Давлат харидларини ташкил этиш, ижроси ва уни бошқаришнинг жаҳон тажрибаси - Iqtisodiyot - Slaydlar

Давлат харидларини ташкил этиш, ижроси ва уни бошқаришнинг жаҳон тажрибаси

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

78.9990234375 KB

Ko'chirib olish

Давлат харидларини ташкил этиш, ижроси ва уни бошқаришнинг жаҳон тажрибаси

Режа:  Давлат харидини ташкил этишнинг АҚШ тажрибаси.  Европа Иттифоқида давлат харидини ташкил этиш асослари.  Давлат харидларини электрон тарзда ташкил этиш.

Давлат харидини амалга оширишнинг халқаро ҳуқуқий асослари Ҳозирда дунёнинг турли мамлакатларида давлат харидини амалга оширишга ҳуқуқий асос сифатида қўлланиладиган бир-нечта ҳужжатлар мавжуд. Ушбу ҳужжатларни ўрганиб, мазкур мамлакатларда давлат харидини ўзига хослигини кўрсатиш мумкин. Юнситрал “Товарлар ва хизматларни сотиб олиш тўғрисида” қонуни 1994 йил БМТнинг халқаро савдо ҳуқуқи Комиссиясининг 27-сессиясида қабул қилинган бўлиб, у бозор иқтисодиёти шароитида давлат ва жамоат учун харидни амалга ошириш буйича халқаро тажрибани ўзида мужассамлаштиради.

Мазкур ҳужжатнинг асосий тамойилларига қуйидагилар киради:  Очиқлилик ва шаффофлик қисмида – харид тўғрисида ёзма шаклдаги ҳисобот юритилиши (ҳисоботда танловни ёки бошқа турдаги харидни амалга оширувчи давлат буюртмачиси томонидан амалга оширилган барча чора-тадбирлар ўз аксини топиши шарт), шунингдек, давлат буртмачисининг шартномани тузиши ҳақида оммавий эълон қилиши;

Квалификация қисм бўйича  мол етказиб берувчилар квалификациясга бўлган талабларни тартибга солиш, улар квалификациясини ўрганиш жараёни ва тартиби, шунингдек, бирламчи квалификацион танловларни амалга ошириш тартиби;

 Жарённи амалга ошириш сифат ида – очиқ танлов харидни амалга оширишнинг асосий усули эканлиги; оддий маҳсулотлар учун, нафақат очиқ, балки ёпиқ танлов йўли билан, яъни котировка сўровномаси ва ягона мол етказиб берувчидан харид қилиш; икки босқичли танлов ўтказиш, рақобатли музокара олиб бориш, мураккаб маҳсулотни ёки маслаҳат хизматларни сотиб олиш учун таклиф сўровномаси;

Очиқ танлов жараёни  савдо тўғрисида эълон нашр этиш; потенциал мол етказиб берувчиларга танлов шартларини етказиш; танлов аризаларини тайёрлаш, зарурий ўзгартиришлар ва тушунтиришлар киритиш; танлов аризаларини бериш; танлов аризаларини иштирокчилар олдида очиш; аризани баҳолаш; аризани қабул қилиш ва мол етказиб бериш тўғрисидаги шартномани қонуний кучга кириши; Қонун хариднинг бошқа турларини амалга оширишни деталлаштирган ҳолда келтириб ўтади (икки босқичли танловлар, таклиф сўровномаси ва рақобат музокаралари).

 Юзага келадиган мунозараларни ҳал этиш бўлимида, мол етказиб берувчини давлат буюртмасини жойлаштириши бўйича юзага келадиган низоларни маъмурий, суд органлари орқали ҳал этиш мумкинлиги акс эттирилган.[3]

Халқаро савдо ташкилотида давлат хариди бўйича шартнома  1994 йилда кўп томонлама савдо музокараларининг Уругувай раундида қабул қилинган Ҳукумат хариди бўйича Келишув (Agreement on Government Procurement), ўз аҳамиятига кўра, иккинчи муҳим халқаро ҳужжат ҳисобланади. У Савдо ва тарифлар буйича умумий шартноманинг (ГАТТ) муҳим элементи ҳисобланади ва Халқаро савдо ташкилотига(ХСТ) иштирок этиш доирасида мамлакатлар томонидан имзо чекилади. Ҳукумат хариди бўйича Шартномани имзолаш ХСТга киришнинг шарти ҳисобланмасада, аммо кейинги йилларда ХСТнинг йирик иштирокчилари бўлган АҚШ, Европа Иттифоқи мамлакатлари, Канада, Исроил, Япония, Швейцария каби мамлакатлар номзод мамлакатлар учун ушбу ҳужжатни имзоланишини икки ёқлама музокораларнинг шарти сифатида қўймоқдалар. Аммо, 2008 йилга келиб, ХСТга аъзо бўлган 152 та давлатдан фақатгина 39 таси Ҳукумат хариди буйича мазкур Шартномани имзолаганлар

