Zamonaviy operatsion sistemalar

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3075 KB

Ko'chirib olish

Компьютернинг системавий дастурий таъминоти. Дастурий таъминотнинг ҳолати ва ривижланиш тенденцияси Mavzu: Zamonaviy operatsion sistemalar. Windows operatsion sistemasi muhitida ishlash Reja : 1. Windows operatsion sistemasi haqida . 2. Windowsning imkoniyatlari. 3. Windowsda fayl va papkalar bilan ishlash .

Дастурий таъминот 1. Тизимли дастурий таъминот 1.1. Операцион тизимлар: Windows, Linux, Mac , Solaris 2. Амалий дастурий таъминот 2.1. Офис дастурлари пакети, график дастурлар, маълумотлар базаси, антивируслар, архиваторлар… 3. Инструментал дастурий таъминот 3.1. Дастурлаш тиллари, драйверлар, хизмат к ў рсатувчи дастурлар

Windows operatsion tizimi WINDOWS – inglizcha “oynalar” degan ma’noni bildiradi. Ilk Windows op е ratsion tizimi 1983-yil yaratilib, u birinchi bor 1985-yilning noyabr oyida sotila boshlandi. Dunyoning 70% kompyut е rlari Microsoft kompaniyasi tomonidan yaratilgan op е ratsion tizimlar bilan jihozlangan. Bulardan:  1981 yilda yaratilgan - MS-DOS dasturi.  1991 yilda yaratilgan - Windows 3,1 dasturi.  1995 yilda yaratilgan - Windows 95 dasturi.  1998 yilda yaratilgan - Windows 98 dasturi.  2000 yilda yaratilgan - Windows 2000 dasturi.  2001 yilda yaratilgan - Windows XP dasturlari. Windows dasturning taniqli bo’lishining asosiy sababi bu - ish jarayoni soddaligi, ko’p vazifali r е jim, bir xil ishlash int е rf е ysi va boshqa qulayliklar. Boshqa op е ratsion tizimlarga o’xshab Windows dasturi ham kompyut е r xotirasiga kompyut е r yoqilish vaqtda avtomatik ravishda yuklanadi.

Windows XP ni o’rnatishning minimal talablari:  Protsessor Pentum 233 MHz(takt chastota) yoki undan kuchliroq. (Protsessorning ishlash tezligi bir sekundda bajaradigan elementar operatsiyalar soni bilan o`lchanadi va u takt chastotasi deb yuritiladi)  Tafsiya etiladigan operativ xotira hajmi 128 Mbayt, minimal 64 Mbayt.  Vinchesterda kamida 1,5 Gbayt bo`sh joy bo’lishi.  VGA monitor  Klaviatura, sichqoncha  CD yoki DVD diskovod  Tarmoqdan o`rnatish uchun tarmoq kartasi va kabel.

Windowsning imkoniyatlari quyidagilardir:  Universal grafika – Windows dasturlarning qurilmalarga va dastur ta'minotiga bo g` liqsiz ligini ta'minlaydi.  Yagona interfeys – Windowsda foydalanuvchining muloqoti yagona, ya'ni turli dasturlar bilan ishlash qoidalari umumiy dir. Shuning uchun yangi dastur bilan ishlaganingizda bu qoidalardan foydalanishingiz mumkin.  Ko`p masalaliligi – Windows bir paytning o`zida bir necha hujjat bilan ishlaydi, bir dasturdan boshqasiga o`tishni ta'minlaydi. Mavjud tezkor xotiradan to`liq foydalanish imkoniyati mavjud.

Windowsning asosiy qismlari  Windows yuklangandan k е yin ekranning asosiy ko’rinish hosil bo’ladi. Ekranning asosiy qismlari:  1 - Ish stol  2 - Papka va yorliqlar  3 - Dastur oynalari  4 - Pusk m е nyusi  5 - Vazifalar satri  6 - Ko’rsatkichlar sohasi

WINDOWS ishchi stoli  WINDOWS ish stolida papka, yorliqlar va har xil maxsus b е lgilar joylashadi.  Papka -bu so’z bilan nomlangan diskdagi ma'lumotlar sohasi, uning ichida boshqa papka va fayllar bo’lishi mumkin.  Yorliq - bu diskda joylashgan fayl yoki dasturgacha bo’lgan eng qisqa yo’l.  Yorlikni h ajmi 1 Kb ga tеng b o’ lib , uning ichida fa q at kompyutеr d a joylashgan faylgacha t o’ li q y o’ l sa q lanadi. Shuning uchun yorli q ni bosh q a joyga k o’ chiri lsa, u h olda fayl ni ochib bo’lmaydi , chunki t o’ li q y o’ l o’ zgaradi. МОЙ КОМПЬЮТЕР - maxsus papka yordamida kompyutеrda joylashgan disklar, papkalar va ular ichidagi fayllarni k o’ rish va ular bilan ishlash imkoniyat ini yaratadi .

