иммиграция  уй-жой қурилиши  ялпи талаб  даромад Кондратьев цикли 40-60 йил Техника тараққиёти, таркибий ўзгаришлар Форрестер цикли 200 йил Энергия ва материаллар Тоффлер цикли 1000-2000 йил Цивилизацияларнинг ривожланишиSiklning asosiy turlari:

TREY r e s e a r c h 20Kitchin sikli zaxiralar sikli dеb ham nomlanadi. Bunda Jozеf Kitchin (1926 y.) o’zining e’tiborini tovar zaxiralarining harakat chog’idagi moliyaviy hisoblar va sotish narxlarini tahlil qilish asosida 2 yildan 4 yilgacha davr davomidagi qisqa to’lqinlarni tadqiq qilishga qaratadi. Ayniqsa u siklning davomiyligini jahondagi oltin zaxiralarining tеbranishlari bilan bog’lab, uni 3 yilu 4 oyga tеng, dеb hisoblaydi. Biroq qisqa muddatli sikllar sabablarining bunday izohi bugungi kunda ko’pchilik iqtisodchilarni qoniqtirmaydi.

TREY r e s e a r c h 21Juglar sikli «biznеs-sikl», «sanoat sikli», «o’rtacha sikl» va «katta sikl» kabi nomlar bilan ham ataladi. Oldingi davrlarda iqtisodiy fan 7-12 yillik sikllarni ajratib ko’rsatganligi tufayli, aynan shu sikl Frantsiya, Angliya va AQSHda foiz stavkalari va narxdagi tеbranishlarni asosiy tahlil qilish asosida sanoat siklining tabiatini o’rganishga katta hissa qo’shgan Klеmеnt Juglar (1819-1905 y.) nomi bilan ataladi.

TREY r e s e a r c h 22

TREY r e s e a r c h 23Kuznеts sikli ko’p hollarda «qurilish sikli» dеb ham nomlanib, 20 yilgacha bo’lgan iqtisodiy tеbranishlar bilan aniqlanadi. Saymon Kuznеts o’zining «Milliy daromad» (1946 y.) nomli kitobida milliy daromad, istе’mol sarflari, ishlab chiqarish maqsadidagi uskunalar hamda bino va inshootlarga yalpi invеstitsiyalar ko’rsatkichlarida 20 yillik o’zaro bog’liq tеbranishlar mavjud bo’lishini ko’rsatib bеrgan. 1955 yilda amеrikalik iqtisodchining xizmatlarini tan olish ramzi sifatida sanoat siklini Kuznеts sikli dеb nomlashga qaror qilinadi.

TREY r e s e a r c h 24Kondratеv sikli «uzoq to’lqinlar» sikli dеb ham ataladi. sikllilikning bu nazariyasini ishlab chiqishga rus olimi N.D.Kondratеv katta hissa qo’shgan. Uning tadqiqoti Angliya, Frantsiya va AQSHning 100-150 yil davomidagi rivojlanishini qamrab olgan. Bunda u iqtisodiy o’sishning ko’p omilli tahlilini o’tkazib, ya’ni tovar narxlari kapital uchun foiz, nominal ish haqi, tashqi savdo aylanmasi kabi makroiqtisodiy ko’rsatkichlarning o’rtacha darajasini umumlashtirish natijasida bir qator katta sikllarni ajratib ko’rsatadi.

TREY r e s e a r c h 25

TREY r e s e a r c hДобавить нижний колонтитул 26Inqiroz — taraqqiyotda orqaga ketish, tanazzul. Har qanday obʼyekt oʻzining rivojlanishi mobaynida paydo boʻlish, ulgʻayish, pasayish va halok boʻlish bosqichlaridan oʻtadi. Har qanday tizim (obʼyekt)ning nisbatan yuqori darajada shakllangan holatidan quyi darajadagi holatga oʻtish jarayoni Inqiroz davri deyiladi. Ijtimoiy tizimlardagi Inqirozlarga differensial yondoshish kerak. Iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy, maʼnaviy sohalardagi Inqirozlarlar, odatda, mustaqil roʻy beradi, baʼzan esa hammasi kompleks tarzda baravar boʻladi.