FAR га асосан АҚШда давлат харидига буюртмани жойлаштиришда қуйидаги жараёнлар амалга оширилади:  Очиқ савдолар;  Икки босқичли савдолар;  Музокорлар олиб бориш;  Харидни соддалаштирилган тартибда амалга ошириш.

 Миллий мудофаа эҳтиёжлари учун харид Мудофаа вазирлиги – (Department of Defense) томонидан амалга оширилади. Айрим ихтисослашган харид турлари бошқа идоралар томонидан ҳам амлга оширилади, масалан, Энергитика соҳасидаги тадқиқотлар ва ривожланиш Агентлиги – (Energy Research and Development Agency), Космик тадқиқотлар ва Аэронавтика Миллий Бошқармаси –(National Aeronautics and Space Adminstarion, NASA) ва бошқалар.

АҚШда давлат харидини ташкил этиш , давлатнинг функция ва вазифаларига америкача ёндошувдан келиб чиқиб, учта асосий тамойилга асосланади  ҳаққонийлик асосида, яъни давлат буюртмалари бўйича савдода иштирок этаётган пудратчилар учун бир хил рақобат муҳитини шакллантириш;  очиқлик асосида ва давлат буюртмаларида коррупцияга қарши курашиш;  тежамкорлик ва самаралик асосида, яъни товар ва хизматларни талаб этилган сифатда ва арзон баҳоларда, харид этиш харажатларини минималлаштиришни таъминлаш.

2. ЕВРОПА ИТТИФОҚИНИНГ ДАВЛАТ ХАРИД ТИЗИМИ  Иштирокчи мамлакатларнинг кўплиги, улардаги давлат хариди миқдорининг турли даражада эканлиги, ривожланиш даражаси ва давлат секторининг ҳажми Европа иттифоқида давлат харидини тартибга солиш бўйича қонунчиликни ишлаб чиқишда махсус ёндошувни талаб этди. Бугунги кунда ЕИ мамлакатларида давлат харидини тартибга солиш, унинг ҳажмидан ва бошқа шартлардан келиб чиқиб, уч даражада тартибга солинади: миллий, ЕИ қонунчилиги асосида ва халқаро.

 ЕИда давлат харидини халқаро даражада тартибга солувчи қонунчилик сирасига аввало, ХСТнинг “Ҳукумат хариди тўғрисида”ги Келишувни кўрсатиб ўтиш мумкин. ЕИ даражасида тартибга солиш эса, давлат эҳтиёлари учун харидни ягона шартлар асосида амалга оширишни таъминловчи қатор ҳуқуқий актлар мавжуд. Шуни таъкидлаш жоизки, 2004 йилдан 2006 йилгача бўлган давр, ўтиш даври саналиб, бир пайтда “эски” йўриқномалар билан бир вақтда унинг ўрнини босувчи “янги” йўриқномалар билан параллел равишда амал қилди.

ЕИда давлат харидини тартибга солувчи ҳуқуқий базани такомиллаштириш қуйидаги йўналишларни ўз ичига олади:  одатда, табиий монополиялар саналувчи айрим иқтисодиёт секторларини (сув таъминоти, энергетика, транспорт ва почта хизматлари соҳаси) давлат хариди буйича умумий қонунчиликнинг амал қилиш доирасидан чиқариш;  янгича бизнесни юритиш ва ҳисоб шакллари: концессия ҳамда хусусий ва давлат сектори ўртасидаги бошқа шаклдаги ҳамкорлик;  электрон харидни ташкил этиш.

Европа харид тизими амалиётида қуйидаги асосий тамойиллар мавжуд  шаффофлик (transparency) – харид ҳақидаги маълумотнинг очиқлиги ва уни олиш имконияти;  ҳисоб беришлик ва шартларга амал қилишлик (Accountability and due process) – давлат ва жамоат назоратини таъминлаган ҳолда харидни ташкил этиш шартларига тўлиқ риоя этиш;  очиқ ва самарали рақобат (Open and effective competition) – дискриминация(камситиш)га йўл қўймаслик;  ҳаққонийлик (Fairness) – хариднингг барча иштирокчилари учун тенг имкониятлар бериш.