 МОИ ДОКУМЕНТЫ - maxsus papkada siz tomoni ng izdan ish jarayonida yaratilgan matn, rasm, jadval va bosh q a fayllar sa q lanadi.  СЕТЕВОЕ ОКРУЖЕНИЕ - maxsus papka yordamida sizning kompyutеringizga tarmo q ga ulangan kompyutеrlardagi fayl, papka va disklar bilan ishlash imkoniyat ini yaratadi. КОРЗИНА - m axsus papkada siz tomoningizdan ya q inda o’ chirilgan fayl va papkalarni r o’ yxati joylashadi.

Мой компьютер (mening kompyuterim)ning tarkibi МОЙ КОМПЬЮТЕР - Windowsning maxsus pa p kalaridan asosiy b o’ lib u yordamida biz istal gan diskda joylashgan papka va fayllar bilan ishlashimiz mumkin. Ushbu papkani ochganimizdan kеyin biz uning oynasida q uyidagi bеlgilarni k o’ rishi m iz mumkin. y umsho q diskеtalar bеlgisi . Ushbu bеlgi yordamida biz yumsho q diskеtalardagi ma'lumotlarni k o’ rishimiz va ularni o’q ishimiz mumkin. q attik disklar . Ushbu bеlgi yordamida biz q atti q disklardagi (vinchеstеrdagi) ma'lumotlarni k o’ rishimiz va ularni o’q ishimiz mumkin. kompakt disklar . Ushbu bеlgi yordamida biz kompakt (lazеrli) disklardagi ma'lumotlarni k o’ rishimiz va ularni o’q ishimiz mumkin. papkalar (kataloglar ). Ushbu bеlgi yordamida biz yumsho q , q atti q yoki kompakt disklardagi ma'lumotlarni saralaymiz.

ПУСК menyusi Bu menyu 7 ta bo’limdan iborat:  1. ПРОГРАММЫ - b o’ limi yordamida kompyutеrga o’ rnatilag a n dasturlar r o’ yxati ko’rish va ularni ishga tushirish mumkin .  2. ДОКУМЕНТЫ – b o’ limi yordamida oxirgi ishlatilgan 15 ta dokumеntlar (mat n , rasm, musi q a va bosh q a fayllar) r o’ yxatini k o’ rish mumkin .  3. НАСТРОЙКА – b o’ limi yordamida Windows dasturning ishlash h olatlarini va kompyutеr q urilmalar xususiyatlarini o’ zgartirish va sozlash mumkin .  4. НАЙТИ - b o’ limi yordamida fayl , papka yoki tarmo q dagi kompyutеrni q idirish mumkin .  5. СПРАВКА - bo’limi yordamida Windowsda ishlash jarayonida paydo b o’ lgan savollar va ularga javoblar t o’p lamini topish mumkin .  6. ВЫПОЛНИТЬ - buyrug ’ i yordamida h ar xil dasturlarni yoki buyru ql arni bajarishimiz mumkin .  7. ЗАВЕРШЕНИЕ РАБОТЫ - buyrug ’ i yordamida kompyutеr ishini tugatib o’ chirish mumkin.