TREY r e s e a r c h 27Siklli rivojlanishning dastlabki va asosiy fazasi inqiroz hisoblanadi. Inqiroz bir siklni nihoyasiga yetkazib, yana muqarar ravishda inqiroz bilan tugaydigan yangisining boshlanishiga asos soladi; inqiroz vaziyatida asosiy kapitalning ortiqcha jamg’arilishi uning hamma funktsional shakllarida namoyon bo’ladi. Inqiroz fazasida ishlab chiqarish va bandlik qisqaradi, ammo narxlar pasayish tamoyiliga bеrilmaydi. Bu fazaning quyi nuqtasida ishlab chiqarish va bandlik o’zining eng past darajasiga tushib kеtishi orqali tavsiflanadi. Shunga ko’ra, iqtisodiy inqiroz dеb ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish hajmining kеskin tushib kеtishiga aytiladi.

TREY r e s e a r c h 28Inqirozning sababi shundan iboratki, jamiyatda ishlab chiqarilgan tovarlar massasi to’lovga qobil talabga mos kеlmay (undan oshib kеtadi yoki kam bo’ladi) qoladi. Natijada ishlab chiqarishning bir qismi to’xtab qoladi, tovarlar ishlab chiqarish kamayadi, ishlab chiqarishning o’sish davri uning tushkunligi bilan almashinadi. Iqtisodiyotning o’sishi inflyatsiya, ya’ni narx darajasining asossiz ravishda kеskin ko’tarilishi sababli orqaga kеtadi. Shunday davrlar ham bo’ladiki, bunda iqtisodiy o’sish bandlik va ishlab chiqarishning past darajasiga o’rin bеradi, ayrim hollarda narx darajasining ko’tarilishi bilan birga ishsizlik ham kеskin o’sadi.

TREY r e s e a r c hДобавить нижний колонтитул 29INQIROZ Inqiroz tushunchasi boshqaruv qarorlarini ishlab chiqish uslubiga ko`p tomonlama ta`sir qiladigan risk tushunchasi bilan o`zaro bog`liq Inqiroz tushunchasida faqatgina sabablar emas ,oqibatlar ham katta ahamiyatga ega Inqiroz xavfi bu jarayonlar barqarorlashuvi dir.Yangi sifatni paydo bo`lishini jonlantiruvchi holatning sustla shuvi

TREY r e s e a r c h 30INQIROZ TURLARI Tabiiy inqirozlar Iqtisodiy inqirozlar Va boshqalar Ijtimoiy inqirozlar Siyosiy inqirozlar

TREY r e s e a r c h1 2 3 Siyosiy inqirozlar – makro darajada vujudga keladi va davlat siyosatini sustlashuvi bilan bog‘liq tarzda boradi. Siyosiy inqirozlar katta-kichik urushlar, millatni qirib tashlanishi, xukmron partiyalarning parchalanishi va davlat tuzumining ag‘darilishi natijasida paydo bo‘ladi. Ijtimoiy inqirozlar – ko‘proq aholi, millat va xalqlarning dunyoviy va diniy qarashlari bilan bog‘liq ravishda kechadi. Ijtimoiy inqirozlar natijasida ma’lum dinlardan odamlar yuz o‘giradi va boshqasiga o‘tadi, millatlar o‘z urf-odatlarini unutadilar, tillarini o‘lik tilga aylanishiga sababchi bo‘ladilar, aholining populyasiyasida – qarishning ko‘payishi, tug‘ilishning kamayishi va unga nisbatan o‘lim darajasini ko‘tarilishi kabi muammolar vujudga keladi Tabiiy inqirozlar – bu insonni hohish irodasidan tashqarida shakllanadi va paydo bo‘ladi. Faqatgina ba’zi tabiiy inqirozlarni paydo bo‘lishiga inson sababchi bo‘lishi mumkin, lekin ularni to‘xtata olmaydi va boshqara olmaydi. Iqtisodiy inqiroz (retsessiya ) – iqtisodiyotning shunday holatiki, mamlakat yalpi ichki mahsulotining mutloq hajmi kamida ikki chorak mobaynida ketma-ket qisqaradi. Iqtisodiy inqiroz bozor iqtisodiyotiga xos hodisa bo‘lib, ma’lum davriylik bilan takrorlanib turadi .

