Ishlab chiqarish jarayoni auditi - Iqtisodiyot - Slaydlar

Ishlab chiqarish jarayoni auditi

Yuklangan vaqt:

18.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

146.7890625 KB

Ko'chirib olish

ISHLAB CHIQARISH JARAYONI AUDITI

REJA 1. Ishlab chiqarish jarayonining mazmuni. 2. Korxona faoliyatida ishlab chiqarish xarajatlari auditining maqsadi, vazifalari va axborot manbalari 3. Korxonada ishlab chiqarish xarajatlari auditini o’tkazishni rejalashtirish 4. Korxona faoliyatida ishlab chiqarish xarajatlari auditini o’tkazish tartibi 5. Tekshiruv jarayonida olingan ma’lumotlar asosida ishlab chiqarish xarajatlari auditi natijalarini umumlashtirish

Ishlab chiqarish jarayoni • Ishlab chiqarish jarayoni - bu kishilarni o’zlarining iste’moli uchun zarur bo’lgan moddiy va ma’naviy ne’matlarni yaratishga qaratilgan maqsadga muvofiq faoliyatidir. Moddiy va ma’naviy ne’matlar yaratish, turli xizmatlar ko’rsatish jarayoni kishilar iqtisodiy faoliyatining asosiy tomonidir. Ma’lumki, har qanday ishlab chiqarish, birinchi navbatda, mehnat jarayonidir yoki boshqacha qilib aytganda, tabiatdagi bor narsalarning ko’rinishini o’zining iste’moli uchun muvofiq holga keltirish uchun qilingan mehnat faoliyatidan iboratdir.

Xarajatlarni moddalari bo’yicha baho berish, omillari tahlil etib, ular yuzasidan tegishli xulosa va takliflarni kiritish auditning maqsadi hisoblanadi. -xarajatlar moddalarini amaldagi me’yoriy-huquqiy xujjatlarga mosligini tekshirish; - turli shakldagi xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda xarajatlarni o’ziga xos jixatlarini yoritib berish; -xarajatlar tahlilining nazariya va metodologiyasini o’rganish; -xarajatlar tahlilini amaliyotda qo’llanilishini o’rganish asosida ularni takomillashtirish va boshqalar. VAZIFALARI: Xarajatlar auditining maqsadi, mazmuni va vazifalari.24 15 1C 14 231510 14 2309 0B 142309 1217 0B 142309 1217 0A1206 26 12

Ishlab chiqarish xarajatlari auditining maqsadi, vazifalari va axborot manbalari Ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulotlar tannarxini hisoblashni auditorlik tekshiruvidan o’tkazishdan maqsad: • - sodir bo’lgan xo’jalik muomalalarini hisobga olib, tannarxning to’g’ri shaklllanishini O’zbekiston Respublikasi me’yoriy hujjatlari talablariga muvofiqligini aniqlagan holda, ishlab chiqarish xarajatlarining yuzaga chiqishi va javobgarlik markazlari bo’yicha hisobga olish va soliq to’lanadigan bazaning aniq hisob-kitobini yuritish va bu orqali ishlab chiqarish xarajatlari hamda korxona sarflarini boshqarishni tashkil etishdan iborat

Ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulotlar tannarxini hisoblashni auditorlik tekshiruvidan o’tkazishda quyidagi vazifalar mavjud: • -ishlab chiqarish xarajatlarini o’rganish va ularning holatiga baho berish; • -mahsulot tannarxini pasaytirish bo’yicha belgilangan rejaning bajarilishi va dinamikasini nazorat qilish; • -ishlab chiqarish xarajatlarining iqtisodiy elementi va kalkulyatsion moddalari bo’yicha o’rganish va ularga baho berish; • -tannarxning o’zgarish sabablarini aniqlash va unga ta’sir etuvchi omillarni miqdor jihatidan hisoblash; • -ayrim turdagi mahsulot tannarxini xarajat moddalari bo’yicha tahlil etish; • -tannarxni pasaytirish bo’yicha mavjud imkoniyatlarni aniqlash va boshqalar.

Korxonalarda ishlab chiqarish xarajatlari hisobini tartibga soluvchi asosiy hujjat- O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 5-fevraldagi 54- sonli qarori bilan tasdiqlangan «Mahsulot(ish,xizmat)larni ishlab chiqarish va realizatsiya xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to’g’risidagi Nizom» bo’lib hisoblanadi.