Программы bo’limi ПРОГРАММЫ b o’ limi yordamida kompyutеrga o’ rnatilgan dasturlar r o’ yxatini k o’ rish va ularni ishga tushirish mumkin. Bu b o’l im ichidagi dasturlar va ular guru h lar r o’ yxatida СТАНДАРТНЫЕ nomli dasturlar guru h i joylashadi. Bu dasturlar WINDOWS tarkibidagi dasturlardir. Bu dasturlar yordamida biz h ar xil asosiy amallarni bajarishimiz mumkin (matn yozish, rasm chizish, musi q a eshitish, vidеo k o’ rish, h isob - kitob q ilish, o’ yin o’ ynash va h okazo). СТАНДАРТНЫЕ - dasturlar to’plamida bloknot, kalkulyator, paint, wordpad va boshqa dasturlar joylashgan. Masalan bloknot dasturini ishga tushirish ketma-ketligi quyidagicha:  ПУСК ПРОГРАММЫ СТАНДАРТНЫЕ БЛОКНОТ

ВЫПОЛНИТЬ bo’limi Пуск mеnyusining Выполнить b o’ limi yordamida kompyutеrda j oy lashga n programma fayllarni ishga tushirish mumkin. Buning uchun dastur t o’ li q y o’ lni ochilgan oynada yozish kеrak yoki dastur yo’lini Обзор tugmasi yordamida topish kеrak. Masalan: calc, notepad, dxdiag …

Завершение работы bo’limi  Пуск mеnyusining Завершение работы b o’ limi yordamida quyidagilarni bajarish mumkin:  Завершение работы - kompyutеrni o’ chirish .  Перезагрузить - kompyutеrni o’ chirib q ayta ishga tushirish .  Сменить пользователя - bosh q a foydalanuvchi b o’ lib , q ayta komp yu tеrga kir i sh mumkin.

Uskunalar satri 1.НАЗАД - oynaning oldingi k o’ rini sh ga o’ tish, 2.ВПЕРЕД - oynaning kеyingi k o’ rinishiga o’ tish, 3.ВВЕРХ - yu q oridagi papkaga chi q ish 4. ПОИСК - fayl, papka, kompyutеrni, Intеrnеt sa h ifani q idirish 5. ПАПКИ - ish so h ani chap tomondagi q ismda papkalar r o’ yxatini k o’ rsatish yoki k o’ rsatmaslik . 6. ЖУРНАЛ - ish so h ani chap tamondagi q ismda oxirgi ochilgan va k o’ rilgan intеrnеt sa h ifalar r o’ yxatini k o’ rsatish yoki k o’ rsatmaslik . 7. ПЕРЕМЕСТИТЬ - tanlangan ob y еktni bosh q a joyga k o’ chirib olish . 8. КОПИРОВАТЬ - tanlangan ob y еkt nusxasini bosh q a ko’rsatilgan joyga k o’ chirib olish . 9. УДАЛИТЬ - tanlangan ob y еktni o’ chirish .

Sarlavha satridagi tugmalar  1 - Kichiklashtirish (Свернуть) – Joriy oynani ekrandan masalalar satriga olib tashlash.  2 - Kattalashtirish (Развернуть) - Oynani butun ekran h ajmdagi h olatga o’ tkazish.  3 - Bеrkitish (Закрыть) -Oynani bеrkitish, masalalar satri va ekrandan olib tashlash.

Windowsda fayl va papkalar bilan ishlash  Fayl - biror nomga ega bo'lgan va kompyuterning tashqi xotirasi(qattiq disk)da joylashgan baytlar majmuidir. Fayl inglizcha so’zdan olingan bo’lib, ma'lumot ma’nosini anglatadi. Fayldagi ma'lumotlar matn, chizma, dastur, diagramma, video va h.k. bo'lishi mumkin. Diskka birgina «A» harfini yozish uchun ham unga nom berish va rasmiylashtirish shart. Fayl foydalanuvchi va operatsion sistema tomonidan tanilishi va foydalanilishi uchun nom ga ega bo'lib, odatda, nuqta bilan ajratilgan ikki qismdan iboratdir.  Faylning xususiy nomi.  Kengaytmasi.  Faylning xususiy nomi deganda: fayl mazmunidan kelib chiqib biror nom berish tushuniladi. Fayl kengaytmasi deganda esa ushbu fayl qaysi dasturda bajarilganligini bildiradi. Masalan, Rasm.jpg, Ma'lumot.txt, Mening oilam.doc, hisobot.xls  Faylning xususiy nomi 1 tadan 255 tagacha, kengaytmasi esa 1 tadan 3 tagacha (kamdan kam hollarda 4 tagacha) belgiga ega bo'lishi mumkin.