TREY r e s e a r c h 32Pul-kredit sohasidagi inqirozlar Valyuta inqirozi Birja inqirozi Ekologik inqiroz Tarmoqlar inqirozi Tarkibiy inqiroz Agrar inqiroz

TREY r e s e a r c h 33Iqtisodiy o’sishning uzoq muddatli tamoyillari ham ishsizlik, ham inflyatsiya oqibatida uzilib qoladi va murakkablashadi. Inqirozlarning asosiy sababi – takror ishlab chiqarishdagi bеqarorlik va nomutanosibliklardir. Bu avvalo ishlab chiqarish va uning natijalarini o’zlashtirish o’rtasidagi nomutanosiblik bo’lib, u turli ishlab chiqarish usullari va iqtisodiy tizimning har xil nusxalarida turli shakllarda namoyon bo’ladi.

TREY r e s e a r c h 34UrushlarInqirozni vujudga keltiruvchi omillar N arxlar ko`tarilib ketishi M oliyaviy inqirozlar Iqlim o`zgarishi Retsessiya Tabiiy ofatlar M illiy inqirozlar Diniy inqirozlar

TREY r e s e a r c hKo'plab mamlakatlar iqtisodiyotida jahon sanoat jamiyatining shakllanishi va rivojlanishining qariyb 2 asrlik davri mobaynida ishlab chiqarishning pasayishi, bozorda sotilmagan tovarlar to'planishi, narxlarning pasayishi, o'zaro hisob-kitoblar tizimining qulashi, bank tizimlarining qulashi, sanoat va savdo firmalarining bankrot bo'lishi, ishsizlikning keskin ko’tarilib ketishi uzatildi. 354F0D39 03 01 17 160D12 11 0B0C12 0A1915 1604 140D1C

TREY r e s e a r c h 361. Birinchi jahon inqirozi 1857 inqirozi hisoblanadi. 2. 1873-1878 inqirozi. 3. 1914. Birinchi jahon urushining boshlanishi oqibatida yuzaga kelgan inqiroz. 4. 1929-1933. Buyuk Depressiya Vaqti. 5. 1973. 6. 1987 yil. "Qora dushanba". 7. 1997-Osiyo inqirozi. 8. 1998 - Rossiya inqirozi. 9. 2000-2003. "Dotkom qulashi". 10. 2008-2012 yillardagi jahon moliyaviy- iqtisodiy inqirozi .

TREY r e s e a r c hBir vaqtning o'zida AQSh, Germaniya, Angliya va Fransiyaga xalq iqtisodiyotiga va ijtimoiy hayotga zarba bergan birinchi jahon iqtisodiy inqirozi 1857-yilda sodir bo'ldi. Inqiroz AQShda boshlandi. Buning sababi temir yo'l kompaniyalari ommaviy bankrotligi va aksiyalar bozorining qulashi edi. Birja bozoridagi qulash Amerika bank tizimining inqirozini keltirib chiqardi. Xuddi shu yili inqiroz Angliyaga, keyin esa butun Yevropaga tarqaldi. Lotin Amerikasida ham birja tartibsizliklari to'lqini paydo bo'ldi. Добавить нижний колонтитул 37

TREY r e s e a r c hKeyingi jahon iqtisodiy inqirozi 1873-yilda Avstriya va Germaniya bilan boshlandi . 1873-inqirozi yirik xalqaro moliyaviy inqiroz sifatida qaraladi. Inqiroz uchun shart-sharoit Lotin Amerikada kredit yuksalishi, Angliya dan oziqlangan edi, va Germaniya va Avstriya ko'chmas mulk bozorida spekulyativ oshirish. Avstriya-Germaniya yuksalishi may oyida Vena fond bozorining qulashi bilan yakunlandi. Tsyurix va Amsterdamdagi fond bozorlari ham qulab tushdi. AQShda bank vahima Nyu-York fond birjasi va bosh Moliyachi bankrot va Birlashgan tinch okeani temir Jey Kuk prezidenti kuchli tomchi keyin boshladi. Germaniyadan Amerikaga, inqiroz Germaniya banklarining kreditlarni uzaytirishdan bosh tortgani sababli tarqaldi. Amerika va Yevropa iqtisodiyoti turg'unlik bosqichiga (ishlab chiqarish pasayishi) tushganligi sababli, Lotin Amerikasi mamlakatlari eksporti keskin kamaydi, bu esa davlat byudjeti daromadlarining pasayishiga olib keldi. Bu kapitalizm tarixidagi eng uzoq inqiroz edi: 1878-yilda 384F 303E403238 46 1E 0736413020 17 09110A0C 3E 3E 76 17 0D03 0F191403 160D12 0F04 3E 0604 3E 160C 3A0C 210102 160D03 0C 140102 03 0C 3B0C 03 02 16 0D15 3A1E 23

