Individual va bozor talabi - Iqtisodiyot - Slaydlar

Individual va bozor talabi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1257.5068359375 KB

Ko'chirib olish

Company nameIndividual va bozor talabi

1. Individual talab 2. Iste’molchining muvozanatlik sharti. 3. Daromad samarasi va almashtirish samarasi. 4. Bozor talabi Reja:

I n d i v i d u a l t a l a b Iste’molchi tanlovi. Bozor talabining shakllanishi asosida shaxsiy (individual) talab yotadi, ya’ni alohida iste’molchining talabi, har bir shaxs o‘zining fiziologik ehtiyojlarini qondirish uchun qandaydir mahsulotdan, qanchadir sotib olishi kerak, sotib olish uchun ma’lum miqdorda mablag‘i bo‘lishi kerak. Iste’molchining mablag‘i chegaralangan. Iste’molchi har doim tanlov oldida turadi: qaysi mahsulotdan qancha olishi kerak. Iste’molchi qaror qabul qilishda, mavjud imkoniyat doirasida maksimal darajada o‘z ehtiyojini qondirishga, turmush farovonligini darajasini oshirishga harakat qiladi.

Iste’mol nazariyasida iste’molchilar ma’lum didga, xohishga ega va ular bu xohish va didlarini qanoatlantirishda budjetlari (daromadlari) bilan chegaralangan. Iste’mol nazariyasida iste’molchining daromadi chegaralangan; iste’molchilar tomonidan sotib olinadigan ne’mat narxi uning miqdoridan bog‘liq emas; iste’molchilar nafligini to‘liq biladi, iste’molchi maksimal naf beruvchi ne’matlar majmuasini tanlaydi, deb faraz qilinadi.Bunday holatda ular ne’matlar majmualaridan, maksimal naf keltiradigan majmuani tanlashga harakat qiladi.

Daromadning o‘zgarishi budjet chizig‘ini o‘ziga parallel ravishda siljishiga olib keladi, nima uchun deganda, narxlar nisbati o‘zgarmaydi. Daromad oshganda, budjet chizig‘i o‘ngga- yuqoriga siljiydi, kamayganda pastga-chapga siljiydi. Xuddi shunday siljishlar ne’matlar narxi bir xil o‘zgarganda ham sodir bo‘ladi. Narxlarning pasayishi real daromadni oshiradi, natijada budjet chizig‘i o‘ngga-yuqoriga siljiydi. Xuddi shunday narxlarning o‘sishi, real daromadni kamaytiradi - budjet chizig‘i pastga-chapga siljiydi.

«Daromad-iste’mol» chizig‘ini tahlil qilganimizda, daromad o‘zgarishini (narxlar o‘zgarganda) iste’molga ta’sirini o‘rgangan edik. «Narx-iste’mol» chizig‘i orqali narxlarning o‘zgarishini bir ne’mat bilan boshqa bir ne’matni nisbiy almashtirishga ta’siri o‘rganiladi. Narxning har qanday o‘zgarishi, birinchidan: real daromadni oshiradi, natijada befarqlik egri chizig‘i siljiydi va iste’molchi sotib olishi mumkin bo‘lgan ne’matlar tarkibini o‘zgartiradi; ikkinchidan - narxlar nisbatini o‘zgartiradi va bir ne’mat (B) bilan boshqa ne’mat (A) almashtiriladi. Daromad samarasi - bu ne’mat narxi o‘zgarishi (almashish samarasi hisobga olinmaganda) natijasida real daromad o‘zgarishining iste’molchi talabiga ta’siridir. Daromad samarasi - bu iste’molchining sotib olish imkoniyatini oshganligini ko‘rsatadi va u bir budjet chizig‘idan boshqa budjet chizig‘iga iste’molchining optimal tovarlar majmuasini o‘tishini akslantiradi.

Bozor talabi Bozor talabi alohida bozordagi iste’molchilarning individual talablari yig‘indisi bilan aniqlanadi. Bozor talabi chizig‘i esa ma’lum bzordagi iste’molchilarning individual talablari chiziqlarini qo‘shish orqali olinishi mumkin. Bozor talabi chizig‘ini va shu bilan birga individual talab chizig‘ini ifodalashda tovarlarning narx bo‘yicha elastiklik koeffitsiyentidan foydalanish mumkin. Biz yuqorida ko‘rgan edikki, agar talab narx bo‘yicha elastik bo‘lsa, narxning pasayishi iste’molchini tovardan ko‘proq sotib olishga undaydi. Natijada iste’molchining tovar sotib olishga sarfi o‘sadi, narx oshganda iste’molchi sarfi kamayadi.

Umuman olganda, bozor talabini aniqlashda har xil demografik guruhlarga qarashli iste’molchilar talablarini yig‘ishga, har xil hududlarda yashovchi iste’molchilar talablarini yig‘ishga to‘g‘ri keladi. Masalan, muzqaymoqqa bo‘lgan bozor talabi o‘rganilganda yosh bolalar talabi, o‘smirlar talabi, ayollar talabi, nafaqaxo‘rlar talabi to‘g‘risidagi axborotlarni olishga va ularni jamlashga to‘g‘ri keladi. Xuddi shu masalani hududlar bo‘yicha aniqlash ham mumkin.

Iste’molchilarning individual talablari chiziqlari to‘g‘ri chiziqlardan iborat bo‘lgani bilan bozor talab chizig‘i ham to‘g‘ri chiziqdan iborat bo‘lishi shart emas. Nima uchun deganda, yuqori narxlarda ba’zi bir iste’molchilar tovarni sotib olmasligi ham mumkin yoki ular har xil miqdorda sotib olishi mumkin. Yana shuni ta’kidlash lozimki, iste’molchilar talablariga ta’sir qiluvchi barcha omillar bozor talabiga ham ta’sir qiladi. Masalan, iste’molchilar sonining oshib borishi bozor talab chizig‘ini o‘ngga, tepaga siljitadi yoki bo‘lmasa, iste’molchilar daromadlarini ortishi, ularning oziq-ovqatga bo‘lgan talabini oshiradi. Bu o‘z navbatida bozor talab chizig‘ini o‘ngga-tepaga siljishiga olib keladi.

Bozor sharoitida daromad samarasi va almashtirish samarasini ajratilishi, tovarlarga narx belgilashdagi qonuniyatlarni yaxshiroq tushunishga yordam beradi. Biz daromad va almashtirish samaralarini normal tovarlar uchun ko‘rib chiqdik. Past kategoriyali tovarlar uchun daromad va almashtirish samaralari o‘z xususiyatlariga ega.

Adabiyotlar ro'yhati: 1. E.Egamberdiev. Mikroiqtisodiyot. O‘quv qo‘llanma. T. 2005y. 2. Экoнoмическaя теoрия: учебник / И.К. Стaнкoвскaя, И.A. Стрелец.- 5-е изд., перерaб. и дoп.–М.:Эксмo, 2010.- 480 стр.- (Пoлный курс MBA) 3. To‘xliev N., Xaqberdiev Q., Ermamatov Sh., Xolmatov N. Iqtisodiy bilim asoslari. Qo‘llanma. T. O‘zME. 2004, 96 b. 4. Abulqosimov H va boshqalar. Iqtisodiy bilim asoslari. O‘quv qo‘llanma. T.: Akademiya, 2010.-304 b.

O'xshashlar

Bozor iqtisodiyotining mohiyati va belgilari. Bozor va uning tuzilishi

Bozor iqtisodiyoti va biznes

Bozor iqtisodiyoti

Bozor iqtisodiyoti

O’zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o’tishning zarurati va bozor iqtisodiyotining hozirgi holati