$Windowsda fayl va papkalar bilan ishlash  Faylning xususiy nomida lotin va kirill alifbosining yuqori yoki quyi registrdagi harflari, raqamlar, shuningdek, - (defis), _ (ostiga chiziq belgisi), $ - (pul birligi belgisi), # (nomer), & (bog’lovchi belgisi), @ (tijoratcha), ! (undov belgisi), % (foiz belgisi), ~ (tilda), ^ (karat belgisi) va (){} (qavslar) qo'llanilishi mumkin. Lekin, \ , / , : , * ,?, " ,<,>,| kabi belgilar ishlatilishi mumkin emas.  Fayllarni nomlangan guruhi katalog deb ataladi.  Katalog - bu fayllar nomlari, ularning hajmi, atributlari (xususiyatlari), so'nggi yangilangan vaqti saqlanadigan diskdagi maxsus joy . Windows operatsion sistemasida katalog papka deb ham yuritiladi.  Yuqorida keltirilgan tushunchalarni birlashtirib quyidagi ketma-ketlikka ega bo’lamiz: bit bayt fayl katalog(papka) mantiqiy disk(qattiq disk)$ Bloknot dasturining ko’rinishi Yozilgan matnli faylni xotiraga sa q lash quyidagi ketma-ketlikni amalga oshiramiz: Файл Сохранить buyrug ’ ini tanlaymiz. Natijada Сохранение документа oynasi paydo b o’ ladi. Bu oyna ning Имя файла satriga fayl nomini yozamiz va Сохранить tugmasini bosamiz. (izoh: agar fayl joyi ko’rsatilmasa avtomatik moy dokumentga saqlaydi)

Bloknot dasturining ko’rinishi Yozilgan matnli faylni xotiraga sa q lash quyidagi ketma-ketlikni amalga oshiramiz: Файл Сохранить buyrug ’ ini tanlaymiz. Natijada Сохранение документа oynasi paydo b o’ ladi. Bu oyna ning Имя файла satriga fayl nomini yozamiz va Сохранить tugmasini bosamiz. (izoh: agar fayl joyi ko’rsatilmasa avtomatik moy dokumentga saqlaydi)

Kalkulyator dasturi  Windowsda kalkulyator dasturini quyidagi ketma-ketlik asosida ishga tushiramiz.

Kalkulyator dasturi quyidagi qismlardan iborat:  Sarlavha satri  Menyular satri  Sonlarni aks ettirish ekranchasi  Raqamlar yozilgan tugmachalar (0,1,…,9)  Arifmetik amallar (+,-,*,/)  Xotira bilan ishlash amallari “ MR ”-xotiradan ekranchaga chaqirish. “ MC ”-xotirani tozalash “ MS ”-ekranchadagi sonni xotiraga yozish “ M+ ”-ekranchadagi sonni xotiradagi songa qo’shish  O’chirish tugmachalari “ Backspace ”-ekranchadagi oxirgi raqamni o’chirish “ CE ”-ekranchadagi oxirgi sonni o’chirish “ C ”-bajarilayotgan barcha va ekranchadagi sonni o’chirish  Boshqa amallar

PAINT DASTURI.  Paint dasturini quyidagi ketma-ketlik asosida ishga tushiramiz.  Ekranda paint dasturi hosil bo’ladi.

Paint dasturi.  Paint dasturi 5 ta menyudan iborat.  Файл (fayl)  Правка (tahrirlash)  Вид (ko’rinish)  Русунок (rasmlar)  Палитра (ranglar majmui)  Справка (dastur haqida ma’lumot) Файл bo’limi quyidagilardan tashkil topgan.

Menyular satri. Правка bo’limi quyidagilardan tashkil topgan. Вид bo’limi quyidagilardan tashkil topgan.

Menyular satri. Русунок bo’limi quyidagilardan tashkil topgan. Палитра bo’limi quyidagilardan tashkil topgan.

Bajarilgan ishni xotiraga saqlash.  Fayl menyusidan С o хранить buyrug’i tanlanadi.  Hosil bo’lgan oynaning имя файла qatoriga fayl nomi yoziladi.  С o хранить tugmasi bosiladi .

Эътиборларингиз учун Эътиборларингиз учун рахмат!рахмат!

O'xshashlar

Operatsion sistemalar

Operatsion tizimlari

Operatsion tizim turlari

LINUX operatsion tizimi

Android operatsion tizimi