TREY r e s e a r c h1914-da birinchi jahon urushining boshlanishi oqibatida xalqaro moliyaviy inqiroz yuz berdi. Buning sababi AQSh, Buyuk Britaniya, Fransiya va Germaniya hukumatlari tomonidan harbiy operatsiyalarni moliyalashtirish uchun xorijiy emitentlarning hujjatlarini to'liq sotishdir. Bu inqiroz, boshqalardan farqli o'laroq, markazdan atrof-muhitga tarqalmagan, biroq jangari tomonlar xorijiy aktivlarni yo'q qila boshlagach, deyarli bir vaqtning o'zida bir nechta mamlakatlarda boshlangan. Bu barcha bozorlarda, ham tovar, ham naqd pullarda qulashga olib keldi. AQSh, Buyuk Britaniya va boshqa ayrim mamlakatlardagi bank vahima Markaziy banklarning o'z vaqtida aralashuvi bilan yumshatildi. 39 30 16 16 0C 2F 3A 06 0D 1D 030D 3A 04 1D 1B 160D 1104 3A 1B 04

TREY r e s e a r c h 40Urushdan keyingi deflyatsiya (milliy valyutaning xarid qobiliyatini oshirish) va retsessiya (ishlab chiqarishning pasayishi) bilan bog'liq keyingi jahon iqtisodiy inqirozi 1920-1922-yil bo'ldi. Bu hodisa Daniya, Italiya, Finlyandiya, Gollandiya, Norvegiya, AQSh va Buyuk Britaniyadagi bank va valyuta inqirozlari bilan bog'liq.

TREY r e s e a r c h1929-1933 yillar - buyuk depressiya davri : 24-oktyabr 1929-yil (qora Payshanba) Nyu-York fond birjasida jahon iqtisodiy inqirozi tarixidagi eng katta boshlanishni belgilovchi aksiyalarning keskin pasayishi kuzatildi. Qimmatli qog'ozlarning qiymati 60-70% ga kamaydi, biznes faoliyati keskin kamaydi, asosiy jahon valyutalari uchun oltin standart bekor qilindi. Va hamma narsa bir kechada qulab tushdi.Eng kuchli aksiyalar: Amerika telefon kompaniyasi va Telegraph, Universal elektr kompaniyasi va universal dvigatel kompaniyasi . Oy oxiriga kelib, aksiyalar egalari 15 milliard dollardan ziyodni yo'qotdi. 1929ning oxiriga kelib, qimmatli qog'ozlar kurslarining pasayishi 40 milliard dollarga teng bo'ldi. Kompaniyalar va fabrikalar yopildi, banklar portladi, millionlab ishsiz odamlar ish izlab yurishdi. Inqiroz 1933 yilgacha cho'zilib ketdi va uning oqibatlari 30 -larning oxirigacha sezildi. 4131 25 4E 160C 0B 16 21 0A 14 14 19 0A 14 04 14 50 19 6D 02 12 0D1D0C 0A 21 0E 4F0D172104 0F0D 170C15150C 0C 09 3041 10 0F0C1513 1911 3245 20 0D

TREY r e s e a r c hUshbu inqiroz davrida sanoat ishlab chiqarishi AQShda 46%, Buyuk Britaniyada 24%, Germaniyada 41%, Fransiyada esa 32% ga kamaydi. Sanoat kompaniyalarining ulushi 87%, Buyuk Britaniyada 48%, Germaniyada 64%, Fransiyada esa 60%. Ishsizlik katta hajmga etdi. Rasmiy ma'lumotlarga ko'ra, 1933da 32 rivojlangan mamlakatlarda 30 million ishsiz, jumladan, 14 million AQSh dollari bo'lgan. 42

TREY r e s e a r c hДобавить нижний колонтитул 43Urushdan keyingi birinchi jahon iqtisodiy inqirozi 1957 yil oxirida boshlangan va 1958 yil o'rtalariga qadar davom etgan. U AQSh, Buyuk Britaniya, Kanada, Belgiya, Niderlandiya va boshqa kapitalistik davlatlarni qamrab oldi. Rivojlangan kapitalistik mamlakatlarda sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish 4% ga kamaydi. Ishsizlar armiyasi deyarli 10 million kishiga yetdi.