ДАВЛАТ ХАРИДЛАРИНИ ЭЛЕКТРОН ТАРЗДА ТАШКИЛ ЭТИШ. Замоновий тармоқ технологияларидан давлат харидини ташкил этишда фойдаланиш, харидни қоғозли ҳужжат айланмасига асосланган анъанавий тарзда ташкил этишга нисбатан бир-қанча ютуқларга эга.

Жаҳон банкининг электрон харид тизимини шакллантириш бўйича техник ёрдам шакллари Иқтисодий, ҳуқуқий, техник тусдаги таклифлар ишлаб чиқиш буйича ишчи гуруҳ тузилган Мавзуга бағишланган интернет-форум ташкил этилганДаврий конференция ва семенарлар олиб борилмоқда

Очиқ савдолар самарадорлигини ошириш талаблари Очиқ савдолар самарадорлигини ошириш учун қуйидагилар талаблар Реклама ишларини кенг миқиёсда амалга ошириш Барча иштирокчиларга танловда иштирок этиш аризлаларини тайёрлаш учун етарлича вақт беришСавдо шартлари ва хусусиятларини ўта мураккаблаштириш йўли билан иштирокчиларнинг имкониятларини пасайтирмаслик Айрим олинган иштирокчиларни дескриминация қилинишини олдини олиш Танловда иштирок этиш учун тақдим этилган аризаларни объектив баҳолаш Барча иштирокчиларни танлов таклифини баҳолаш мезонлари ҳақида ўз вақтида огоҳлантириш

Тендер асосида ташкил этиладиган савдоларни тайёрлаш ва ўтказишнинг намунавий моделини кўриб чиқамиз. Ушбу модел умумлаштирилган модел ҳисобланади.

Танлов асосида савдоларни тайёрлаш ва ташкил этишнинг намунавий модели Танлов ҳужжатларини тайёрлаш Танлов ҳақида маълумотни нашр этиш танлов ҳужжатларини тақдим этиш танлов шартларини тушунтириш танлов аризаларини йиғиш ва рўйхатдан ўтказиш ғолибни аниқлаш шартнома тузишбую ртм ачи Товар етказиб берувчи010203 040506 070809 01 01 0A0B0C0704 0D050E070F0901 010D04020C0809

Давлат харидини электрон тарзда ташкил этишининг хорижий мамлакатларда мавжуд модел ва усулларини таҳлили қуйидагича хулоса қилиш имконини беради:  Давлат харидини электрон тарзда ташкил этишнинг асосий иккита стратегик йўналиш ини кўрсатиш мумкин:  электрон савдоларни ташкил этишининг бир модели сифатида;  ҳукуматанинг давлат харидини ташкил этиш жараёнларини самарасини ошириш ташшабуси сифатида.

АҚШ, кейинги йўналиш бўйича Австралия бошқа мамлакатларга нисбатан анча олдинги ўринларни эгаллайди. Стратегияни танлаш бўйича омиллар таҳлили шуни кўрсатадики, Ўзбекистон учун иккинчи йўналишни танлаш истиқболли ҳисобланади.  Давлат харидини ташкил этиш тизимида савдоларга тайёргарлик ва уни олиб бориш технологияси турли мамлакатларда деярли бир хил ва уни самарасини ошириш усуллари ҳам ўхшашдир:  савдолар ҳақидаги эълонни интернет билан бир вақтда матбуотда ҳам эълон қилиш ва танлов ҳужжатларини интернет орқали олиш;  танловга иштирок этиш учун тақдим этиладиган аризаларни қабул қилиш учун рақамли имзо ва сертификатлаштириш механизмларини жорий этиш.  Давлат харидини ташкил этишда замоновий технологияларни қўллаш, танлов ҳужжатларини унификациялаш ва танловларни ўтказиш услубиётини ягоналаштиришга хизмат қилади.  Шартномаларни бажарилишини кузатиш тизимини автоматлаштириш айрим мамлакатлардагина ташкил этилган ва бунда интернеет технологияларни қўллаш орқали сезиларли самарага эришиш имкониятлари мавжуд.

O'xshashlar

Давлат хариди ташкил этиш асослари

Тендер орқали давлат харидларини амалга ошириш

Маркетинг таркибий тузилиши ва уни бошқаришни ташкил этиш

Ташкилотда лойиҳа бошқаруви тизими ва уни ташкил этиш

Иқтисодиётни молиялаштириш шароитида корхоналарда инновацион салоҳиятни бошқаришни ташкил этишнинг назарий асослари