Moliya-xo’jalik faoliyati bilan bog’liq barcha xarajatlar quyidagilarga guruhlanadi: 1. Mahsulotning ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar: • a) bevosita va bilvosita moddiy xarajatlar; • b) bevosita va bilvosita mehnat xarajatlari; • v) boshqa bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan ishlab chiqarish xususiyatiga ega bo’lgan ustama xarajatlar; 2F 1E18 2E 16 01 09 01 0A 01 1E 1015 0A

xarajatlar guruhlanishi 2. Ishlab chiqarish tannarxiga kiritilmaydigan, biroq asosiy faoliyatdan olingan foydada hisobga olinadigan hamda davr xarajatlariga kiritiladigan xarajatlar: • a) sotish xarajatlari; • b) boshqarish xarajatlari (ma’muriy sarf- xarajatlar); • v) boshqa operatsion xarajatlar va zararlar; 01 37 0A 07 16 01 09 01 0A 23 01 1E

Barcha xarajatlar qo’yidagi belgilar asosida kategoriyalarga turkumlanadi: • boshqaruv sohasidagi roli bo’yicha; • xarajatlarni nazorat qilish darajasi bo’yicha; • xarajatning funktsional o’zgarishi bo’yicha; • iqtisodiy mazmuni bo’yicha; • kalkulyatsiya moddalari bo’yicha; • xarajatlarning hisobi va mahsulot tannarxiga kiritilishi bo’yicha38 16 01 0A 01 23 01 23 01 0D 01 16 01 23 16

Boshqaruv sohasidagi roli bo’yicha xarajatlar ikki guruhga birlashtirilgan: • a) ishlab chiqarish xarajatlari; • b) noishlab chiqarish xarajatlari.06 1C 01 09 01 0A

Ishlab chiqarish xarajatlari bevosita mahsulot ishlab chiqarish bilan bog’liq. Ular o’z navbatida qo’yidagi bo’limlarga ajratiladi; • materiallarning bevosita xarajatlari; • mehnat haqi uchun bevosita xarajatlar; • ishlab chiqarish umumiy xarajatlari.011F2517 2725 26292C 01 1C09 23 01 1C1B 23 01 0D 23

Moliya-xo’jalik faoliyati bilan bog’liq barcha xarajatlar quyidagilarga guruhlanadi: 1. Mahsulotning ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar: • a) bevosita va bilvosita moddiy xarajatlar; • b) bevosita va bilvosita mehnat xarajatlari; • v) boshqa bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan ishlab chiqarish xususiyatiga ega bo’lgan ustama xarajatlar; 2F29 28 2E 16 01 09 01 0A 01 1E 1015 0A

Korxonada ishlab chiqarish xarajatlari auditini o’tkazishni rejalashtirish • Mahsulot tannarxi auditining umumiy rejasi: mijoz faoliyati bilan tanishish, mahsulot(ish, xizmat) bilan bog’liq dastlabki rejalashtirish, tekshiriladigan xo’jalik yurituvchi sub’ektning ichki nazorat tizimini baholash, tanlash hajmi va ahamiyatlilik darajasini aniqlash, mahsulot tannarxini auditi bo’yicha dasturni tayyorlash, auditni bevosita o’tkazish jarayoni (dasturni bajarish), bajarilgan ishlar natijalarini tahlil qilish, barcha oraliq va umumiy hujjatlarni tayyorlash, tekshiruv natijalarini mijozga takdim etish va xokazolarni o’z ichiga olgan holda audit o’tkazishning barcha bosqichlarini aks ettirishi lozim.

Rejalashtirish chog’ida auditor quyidagilarni hisobga olishi zarur: • - kelgusi davrdagi vaqt sarfi hisob-kitobi (takroriy audit o’tkazish xollarida) va haqiqiy mexnat xarajatlari; • - ahamiyatlilik darajasi; • - auditorlik guruhini tuzish, audit o’tkazishga jalb qilinadigan auditorlar soni va malakasi; • - auditorlarni, ularning malakaviy darajalari va lavozimlariga muvofiq audit o’tkaziladigan muayyan uchastkalarga taqsimlash;

Rejalashtirish chog’ida auditor quyidagilarni hisobga olishi zarur: • auditorlik guruxining barcha a’zolariga yo’l - yo’riq ko’rsatish, ularni mijozning moliya- xujalik faoliyati bilan tanishtirish ; • - auditorlik guruxi rahbarining reja bajarilishi va yordamchi auditorlar ishlari sifati ustidan nazorat o’rnatishi; • - auditorlik amallarini bajarish bilan bog’liq uslubiy masalalarni tushuntirish.

Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ning ishlab chiqarish tannarxini hosil qiluvchi xarajatlar ularning iqtisodiy mazmuniga ko’ra: • ishlab chiqarish moddiy xarajatlar; • ishlab chiqarish xususiyatiga ega bo’lgan mehnatga haq to’lash xarajatlari; • ishlab chiqarishga tegishli bo’lgan ijtimoiy sug’urtaga ajratmalar; • asosiy fondlar va ishlab chiqarish ahamiyatiga ega bo’lgan nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi; • ishlab chiqarish ahamiyatiga ega bo’lgan boshqa xarajatlar. 2F 1E 01 0D 01 0D 07090E 01 0D 0910 01 09061206 0A12 01 0D 23090F

4. Korxona faoliyatida ishlab chiqarish xarajatlari auditini o’tkazish tartibi Ishlab chiqarish xarajatlari guruhi iqtisodiy mazmuniga ko’ra mahsulot (ish,xizmat)lar tannarxining tarkibini tashkil etuvchi quyidagi elementlarga bo’linadi: • Ishlab chiqarish moddiy xarajatlari (qaytariladigan chiqindilar qiymati chegirilib tashlangan holda); • Ishlab chiqarish xususiyatiga ega bo’lgan mehnat haqi xarajatlari; • Ishlab chiqarishga taalluqli ijtimoiy sug’urta ajratmalari; • Ishlab chiqarish ahamiyatiga ega bo’lgan asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar eskirishi; • Ishlab chiqarish ahamiyatiga ega bo’lgan boshqa xarajatlar.

Ishlab chiqarish xarajatlarining iqtisodiy elementlari va kalkulyatsiya moddalari bo’yicha turkumlanishi Xarajatlarning iqtisodiy elementlari Mahsulot tannarxini kalkulyatsion moddalari Ishlab chiqarish xarakteridagi bevosita va bilvosita moddiy xarajatlar Xom ashyo Yoqilg’i Elektr quvvati Ehtiyot qismlar Idishlar va hakozo Ishlab chiqarish xarakteridagi bevosita va bilvosita mehnat haqi xarajatlari Asosiy ish haqlari Qo’shimcha ish haqlari Ish haqiga ustamalar Ishlab chiqarishga taalluqli mehnat haqidan ajratmalar Ijtimoiy ta’minot bo’limiga Mehnat birjasiga Kasaba uyushmasiga Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi, eskirish xarajatlari Asosiy vositalarning eskirishi Nomoddiy aktivlarning eskirishi Asosiy vosita va nomoddiy aktivlarni ijara haqlari Ishlab chiqarish xarakteridagi boshqa xarajatlar Turli ishlar va xizmatlar Soliqlar, yig’imlar va hakozo. 01 2A1317

Ishlab chiqarish moddiy xarajatlari elementi tarkibiga ishlab chiqariladigan mahsulotning asosini tashkil etuvchi yoki mahsulotni tayyorlash (ishlarni bajarish va xizmatlarni ko’rsatish)da zarur tarkibiy qism hisoblangan, chetdan sotib olingan xom-ashyo va materiallar,butlovchi buyumlar va yarim tayyor mahsulotlar,ish va xizmatlar hamda Nizomda belgilangan boshqa xarajatlar kiradi.

• «Xarajatlar tarkibi..... to’g’risidagi Nizom»ga muvofiq ishlab chiqarish faoliyatiga taalluqli joriy ijaraga olish bilan bog’liq xarajatlar ham mahsulotlar tannarxiga kiritiladi. Ijara to’lovlarini mahsulotlar tannarxiga kiritish bo’yicha Nizomda hech qanday cheklashlar ko’zda tutilmagan. Xususan, joriy tartibda ijaraga olingan asosiy vositalarni ta’mirlash xarajatlarini hisobdan o’chirish ko’plab munozarali masalalarni yuzaga keltiradi.

• Ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxini tekshirish uchun korxona «ishlab chiqarilgan mahsulotlar tannarxi» shakli va moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot ma’lumotlari taqqoslanadi. Tafovutlar aniqlangan hollarda ularning sabablarini aniqlash, xususan, bular kelgusidagi xarajatlarni sun’iy ravishda oshirib ko’rsatish maqsadida oldindan bilgan holda tannarxni hisobotda oshirib ko’rsatish natijasi yoki boshqa xatoliklarning oqibati ekanligini aniqlash zarur. Bulardan tashqari xarajatlarning tannarxga to’g’ri va o’z vaqtida olib borilishi ham tekshiriladi.

• Hujjatsiz (schyot-fakturasiz) olingan materiallarni tekshirish ayrim xususiyatlarga ega. Ular 6010 - «Mol etkazib beruvchilarga va pudratchilarga to’lanadigan schyotlar» schyoti bo’yicha yuritiladigan hisob registrida har bir olingan materiallar bo’yicha alohida so’ngi kirim qilingan partiya bahosi bo’yicha aks ettirilishi lozim. Bunda raqam o’rniga «fakturlanmagan» belgisi qo’yiladi. Auditor bunday moddiy qiymatliklarni kirim qilishga doir yozuv hisobda qanday aks ettirilganligini aniqlashi zarur. Chunki, keyingi oyda mol etkazib beruvchilar hujjatlarining kelib tushishiga qarab, ushbu yozuvlar mol etkazib beruvchilarning hisob-kitob hujjatlariga asosan materiallarni haqiqiy sotib olish bahosi bo’yicha kirim qilish bilan bir vaqtning o’zida tuzatilishi (storno qilinishi) kerak. •

Tekshiruv jarayonida olingan ma’lumotlar asosida ishlab chiqarish xarajatlari auditi natijalarini umumlashtirish • Audit natijalarini baholash ishlari asosan quyidagilarni o’z ichiga oladi: • - mahsulot tannarxi auditi bo’yicha ishchi hujjatlarni sharhlash va yakuniy ishchi hujjatlarni tayyorlash; • - mahsulot tannarxini tekshirish jarayonida aniqlangan kamchiliklarning ahamiyatlilik darajasini baholash; • - mahsulot tannarxini tekshirish bo’yicha auditorlik dalil - isbotlarning etarliligini baholash; • - amal qilayotgan korxona printsipi bilan bog’lik omillarni baholash; • - tekshiruv natijalari bo’yicha auditorning mijoz korxona rahbariyatiga taqdim qiladigan yozma axborotini tuzish; • - auditorlik hisoboti va xulosasini tuzish.

Auditor quyidagi hollardagi kabi, katta nomuvofiqliklar mavjudligini ko’rsatuvchi holatlarni ob’ektiv baholashi zarur • xarajatlarni taqsimlash, tannarxni aniqlash vash u kabilar yuzasidan xo’jalik yurituvchi sub’ekt xodimlariga ma’lum bo’lgan, ammo auditor tomonidan ochilmagan xatolarni aniqlash faktlari; • tekshiruv uchun zarur bo’lgan, auditorga o’z vaqtida taqdim qilinmagan xarajatlar bilan bog’liq dastlabki hujjatlar yoki ma’lumotlarga doir xo’jalik muomalalari; • inventarizatsiya natijasida aniqlanib, dalolatnoma va taqqoslash vedomostlari bilan rasmiylashtirilgan, lekin etarli darajada tahlil qilinmagan va tuzatilmagan katta tafovutlar; • tekshiruv uchun tanlab olingan, zarur dastlabki hujjatlar yoki tegishli ruxsat etuvchi ko’rsatmalar taqdim qilinmagan xo’jalik muomalalari.

• Auditor mahsulot tannarxi bo’yicha to’plangan dalil - isbotlar etarliligini baholashda ushbu holatlar aniqlangan bosqichni (rejalashtirish, audit o’tkazish) hisobga olishi kerak. Shuningdek, katta xatolar xatarini dastlabki baholash va batafsil tekshirish rejalari ham e’tiborga olinishi lozim. • Agar bunday holatlar rejalashtirish bosqichida aniqlangan va hisobga olingan bo’lsa, unda auditor to’plangan dalil-isbotlarning etarliligiga va rejalashtirilgan hamda qo’shimcha auditorlik amallarini bajarishning maqsadga muvofiqligiga baho berishi zarur.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !

O'xshashlar

Mahsulot ishlab chiqarish va sotishning auditi

Ishlab chiqarish jarayoni va uning natijalari

Ishlab chiqarish harajatlari

Ishlab chiqarish menejmenti

Kam ishlab chiqarish