TREY r e s e a r c hAQSh inqirozi davrida sanoat ishlab chiqarishi 13% , Yaponiyada 20%, Germaniyada 22%, Buyuk Britaniyada 10%, Fransiyada 13%, Italiyada esa 14%. 1975ning o'rtalariga kelib, rivojlangan kapitalistik mamlakatlarda to'liq ishsizlar soni 15 millionga yetdi. Hamma joyda ishchilarning haqiqiy daromadlarining pasayishi kuzatildi.1973 yil oxirida AQShda boshlangan iqtisodiy inqiroz 1957-1958 yillardagi jahon iqtisodiy inqirozidan sezilarli darajada oshib, bir qator xususiyatlar bo'yicha 1929-1 933 inqiroziga yaqinlashdi. 44 30 160D 0C 30 100F 0C 160C01100A 30 4132 090E 0F

TREY r e s e a r c hДобавить нижний колонтитул 451973da neft ishlab chiqarish hajmini pasaytirgan OPEK a'zo davlatlarini topshirish bilan boshlangan birinchi energiya inqirozi ham yuz berdi. Shunday qilib, qora oltin ishlab chiqaruvchilar jahon bozorida neft narxini ko'tarishga harakat qilishdi. 1973 yil 16 oktabrda neftning bir barrel narxi 67% ga - $3 dan $5 gacha ko'tarildi. 1974 yilda neft narxi $12 yetdi.

TREY r e s e a r c hQora dushanba 1987 yil. 19 oktyabr 1987, Dow Jones Industrial Amerika fond indeksi 22,6% ga tushdi. AQSh bozoridan keyin Avstraliya, Kanada, Gonkong bozorlari qulab tushdi. Inqirozning mumkin bo'lgan sababi: bir necha yirik kompaniyalarning kapitallashuvida kuchli pasayishdan so'ng bozorlardan investorlarning chiqishi. Добавить нижний колонтитул 46

TREY r e s e a r c h1980-yillarning oxirida Meksika hukumati mamlakatga investitsiyalarni jalb qilish siyosatini olib bordi. Xususan, mansabdor shaxslar fond birjasini ochishdi, Meksika davlatlarining aksariyat qismini saytga olib kelishdi. 1989-1994 yillarda Meksikaga xorijiy kapital oqimi tushdi. Inqiroz birinchi namoyon ‑ Meksika dan kapital parvoz: chet elliklar mamlakatda iqtisodiy inqiroz qo'rqib boshladi. 1995 - yilda, mamlakat $10 milliard bank tizimi inqiroz boshlandi ketdi. Добавить нижний колонтитул 471994-1995 yillarda Meksika inqirozi yuz berdi.

TREY r e s e a r c hIkkinchi jahon urushidan beri Osiyo fond bozorining eng katta pasayishi. Inqiroz-Janubi- Sharqiy Osiyo mamlakatlari xorijiy investorlar ketishi natijasida. Buning sababi mintaqadagi milliy valyutalarning devalvatsiyasi va yuva davlatlarining to'lov balansining yuqori darajasi. Iqtisodchilarning hisob-kitoblariga ko'ra, Osiyo inqirozi jahon yalpi ichki mahsulotini $ 2 trillion dollarga tushirdi. Добавить нижний колонтитул 481997 yil-Osiyo inqirozi

TREY r e s e a r c h1998 yilda-Rossiya inqirozi Rossiya tarixidagi eng og'ir iqtisodiy inqirozlardan biri. Defoltning sabablari: Rossiyaning yirik davlat qarzi ,xom ashyoning past global narxi (Rossiya ‑ jahon bozorida neft va gazning yirik yetkazib beruvchisi) va Rossiya federatsiyasi hukumati o'z vaqtida to'lamagan qisqa muddatli davlat obligatsiyalari piramidasi. Avgust 1998 yil ‑ yanvar 1999 yillarda dollar qarshi rubl darajasi 3 marta tushib ketdi. 49

TREY r e s e a r c h 50Bir tomondan uy-joy krediti berish bo'yicha moliyaviy inistitutlar kengaytirildi va boshqa tomondan mol-mulk (uy-joy) qiymatiga nisbatan ssudalar turg'unligi oshdi. Bunday kreditlar ko'plab iste'molchilarga moliyaviy yordam berganda. Moliyav inqirozning sabablari:

TREY r e s e a r c hДобавить нижний колнтитул 51Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози вужудга келишининг асосий сабаблари : 1 • молиявий ресурслар билан реал ишлаб чиқариш ҳажми ўртасидаги мутаносибликнинг кескин бузилиши; 2 • етарлича тўлов лаёқатига эга бўлмаган қарздорларга ипотека кредитлари бериш амалиётининг жадаллашуви; 3 • инвестицион банкларнинг АҚШ ипотека бозорларидаги янги молиявий «маҳсулот» ҳисобланган активларни секьюритизациялаш бўйича операцияларининг авж олиши; 4 • норационал пул-кредит сиёсатини, ҳамда қайта молиялаш ставкасини сурункали равишда паст даражада ушлаб турилиши натижасида қарзга яшашнинг одатга ва кундалик ҳолатга айланиши; 5 • молиявий институтларнинг мажбуриятлари билан устав маблағлари ўртасидаги мутаносибликнинг кескин бузилиши; 6 • қимматли қоғозлар бўйича рейтинг ташкилотлари томонидан сохта хулосалар берилиши ва ҳ.к.

TREY r e s e a r c h 52Moliyaviy inqirozning sabablari: Mulk egalari kreditlarni to'lashga tayyorligi va qobiliyatlari pastligini ta'kidlaydilar va shu sababli ssudalarni qaytarish muddati qaroriga kelganda qoqilib ketadilar, bu esa kreditlarni bergan moliyaviy inistitsiyalarning rivojlanishiga ta'sir qiladi va keyinchalik o'z majburiyatlarini bajara olmaydilar.

TREY r e s e a r c h 53Xususiy mulk moliya va bank inistitutlari bilan ular o'rtasida katta darajada o'zaro to'qnashuv bilan tavsiflanadi.Boshqa tomondan, moliya sektorining o'ziga xos xususiyati shundan iboratki, moliyaviy institutning yomon ahvoli tufayli bu yomonlashganda, moliyaviy ahvoli eng yaxshi bo'lgan moliyaviy institutlarning omonatchisiga ta'sir qiladi.

TREY r e s e a r c h 54 Keyin depozitlarni qaytarib olishga murojaat qiling Shunday qilib, suddan pul mablag'larini olib qo'yish, garchi u yaxshi va sog'lom bo'lsa ham, moliyaviy institutlarning qulashiga olib keladi. bu domino effekti deb nomlanadi, shunda u buzilib, domino o'yin kartalarining qolgan bir varag'iga bitta qog'oz varaqasi tushib qolsa, bu holatlarda markaziy banklarning aralashuvini topish zarur.

TREY r e s e a r c h 55Lehman Brothers bankrotligi yirik moliyaviy institutsiya e'lon qilinishi bilan yangi inqirozning boshlanishi xavfli boshlandi, chunki bu katta inqiroz 1929 yilda Buyuk Depressiya qirg'inidan omon qolgan kam sonli kompaniyalardan biri edi.

TREY r e s e a r c h 56Ko'plab rivojlanayotgan davlatlar uchun AQShning kredit krizisi sekin o'sishni va o'sishni talab qiladi. Effektlar uzoq davom etadi. Ta'sir va tabiatning ta'siri har xil bo'ladi. Ba'zi bir davlatlar, xususan tashqi valyuta zahiralari va kuchli moliyaviy holati bo'lgan mamlakatlar, boshqa mamlakatlarga qaraganda ancha yaxshi kurashishga qodir. Ammo umuman olganda inqiroz rivojlanayotgan davlatlar va ayniqsa kambag'allar uchun juda yomon yangilik.

TREY r e s e a r c h 57Birinchidan, sanoati rivojlangan mamlakatlarda o'sish sur'atlari rivojlanayotgan mamlakatlar, ham ishlab chiqarilayotgan tovarlar, ham tovarlarning ko'p qismini eksport qilish uchun kam mablag'ni anglatadi (oltin qazib olish istisno tariqasida). Bir necha rivojlanayotgan mamlakatlar ichki talabga qarab o'sib bormoqda, ammo ko'pchilik eksportga qarab o'sib bormoqda va boy talablarga javob beradigan fortlar aproblema bo'ladi.

TREY r e s e a r c h 58Rivojlanayotgan mamlakatlarga kapital oqimining kamayishi. AQSh inqirozi global kredit inqirozini keltirib chiqargani sababli, sarmoyadorlar ko'proq tavakkal qilishmoqda va shu sababli rivojlanayotgan mamlakatlarda sarmoyalarni jalb qilishni kamroq istashmoqda. Xalqaro kapital bozorlarida noaniqlik va xafalik avj olganligi sababli, investorlar ushbu portfellar tarkibini xavfli aktivlardan, masalan, qimmatli qog'ozlarni birlashtirish va AQShning g'azna obligatsiyalari va oltin kabi an'anaviy qadriyat do'konlariga o'tkazishda davom etadilar.

TREY r e s e a r c h 59Arab mintaqasiga ta'siri (Arab ko'rfazidagi davlatlar va Misr) global inqirozdan eng ko'p aziyat chekkan Arab davlatlari. Jahon iqtisodiyoti bilan yaqin aloqada bo'lish. Neft narxining pasayishi va Arab ko'rfazi mamlakatlari moliyaviy inqiroz davrida hamon inflyatsiyadan aziyat chekmoqda. Bu eksport hajmining 300 milliardgacha kamayishiga olib keldi. Moliyaviy inqiroz tufayli to'xtatilgan ko'plab yirik loyihalar

TREY r e s e a r c h 60Inqirozning echimi AQSh hukumatlari Vakillar Palatasiga 700 milliard dollar mablag 'ajratdi va qabul qilish va qabul qilish o'rtasidagi muzokaralardan keyin Vakillar palatasi va Senat tomonidan ma'qullandi. bankrotlikdan saqlang.

TREY r e s e a r c h 61Inqirozni hal qilish • AQShning Federal banki va Yapanya markaziy banki va Germaniya Markaziy banki singari likvidlik inqirozini yumshatish uchun ko'plab yirik markaziy banklar dunyoning ko'plab mamlakatlariga milliardlab yordam beradi .Biz inqiroz davom etmoqda va davom etmoqda ...

TREY r e s e a r c hInqirozlar inson jamiyatining butun tarixiga hamroh bo’lib kelmoqda. Dastlab, ular XIX asrning o'rtalaridan boshlab - sanoat ishlab chiqarishi va hal qiluvchi talab o'rtasidagi muvozanatning buzilishi sifatida qishloq xo'jaligi mahsulotlarini yetishmasligining inqirozi sifatida namoyon bo'ldi. 20-asrga qadar iqtisodiy inqirozlar bir, ikki yoki uch mamlakat chegaralariga cheklangan, keyin esa xalqaro xarakterga ega bo'ldi. So'nggi o'n yilliklarda jahon hamjamiyati tomonidan jahon iqtisodiy inqirozining oldini olish (iqtisodiy jarayonlarni davlat tomonidan tartibga solishni mustahkamlash, xalqaro moliya tashkilotlarini tashkil etish, monitoring o'tkazish va h.k.) mexanizmlari yaratilganiga qaramasdan, jahon iqtisodiy falokatlari tarixidan dalolat beradiki, ularni aniq tasavvur qilish yoki undan ham ko'proq yo'l qo'ymaslik mumkin emas. Yevroosiyo va Amerikada deyarli ikki asr davomida iqtisodiy inqirozlar 20 marta sodir bo'ldi. 62Xulosa : Conclusion :

TREY r e s e a r c hДобавить нижний колонтитул 63Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati : References list : O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yili 7- fevraldagi PFA-4947 sonli farmoniga ko‘ra «2017 - 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha harakatlar stategiyasi» B.Y. Xodiyev , Sh. Sh. Shodmonov ,,Iqtisodiyot nazariyasi “ Toshkent- 2017 A. O’lmasov , A. Vahobov ,, Iqtisodiyot nazariyasi “ Toshkent -2014 www.stat.uz www .mineconomy.uz Google.com Vikipediya.org elektron sayti

TREY r e s e a r c hДобавить нижний колонтитул 64E’tiborin giz uchun rahmat !

O'xshashlar

Iqtisodiy tizimlar va ularning turli modellari 2

Iqtisodiy tizimlar va ularning modellari

Asosiy iqtisodiy masalalar

Iqtisodiy o'sish va milliy boylik 2

Ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar va mulkchilik munosabatlari 2